ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 14 Ιούλη 2002
Σελ. /24
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ
ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ
Θεωρητικές πηγές και αρχές του «φιλελευθερισμού»

1ο Μέρος

Η σημερινή αστική προπαγάνδα ενδιαφέρεται να συσκοτίσει κι αποκρύψει τις αντικειμενικές αιτίες όλων των σύγχρονων προβλημάτων, που απασχολούν τους εργαζόμενους της χώρας μας. Σημαία της είναι ο νεοφιλελευθερισμός, η πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων, της συρρίκνωσης και του ξεπουλήματος των δημοσίων επιχειρήσεων, της κατάργησης ακόμη και αυτών των κοινωνικών παροχών του κράτους και που οι σοσιαλδημοκράτες ονόμαζαν «κράτος πρόνοιας», της ανάθεσης όλης της οικονομικής δραστηριότητας στην ατομική πρωτοβουλία, στα πλαίσια της ελεύθερης οικονομίας της αγοράς. Αυτή η πολιτική παρουσιάζεται ως ο αναγκαίος και αναπόφευκτος μονόδρομος, που πρέπει να ακολουθήσει η χώρα. Απώτερος στόχος της είναι η διευκόλυνση της αναπαραγωγής του κεφαλαίου, η αντιμετώπιση όσο μπορεί να γίνει των συνεπειών, για το κεφάλαιο, των κρίσεων, η μεγιστοποίηση των κερδών των πολυεθνικών, σε τελευταία ανάλυση, η διάσωση του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος.

Σε αντίθεση με την παραπάνω πολιτική, βρίσκεται η πολιτική του ΚΚΕ, που καταθέτει στην εργατική τάξη, όλο το λαό, τη δική του πρόταση, ρεαλιστική, εφικτή, πειστική, πραγματικό μονόδρομο για τα συμφέροντά του κι ένα καλύτερο αύριο. Είναι η πρόταση του αγώνα για τη λαϊκή εξουσία και τη λαϊκή οικονομία. Αυτή η πρόταση, για να υλοποιηθεί, απαιτείται η άνοδος της ταξικής πάλης (οικονομικής - πολιτικής - ιδεολογικής) ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό, αλλά και σε κάθε μορφή πολιτικής διαχείρισης των συμφερόντων των μονοπωλίων και του ιμπεριαλισμού, για την υπεράσπιση των ιδεών και αρχών του μαρξισμού - λενινισμού, των αξιών που προβάλλουν οι κομμουνιστές, την υπεράσπιση του σοσιαλισμού και της προσφοράς του στην ιστορία της ανθρωπότητας. Αυτά αποτελούν ένα απ' τα βασικότερα καθήκοντα που έθεσε το 16ο Συνέδριο του ΚΚΕ μπροστά στα μέλη, στα στελέχη και τους οπαδούς του.

Οι θιασώτες της νεοφιλελεύθερης πολιτικής, τόσο στην ελληνική, όσο και στην παγκόσμια καπιταλιστική κοινωνία, την ανάγουν στο «φιλελευθερισμό». Ποιες είναι, όμως, οι πηγές και αρχές του «φιλελευθερισμού»;

Ο φιλελευθερισμός είναι μία οικονομική και πολιτική θεωρία και πράξη, ένα σύνολο οικονομικών και πολιτικών θέσεων και αρχών, καθώς και η προσήλωση σ' αυτές, μια αντίληψη και πρακτική για τη σχέση οικονομίας και πολιτικής, εξουσίας και οικονομικής πολιτικής. Κατά το περιεχόμενό του, την ταξική του ουσία, είναι αντίληψη που εκφράζει και υπερασπίζει τα συμφέροντα της αστικής τάξης στην εποχή της ανοδικής της πορείας, στις ιστορικές συνθήκες της αποσύνθεσης της φεουδαρχικής κοινωνίας, της γέννησης, ανάπτυξης και επικράτησης του νέου, καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, βασιζόμενου στην εκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας.

Ο φιλελευθερισμός γεννήθηκε και επιβλήθηκε με την πάλη της αστικής τάξης για τον περιορισμό και την κατάργηση των δικαιωμάτων του απόλυτου μονάρχη, των εμποδίων που δυσχέραιναν την ανάπτυξη όλων των μορφών της καπιταλιστικής οικονομίας, με την πάλη της για την κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας. Για να κατανοηθεί αυτό, υπενθυμίζω πως οι φεουδαρχικές και καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής είναι του ίδιου τύπου και οι δυο, βασίζονται στην ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και στην εκμετάλλευση ανθρώπου από τον άνθρωπο. Οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής εμφανίζονται και αναπτύσσονται σιγά σιγά, στα πλαίσια της φεουδαρχίας, παράλληλα με την εμφάνιση και ανάπτυξη της αστικής τάξης, η οποία κατακτά πρώτα την οικονομική εξουσία και κατόπιν πραγματοποιεί την επανάσταση και παίρνει στα χέρια της και την πολιτική εξουσία. Στη γέννηση και επικράτηση των φιλελεύθερων απόψεων συνέβαλαν, πρώτα πρώτα, η ανάπτυξη της εμπορευματοπαραγωγής, η ανάπτυξη του εξωτερικού εμπορίου, η κατάκτηση των αποικιών, η βιομηχανική επανάσταση και η εκβιομηχάνιση των κυριότερων χωρών της Δ. Ευρώπης, η εμβάθυνση του κοινωνικού καταμερισμού εργασίας, η συγκέντρωση του πληθυσμού στις μεγάλες πόλεις, το ξεκλήρισμα της αγροτιάς, η διαμόρφωση του βιομηχανικού κεφαλαίου, η καπιταλιστική συσσώρευση κεφαλαίων κ.ά. Ολοι, δηλαδή, οι παράγοντες διαμόρφωσης της καπιταλιστικής οικονομίας.

Ο φιλελευθερισμός είναι η αποκορύφωση μιας ιστορικής εξέλιξης, που συνδέεται και με την αίσθηση της ανάγκης να απελευθερωθεί το άτομο, να αναπτυχθούν οι ανθρώπινες, φυσικές και πνευματικές, ικανότητές του. Η εμφάνιση του φιλελευθερισμού είναι αδιαχώριστη με τον αγώνα του Διαφωτισμού και άλλων προοδευτικών πολιτικών και φιλοσοφικών ρευμάτων για δημοκρατικά δικαιώματα και ελευθερίες, για την προστασία της προσωπικότητας του ανθρώπου από αυθαίρετους εξωτερικούς περιορισμούς.

Συνεπώς, η πάλη για την επιβολή και επικράτηση των αρχών και θέσεων του φιλελευθερισμού αποτέλεσε ένα βασικό στοιχείο της ιδεολογικής πάλης της αστικής τάξης. Αυτή συνέβαλε στην αντικατάσταση του φεουδαρχικού τρόπου παραγωγής με το νέο, κεφαλαιοκρατικό, στην ανάπτυξη μιας ανοιχτής οικονομίας, του εμπορίου, των έντονων οικονομικών σχέσεων μεταξύ κρατών και εθνών κ.ά. Αποτέλεσε, έτσι, σημαντικό παράγοντα προόδου τότε που η αστική τάξη είχε ένα θετικό, προοδευτικό ρόλο στην ιστορία. Σ' αυτά, στην ουσία, συνίσταται και ο προοδευτικός, θετικός ρόλος του φιλελευθερισμού.

Η εμφάνιση του καπιταλισμού ανάγεται στο 16ο αιώνα. Αφετηρία της εμφάνισής του στάθηκε η απλή εμπορευματική παραγωγή, που βασιζόταν στην προσωπική εργασία παραγωγού, στην ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, στην οποία αυθόρμητος ρυθμιστής ήταν ο νόμος των τιμών, η συνεχής διακύμανση των τιμών στην αγορά, ο νόμος που ρύθμιζε τον καταμερισμό της κοινωνικής εργασίας, της ανταλλαγής των προϊόντων, τη διαφοροποίηση των μικρών εμπορευματοπαραγωγών, την ανάπτυξη των καπιταλιστικών δυνάμεων και σχέσεων παραγωγής.

Η καπιταλιστική παραγωγή διαφέρει από την απλή εμπορευματική παραγωγή, έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά, έχει οικονομική βάση την ατομική ιδιοκτησία, την εκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας, της εργατικής δύναμης του προλεταριάτου, της νέας τάξης που εμφανίστηκε στο προσκήνιο της ιστορίας, τα μέλη της οποίας έχουν οικονομική ελευθερία (δεν είναι ιδιοκτήτες μέσων παραγωγής) και νομική ελευθερία (δεν έχουν προσωπική εξάρτηση), που κατέχουν μόνο την εργατική τους δύναμη, που την πουλάνε, ως ένα εμπόρευμα, στους καπιταλιστές.

Με την εμφάνιση της καπιταλιστικής οικονομίας, εμφανίζονται και διάφορα θεωρητικά και πολιτικά προβλήματα, στα οποία η αστική τάξη έπρεπε να δώσει λύσεις, να τα ερευνήσει, να τα ερμηνεύσει. Εμφανίζονται οι πρώτες απόψεις επιστημονικής έρευνας και ερμηνείας των νέων φαινομένων, εμφανίζεται (στους 16ο - 17ο αιώνες) ο μερκαντιλισμός (η εμποροκρατία), το πρώτο ρεύμα της αστικής οικονομικής σκέψης, που εξέφραζε τα συμφέροντα της εμπορικής αστικής τάξης.

Οι μερκαντιλιστές πρώτοι θέτουν το πρόβλημα, σε τι συνίσταται ο πλούτος μιας χώρας, ποιες είναι οι μορφές και ο τρόπος αύξησής του. Γι' αυτούς ο εθνικός πλούτος είναι το χρήμα (ο χρυσός και το ασήμι). Ξεκινούσαν από τα επιφανειακά φαινόμενα (το εμπόριο και την κυκλοφορία), όχι από την παραγωγή, γι' αυτό δεν μπόρεσαν να ανακαλύψουν την ουσία και τις νομοτέλειες των οικονομικών φαινομένων. Οι αντιλήψεις τους αντανακλούν το χαμηλό επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης της εποχής τους, τότε που στην παραγωγή γίνονταν τα πρώτα βήματα με την ίδρυση μανουφακτουριών, τότε που το βιομηχανικό κεφάλαιο δεν είχε διαχωριστεί και ανεξαρτητοποιηθεί από το εμπορικό. Ο Μαρξ τους χαρακτήρισε ως «τους πρώτους διερμηνείς του σύγχρονου κόσμου», οι οποίοι «δεν έκαναν επιστήμη».

Στο μέτρο που αναπτύσσονταν ο καπιταλισμός, η συσσώρευση κεφαλαίων, οι μερκαντιλιστές ζητούσαν από το κράτος ενεργό ανάμειξή του στην οικονομική ζωή. Απ' αυτό γεννήθηκε η πολιτική του κρατικού παρεμβατισμού (ο προστατευτισμός).

Η επέμβαση του κράτους στην οικονομία άρχισε το 16ο αιώνα, αλλά αυξάνεται με την εδραίωση της απολυταρχίας. Οι λόγοι που επέβαλαν τον προστατευτισμό είναι πολλοί, ένας απ' αυτούς είναι η πίστη των κρατών πως, με τον έλεγχο της οικονομίας, θα σταθεροποιηθεί η ευημερία τους, θα βρουν τα έσοδα για την αναδιοργάνωση του στρατού κλπ. Κύριος εκπρόσωπος του προστατευτισμού στη Γαλλία είναι ο Κολμπέρ (1619-1685), στον οποίο οφείλεται η κυριαρχία των γαλλικών προϊόντων στη διεθνή αγορά.

Συνεχίζεται


Κώστας ΚΑΤΣΙΑΜΑΝΗΣ
Συνεργάτης του ΚΜΕ



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ