Με αγαστή δικομματική συναίνεση χτες στη Βουλή συζητήθηκε η αναθεώρηση του άρθρου 28 του Συντάγματος με την προσθήκη σε αυτό της ερμηνευτικής δήλωσης για τη συμμετοχή της Ελλάδας στις «διαδικασίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης», προσθήκη που κατοχυρώνει συνταγματικά την περαιτέρω υποτέλεια της χώρας μας και επιχειρεί να δεσμεύσει, σ' αυτήν την κατεύθυνση, οποιαδήποτε μελλοντική κυβέρνηση.

Την κατηγορηματική αντίθεση του ΚΚΕ σ' αυτήν την εξέλιξη εξέφρασε η Αλ. Παπαρήγα και οι άλλοι ομιλητές του Κόμματος. Η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ αναφερόμενη σε αυτήν τη συνταγματική κατοχύρωση της υποτέλειας είπε ότι «καλά θα κάνει ο ελληνικός λαός, αν σήμερα δεν έχει πειστεί -που πιστεύουμε ότι βρίσκεται σε μία πορεία προβληματισμού πολύ θετική- τουλάχιστον να καταλάβει τι χειροπέδη έχει, για να ξέρει και να βρει τον τρόπο κατ' αρχήν να μην τη νομιμοποιήσει στη συνείδησή του, για να μπορέσει να τη σπάσει στην πραγματικότητα στην πορεία».

Αρχίζοντας την ομιλία της η Αλέκα Παπαρήγα σημείωσε: «Είναι θετικό ότι, διαβάζοντας όλοι το άρθρο 28 με τις αναθεωρήσεις που προτείνετε, συμφωνούμε ότι λέει δύο συγκεκριμένα πράγματα: Πρώτον την προτεραιότητα ή πρόταξη του διεθνούς δικαίου και των διεθνών συμβάσεων έναντι των ελληνικών νόμων, της ελληνικής έννομης τάξης, όπως ειπώθηκε και δεύτερον ότι η συμφωνία σε αυτό το ζήτημα αποτελεί και θεμέλιο για τη συμμετοχή της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Χωρίς, βεβαίως, εμείς να είμαστε "εραστές" της ελληνικής έννομης τάξης, θεωρούμε ότι η απόφαση περί προτεραιότητας του διεθνούς δικαίου είναι μία απόφαση που περικλείει τεράστιους κινδύνους και θα φέρει στην πορεία πολύ συγκεκριμένα προβλήματα, δε λέω μπροστά στην κυβέρνηση ή σε όποια κυβέρνηση είναι, αλλά μπροστά στον ελληνικό λαό.

Δεν πρόκειται για μια αναθεώρηση απλώς εναρμονισμού, όπως επί 14 λεπτά και 35 δευτερόλεπτα προσπαθούσε να μας πείσει ο Ε. Βενιζέλος. Βέβαια, μετά στο 36ο δευτερόλεπτο του 15ου λεπτού είπε ότι πραγματικά πρέπει να στηρίξουμε, να θεμελιώσουμε την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Θα κάνω μια απλή ερώτηση. Πείτε ότι έρχεται μια στιγμή, σήμερα, αύριο, μεθαύριο - δεν έχει σημασία - όπου ομόφωνα η ελληνική Βουλή ή η μεγάλη της πλειοψηφία τοποθετείται σε ένα καίριο ζήτημα, το οποίο έρχεται σε πλήρη αντίθεση - δε λέω με την Ευρωπαϊκή Ενωση - με το διεθνές δίκαιο και τις διεθνείς συμβάσεις. Διότι το διεθνές δίκαιο δεν είναι μια θεωρητική έννοια. Διεθνές δίκαιο είναι π.χ. το νέο δόγμα του ΝΑΤΟ. Μας αρέσει δε μας αρέσει, δίκαιο είναι.

Εχουμε διεθνείς συμβάσεις, οι οποίες δεν έχουν καμία σχέση ούτε με το σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή των μειονοτήτων, ούτε με την προστασία των συνόρων. Ναι μεν σύνορα, αλλά... Υπάρχει και ένα αλλά. Δε λέω για αυτό που εφαρμόζεται, αλλά λέω για το επίσημο διεθνές δίκαιο, το οποίο είναι μια καρικατούρα του προηγούμενου δικαίου, το οποίο δεν ήταν αυτό που ήθελαν οι λαοί, αλλά εν πάση περιπτώσει, είχε ορισμένες, έστω και τυπικά, ασφαλιστικές δικλίδες που οι λαοί μπορούσαν να τις αξιοποιήσουν.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση η ελληνική Βουλή αποφασίζει, έτσι και εγώ, αν θέλετε, θα ευχόμουν εκ μέρους του ΚΚΕ σε κρίσιμα ζητήματα που αφορούν τον τόπο μας να έρθει μια στιγμή που και οι 300 θα ψηφίσουμε το ίδιο».

«Τι θα γίνει - συνέχισε η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ - αν το διεθνές δίκαιο με τη μορφή συγκεκριμένων οργανισμών (διότι δεν είναι χαρτί το διεθνές δίκαιο) μας πει "παραβιάζετε τη διεθνή έννομη τάξη"; Θα το δεχτούμε; Εγώ λέω να το δεχτούμε ότι την παραβιάζουμε και να το πούμε. Θα μας πούνε τότε ότι παραβιάσαμε το αναθεωρημένο Σύνταγμα. Εγώ λέω να το παραβιάσουμε. Και βεβαίως, εμείς δεν πρόκειται να ψηφίσουμε και, στη συνείδησή μας επομένως, δεν παραβιάζουμε τίποτα.

Αυτό μπορεί να πει κάποιος σε αυτήν την αίθουσα ότι δεν μπορεί να συμβεί; Σε αυτήν την αίθουσα όσοι ψηφίζουν το άρθρο 28 και όλη τη φιλοσοφία του Συντάγματος είναι σαν να λένε "κοιτάξτε κύριοι, εμείς και όταν φτάσει η στιγμή που κάτι δε μας αρέσει διεθνώς, επειδή βάζουμε τη διεθνή έννομη τάξη", όπως λέτε, τον ιμπεριαλισμό όπως λέμε εμείς, δεν έχει σημασία ο όρος "σε προτεραιότητα θα πάμε σε αυτήν την κατεύθυνση"».

Εν συνεχεία, η Αλέκα Παπαρήγα υπογράμμισε: «Πάρτε ακόμα και τα φορολογικά. Λέει ο Ε. Βενιζέλος ότι στα φορολογικά υπάρχει εθνική αυτονομία ή δυνατότητα να νομοθετήσει μια Βουλή όπως θέλει. Αυτό δεν το δεχόμαστε. Διότι το φορολογικό σύστημα δεν είναι έξω από το χαρακτήρα της οικονομίας, από τη διαχειριστική πολιτική της συγκεκριμένης οικονομίας.

Η ΕΕ τι κάνει: Απλώς η ΕΕ - και είναι εύλογο, γιατί η ΕΕ δε θέλει να τα καθορίζει όλα - καθορίζει την κεντρική γραμμή, τον πυρήνα. Από εκεί και πέρα σου λέει, στο φορολογικό σύστημα, επειδή υπάρχουν σημαντικές διαφορές και ιδιαιτερότητες από χώρα σε χώρα, έχεις τη δυνατότητα να κάνει επιμέρους δικές σου ρυθμίσεις.

Δεν μπορώ, όμως, να φανταστώ ένα φορολογικό σύστημα που αποφασίζει η ελληνική Βουλή και νομιμοποιείται ηθικά, πολιτικά έστω από την ΕΕ, να αλλάζει δραστικά το συσχετισμό της εισφοράς των φόρων, όπου οι μεγάλοι επιχειρηματίες πληρώνουν τα πάντα και ο λαός δεν πληρώνει τίποτα. Πέστε ότι τρελάθηκε η ελληνική Βουλή - γιατί με τέτοιο συσχετισμό μόνο αν τρελαθεί μπορεί να το κάνει - θα το κάνει; Ούτε και εκεί έχει μεγάλη ευχέρεια.

Εν πάση περιπτώσει, όμως, το κυριότερο είναι αυτό και αυτό πρέπει να το πουν τα κόμματα στον ελληνικό λαό. Να μη λέμε, "όχι, θα δούμε τότε" ή "δε θα έρθει τέτοια στιγμή". Στην πολιτική όποιος είπε "ποτέ δε θα γίνει αυτό", έπεσε έξω και κανείς δεν εξαιρείται από τέτοιες πιθανότητες και τέτοιες περιπτώσεις».

«Με αυτήν την ευκαιρία θέλω να πω κάτι που, αν θέλετε, παίρνει και τη μορφή της πολιτικής καταγγελίας», συμπλήρωσε η ομιλήτρια: «Για άλλη μια φορά συνειδητά ταυτίζεται η ευρωπαϊκή πολιτική του κάθε κόμματος με την ΕΕ. Δε θα το κάνω με τη μορφή παραπόνων, ούτε θα απολογηθώ από αυτό το βήμα για την πολιτική του Κόμματος απέναντι στην ΕΕ. Καλή, κακή αυτή είναι. Δεν είναι εδώ το ζήτημα. Δε λέει το Σύνταγμα π.χ. ότι η Ελλάδα ως κράτος θα παλέψει για την επικοινωνία και τη συνεργασία των λαών, για την προστασία του αναπτυξιακού πλούτου που υπάρχει στην Ευρώπη, για την προσέγγιση των λαών. Τότε θα το ψηφίζαμε.

Εδώ στην ουσία λέει, εκόντες άκοντες και σήμερα και αύριο και μεθαύριο και όσο διαρκεί αυτό το ζήτημα, όσο διαρκεί αυτό το Σύνταγμα, θα υποστηρίζουμε την Ευρωπαϊκή Ενωση. Οχι. Αλλο είναι για εμάς ευρωπαϊκή πολιτική, τουλάχιστον αυτήν που έχει το ΚΚΕ και άλλο Ευρωπαϊκή Ενωση.

Και από πού ως πού; Ποιο δίκαιο το λέει αυτό και ποια επιστημονική αντίληψη λέει "Ευρώπη ίσον ΕΕ". Η Ευρώπη υπήρχε και πριν την ΕΕ και θα υπάρχει και μετά την ΕΕ. Να το πείτε καθαρά. Τι εννοούμε Ευρωπαϊκή Ενωση; Το συγκεκριμένο οικοδόμημα που υπηρετεί συγκεκριμένες πολιτικές και ταξικές επιλογές;

Η Ευρώπη δεν είναι γεωγραφία, δεν είναι λαοί, η Ευρώπη έχει και θεσμούς. Με αυτούς τους θεσμούς της Ευρώπης είμαστε αντίθετοι, τι να κάνουμε δηλαδή; Δεν το λέω απολογητικά, το λέω επιθετικά, αλλά εν πάση περιπτώσει να μην κοροϊδεύουμε τον ελληνικό λαό. Η ευρωπαϊκή πολιτική εκφράζεται συγκεκριμένα. Ολα τα κόμματα έχουν μια ευρωπαϊκή πολιτική όπως έχουν και μια πολιτική για τη Μεσόγειο, για τον αραβικό κόσμο και για την Αφρική. Η διαφωνία μας είναι στο περιεχόμενο, στους σκοπούς και τους στόχους.

Επομένως, δεν μπορεί κανείς να ταυτίζει - το λέω για την προπαγάνδα που γίνεται - την ψήφιση του άρθρου 28 με τη συγκεκριμένη τοποθέτηση στην ΕΕ. Εμείς το καταψηφίζουμε ακριβώς επειδή λέει για την ΕΕ».

Ακολούθως η Αλέκα Παπαρήγα συμπλήρωσε: «Γίνεται πολλή συζήτηση για το αν εκχωρούνται ή όχι δικαιώματα. Εκχωρούνται. Και εμείς θα λέγαμε ότι θα έπρεπε να εκχωρούνται δικαιώματα απέναντι σε ένα διεθνή οργανισμό, ο οποίος θα μπορούσε να συνδυάσει τα συμφέροντα των λαών με το διεθνές συμφέρον. `Η, αν θέλετε, θα μπορούσε να συμβάλει και να καλλιεργήσει το αίσθημα και την υποχρέωση του κάθε λαού όχι στο ευρωπαϊκό συμφέρον αλλά στο παγκόσμιο. Ολα τα άλλα θα ήταν περιττά. Μπορούσε, έστω και τυπικά, να υπάρχει ένα τέτοιο άρθρο.

Εκχωρείτε δικαιώματα. Ομως να διαφωνήσω με ορισμένες απόψεις που ακούγονται ότι η εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας ταυτόχρονα μειώνει το ρόλο του εθνικού κράτους. Κατά τη δική μας γνώμη αυτό το κράτος, το αστικό, εκχωρεί δικαιώματα αλλά μέσω της εκχώρησης των δικαιωμάτων αποκτά δύναμη σε βάρος του λαού.

Με αυτή την έννοια, αυτή η εκχώρηση είναι αδύνατον να μη συνδυαστεί με τη μέγιστη καταστολή. Τώρα "μέγιστη" είναι υπερβολή με την έννοια ότι κάθε φορά αυτό που ζούμε το θεωρούμε φοβερή καταστολή. Το κράτος, όπως είναι σήμερα στην Ελλάδα, θα γίνει πολύ πιο επικίνδυνο, πολύ πιο κατασταλτικό και πολύ πιο βίαιο ακριβώς και μέσω της εκχώρησης κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Πρώτα - πρώτα γιατί δεν μπορεί να αντιμετωπίσει διαφορετικά τη λαϊκή αντίσταση που θα υπάρξει και το λαϊκό κίνημα στην πορεία. Δεύτερον, εκχωρεί κυριαρχικά δικαιώματα, αλλά κατακτά έναν πολυπλόκαμο ευρωπαϊκό και διεθνή μηχανισμό στήριξης αυτού του κράτους. Και αυτό το βλέπουμε στις άλλες χώρες. Το είδαμε και στη Γιουγκοσλαβία.

Το εθνικό κράτος βεβαίως περιορίζει το ρόλο του σε ορισμένα πράγματα και αυτό αν θέλετε είναι φυσιολογικό αντικειμενικά σε συνθήκες διεθνοποίησης. Δεν είναι εκεί το ζήτημα. Το ζήτημα είναι για ποιο σκοπό περιορίζεις το ρόλο σου, υπέρ ποίου; Και κυρίως αυτό το κράτος, θα το επαναλάβω, γίνεται πολύ πιο επικίνδυνο για τον ελληνικό λαό μέσω της εκχώρησης κυριαρχικών δικαιωμάτων. Εχει πλάτες τώρα. Και ο ελληνικός λαός δεν πρέπει να θέλει ένα τέτοιο ισχυρό κράτος, όπου όλοι οι υπερασπιστές του διεθνούς δικαίου ΝΑΤΟ, ευρωστρατοί, Σένγκεν, ευρωαστυνομία, δυνάμεις ταχείας επέμβασης, τα πάντα θα είναι ακριβώς υπερασπιστές αυτού του κράτους, το οποίο εκχωρεί κυριαρχικά δικαιώματα για χάρη των διεθνών συμφερόντων. Και με αυτήν την έννοια τα πράγματα θα είναι ακόμα πιο άσχημα».

Αναφερόμενη στο ζήτημα της λαϊκής κυριαρχίας η Αλέκα Παπαρήγα υπογράμμισε: «Αν πάρουμε τη νομική διατύπωση του Συντάγματος, το ίδιο το Σύνταγμα, οπωσδήποτε αυτή η γενική και λίγο αφηρημένη έννοια της λαϊκής κυριαρχίας, συρρικνώνεται, διαβρώνεται, υποβαθμίζεται.

Αλλά με την ευκαιρία θα ήθελα να πω ότι δεν πρέπει να κοιτάμε μόνο τι τυπικά υποβαθμίζεται στο Σύνταγμα, διότι μπορεί να βρεθούν τρόποι όταν έχεις ένα τέτοιο κράτος βίας και καταστολής, συν βεβαίως τη γενικότερη πολιτική, τυπικά η λαϊκή κυριαρχία να αναβαθμιστεί και όχι ουσιαστικά. Για εμάς, παραδείγματος χάρη, το θέμα είναι τα πάντα να συζητιούνται στη Βουλή και έχουμε καταθέσει και πρόταση ότι πρέπει να έχουμε θέση ότι δεν υπερισχύει το διεθνές δίκαιο.

Αν είναι καλό το διεθνές δίκαιο το υιοθετούμε και το κάνουμε εσωτερικό. Δεν έχουμε ανάγκη για άλλη διατύπωση. Ποιος θα αρνιόταν να ενσωματώσει μέσα στο νομοθετικό έργο της Βουλής το διεθνές δίκαιο αν ήταν καλό; Δηλαδή πρέπει να το λέει ο νόμος; Θα ήμασταν τρελοί αν δεν το κάναμε. Και αν θέλετε θα το κάνουμε ως εθνικό, που θα ήταν πλήρως εναρμονισμένο με το διεθνές. Ομως είναι πρόβλημα το ότι η Βουλή θα συζητά ορισμένα ζητήματα όλο και λιγότερο, όχι γιατί εμείς περιμένουμε η Βουλή να διορθώσει τα κακώς κείμενα, αλλά εν πάση περιπτώσει είναι μια διαδικασία την οποία αν θέλει ο λαός μπορεί να την αξιοποιήσει. Αν δε θέλει όσο καλά και αν λειτουργεί η Βουλή δε γίνεται τίποτα. Ομως, για μας υπάρχει η άλλη πλευρά της λαϊκής κυριαρχίας.

Η προτεραιότητα του διεθνούς δικαίου, όταν οδηγεί σε συρρίκνωση του ρόλου της Βουλής, που αν θέλετε είναι ο κατεξοχήν θεσμός της αστικής δημοκρατίας, καταλαβαίνετε τι έχει να γίνει στους χώρους δουλιάς, τι έχει να γίνει στην ύπαιθρο, τι έχει να γίνει εκεί όπου ζει άμεσα ο λαός και έχει ανάγκη να εκδηλώσει, ανεξάρτητα το πώς την υλοποιεί στην πράξη, έχει ανάγκη να οργανωθεί, να διαδηλώσει, να απεργήσει, να ασκήσει πίεση, αυτήν την κλασική πίεση που επέτρεψε η καπιταλιστική κοινωνία.

Αν συρρικνώνεται ο ρόλος της Βουλής, που ήταν η κορόνα στο στέμμα της αστικής δημοκρατίας, καταλαβαίνετε πώς θα βλέπουν το απλό εργοστάσιο. Και θα πάνε αύριο να πούνε στον εργάτη - και αυτό είναι το χειρότερο για μας - στον υπάλληλο, τον αγρότη ότι, "άκουσε να δεις είσαι κατά της ΕΕ; Προτείνεις απειθαρχία στην πολιτική για το λάδι, το στάρι, το βαμβάκι; Προτείνεις όχι στις ιδιωτικοποιήσεις; Ερχεσαι σε αντίθεση προς το διεθνές συμφέρον και είσαι και αντισυνταγματικός"».

«Ποιος μας λέει - συνέχισε η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ - αύριο σε μία πορεία - και εμείς θα παλέψουμε να μη γίνει αυτό και δε θέλουμε να γίνει - αλλά επειδή το ποτέ δεν μπορείς να το αποκλείσεις στην πολιτική, ποιος μας λέει αύριο ότι δε θα υπάρχει ένας πολιτικός συσχετισμός τέτοιος που τα κόμματα θα θεωρούνται συνταγματικά και αντισυνταγματικά, ανάλογα με τη στάση τους όχι απέναντι στην Ευρώπη, αλλά απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ενωση; Εμείς δεν το φοβόμαστε αυτό, διότι στο κάτω -κάτω δεν είναι ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία φορά που βρισκόμαστε μπροστά σε μια τέτοια εκστρατεία και σε μια τέτοια δράση. Αλλά υπολογίζουμε πάρα πολύ σε αυτή την προσπάθεια που θα γίνεται στη συνείδηση του λαού.

Επομένως, δεν μπορεί να συζητάει ο εισηγητής επί 14λεπτά και 35 δευτερόλεπτα την αναθεώρηση του Συντάγματος ως μη εναρμόνιση δικαίου και στο τέλος να βάζει την καρδιά του προβλήματος που είναι η πολιτική. Παραδείγματος χάρη, και εδώ είναι ένα μεγάλο πρόβλημα τι γίνεται με τα δημόσια και τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, αλλά και γενικότερα με τη δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση;

Εγώ δε λέω ότι άμεσα τα Κέντρα Ελευθέρων Σπουδών μέσα σε ένα χρόνο θα γίνουν πανεπιστήμια ή μάλλον θα θεωρούνται πανεπιστήμια. Είστε παρά πολύ ικανοί και έξυπνοι και θα κάνετε αυτό το πράγμα διά της διολίσθησης. Θα τα φτιάξετε στην πράξη και μετά θα έρθετε και θα πείτε ότι πρέπει να εναρμονίσουμε το νόμο.

Δεν είναι, όμως, τυχαίο ότι ακριβώς με το κοινοτικό δίκαιο πάσης φύσης σχολές - που δεν υπάρχει όχι διαφάνεια και όποιος έχει ένα τυπικό δίπλωμα και θέλει ανοίγει μία σχολή - πάσης φύσεως σχολές αναγορεύονται σε πανεπιστήμια προς μεγάλη ικανοποίηση αυτών που θέλουν ένα τυπικό πτυχίο πανεπιστημίου, αλλά στην πραγματικότητα θα έχουμε χιλιάδες αποφοίτους και το πανεπιστημιακό χαρτί θα έχει την αξία όπως έχει σήμερα το απολυτήριο δημοτικού. Εκεί θα πάμε σε 10 - 15 χρόνια ίσως και νωρίτερα μια και οι εξελίξεις είναι επιταχυνόμενες.

Αρα, λοιπόν, αυτή η προτεραιότητα του διεθνούς δικαίου που είναι το ΝΑΤΟικό δίκαιο, που είναι το δίκαιο των βιομηχάνων, των καπιταλιστών, αυτό το δίκαιο θα έχει εφαρμογή παντού. Δε θα έχει μόνο στον ευρωστρατό, δε θα έχει μόνο στα σύνορα - που είναι εξαιρετικά βασικό - επειδή είναι φανερό πια ότι αλλάζουν τα σύνορα, αλλά θα έχει σε όλες τις πτυχές της ζωής μας. Θα είναι και ελαστικά ανάλογα με το συσχετισμό δύναμης και πως κάθε χώρα και κάθε κυβέρνηση βλέπει τα πράγματα».

Καταλήγοντας η Αλέκα Παπαρήγα υπογράμμισε: «Επομένως πρόκειται για μια εγκληματική αλλαγή - τροποποίηση του άρθρου αυτού, η οποία βεβαίως συμφέρει κάποιους αναμφισβήτητα και βλάπτει τους πολλούς. Δε βλάπτει ούτε και την Ευρώπη στην πραγματικότητα. Γιατί; Το ευρωπαϊκό Σύνταγμα που πάει να γίνει δεν πρόκειται να λέει ότι το συμφέρον του γερμανικού λαού είναι ίδιο με του ελληνικού λαού, ότι το συμφέρον της ελληνικής άρχουσας τάξης είναι το ίδιο με της γερμανικής άρχουσας τάξης.

Δε θα έχουμε ένα τέτοιο πλουραλιστικό, πολυπολιτισμικό Σύνταγμα. Θα έχουμε ένα Σύνταγμα, το οποίο θα κατοχυρώνει και πάλι τα συμφέροντα των λίγων. Επομένως κανένας λόγος να υποταχθούμε σε αυτό. Και είναι άλλο πράγμα αν ένας λαός δεν καταφέρει με την αντίστασή του να μη νομιμοποιήσει αυτές τις επιλογές και άλλο να έχει τη συνταγματική χειροπέδη. Βεβαίως, και αυτή η χειροπέδη μπορεί να λυθεί, όταν αποφασίσει ο λαός. Αλλά επειδή τώρα εδώ μιλάμε για το Σύνταγμα, πρέπει να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους.

Η κυρίαρχη τάξη στη χώρα μας πριν από όλα έχει συμφέρον από τη συμμετοχή της στην ΕΕ. Ανεξάρτητα αν τη ρίχνουν, ανεξάρτητα αν δεν έχει τη δύναμη να ανταγωνιστεί με ίδιους όρους, είναι χίλιες φορές καλύτερα να δρα μέσα σε μια ΕΕ του μεγάλου κεφαλαίου, από το να δοκιμάσει και να βρεθεί μόνη της και να αντιμετωπίζει έναν ελληνικό λαό, και τους λαούς της Ευρώπης επίσης, σε αντίστοιχη αντεπίθεση. Επομένως, αυτή καλά κάνει και θέλει την ΕΕ και τη συνταγματική κατοχύρωση. Καλά θα κάνει όμως ο ελληνικός λαός, αν σήμερα δεν έχει πειστεί - που πιστεύουμε ότι βρίσκεται σε μια πορεία πολύ θετική προβληματισμού - τουλάχιστον να καταλάβει τι χειροπέδη του έχουν περάσει, ώστε να βρει τον τρόπο να μην τη νομιμοποιήσει στη συνείδησή του και να μπορέσει να τη σπάσει στην πραγματικότητα στην πορεία».