ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 15 Οχτώβρη 2017
Σελ. /32
ΝΕΚΡΙΚΟ ΕΚΜΑΓΕΙΟ ΤΟΥ ΛΕΝΙΝ
Μια σημαντική προσφορά στο Αρχείο του ΚΚΕ

Συνέντευξη με τον ζωγράφο και αρχιτέκτονα Δημήτρη Ταλαγάνη, ο οποίος το παραχώρησε

«Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε. Κάτω από τη σημαία του μαρξισμού - λενινισμού και την καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος. Προχωράμε μπροστά προς τη νίκη του κομμουνισμού», αναγράφεται στο λάβαρο. Το συγκεκριμένο λάβαρο είναι του ΚΚΣΕ, κατασκευασμένο μετά το 1956 (15 Ενωσιακές Δημοκρατίες) από βελούδινο ύφασμα με κεντημένη γραφή και φέρει μόνο το κρατικό έμβλημα της ΕΣΣΔ
«Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε. Κάτω από τη σημαία του μαρξισμού - λενινισμού και την καθοδήγηση του Κομμουνιστικού Κόμματος. Προχωράμε μπροστά προς τη νίκη του κομμουνισμού», αναγράφεται στο λάβαρο. Το συγκεκριμένο λάβαρο είναι του ΚΚΣΕ, κατασκευασμένο μετά το 1956 (15 Ενωσιακές Δημοκρατίες) από βελούδινο ύφασμα με κεντημένη γραφή και φέρει μόνο το κρατικό έμβλημα της ΕΣΣΔ
Συγκίνηση και δέος προκαλεί σε όποιον το αντικρίζει το νεκρικό εκμαγείο του Λένιν, που πλέον ανήκει στο Αρχείο του ΚΚΕ.

Ο «Ριζοσπάστης» συζητά με τον Δημήτρη Ταλαγάνη, σπουδαίο ζωγράφο και αρχιτέκτονα με διεθνείς διακρίσεις, ο οποίος παραχώρησε στο ΚΚΕ το νεκρικό προσωπείο, καθώς και ένα λάβαρο του ΚΚΣΕ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το βάθρο στο οποίο βρίσκεται η νεκρική μάσκα φιλοτεχνήθηκε από τον Δ. Ταλαγάνη, ο οποίος στη συζήτησή μας θέλησε να μεταφέρει τις ευχαριστίες του και στον Γιάννη Κούρτη για την ουσιαστική βοήθειά του στην κατασκευή του βάθρου.

***

-- Ποια είναι η ιστορία που συνοδεύει το νεκρικό εκμαγείο του Λένιν;

-- Γυρίζοντας το ρολόι του χρόνου και της μνήμης για μισό και πλέον αιώνα πίσω, ξαναζώ σήμερα τον ενθουσιασμό και τις συγκινήσεις της νεότητός μου.

Η αναζήτηση και συνάντηση ενός νέου ανθρώπου με την ιστορία, τις μεγάλες στιγμές της και την εμβληματική μορφή του Λένιν, ηγέτη και ηγερέτη της Μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης, που έθεσε τον θεμέλιο λίθο των συγκλονιστικών, κοσμοϊστορικών ανατροπών που άλλαξαν τη μορφή του κόσμου, καθόρισαν και διαμόρφωσαν το νέο όραμα για το μέλλον του ανθρώπου, των κοινωνιών, του πολιτισμού και της Ιστορίας του κόσμου.

Σοφόν το σαφές!

Ο Λένιν ανήκει στη χορεία των μεγάλων μορφών, των μεγάλων διανοητών της Ιστορίας, θεμελιωτής των ιδεών της διαρκούς επανάστασης, οι οποίες θα εμπνέουν εσαεί τους ανθρώπους, τις κοινωνίες και τους εργαζόμενους του κόσμου.

Το νεκρικό εκμαγείο του Λένιν, σπουδαίο απόκτημα μνήμης, φορτισμένο εσαεί με τη μεγάλη συγκίνηση που νιώθει ένας καλλιτέχνης κρατώντας στα χέρια του το σημαντικό αυτό αποτύπωμα της μορφής και του περιεχομένου της ιστορικής μνήμης.

Το νεκρικό εκμαγείο του Λένιν αποτελεί την επί του νου, οιονεί αποτυπωμένη εντύπωση της ιστορικής μνήμης και του προσήκοντος σεβασμού στη μεγάλη αυτή μορφή της Ιστορίας.

Συγκινητική χειρονομία το δώρο αυτό σε μένα από έναν μεγάλο της εποχής του, Κονσταντίν Μέλνικωφ, σπουδαίο φίλο, μέντορα και δάσκαλό μου στη μεγάλη πόλη των ιδεών της τέχνης της Αρχιτεκτονικής.

-- Αναφέρατε ότι σας το παραχώρησε ο αρχιτέκτονας Κ. Μέλνικωφ... Αν θέλετε, πείτε μας περισσότερα γι' αυτό.

-- Ναι... Η τύχη μού επεφύλαξε στη διαδρομή μου μεγάλες εκπλήξεις, χαρές, συγκινήσεις και απορίες, όλα αυτά αποτελούν το μεγάλο άθροισμα των συμπτώσεων της ζωής. Οντας φοιτητής του Αρχιτεκτονικού Ινστιτούτου της Μόσχας 1964 - 1971, που εκείνη την εποχή εθεωρείτο ως ένα από δυο - τρία καλύτερα στον κόσμο, αξιώθηκα να συναντηθώ με τα μεγάλα πράγματα της εποχής και να έχω δασκάλους κορυφαίες φυσιογνωμίες της ιστορίας της Αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα. Αρχιτέκτονες και δάσκαλοι που σμίλεψαν, διαμόρφωσαν και καθόρισαν τη μορφή και το περιεχόμενο της αρχιτεκτονικής αναζήτησης, σκέψης και φιλοσοφίας του 20ού αιώνα.

Δάσκαλοι που μου φανέρωσαν εκτός όλων των άλλων το μεγαλείο της ελληνικής σκέψης της φιλοσοφίας, της αισθητικής και του πολιτισμού και δεν μπορώ να μην είμαι ευγνώμων για τη δημιουργική τους προσφορά στο άνοιγμα της πνευματικής μου περιπέτειας και των αναζητήσεών μου.

Ενας απ' όλους αυτούς ήταν ο Κονσταντίν Μέλνικωφ, κορυφαίος διανοητής αρχιτέκτων, μυθική μορφή, οραματιστής και εκφραστής του πνεύματος της βασιλίδος των τεχνών, της Αρχιτεκτονικής.

Ο Κονσταντίν Μέλνικωφ με τίμησε με τη διδασκαλία και τη φιλία του και αναμφίβολα διαδραμάτισε μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση της ουσιαστικής οραματικής σχέσης μου με τη μεγάλη τέχνη και επιστήμη της Αρχιτεκτονικής.

Ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, με τον Δημήτρη Ταλαγάνη
Ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, με τον Δημήτρη Ταλαγάνη
Ετσι, το 1970, όταν συμμετείχα ως φοιτητής στο μεγάλο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για το Νέο Μουσείο του Λένιν, όπου απέσπασα το πρώτο βραβείο, ο μέντορας και δάσκαλός μου μου χάρισε το αντίγραφο του νεκρικού εκμαγείου του Λένιν σε επιβράβευση της μεγάλης επιτυχίας μου, για την οποία στη συνέχεια τιμήθηκα με χρυσό μετάλλιο και η μελέτη μου εκτέθηκε στο Μουσείο του Λένιν στη Μόσχα και στην Εκθεση των Επιτευγμάτων της Σοβιετικής Επιστήμης και Τεχνολογίας επί ένα χρόνο.

Πρέπει να σημειώσω πως ο Κονσταντίν Μέλνικωφ ήταν ο αρχιτέκτονας που σχεδίασε την Κρυστάλλινη Σαρκοφάγο για το Μαυσωλείο του Λένιν.

Αυτός ο μεγάλος οραματιστής, που κινήθηκε ανάμεσα στο μύθο και στην ιστορία και ανάμεσα στον κόσμο των μεγάλων επαναστατικών ιδεών και στην ουτοπία, σχεδίασε το μέλλον της Αρχιτεκτονικής, ανταποκρινόμενος και απαντώντας με τις ιδέες του στα καλέσματα των μεγάλων επαναστατικών προκλήσεων που γέννησε ο 20ός αιώνας, προηγούμενος βέβαια της εποχής με την πρωτοποριακή του θεώρηση και ματιά για τα επόμενά του χρόνια.

Θεωρώ πως η γνωριμία των νέων αρχιτεκτόνων και καλλιτεχνών με τη μορφή και το έργο αυτού του μυθικού αρχιτέκτονα αποτελεί την απαραίτητη προϋπόθεση για τη μέθεξη, τον προβληματισμό και τη συνάντηση με τα μεγάλα πράγματα της εποχής και της ιστορίας.

-- Γιατί επιλέξατε να το παραχωρήσετε στο ΚΚΕ;

-- Θεωρώ πως το εκμαγείο αυτό εφεξής πρέπει να έχει θέση στο Μουσείο των Ιδεών, των αγώνων και της ιστορικής μνήμης του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ελλάδας.

Για το λόγο αυτό αποφάσισα να το προσφέρω με ιδιαίτερη χαρά και συγκίνηση, ως ελάχιστο αφιέρωμα στη μνήμη των προγόνων και των ανθρώπων που αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν στο βωμό των μεγάλων ιδεών της διαρκούς επανάστασης και ανανέωσης του κόσμου και του Ανθρώπου.


Α.

ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ ΡΟΔΟ
Σκόρπιες σκέψεις

1. Δεν θυμάμαι ούτε μια μέρα σε αυτόν τον κόσμο που να απουσίαζε η ανάγκη. Ποιος άνθρωπος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι δεν βρέθηκε ποτέ σε ανάγκη; Είδα όμως την ανάγκη στα χέρια των τεχνικών της εξουσίας να μεταμορφώνεται σε κάτι χειρότερο: σε πεπρωμένο.

2. Η επινόηση του πεπρωμένου ξεπέρασε όλες τις φιλοσοφικές σχολές, πλήττοντας καίρια τον άνθρωπο. Δημιούργησε μια ατέλειωτη στρατιά από υποταγμένους, που ψιθυρίζουν ο ένας στον άλλο πως «ό,τι γράψει το πεπρωμένο, δεν ξεγράφει». Αυτή είναι μια από τις γνωστές φράσεις όλων των λαών αυτού του κόσμου, που έχει ριζώσει βαθιά μέσα μας. Το πεπρωμένο και όσοι προσπαθούν να το μεταμφιέσουν σε τρόπο ζωής - από τους φτηνούς θεολόγους, τους τυχοδιώκτες της πολιτικής σκηνής μέχρι την Ιερά Σύνοδο - βρίσκουν απέναντί τους την επιστήμη, που είναι πράξη, όπως και η επανάσταση.

3. Η ανάγκη πλήττει κυρίως τη νεότητα. Νέοι γυρίζουν σαν πλανόδιοι Ιουδαίοι ψάχνοντας μια ευκαιρία για εργασία και εισπράττοντας διαρκώς την απόρριψη. Μέσα σε δύσκολες συνθήκες, οι εργοδότες ζητούν όλο και περισσότερα, ενώ σε κάθε αντίσταση αντικαθιστούν τον εργαζόμενο με τον επόμενο που περιμένει στην ουρά. Μπροστά στα μάτια όλων μας εκτυλίσσεται μια γνωστή, παμπάλαια ιστορία και οι πολίτες αυτής της χώρας παρακολουθούν το έργο με κατεβασμένα τα φτερά. Στο τέλος βέβαια, ο λογαριασμός θα πάει στους δύο κορυφαίους κοκορομάχους, που με τη στάση τους επιτρέπουν στο Κεφάλαιο να στήνει συνωμοσίες σε βάρος ενός ολόκληρου λαού.

4. Οσο η ανάγκη συνεχίζει το παιχνίδι της στο κέντρο της ζωής μας, όλα γύρω θα βρίσκονται σε κατάσταση ταραχής. Η ζωή είναι η κόρη της ανάγκης, άγρια περιπλανώμενη και επικίνδυνη.

5. Τα κόμματα των αστών πολιτικών θυμούνται με νοσταλγία τις αξέχαστες μέρες όπου ο αυταρχισμός βασίλευε μαζί με την τρομοκρατία. Με την εμφάνισή τους, οι χρυσαυγίτες κάλυψαν αυτό το κενό. Οπου έκριναν ότι υπάρχουν άνθρωποι της απόλυτης ανάγκης, όπως οι μετανάστες, απέδειξαν με «φιλόστοργο» τρόπο πώς μπορεί να εξαλειφθεί αυτή η ανάγκη! Με μεγάλο ζήλο, αυτοδιαφημίζονται ότι μόνο αυτοί χαρίζουν απλόχερα τον πόνο.

6. Πάλι τη σκέψη μου διαπερνάει η νεότητα, το οξυμένο πνεύμα της, που προσπαθεί να απαλλαγεί από τη μιζέρια στην οποία την καταδικάζουν. Ολες οι κυβερνήσεις από τη μεταπολίτευση κι έπειτα θεωρούσαν τη νεότητα ιδιοκτησία τους, προσπαθώντας να κάμψουν την ορμή και τη διαύγεια της κρίσης της. Κάθε γενιά έχει τη δική της Ιλιάδα. Πρέπει να ακούσουμε όχι απλώς τη φωνή της, όπως κοινότοπα επαναλαμβάνεται, αλλά τη διδασκαλία της. Αν δεν προσέξουμε, το άλογο της νιότης θα χαθεί μαζί με τον αναβάτη.

7. Οι περισσότεροι διανοούμενοι προσφέρονται σε τιμή ευκαιρίας ανεξαρτήτως πεποιθήσεων μήπως εξασφαλίσουν κάποια δημόσια θέση. Σχηματίζοντας μεταξύ τους έναν μικρόκοσμο, ζουν και αναπνέουν παίρνοντας προφυλάξεις από την πραγματικότητα. Είναι μακρόχρονη η εφηβεία τους και παρατείνεται στο διηνεκές. Παλιάτσοι σε έναν κόσμο που καταρρέει, μιλάνε μεταξύ τους με σεβασμό για τον άλλο, ενώ η αλήθεια είναι πως τα πισώπλατα χτυπήματα είναι σε καθημερινή βάση. Υπερβολικά φιλάρεσκοι, νιαουρίζουν, αλλά δεν ουρλιάζουν ποτέ. Πληρώνουν ακριβά τη μανία τους για δημοσιότητα, αλλά αγνοούν ότι το θέαμα έχει το πάνω χέρι και θα τους οδηγήσει εκεί που αξίζουν.


Του
Γιώργου ΚΑΚΟΥΛΙΔΗ

Το εκμαγείο

Η μάσκα θανάτου του Λένιν έγινε από τον γλύπτη Σεργκέι Μέρκουροφ (1881-1952).

Την 21η Γενάρη 1924, ο Μέρκουροφ κλήθηκε στο Γκόρκι, όπου ο Βλαντιμίρ Λένιν είχε μόλις πεθάνει, μετά το τελευταίο θανατηφόρο εγκεφαλικό επεισόδιο. Αρχικά έριξε τρεις μάσκες στο πρόσωπο του Λένιν. Η πρώτη μάσκα πήγε στο Κεντρικό Μουσείο Λένιν, η δεύτερη στο μουσείο «Γκόρκι» και η τρίτη στο μουσείο του γλύπτη.

Ο γλύπτης μετά από αυτές έκανε άλλες 11 (σύνολο 14) μάσκες από το ίδιο εκμαγείο. Από τα έργα αυτά προέκυψε και η συγκεκριμένη μάσκα.

Συνηθιζόταν να δημιουργούνται νεκρικές μάσκες σπουδαίων ανθρώπων, ποιητών, φιλοσόφων, επιστημόνων, δραματουργών, πολιτικών. Χαρακτηριστικά είναι τα νεκρικά προσωπεία των Δάντη, Σαίξπηρ, Μπετόβεν και τόσων άλλων, που φυλάσσονται σε βιβλιοθήκες και μουσεία.



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ