Συνέντευξη για τις εξελίξεις στο Κυπριακό, μετά τη λήξη του πρώτου γύρου των συνομιλιών στη Νέα Υόρκη μεταξύ Κληρίδη - Ντενκτάς, παραχώρησε στον "902 Αριστερά στα FM" και την δημοσιογράφο Αννα Μπαλλή, ο ΓΓ της ΚΕ του Ανορθωτικού Κόμματος Εργαζόμενου Λαού Κύπρου (ΑΚΕΛ), Δημήτρης Χριστόφιας, που επέστρεψε από τη Νέα Υόρκη. Ο "Ρ" δημοσιεύει σήμερα εκτενή αποσπάσματα από τη συνέντευξη αυτή:

- Κύριε Χριστόφια, επιστρέψατε από τη Ν. Υόρκη, όπου είχαμε τον πρώτο γύρο των συνομιλιών για το Κυπριακό. Ποιες είναι οι εντυπώσεις σας;

- Η δική μας πλευρά έχει θέσει μια σειρά από προϋποθέσεις πριν από τον όποιο διάλογο. Προϋποθέσεις, οι οποίες το ΑΚΕΛ προειδοποίησε ότι είναι μαξιμαλιστικές και ότι θα έπρεπε να ήταν πολύ λιγότερες. Δυστυχώς, δεν έγιναν δεκτές οι εισηγήσεις μας και προειδοποιήσαμε ότι η δική μας πλευρά θα συρθεί άνευ οποιασδήποτε προϋπόθεσης σε έναν διάλογο, όπως και έγινε στο τέλος. Αλλά το χειρότερο δεν είναι αυτό, η δική μας πλευρά για τεσσεράμισι χρόνια προσπαθούσε δήθεν να απελευθερωθεί από τις ιδέες Γκάλι, τις οποίες πολέμησε και προεκλογικά ο κ. Κληρίδης. Τελικά, αντί να απελευθερωθεί, χάσαμε τεσσεράμισι χρόνια και έχουμε τώρα μπροστά μας ένα μέρος των ιδεών Γκάλι. Τα σημεία αυτά του Γκόρντοβεζ για κοινή διακήρυξη είναι πλήρης αντιγραφή των ιδεών του Γκάλι.

Η δική μας πλευρά βρισκόταν σε πλεονεκτικότερη θέση στις αρχές του '93 από ό,τι σήμερα. Τότε, με ψήφισμά τους, τα Ηνωμένα Εθνη ζητούσαν από την τουρκική πλευρά να μετακινηθεί πάνω σε ουσιώδεις πτυχές του Κυπριακού ριζικά, ως προϋπόθεση για να γίνει ουσιώδης διάλογος. Αυτή η μετακίνηση, σ' αυτά τα χρόνια που χάσαμε, δεν έχει γίνει και πάμε τώρα και αρχίζουμε το διάλογο. Βεβαίως, ήταν δύσκολο για τον κ. Κληρίδη να πει όχι στον ΓΓ του ΟΗΕ, αλλά ένας έμπειρος πολιτικός έπρεπε να το προβλέψει αυτό, πριν θέσει τις πολλές προϋποθέσεις.

- Είπατε ότι ήταν δύσκολο να πει όχι στον ΓΓ του ΟΗΕ. Αυτό το λένε πολλοί με το σκεπτικό ότι πρέπει να δείξουμε καλή διάθεση. Ομως, αυτό που αποδεικνύει η ιστορία είναι ότι, προσπαθώντας να φανούμε τα "καλά παιδιά", πηγαίνουμε από το κακό στο χειρότερο. Για παράδειγμα, αν τώρα ο κ. Κληρίδης θέλει να σταματήσει τις συνομιλίες, γιατί δε βλέπει πραγματική πρόοδο στο Κυπριακό, θα θεωρηθεί πολύ πιο "κακό παιδί" απ' ό,τι αν είχε αρνηθεί αυτές τις συνομιλίες;

- Ασφαλώς, αλλά το θέμα είναι ότι για να τον καλέσει ο ΓΓ του ΟΗΕ και να πάει, σημαίνει ότι έδωσε τη συγκατάθεσή του και εδώ είναι το λάθος της δικής μας πλευράς. Η διακήρυξη αυτή που έχουμε μπροστά μας, καλή ή κακή, εγώ είμαι σίγουρος ότι έγινε με την έγκριση του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, έστω και αν το Εθνικό Συμβούλιο δε γνωρίζει κάτι τέτοιο. Δε θα έρχονταν αυθαίρετα τα Ηνωμένα Εθνη να μας καλέσουν στη συνάντηση ούτε και αυθαίρετα θα έρχονταν να φέρουν αυτό το έγγραφο. Συνεπώς, ο Πρόεδρος Κληρίδης έπρεπε σαν έμπειρος πολιτικός να μεριμνήσει από πριν, να δώσει τη μάχη δηλαδή σε άλλο πεδίο, απ' αυτό που την έδωσε. Επρεπε να βελτιώσει σημεία πολύ βασικά, στα οποία αναφέρονταν οι ίδιοι οι εκπρόσωποι των Ηνωμένων Εθνών, αλλά ο κ. Κληρίδης, θέλοντας να αποφύγει κάτι τέτοιο, γιατί πήρε την εξουσία με διαφορετικά συνθήματα, αυτοπαγιδεύτηκε στο τέλος.

- Να δούμε πώς κατέληξε ο πρώτος γύρος των συνομιλιών. Υπάρχουν πράγματα, που προκαλούν πολλές ανησυχίες. Είδαμε να γίνεται συζήτηση για ομοσπονδία, όμως, όλοι βλέπουν πίσω από αυτά που προτάθηκαν, όχι μια ομοσπονδία, αλλά μια καλυμμένη συνομοσπονδία. Εσείς τι λέτε;

- Αυτά που προτάθηκαν δεν προϋποθέτουν, κατά τη γνώμη μου, καλυμμένη συνομοσπονδία. Η αναφορά στην πολιτική, όπως την ερμηνεύει ο ΓΓ σε ειδική αναφορά του, δε σημαίνει αυτό, σημαίνει πολιτική ισότητα στα πλαίσια μιας ομοσπονδίας. Ομως εκείνο που θέλει ο Ντενκτάς και όπως ερμηνεύει την πολιτική ισότητα, συνδυάζοντάς την ακριβώς με την κυριαρχία και με την απόδοση κυριαρχίας στα καντόνια ή στα ομοσπονδιακά κρατίδια, είναι συνομοσπονδία. Δεν είναι αυτό που έχει αποδεχτεί η δική μας πλευρά και δε νομίζω ότι είναι αυτό που αποδέχονται τα Ηνωμένα Εθνη. Βεβαίως στη διακήρυξη γίνεται λόγος, όπως γινόταν και στις ιδέες Γκάλι, ότι η κυριαρχία του ομοσπονδιακού κράτους θα είναι μια και αδιαίρετη, όμως υπάρχει και το σημείο που γίνεται λόγος για τις δύο κοινότητες, και εδώ ασφαλώς έχουμε αντιρρήσεις.

- Εκτός από αυτό, που είναι πολύ σημαντικό, να πούμε επίσης ότι δε γίνεται λόγος πώς θα λειτουργούν οι δύο πλευρές. Για παράδειγμα, θα μπορούν να συνάπτουν και τι συμφωνίες με κράτη και οργανισμούς;

- Δεν μπαίνει σε τέτοιες λεπτομέρειες η διακήρυξη. Σε τέτοιες λεπτομέρειες έμπαιναν οι ιδέες Γκάλι και δεν έδιναν τέτοιο δικαίωμα στα κρατίδια. Υπήρχαν, όμως, άλλα αρνητικά στις ιδέες Γκάλι που έπρεπε να συζητηθούν και να αλλάξουν. Εδώ δε γίνεται λόγος γι' αυτά και σε αυτό το σημείο είναι που επικεντρώνονται και οι δικές μας οι επιφυλάξεις και η δική μας ανησυχία. Ενώ τότε, το '92, είχαμε ένα ολοκληρωμένο έγγραφο και γνωρίζουμε τι παρουσιαζόταν μπροστά μας και μπορούσαμε να συζητήσουμε, τι μπορούμε να αποδεχτούμε και τι να απορρίψουμε, αυτή τη στιγμή έχουμε μόνο μια διακήρυξη αρχών και από κει και πέρα στο εδαφικό, που είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της λύσης και συνδέεται με το δικαίωμα επιστροφής των προσφύγων, το δικαίωμα της περιουσίας και της κατοχής αυτής της περιουσίας, με το θέμα της αποχώρησης των τουρκικών στρατευμάτων και των εποίκων, δε γίνεται λόγος.

Υπάρχει η γενικότερη πτυχή της ασφάλειας και μια σειρά άλλες πτυχές, που αυτήν τη στιγμή δεν εμπεριέχονται σ' αυτό το έγγραφο και δε γνωρίζει κανένας τι θα ακολουθήσει στην πορεία.

- Προχωράμε, λοιπόν, σε κάποιου είδους συμφωνία, χωρίς να μπαίνουμε στην ουσία του θέματος και στα βασικά προβλήματα;

- Ασφαλώς, γίνεται λόγος για τη μορφή του κράτους μόνο και για κάποιες αρχές που μπορεί να διέπουν τις σχέσεις των δύο συνιστωσών του ομοσπονδιακού κράτους, αλλά από κει και πέρα τα βασικά προβλήματα δεν έχουν συζητηθεί και δεν έχουν καταλήξει οι δύο ηγέτες. Πέραν τούτου, είναι γνωστό ότι υπάρχουν διαμετρικά αντίθετες θέσεις και εδώ είναι η αδυναμία της δικής μας πλευράς. Αυτές τις αντίθετες θέσεις τις εντόπισε ο Γκάλι το 1992 και είχε καταδικάσει τον Ντενκτάς ως τον αδιάλλακτο και του ζητούσε να αλλάξει τη στάση του ριζικά, ενώ ερχόμαστε τώρα και δεν ξέρουμε πού θα βαδίσουμε.

- Εντύπωση, επίσης, έκανε ότι στη διακήρυξη αρχών δεν έγινε καμιά αναφορά στην Κυπριακή Δημοκρατία ούτε για τερματισμό της κατοχής της Κύπρου, κάτι για το οποίο ο ΟΗΕ έχει δεσμευτεί και με τα ψηφίσματά του.

- Νομίζω ότι γίνεται λόγος για τα ψηφίσματα του ΟΗΕ και τις συμφωνίες κορυφής. Για το θέμα Κυπριακή Δημοκρατία, τώρα γίνεται λόγος για νέο συνεταιρισμό για παράδειγμα, βέβαια υπήρχε αυτή η φράση και προηγούμενα, αλλά διακηρυσσόταν ότι δε θα έχουμε νέο συνεταιρισμό με την έννοια νέου κράτους, αλλά ότι το ενιαίο κράτος θα μετεξελισσόταν κατόπιν συμφωνίας σε ομοσπονδιακό. Αυτό τώρα είναι κάτι το καινούριο, το οποίο πρέπει επίσης να διευκρινιστεί. Υπάρχουν λοιπόν σημαντικά ζητήματα, τα οποία δεν αναφέρονται ή θα αναφερθούν στην πορεία, γιατί δεν μπορεί να μην αναφερθούν, αν φτάσουμε σε λύση του κυπριακού προβλήματος. Η μη αναφορά δημιουργεί οπωσδήποτε πολλά ερωτηματικά.

- Οι εξελίξεις, που έχουμε μέχρι σήμερα, σας κάνουν να αισθάνεστε καθόλου αισιόδοξος ότι πράγματι προχωράμε σε μια λύση βιώσιμη για το Κυπριακό;

- Το ότι προχωράμε σε μια λύση πρέπει να μας κάνει πολύ προσεκτικούς ή επιφυλακτικούς. Προχωράμε σε μια λύση μόνο υπό την προϋπόθεση ότι θα αλλάξει τη στάση της η Τουρκία και ο Ντενκτάς και τέτοια μηνύματα ακόμα δεν έχουμε μπροστά μας. Αντίθετα, έχουμε μηνύματα σκλήρυνσης της στάσης της Τουρκίας. Κατά συνέπεια, είναι νωρίς να πει κάποιος ότι είναι αισιόδοξος. Φεύγοντας για τη Ν. Υόρκη δήλωνα ότι είμαστε συγκρατημένοι, επιστρέφοντας δηλώνω ότι είμαστε πιο συγκρατημένοι ακόμα. Κατά συνέπεια, δεν μπορώ να μιλήσω για αισιοδοξία, κάθε άλλο, αλλά είναι νωρίς να πει κάποιος ότι είναι απαισιόδοξος ή ότι οδηγούμαστε σε λανθασμένες λύσεις κλπ. Πρέπει να δούμε και το Μοντρέ τι θα αποδώσει και τότε θα μπορούμε να κάνουμε πιο ολοκληρωμένες εκτιμήσεις.

Οταν 23 χρόνια πριν, στις 15 Ιούλη 1974, η στρατιωτικοφασιστική δικτατορία της Ελλάδας χτυπούσε στην Κύπρο, κανένας δεν μπορούσε να προδιαγράψει τις μετέπειτα εξελίξεις που φτάνουν ως τις μέρες μας. Κανένας εκτός ίσως από τους αμερικανονατοϊκούς καθοδηγητές των εκτελεστών της πράξης, που άνοιγε το δρόμο της στρατιωτικής εισβολής από το τουρκικό κράτος των σοβινιστών σαν μέρος του σχεδίου νατοποίησης και γιατί όχι διχοτόμησης ενός κυρίαρχου κράτους. Η χούντα των συνταγματαρχών της Ελλάδας επιτελούσε την τελευταία πράξη της ύπαρξής της με την οργάνωση από την κυπριακή εθνοφρουρά που βρισκόταν κάτω από τις διαταγές της, του πραξικοπήματος ενάντια στην κυβέρνηση του Μακαρίου, της ανατροπής της και της εγκαθίδρυσης, με τη συμβολή των τανκς, της κυβέρνησης του ανδρείκελου Ν. Σαμψών.

Σήμερα πλέον είναι ολοφάνερο ότι το συγκεκριμένο γεγονός της 15ης Ιούλη 1974, που σημάδεψε την ιστορία, ήταν κρίκος στην αλυσίδα μιας σειράς γεγονότων με στόχο τη μετατροπή της Κύπρου σε υποχείριο των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Από στρατιωτικοστρατηγική άποψη μπορεί να γίνει ακίνητο αεροπλανοφόρο για τα συμφέροντα των Αμερικανών στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Αλλωστε ο στόχος προϋπήρχε και κανείς δεν ξεχνά την όξυνση του Κυπριακού στα 1963 - 1964, αλλά και τις προσπάθειες του φασίστα στρατηγού Γρίβα και την εγκληματική δράση της ΕΟΚΑ Β που ο ίδιος καθοδηγούσε στην προετοιμασία του εδάφους για το πραξικόπημα. Οι πρόσφατες εξελίξεις στο Κυπριακό, με τις πρωτοβουλίες για τη λύση του υπό την άμεση παρέμβαση των ΗΠΑ, επιβεβαιώνουν περίτρανα τα ιμπεριαλιστικά σχέδια που εξυφαίνονταν αρκετά χρόνια πριν, μέρος των οποίων ήταν και το πραξικόπημα. Οπως τονίζει σε ανακοίνωσή της η ΚΕ του ΑΚΕΛ, "είναι δυστύχημα για την Κύπρο το γεγονός ότι η ίδια η κυπριακή κυβέρνηση του Γλαύκου Κληρίδη όχι μόνο συμμετέχει και ενθαρρύνει την ιστορική αμνησία αλλά και αναλαμβάνει πρωτοβουλίες προς την κατεύθυνση της δικαίωσης του πραξικοπήματος... ".

Το μέγαρο της Αρχιεπισκοπής, μετά το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου