ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Παρασκευή 14 Μάη 2021
Σελ. /28
Πάμε καλά σύντροφοι; Καλά πάμε. Μπορούμε καλύτερα; Και βέβαια μπορούμε!

Συμφωνώ με τις Θέσεις. Μερικές σκέψεις για το πρώτο και εν μέρει για το δεύτερο κείμενο.

Α. Ζητήματα σχετικά με την Κίνα

Στις Θέσεις 3, 4, 12 διατυπώνονται ζητήματα που μεταξύ άλλων αναφέρονται και στην Κίνα. Σωστά χαρακτηρίζεται αυτή ως καπιταλιστική χώρα (ανάλογα με το κείμενο, σε κάθε Θέση υπάρχει η σχετική διατύπωση). Παρόμοιες αναφορές βρίσκουμε και στο δεύτερο κείμενο, στις Θέσεις 3, 13, 14, 18, ενώ στη Θέση 18 γίνεται σαφής αναφορά στην αρνητική εικόνα που υπάρχει στο ΔΚΚ σε κορυφαίες καπιταλιστικές χώρες, ανάμεσα στις οποίες αναφέρεται και η Κίνα. Στη Θέση 19 σωστά αναφέρεται η ύπαρξη οπορτουνιστικής αντίληψης σε μια σειρά ΚΚ για την «οικοδόμηση του σοσιαλισμού με κινεζικά χαρακτηριστικά». Μετά από όλα αυτά, προκύπτουν τα εξής ερωτήματα:

Πώς γίνεται το ΚΚΚ να συμμετέχει στις συναντήσεις όπου συμμετέχει το Κόμμα μας, μαζί και με άλλα Μ-Λ κόμματα; Και αφού διαπιστώνεται (σωστά) ότι στις γραμμές του ΔΚΚ διεξάγεται σφοδρή ιδεολογική - πολιτική διαπάλη, μήπως θα έπρεπε να διαχωρίζουμε σαφώς τη θέση μας από αυτό το απροσδιόριστο σύνολο, όπου κάποια κόμματα συμμετέχουν ενδεχομένως μόνο και μόνο για να φαίνονται ότι δεν μένουν «απέξω» από την προσπάθεια του ΔΚΚ, που ειλικρινά και με θυσίες προσπαθούν να χαράξουν τα συνεπή Μ-Λ κόμματα; Και παραπέρα, δεν θα έπρεπε κάπου μέσα στις Θέσεις να γίνεται σαφής ΚΑΙ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ αναφορά για τον χαρακτήρα του κινεζικού καπιταλισμού και του ΚΚΚ; Σημειώνω την ιδιαίτερης σημασίας πρόσφατη τοποθέτηση του σ. Γ. Μαρίνου στην τηλεδιάσκεψη της Ευρωπαϊκής Κομμουνιστικής Πρωτοβουλίας (151 χρόνια από τη γέννηση του Λένιν), όπου μεταξύ άλλων τόνισε ότι ο λεγόμενος «σοσιαλισμός με κινεζικά χρώματα» είναι μια καρικατούρα, αφού στην Κίνα έχουν κυριαρχήσει από χρόνια οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, με ευθύνη του ΚΚΚ.

Καταθέτω προσωπική μου εμπειρία, όταν βρέθηκα στην Κίνα το 2006 - 2007, δουλεύοντας για λογαριασμό ναυτιλιακής (παρακολούθηση χτισίματος βαποριών) σε ΙΔΙΩΤΙΚΟ ΝΑΥΠΗΓΕΙΟ. Οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής εμφανίζονταν σε όλο τους το μεγαλείο. Η εκμετάλλευση των Κινέζων εργαζομένων στην πιο σκληρή της μορφή. Για παράδειγμα, ο ειδικευμένος τεχνίτης του ναυπηγείου ελάμβανε κατά μέσον όρο περίπου 2.000 Γιουάν (κάπου 200 δολάρια), ενώ ο Κινέζος ίδιας ειδικότητας τεχνίτης, που δούλευε προσωρινά για κάποια ξένη ναυτιλιακή εταιρεία, ως μέλος της ομάδας της επιφορτισμένης με την παρακολούθηση κατασκευής των πλοίων ΣΤΟ ΙΔΙΟ ΝΑΥΠΗΓΕΙΟ, έπαιρνε δεκαπλάσια αμοιβή! Στις μεγάλες πόλεις, όπως π.χ. η Σανγκάη, όπου βρέθηκα αρκετές φορές, αλλά και σε άλλες μεγαλουπόλεις, ενώ στο κέντρο τους «λάμπουν» ουρανοξύστες και πολυτελή κτίρια των μεγάλων ξενοδοχείων και των άλλων εμβληματικών (και ακριβοπληρωμένων) ιδρυμάτων, στις συνοικίες τους οι άνθρωποι πλένουν τα πιάτα τους στους δρόμους, μένουν στριμωγμένοι σαν σαρδέλες σε άθλιες κατοικίες και η ατμόσφαιρά τους θεωρείται μια από τις πιο μολυσμένες του πλανήτη. Τέλος, οι μεγαλύτερες βιομηχανίες, αν δεν είναι μέρος ξένων επενδυτών, όπως οι μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες της Ευρώπης και των ΗΠΑ ή οι μεγάλες βαριές βιομηχανίες των Δυτικών, αλλά και κάποιες μεγάλες εμπορικές επιχειρήσεις και επιχειρήσεις τεχνολογίας αιχμής, όλες είναι στα χέρια ολίγων δισεκατομμυριούχων ξένων ΚΑΙ Κινέζων, που απομυζούν τον μόχθο του Κινέζου εργαζόμενου. Οι μεγάλοι αξιωματούχοι του κράτους, κατά κανόνα όλοι τους μεγαλοστελέχη του ΚΚ, ζουν στη χλιδή, ενώ δεν λείπουν από τις τοπικές αγγλόφωνες εφημερίδες συχνές, αλλά επιλεκτικές αναφορές για περιπτώσεις διαφθοράς ανάμεσα σε αυτά τα στελέχη, που όμως είναι στάχτη στα μάτια του κόσμου. Ολα αυτά ως σκέψη για προβληματισμό, χωρίς να παραβλέπω την αξία που έχει η προσπάθεια - όπου μάλιστα το Κόμμα μας πρωτοστατεί - για τη συγκρότηση του ΔΚΚ σε σωστές βάσεις.

ΠΡΟΤΑΣΗ:

Να συζητηθεί το ζήτημα στο Συνέδριο, στο πλαίσιο της συζήτησης για το ΔΚΚ, και να συμπεριληφθεί στην Απόφασή του η καθαρή εκτίμηση για τον χαρακτήρα του πολιτικού και κοινωνικού συστήματος στην Κίνα και για τον ρόλο του ΚΚΚ, τόσο στο εσωτερικό της χώρας του όσο και στο ΔΚΚ.

Β. Για τη δουλειά μας στους φίλους και οπαδούς του Κόμματος

Είναι σημαντικό και ελπιδοφόρο ότι στον προσυνεδριακό διάλογο συμμετέχουν οι φίλοι του Κόμματος. Βέβαια, δεν είναι καινούργιο αυτό - προσωπικά δεν θυμάμαι κανένα συνέδριο, από το 10ο και μετά, που να μη συμμετείχαν φίλοι και οπαδοί στον διάλογο. Τώρα όμως διαπιστώνεται ότι αυτή η διαδικασία έχει αναβαθμιστεί, τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά.

Επειδή ως πιστός οπαδός του Κόμματος συμμετέχω κι εγώ στην καθημερινή δουλειά του, στα μέτρα βέβαια των δυνατοτήτων που απορρέουν από το προχωρημένο της ηλικίας μου, και αναλαμβάνω συγκεκριμένες χρεώσεις σε διάφορους τομείς, παρατηρώ ότι αυτή η δουλειά έχει αξία και αποδίδει καρπούς. Με τη βοήθεια των φίλων του Κόμματος ο «Ριζοσπάστης» φτάνει πιο μακριά, η πολιτική του και η φωνή του γίνονται κτήμα περισσοτέρων ανθρώπων και διευρύνεται ο κύκλος αυτών που, λιγότερο ή περισσότερο, ενστερνίζονται τις απόψεις μας και την αναγκαιότητα για να παλέψουν σε συχνή βάση για τα προβλήματά τους.

Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δοθεί στις νεότερες γενιές. Εμείς είχαμε την ευκαιρία και την τύχη να ζήσουμε τις κατακτήσεις του σοσιαλισμού, με τις όποιες αδυναμίες του. Οι νεότερες γενιές δεν την είχαν, την ξέρουν μόνο μέσα από τις διηγήσεις μας. Μία από τις ιδιαιτερότητες αυτής της γενιάς και αυτών που ακολουθούν είναι η ενασχόλησή τους με τις νέες τεχνολογίες και ο τρόπος με τον οποίο αυτές επενεργούν στη συνείδησή τους και στις αντιλήψεις τους. Η καθημερινή προπαγάνδα του συστήματος, που βομβαρδίζει ανελέητα με κάθε μέσο (τηλεόραση, διαδίκτυο, φανφαρόνικες εκδηλώσεις των θεσμών που ελέγχουν κ.λπ.), είναι ο πιο αδίστακτος εχθρός της προσπάθειας να τους πλησιάσουμε. Η ρήση του Λουντέμη «Ειπώθηκαν ψέματα που ντράπηκαν τα ίδια, αφού δεν ντράπηκαν τα στόματα που τα 'λεγαν» βρίσκει σήμερα πλήρη εφαρμογή. Η νέα γενιά έχει εθιστεί στο διαδίκτυο. Ενα πολύ μεγάλο μέρος της το θεωρεί την αυθεντικότερη πηγή πληροφόρησης, ενίοτε και τη μόνη. Εξαντλεί την - όποια - αγανάκτηση και αντιπολιτευτική της διάθεση στα λεγόμενα ΜΚΔ (Facebook, Instagram, Twitter, LinkedIn κ.λπ.) και στα διάφορα φόρουμ, τα οποία μάλιστα ποικίλουν σε αντικείμενο και περιεχόμενο. Το ίδιο συμβαίνει με τη χρήση των κινητών.

ΠΡΟΤΑΣΗ:

Να συζητηθεί στο Συνέδριο το ζήτημα για τη μεγαλύτερη αξιοποίηση φίλων και οπαδών. Ειδικά η υπεραπασχόληση της νεολαίας με το διαδίκτυο, τα ΜΚΚ, τα κινητά. Να βρεθούν τρόποι να τους βοηθήσουμε να «ξεκολλήσουν», να μπουν στη ζωντανή πλευρά της ζωής.


Παναγιώτης Μελάς
Συνταξιούχος ναυτεργάτης

Για την εποχή και τα καθήκοντα των κομμουνιστών

Τόσο ο θρίαμβος όσο και η ήττα των πρώτων πρώιμων σοσιαλιστικών επαναστάσεων δεν άφησαν ανεπηρέαστο το παγκόσμιο κεφαλαιοκρατικό σύστημα. Η ανάπτυξη του καπιταλισμού, σε σημαντικό βαθμό ως αποτέλεσμα της αντιπαράθεσής του με τα πρώτα εγχειρήματα σοσιαλιστικής οικοδόμησης, περιόρισε μεν την εξωτερική εκτατική του ανάπτυξη, γιγαντώνοντας όμως την εσωτερική με τους διεθνικούς - πολυεθνικούς μονοπωλιακούς ομίλους και οδήγησε μέσω της αξιοποίησης νέων τεχνολογιών σε αύξηση της παραγωγής σχετικής υπεραξίας, σε νέες μορφές εκμετάλλευσης και προσπορισμού υπερκερδών από το κεφάλαιο. Μετά την επικράτηση στις νέες αγορές που προέκυψαν από την αστική αντεπανάσταση και την κεφαλαιοκρατική παλινόρθωση σε μια σειρά πρώην σοσιαλιστικές χώρες, εξέλιπε ο λόγος του εκτατικού περιορισμού του.

Ωστόσο, αυτή η νέα εποχή δεν συνιστά ποιοτικά και ουσιαστικά επιστροφή στην προ του 1917 εποχή, σε μια μονοκρατορία του καπιταλισμού, παρά το γεγονός ότι στην επιφάνεια έτσι δείχνουν τα πράγματα. Γι' αυτό ο Μαρξ έγραφε: «Κάθε επιστήμη θα ήταν περιττή, αν η μορφή εμφάνισης και η ουσία των πραγμάτων συμπίπτανε άμεσα» («Το Κεφάλαιο», τ. 3, σ. 1004).

Οι Θέσεις ορθά επισημαίνουν ότι η «εκδήλωση της νέας βαθιάς διεθνούς οικονομικής κρίσης και η φανερή αδυναμία των δημόσιων συστημάτων Υγείας στην αντιμετώπιση της πανδημίας στα ιμπεριαλιστικά κέντρα φωτίζουν τη σήψη και τις οξύτατες αντιθέσεις του καπιταλιστικού συστήματος» (θ. 1). Πράγματι, τα στοιχεία είναι συγκλονιστικά και ενδεικτικά τόσο των αντιθέσεων, όσο και της επιλογής των αστικών τάξεων για την προς όφελός τους αξιοποίηση της πανδημίας. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι μια σειρά χωρών, που παρά τις νέες συνθήκες στηρίζονται στον κρατικό κεντρικό σχεδιασμό υπό την εξουσία Κομμουνιστικών Κομμάτων αντιμετώπισαν με υποδειγματικό τρόπο την πανδημία. Κούβα, Βιετνάμ, Βόρειος Κορέα, Λάος, Κίνα, παρά την κριτική που μπορεί (και πρέπει) να τους ασκηθεί για διάφορα ζητήματα, δεν μπορούν να κατηγοριοποιούνται ανεπιφύλακτα ως καπιταλιστικά ή/και ιμπεριαλιστικά κράτη (βλ. Κίνα) και να χαρίζονται στον ταξικό αντίπαλο, ο οποίος, παρεμπιπτόντως, όλο και πιο συστηματικά παίρνει «ειρηνικά» οικονομικά κ.λπ. μέτρα ή/και ενεργοποιεί την πολεμική του μηχανή εναντίον τους.

Σήμερα, οι ανάγκες της εποχής επιβάλλουν όσο ποτέ στους κομμουνιστές να διακρίνουν τις πλέον αντιδραστικές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, απεμπολώντας τη θεωρία των ίσων αποστάσεων και να πρωτοστατήσουν στη δημιουργία αντιιμπεριαλιστικού μετώπου κατά των δυνάμεων αυτών, προετοιμάζοντας το λαό για τις μάχες που έρχονται πρωτίστως εναντίον της δικής του αστικής τάξης. Η κρίση του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος συνιστά ανασταλτικό παράγοντα. Το Κόμμα, με τις διεθνείς πρωτοβουλίες που έχει πάρει και οι οποίες αποτελούν σημαντική παρακαταθήκη, συμβάλλει στην κατεύθυνση διεθνιστικής αλληλεγγύης και συνεννόησης, ωστόσο αυτές οι προσπάθειες πρέπει να αναβαθμιστούν ποσοτικά και ποιοτικά, όχι μόνο σε πολιτικό, αλλά και σε κοινωνικό επίπεδο. Για παράδειγμα, οι Θέσεις κάνουν λόγο αρκετές φορές για τη «μεγάλης κλίμακας μετανάστευση, κυρίως προς χώρες της ΕΕ, νεότερων και συχνά ειδικευμένων εργαζομένων» (θ. 3). Μέλη και φίλοι του Κόμματος μπορούν να αποτελέσουν την πρώτη μαγιά για Οργανώσεις στις χώρες μετανάστευσης από κοινού με άλλους μετανάστες, αλλά και ντόπιους εργαζόμενους στο χώρο της επιστήμης και των νέων τεχνολογιών. Ο Λένιν έλεγε ότι «ένας μηχανικός θα φτάσει στην αναγνώριση του κομμουνισμού όχι έτσι, όπως έφτασε ο παράνομος προπαγανδιστής, ο λόγιος, αλλά από τα δεδομένα της επιστήμης του (...)» (Απαντα, τ. 42, σ. 346).

Η ανάπτυξη της επιστήμης ως άμεσης παραγωγικής δύναμης από τη μια και η περαιτέρω υπαγωγή της στο κεφάλαιο από την άλλη, δημιουργούν ένα νέο πλαίσιο για την ανθρωπότητα μέσα σε ένα φάσμα δυνατοτήτων που κινείται από τις πλέον δημιουργικές έως τις πλέον καταστροφικές πτυχές. Ο εντοπισμός των πλέον προοδευτικών πλευρών με προοπτική, όπως η αλλαγή στη σύνθεση της εργατικής τάξης, με την εμφάνιση νέων (δίπλα στο παραδοσιακό βιομηχανικό προλεταριάτο) επιστημονικά καταρτισμένων στρατιών της εργασίας, που προς το παρόν συνιστούν τάξη εν εαυτή κι όχι δι' εαυτή, απαιτεί και αντίστοιχες μορφές πάλης. Για την ακρίβεια, συνδυασμό παραδοσιακών και νέων μορφών. Αντίστοιχα και ο τρόπος αλληλεπίδρασης και προπαγάνδας οφείλει να είναι διαφορετικός, πιο σύνθετος.

Αυτό το νέο σύνθετο πλέγμα αντικειμενικών και υποκειμενικών συνθηκών επιβάλλει επικαιροποίηση και ανάπτυξη του θετικού προσδιορισμού των προοπτικών της κοινωνίας, του κομμουνισμού ως στρατηγικού σκοπού και των αντίστοιχων αυτού του σκοπού και της εποχής τακτικών. Νέες, πρωτόγνωρες καταστάσεις απαιτούν και νέο τρόπο οργάνωσης του επαναστατικού υποκειμένου, όπου η επιτελική και η εκτελεστική δουλειά δεν θα συνιστούν πλευρές ενός υποδουλωτικού καταμερισμού εργασίας. Η θεωρητική δουλειά στις σημερινές συνθήκες είναι (και πρακτικά) εξαιρετικά σημαντική. «Ο συνδυασμός της θεωρητικής και πρακτικής δράσης» (θ. 27) γίνεται επιτακτική ανάγκη.

Οι συνθήκες μέσα στις οποίες καλούνται να δράσουν οι κομμουνιστές είναι αντίξοες. Ο ταξικός αντίπαλος έχει βγάλει συμπεράσματα από όλη την προηγούμενη περίοδο και ιδιαίτερα από τις νίκες και ήττες του ταξικού επαναστατικού κινήματος του τελευταίου αιώνα. Ετσι έχει αναβαθμίσει την παρέμβασή του τόσο ιδεολογικά - χειραγωγικά, όσο και πρακτικά - κατασταλτικά. Οι πόλεμοι είναι πλέον σε σημαντικό βαθμό υβριδικοί. Ο ταξικός πόλεμος δεν μπορεί να μην είναι. Ο αντίπαλος και το γνωρίζει και τον χρησιμοποιεί ήδη. Από την πλευρά μας οφείλουμε να βρούμε τα μέσα και τους τρόπους που αντιστοιχούν στην εποχή, ώστε η παρέμβασή μας να είναι αντίστοιχη των σημερινών συνθηκών, αξιοποιώντας, όπου είναι δυνατό, τα μέσα που προσφέρουν ευρεία απεύθυνση σε πλατιές μάζες (ακόμα κι αν αυτά κυριαρχούνται από τον αντίπαλο, όπως τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης). Κυρίως όμως δημιουργώντας νέα, αντίστοιχα των αναγκών του παρόντος και του μέλλοντος της ανθρωπότητας, με δυνατότητα «ασύμμετρων πληγμάτων». Η τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί και με αυτόν τον τρόπο, αρκεί να αποστασιοποιηθούμε από τον ετεροκαθορισμό, που πολλές φορές οδηγεί στο δίπολο τεχνοκρατία - τεχνοφοβία. Αυτό απαιτεί βαθιά γνώση του μαρξισμού, της ανεπτυγμένης επιστημονικής επαναστατικής θεωρίας και μεθοδολογίας, αλλά και επιμέρους επιστημών. Αν δεν πρωτοστατήσουν σ' αυτήν την κατεύθυνση οι κομμουνιστές, τότε ποιος;

Με βάση τα παραπάνω, οι Θέσεις ορθά διαπιστώνουν ότι «παρά τον αρνητικό συσχετισμό δυνάμεων, η εποχή μας είναι εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό - κομμουνισμό» (θ. 1). Οι δυνάμεις του κεφαλαίου κάνουν τα πάντα για να αποδείξουν ότι αυτό είναι αδύνατο, ότι ο σοσιαλισμός είναι ουτοπία. Οδηγούν την ανθρωπότητα στην καταστροφή και στον θάνατο. Θα το επιστρέψουμε; Το σύνθημα Κομμουνισμός ή θάνατος γίνεται επίκαιρο όσο ποτέ.


Τριαντάφυλλος Μεϊμάρης
Μέλος του Συλλόγου «Εμείς που σπουδάσαμε στο σοσιαλισμό»

Για τη θεωρία των σταδίων

1. Διανύουμε εποχές κρίσιμες σε μεγάλο βαθμό, γι' αυτό πρέπει να φωτιστούν ζητήματα που δημιουργούν συγχύσεις, όπως π.χ. το μεταβατικό στάδιο.

2. Ηταν επιτέλους καιρός το ΚΚΕ να αφήσει στην άκρη της ιστορίας την θεωρία των σταδίων, που οδηγούσε άμεσα ή έμμεσα σε δρόμους κυβερνητικών συνεργασιών μέσα στο αστικό σύστημα.

Το πρόβλημα αυτό σωστά εντοπίζεται στις αποφάσεις του 7ου Συνεδρίου της Κομιντέρν (1934), όμως δεν πρέπει να το εξετάζουμε απλοϊκά αλλά μέσα στα ιστορικά του δεδομένα. Οι αποφάσεις αυτές ήταν καθαρά αμυντικού χαρακτήρα για να σταθεί και να αναπτυχθεί η ΕΣΣΔ, που ήταν περικυκλωμένη από τον σαφώς ισχυρότερο διεθνή ιμπεριαλισμό. Το ζήτημα έγινε οξύτερο και υπαρξιακό κατά τον 2ο Παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό Πόλεμο.

Επί της ουσίας το λάθος του κομμουνιστικού κινήματος ήταν ότι δεν μπόρεσε να εκτιμήσει σωστά την υπέρ του αλλαγή των συσχετισμών δύναμης προς το τέλος του πολέμου και χάθηκε μια ιστορική ευκαιρία να πάρει την εξουσία σε μια σειρά ανεπτυγμένες ή με ιδιαίτερο γεωπολιτικό ενδιαφέρον χώρες όπως π.χ. η Ελλάδα.

3. Οι θεμελιωτές του επιστημονικού σοσιαλισμού (Κ. Μαρξ, Φρ. Ενγκελς, Β.Ι. Λένιν) θεωρούν ότι για το πέρασμα προς τον Σοσιαλισμό/Κομμουνισμό είναι αναγκαία μια μεταβατική εποχή που την ονόμασαν «επαναστατική διχτατορία του προλεταριάτου», όπου τα ΚΚ σαν πρωτοπορία έχουν ιστορική υποχρέωση να προωθήσουν την ενεργό συμμετοχή της εργατικής τάξης και των εργαζομένων στην παραγωγική και κοινωνική διαδικασία, από τον σχεδιασμό ως την εφαρμογή. Σ' αυτή τη διαδικασία το ΚΚ γίνεται υπηρέτης αυτού του σκοπού που οδηγεί στην κοινωνική απελευθέρωση κι όχι αυτοσκοπός.

Η πορεία που ακολούθησαν η ΕΣΣΔ και οι χώρες του «υπαρκτού σοσιαλισμού», που καθορίστηκαν από υποκειμενικούς και αντικειμενικούς παράγοντες, δεν οδήγησαν στην οικοδόμηση σοσιαλισμού σύμφωνα με τις αρχές του μαρξισμού - λενινισμού και του επιστημονικού σοσιαλισμού, αλλά σε κοινωνίες που ήταν αντικαπιταλιστικές, αφού δεν υπήρχε ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής (στις Λαϊκές Δημοκρατίες δεν είχε πλήρη ισχύ), ήταν αντιιμπεριαλιστικές αφού αντιμάχονταν τον διεθνή ιμπεριαλισμό, δεν ήταν όμως υπαρκτός σοσιαλισμός, αλλά ένας ιδιαίτερος τρόπος παραγωγής και αντίστοιχο κοινωνικό σύστημα. Αλλωστε, σοσιαλισμός με οποιασδήποτε μορφής εμπορευματική παραγωγή και χωρίς διεθνή κυριαρχία δεν μπορεί να αναπτυχθεί.

Ο σοσιαλισμός στην ΕΣΣΔ και τις χώρες του «υπαρκτού σοσιαλισμού» παρέμεινε απλά μια πολιτική διακήρυξη. Μπορεί τα σοβιετικά εγχειρίδια να μας έλεγαν για τις τρεις φιλικά συνεργαζόμενες τάξεις που υπήρχαν σε αυτές τις κοινωνίες (εργατική, αγροτική, διανόηση) αλλά στην πράξη ήταν κοινωνίες όπου υπήρχε η Διευθύνουσα τάξη που αποτελούνταν από τα ανώτερα κομματικά, κρατικά, κυβερνητικά, επιχειρηματικά κ.α. στελέχη που νέμονταν τον κοινωνικό πλούτο και η εκτελούσα Τάξη που παρήγαγε αυτόν τον πλούτο αλλά ήταν αποξενωμένη από τη διαχείρισή του.

Ετσι, εκ των πραγμάτων, στο σοβιετικό τρόπο παραγωγής διαμορφώθηκαν δύο ανταγωνιστικές κοινωνικές τάξεις. Η διευθύνουσα που στο όνομα του Κόμματος κατείχε την εξουσία και στην πράξη καβάλησε όλη την κοινωνία και η Εκτελούσα που αποξενώθηκε από τις πολιτικές και κοινωνικές διαδικασίες με αποτέλεσμα να οδηγηθεί στην αδιαφορία. Τα γεγονότα είναι γνωστά...

4. Το ΚΚΕ έκανε μια σοβαρή προσπάθεια να εξετάσει και να βγάλει συμπεράσματα γι' αυτή την περίοδο, που έμεινε όμως ανολοκλήρωτη. Αν δεν βγουν σωστά κι ολοκληρωμένα συμπεράσματα από τη σοβιετική εμπειρία, με τις κατακτήσεις και τις στρεβλώσεις της, αν δεν κατανοηθεί και λειτουργήσει στην πράξη ότι τα ΚΚ, όπως και το ΚΚΕ, είναι υπηρέτες στην υπόθεση σοσιαλισμός και όχι αυτοσκοπός, όπως είναι η σοβιετική κληρονομιά που ακόμα κυριαρχεί σαν νοοτροπία και αν δεν δώσουμε στον εργαζόμενο λαό και τη νεολαία ένα αφήγημα απτής σοσιαλιστικής προοπτικής, με επιστημονικό τρόπο και με τις δυνατότητες που προσφέρει η επελαύνουσα 4η Επιστημονική - Τεχνολογική Επανάσταση, τότε θα τσαλαβουτάμε στα απόνερα της Ιστορίας και δεν θα φταίει ο λαός που δεν μας καταλαβαίνει.

5. Η προσφορά του ΠΑΜΕ είναι πολύ σημαντική αλλά συγχρόνως δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι στο ΠΑΜΕ συσπειρώνονται οι κομματικές δυνάμεις (ενταγμένες κομματικά ή όχι) οι οποίες χαρακτηρίζονται σαν οι ταξικές δυνάμεις σε προφανή αντιδιαστολή με τις άλλες δυνάμεις που δρουν στο εργατικό κίνημα. Δεν είναι όμως αυτή η πραγματικότητα, γιατί ταξικές δυνάμεις υπάρχουν και εκτός του ΠΑΜΕ, όπως και μη ταξικές δυνάμεις που είναι στο ΠΑΜΕ όπως π.χ. οι Οικοδόμοι που στα Σωματεία τους συνυπάρχουν οι εργατοτεχνίτες με τους μικρομεσαίους εργολάβους. Στόχος είναι η ενότητα της εργατικής τάξης που πρέπει να είναι διαρκές μέλημα του Κόμματος.

Στην ίδια λογική είναι και η όποια δράση της ΠΑΣΕΒΕ και μάλιστα σε ένα χώρο με τις γνωστές ιδιαιτερότητές του.

6. Η «Λαϊκή Συσπείρωση» θα μπορούσε να γίνει δείγμα μιας άλλης μορφής διακυβέρνησης, όπου η συμμετοχή θα ήταν γενική. Ομως και εδώ το Κόμμα γίνεται αυτοσκοπός. Ο σωστός τρόπος λειτουργίας της ΛΣ προϋποθέτει ενεργό συμμετοχή, συνελεύσεις, απολογισμούς αλλά και εκλογές για τους υποψηφίους από τη Βάση.

7. Η κομματική ιστορία να γράφεται όχι για εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπιμοτήτων. Αυτό συνέβη με την παρουσίαση από τον «Ριζοσπάστη» σε τρεις συνέχειες για την πολιτική του Κόμματος τη δεκαετία του '80, που ήταν απόρροια του 11ου και του 12ου Συνεδρίου και είχε κάνει το Κόμμα ουρά του αστικού πολιτικού συστήματος με τις γνωστές συνέπειες. Ομως, οι ευθύνες είναι ευρύτερες και όχι μόνο αυτών που έφυγαν από το Κόμμα.

8. Χρειάζεται επανίδρυση του ΚΜΕ για να δώσει άλλη ώθηση στις επιστημονικές επεξεργασίες.

9. Να γίνει πράξη η εναλλαγή σε δημόσιες θέσεις ευθύνης κομματικών στελεχών (βουλευτές).

10. Στο ζήτημα της πανδημίας το Κόμμα, πέρα από τη θέση του για τον εμβολιασμό, δεν σήκωσε καθόλου το ζήτημα των άλλων μορφών θεραπείας και αντιμετώπισης που θα ανακούφιζε μια μεγάλη μερίδα πληθυσμού και θα χαλάρωνε την πίεση στα δημόσια νοσοκομεία ώσπου να εμβολιαστεί ο κόσμος.


Γιάννης Μπιλλήρης
Κάλυμνος

Μερικές παρατηρήσεις όσον αφορά την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην πρώην Σοβιετική Ενωση

Οι παρατηρήσεις μου αφορούν την τρίτη παράγραφο της εισαγωγής του πρώτου κειμένου, που αναφέρει ότι το Κόμμα «μελέτησε και έβγαλε συμπεράσματα από την πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης με επίκεντρο κυρίως την ΕΣΣΔ», και συγκεκριμένα τις παραμέτρους εκείνες που μπορούσαν να δημιουργήσουν εκφυλιστικές διεργασίες στη σοσιαλιστική οικοδόμηση, κάτω από ορισμένες συνθήκες, όπως:

Η αρχή του σοσιαλισμού, «από τον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές του στον καθένα σύμφωνα με την εργασία του», δεν μπορούσε ακόμα να δώσει τη δικαιοσύνη και την ισότητα, αλλά την ανισότητα - αδικία. Το «αστικό Δίκαιο» σε εκείνες τις συνθήκες δεν καταργήθηκε ολοκληρωτικά. Αυτή η ανισότητα διευκολύνει τη δημιουργία γραφειοκρατίας.

Το πρόβλημα της γραφειοκρατίας δεν αφορούσε μόνο μεμονωμένους εργαζόμενους, αλλά ήταν γενικό. Δεν μπορούσε έτσι να εφαρμοστεί η καθολική ισότητα μεταξύ των πολιτών, ακόμα κι αν ήταν δυνατή η ανάκληση των εκατομμυρίων εξειδικευμένων πολιτών, για να αποφύγουν τη μόνιμη υπαλληλία, που δημιουργεί τη γραφειοκρατία.

Η γραφειοκρατία ήταν γνωστή στην ηγεσία του ΚΚΣΕ και στον ίδιο τον Στάλιν. Είχε δηλώσει κατηγορηματικά με την οδηγία του 1928 ότι «η ηγεσία και η βάση πρέπει να κινηθούν για να στριμώξουν τους γραφειοκράτες, από πάνω και από κάτω...».

Στο πλαίσιο της ανάπτυξης της «οικοδόμησης του σοσιαλισμού», προοδευτικά θα αντιμετωπιζόταν η γραφειοκρατία. Η εξάλειψη θα συμβεί στον ανεπτυγμένο κομμουνισμό, όταν θα ισχυροποιηθεί το σύστημα έναντι της εξωτερικής και εσωτερικής αντίδρασης και αναπτυχθούν παράλληλα όλοι οι τομείς κοινωνικά της οργανωμένης ζωής.

O Μαρξ αναφέρει για αυτά τα ελαττώματα: «Δεν μπορούν να αποφευχθούν στην πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας, που μόλις έχει προβάλει από την κεφαλαιοκρατική κοινωνία, ύστερα από μακρόχρονα κοιλοπονέματα. Το δίκαιο δεν μπορεί ποτέ να είναι ανώτερο από την οικονομική διαμόρφωση και την καθοριζόμενη από αυτήν εκπολιτιστική ανάπτυξη της κοινωνίας».

Ωστόσο αυτή η παράμετρος της ανισότητας βοηθούσε στην ανάπτυξη της γραφειοκρατίας και ενισχυόταν όταν υπήρχε στασιμότητα, πισωγύρισμα και το μπάσιμο της καπιταλιστικής οικονομίας στην «οικοδόμηση του σοσιαλισμού».

Η εφαρμογή της ΝΕΠ (Νέα Οικονομική Πολιτική) σήμαινε ορισμένη ελευθερία του ιδιωτικού αγροτικού εμπορίου, σε πλαίσιο όπου ήταν εξασφαλισμένος ο ρυθμιστικός ρόλος του κράτους στην αγορά. Από την άλλη, οι κουλάκοι αξιοποίησαν τη ΝΕΠ και σε συνεργασία με την εσωτερική και εξωτερική αντίδραση την έστρεψαν ενάντια στο καθεστώς της «δικτατορίας του προλεταριάτου», γιατί δεν ήθελαν τον μεσολαβητικό ρυθμιστικό ρόλο του κράτους στις τιμές των παραγόμενων γεωργικών προϊόντων τους.

Ο αγώνας για την εξασφάλιση και εδραίωση της πολιτικής εξουσίας από το Κόμμα, αντί από την εργατική τάξη, επιδρούσε αρνητικά στη νομιμότητα «οικοδόμησης του σοσιαλισμού» και στη μελλοντική πορεία του. Η μη αποκατάστασή του κατά την άποψή μου είχε να κάνει με την αντιμετώπιση της υπονόμευσης του σοσιαλιστικού καθεστώτος ακόμα από την επικράτησή του, του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, της ανοικοδόμησης των κατεστραμμένων υποδομών από τον πόλεμο, της απώλειας μεγάλου αριθμού κομματικών μελών και στελεχικού δυναμικού, της σφοδρής και με όλα τα μέσα ταξικής αντιπαράθεσης με την εσωτερική και εξωτερική αντίδραση κατά την περίοδο του ψυχρού πολέμου. Απόδειξη αποτελούν τα 13 χρόνια και 7 μήνες περίπου που μεσολάβησαν μεταξύ του 18ου και του 19ου Συνεδρίου του ΚΚ, ενώ σε ομαλές συνθήκες μπορούσαν να γίνουν άλλα 4 δημοκρατικά Συνέδρια.

Ο Λένιν αναγνωρίζει και διατυπώνει στο βιβλίο του «Ο Αριστερισμός» τον «διοικητικό τρόπο» διακυβέρνησης της «οικοδόμησης του σοσιαλισμού» σε περιόδους έκτακτης ανάγκης, που συνεχίζονταν λόγω αντιπαράθεσης με τον καπιταλισμό.

Η δημιουργία μετά το 1931 των δημοκρατικών μετώπων, που πήρε μόνιμο χαρακτήρα σε όλα τα κομμουνιστικά κινήματα, δημιούργησε σοβαρά προβλήματα στην περαιτέρω ανάπτυξη και συνοχή του κομμουνιστικού και εργατικού κινήματος.

Το σοβιετικό Σύνταγμα του 1936 γενίκευσε το εκλογικό δικαίωμα στην ανάδειξη βουλευτών από διευρυμένο εκλογικό σώμα με βάση την κατοικία και όχι με βάση τους εργασιακούς χώρους. Επιπλέον, δεν υπήρχε επαρκής έλεγχός τους από τους εργαζόμενους.

Η κατάργηση της Τρίτης / Κομμουνιστικής Διεθνούς δημιούργησε στην πορεία φυγόκεντρες αποσχιστικές τάσεις και διασπάσεις.

Οι παραπάνω τρεις παράγραφοι εφαρμόστηκαν με στόχο τη διευκόλυνση της ανάπτυξης του μεγάλου δημοκρατικού μετώπου για την αντιμετώπιση του ανερχόμενου χιτλερικού φασισμού στην Ευρώπη.

Η απώλεια μεγάλου αριθμού κομματικών μελών και στελεχών στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο άλλαξε την κοινωνικοταξική σύνθεση του ΠΓ και της ΚΕ του ΚΚΣΕ σε βάρος της εργατικής τάξης και εμπόδιζε τη λύση των αρνητικών φαινομένων στην «οικοδόμηση του σοσιαλισμού» στη μορφή που τα επεδίωκε ο Λένιν.

Αναφέρεται ότι στο 20ό Συνέδριο σχεδίαζαν να αλλάξουν την κοινωνικοταξική σύνθεση του ΠΓ και της ΚΕ του ΚΚΣΕ, αλλά δεν πρόλαβαν, λόγω του θανάτου του Στάλιν και της ανάληψης της διακυβέρνησης του ΚΚΣΕ και της ΕΣΣΔ με ανορθόδοξο τρόπο από τον οπορτουνιστή Χρουστσόφ. Φαίνεται ότι έλειπε η συνεχής επιστημονική επιτήρηση, έρευνα, ανάλυση, πρόληψη για την αντιμετώπιση των αρνητικών φαινομένων στην «οικοδόμηση του σοσιαλισμού».

Είναι φανερό πως όλη αυτή η στροφή ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθεί μόνο με δημοκρατικά μέτρα. Διαφορετικά η ανατροπή και η διάλυση της ΕΣΣΔ θα πραγματοποιείτο νωρίτερα, πριν το 1953, ή θα είχε την κατάληξη της ηγεσίας της Κίνας και του Βιετνάμ, που μετέτρεψαν τις χώρες τους σε καπιταλιστικές και αμφισβήτησαν τους αγώνες των λαών τους, που έχυσαν ποτάμια αίματος για τον σοσιαλισμό. Ενώ στην προκειμένη περίπτωση ο Στάλιν είχε αναφέρει: «'Η θα δημιουργήσουμε βαριά βιομηχανία για να τους αντιμετωπίσουμε ή θα μας διαλύσουν».

Η γενική ανάπτυξη της Σοβιετικής Ενωσης ξεπέρασε κατά πολύ το προπολεμικό επίπεδο του 1929 και το επίπεδο των ανεπτυγμένων καπιταλιστικών χωρών. Ο καθένας μπορεί από μόνος του να βγάλει αδέκαστα τα συμπεράσματά του.

{ΠΙΝΑΚΑΣ}

Τα στοιχεία είναι παρμένα από την εισήγηση του Γ. Μ. Μαλένκοφ στο 19ο Συνέδριο του ΚΚ της Σοβιετικής Ενωσης. Η σοβιετική διοίκηση με την εκβιομηχάνιση δημιούργησε την οικονομική βάση του σοσιαλιστικού κράτους για περαιτέρω ανάπτυξη, που αποδείχθηκε ασύγκριτα πιο ζωτική από την οικονομία των καπιταλιστικών κρατών και όχι μόνο σε ειρηνική περίοδο, μα και στα χρόνια του πολέμου. Τα μεγάλα επιτεύγματα, λαμβάνοντας υπόψη και τις δυσμενείς συνθήκες που επικρατούσαν από κάθε άποψη, η Σοβιετική Ενωση τα πραγματοποίησε στην περίοδο 1922 - 1953, σε έντονη αντιπαράθεση με τον καπιταλισμό, του σφικτού συγκεντρωτισμού, της πειθαρχίας, της επαγρύπνησης και της περιφρούρησης. Μόνο έτσι μπορούσε να σωθεί η επανάσταση και «οικοδόμηση του σοσιαλισμού». Ο άθλος αυτός πραγματοποιήθηκε με απίστευτες προσπάθειες και στερήσεις, χωρίς ληστρικούς πολέμους, παρά μόνο με τη γεμάτη αυτοπεποίθηση δουλειά των λαών της ΕΣΣΔ, ενώ οι καπιταλιστές δολοφονούσαν και εκμεταλλεύτηκαν άγρια τους λαούς.


Κώστας Χάρης
ΚΟΒ Βότση Καλαμαριάς του ΚΚΕ, Θεσσαλονίκη

Σχετικά με τα μέτωπα

Είναι γεγονός πως το ΚΚΕ εδώ και αρκετά χρόνια έχει κάμει μια πολύ σοβαρή ανατροπή των παλιών λαϊκομετωπικών του θέσεων εγκαταλείποντάς τες, όπως και τα συναφή μ' αυτές και τη θεωρία των σταδίων, αλλά και την 6η Ολομέλεια του Γενάρη του 1934, με εισηγητή τον Ν. Ζαχαριάδη.

Σχετικά με τα Μέτωπα Λαϊκό και Ενιαίο ο εκτελεσμένος πρώην Γενικός Γραμματέας του Κόμματος Παντελής Πουλιόπουλος, πριν συλληφθεί από τη μεταξική δικτατορία και κλειστεί στην Ακροναυπλία, έγραφε τον Ιούνη του 1937 στην Αθήνα:

«Το Λαϊκό Μέτωπο δεν έχει καμία σχέση με το Ενιαίο Μέτωπο.

Το Ενιαίο Μέτωπο είναι ένα από τα κυριότερα μέσα της προλεταριακής πάλης.

Είναι μία συμφωνία για κοινή δράση πάνω σε ένα ορισμένο πεδίο, για ορισμένες κοινές επιδιώξεις και αποκλείει απόλυτα κάθε θυσία προγράμματος και αρχών, αποκλείει κάθε λογής εγκατάλειψη της πολιτικής της εργατικής τάξης και του επαναστατικού της κόμματος. Το επαναστατικό κόμμα μέσα στο Ενιαίο Μέτωπο διατηρεί ακέραιο το πρόγραμμα της ανεξάρτητης ταξικής πάλης για την εργατική και εργατοαγροτική εξουσία και για το σοσιαλισμό.

Αντίθετα το Λαϊκό Μέτωπο είναι ένας συνασπισμός πολιτικός για σκοπούς γενικούς, που προϋποθέτει ότι το εργατικό κόμμα εγκατέλειψε τους ανεξάρτητους σκοπούς της εργατικής τάξης και την υπέταξε στους γενικούς σκοπούς της αστικής τάξης στο όνομα της (αστικής) δημοκρατίας. Στη σημερινή μάλιστα πράξη η εγκατάλειψη αυτή γίνεται, ιδίως από τα κόμματα της Κομμουνιστικής Διεθνούς, όχι μόνο ουσιαστικά αλλά και τυπικά. Ο ιδεολογικός εκφυλισμός των κομμάτων αυτών έχει σήμερα προχωρήσει τόσο πολύ ώστε συζητάνε στη Γαλλία επίσημα τη συγχώνευση με το κλασικό κόμμα των σοσιαλπροδοτών, μέσα δηλαδή σε ένα ενιαίο κόμμα μεταρρυθμιστικό - "σοσιαλιστικό", όπου και το όνομα κομμουνισμός θα χανότανε ακόμα, αφού πρώτα χάθηκε πια η ουσία του μέσα στην πολιτική της Κομμουνιστικής Διεθνούς.

Σε ριζική αντίθεση προς το Λαϊκό Μέτωπο της συνεργασίας των τάξεων, ο επαναστατικός μαρξισμός και οι κομμουνιστές - διεθνιστές αντιπαρατάσσουν το Ενιαίο Μέτωπο Πάλης που μπορεί να αγκαλιάσει τις πιο πλατιές μάζες στην προοδευτική ανάπτυξη των αγώνων του κατά του κεφαλαίου και της κεφαλαιοκρατικής εξουσίας».

«Πρωτοποριακή Βιβλιοθήκη», Αθήνα 1958, σελίδα 10

Αυτά έγραφε τότε, όταν συμβαίνανε, ο Παντελής Πουλιόπουλος.

Τα Λαϊκά Μέτωπα φέρανε σειρά ιστορικών καταστροφών στο παγκόσμιο εργατικό κίνημα, έτσι που ο Τρότσκι ονόμασε τους φορείς αυτών των απόψεων στρατηγούς των ηττών του παγκόσμιου προλεταριάτου.

Η ταχτική του Λαϊκού Μετώπου - συνεργασία των τάξεων - είναι υπεύθυνη για τις ιστορικές ήττες των καταπιεζομένων παγκόσμια και σ' όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, όπως οι ήττες στην Ισπανία, στην Ελλάδα, στη Χιλή, στη Γερμανία - υπεραριστερή οπορτουνιστική παρέκκλιση -, Κίνα -υπερδεξιά οπορτουνιστική παρέκκλιση-, Ινδονησία με τον Σουεκάρνο, και με εκατομμύρια θύματα. Τότε, 1964, το ΚΚ Ινδονησίας ήταν το μεγαλύτερο ΚΚ του καπιταλιστικού κόσμου, με 1 εκατομμύριο μέλη, 5 εκατομμύρια Νεολαία και 20 εκατομμύρια κομμουνιστικά συνδικάτα.

Δώσανε βάση στον Σουεκάρνο, έναν μικροαστό πολιτικό τυχοδιώκτη και συνεργαστήκανε μαζί του. Λέγανε δε πως «αν δεν είναι σοσιαλιστής, ετοιμάζει το σοσιαλισμό στην Ινδονησία». Κι εγώ τους έλεγα (Ινδονήσιους φοιτητές στη Γερμανία), πως το χειρότερο απ' όλα είναι να παραποιείς την πραγματικότητα σύμφωνα με τα γούστα και τις επιθυμίες σου. Γιατί τότε θα σου έλθει καμιά δικτατορία και δεν θα ξέρεις από πού σου ήλθε.

Και ύστερα ήλθε ο Σουχάρτο, με τα εκατομμύρια θύματα.

Σχετικά με τον Χίτλερ και την άνοδό του στην εξουσία:

Ο Τρότσκι, εξόριστος στην Τουρκία, στην Πρίγκηπο, έκανε διαρκώς εκκλήσεις (1928 - 1933) προς το γερμανικό προλεταριάτο:

«Ενωθείτε πάνω στη βάση του Ενιαίου Μετώπου εργάτες της Γερμανίας σοσιαλδημοκράτες και κομμουνιστές, γιατί διαφορετικά θα νικήσει ο Χίτλερ και θα περάσει σαν οδοστρωτήρας πάνω από την Ευρώπη, αν όχι πάνω από την ανθρωπότητα».

Από την Ευρώπη πέρασε.

Μέχρι τότε ο Τρότσκι δεν έβαζε ζήτημα επαναστατικής ανατροπής της γραφειοκρατίας με την πολιτική επανάσταση, ούτε ζήτημα νέας Διεθνούς. Περιοριζότανε στη μεταρρύθμιση λέγοντας:

«Αν επιτευχθεί το Ενιαίο Μέτωπο, θα νικήσει ο σοσιαλισμός στη Γερμανία. Και τότε θα απελευθερωθεί η ΕΣΣΔ από την ιμπεριαλιστική περικύκλωση και θα επανέλθουνε τα κόμματα και η Διεθνής στο δρόμο του μαρξισμού».

Αλλά με τη «θεωρία» του Στάλιν για τον σοσιαλφασισμό και το «πρώτα ο Χίτλερ και ύστερα εμείς», ο Χίτλερ πέρασε σχεδόν αμαχητί.

«Χωρίς την πολιτική του Στάλιν δεν θα περνούσε ο Χίτλερ», είχε πει ο Τρότσκι και συμπλήρωνε:

«Η γερμανική εργατική τάξη θα ανορθωθεί. Το γερμανικό ΚΚ ποτέ. Γιατί είναι υπεύθυνο για τη μεγαλύτερη ήττα του προλεταριάτου στην ιστορία. Δεν ήταν μια ήττα αιματηρή αλλά ηρωική, αλλά μια ήττα επαίσχυντη, που το προλεταριάτο αχρηστεύεται από την ηγεσία του με τη σύγχυση και το κομφούζιο πριν από τη μάχη και καθίσταται ανίκανο να δώσει τη μάχη. Η Ιστορία δεν έχει γνωρίσει παρόμοια καταστροφή».

Και είπε επίσης πως: «Η 3η Διεθνής πέθανε στο Βερολίνο το 1933, όπως είχε πεθάνει και η 2η το 1914. Το ζήτημα της τυπικής της διάλυσης είναι ζήτημα χρόνου».

Το 1943 η 3η Διεθνής διαλύθηκε και τυπικά. Τα ΚΚ του κόσμου γιορτάσανε ως νίκη τους τη διάλυση της Διεθνούς τους!

Και οι δικαιολογίες του Στάλιν, που τη διάλυσή της την προσέφερε ως δώρο στους ιμπεριαλιστές συμμάχους του, είναι τουλάχιστον αστείες, όταν είπε πως «διαλύσαμε τη Διεθνή για να μη μας κατηγορούνε οι φασίστες πως θέλουμε να μπολσεβικοποιήσουμε τον κόσμο!».


Βαγγέλης Σακκάτος
Συγγραφέας - Δημοσιογράφος

Περηφάνια για την πορεία του Κόμματος

Χαιρετίζω με μεγάλη χαρά τις εργασίες του 21ου Συνεδρίου του ΚΚΕ, με τις Θέσεις να με βρίσκουν απόλυτα σύμφωνο. 30 χρόνια μετά τη σωτήρια διάσπαση του 1991 και την οριακή διάσωση του Κόμματος νιώθω πολύ περήφανος για την εκπληκτική πορεία ανασυγκρότησης και αποκατάστασης των Μπολσεβίκικων χαρακτηριστικών του Κόμματος, που μόνο δεδομένη δεν ήταν με τις συνθήκες που επικρατούσαν στο Κόμμα. Αλλωστε, το ίδιο είχε συμβεί και μετά την διάσπαση του 1968, το Κόμμα ανασυγκροτήθηκε, έλυσε το οργανωτικό με τη διάλυση των ΚΟ το 1958 και της ΟΚΝΕ το 1943, δεν μπόρεσε όμως σε εκείνες τις συνθήκες να δώσει λύση το ιδεολογικό προγραμματικό, παραμένοντας η καταστροφική θεωρία των πολιτικών μετώπων και σταδίων που δεν δικαιώθηκε ποτέ και πουθενά. Τα καταστροφικά γεγονότα με την ολοκλήρωση της ανατροπής του Σοσιαλισμού το 1991 είχανε ένα ...καλό... έδωσαν την δυνατότητα να μελετήσουμε σε βάθος το τι ακριβώς συνέβη. Η αλλαγή Προγράμματος στο 15ο Συνέδριο το 1996 είναι σταθμός στην Ιστορία του Κόμματος. Η κατάργηση των πολιτικών μετώπων και της συμμετοχής σε κυβερνήσεις στο έδαφος του καπιταλισμού, η δημιουργία του ΠΑΜΕ και της Κοινωνικής Συμμαχίας σε Αντικαπιταλιστική Αντιμονοπωλιακή πορεία είναι μεγάλη παρακαταθήκη. Τα υπόλοιπα Συνέδρια εμπλούτισαν το Πρόγραμμα που ολοκληρώθηκε στο 19ο το 2013. Ολα αυτά μας έσωσαν από την παγίδα του ΣΥΡΙΖΑ και του καπιταλισμού το 2012. Η Λυσσασμένη αντίδραση από τα Βαρίδια του Κεντρίστικου οπορτουνισμού του Κάουτσκι που πετάχτηκαν έξω από το Κόμμα για πρώτη φορά στην Ιστορία είναι η απόλυτη δικαίωση των θέσεών μας. Συνεχίζουμε τον αγώνα, έχουμε πλέον όλα τα ιδεολογικά εφόδια του Μπολσεβικισμού. Εχουμε το πώς η οπορτουνιστική αντεπανάσταση ανέτρεψε τον Σοσιαλισμό στην ΕΣΣΔ με αφετηρία το 20ό Συνέδριό του ...ΚΚΣΕ... πρώην Μπολσεβίκων, πώς κατέστρεψαν την 3η ΚΔ των ΛΕΝΙΝ ΣΤΑΛΙΝ με αφετηρία το 1935 με την αλλαγή της νικηφόρας γραμμής του ΛΕΝΙΝ του 1917. Σοσιαλφασισμός με τη θεωρητικοποίηση του ελιγμού για τα Λαϊκά Μέτωπα που έπρεπε να εφαρμοστούν με γραμμή Κοινωνικής συμμαχίας για να απεγκλωβίσουμε τους λαούς από τον οπορτουνισμό και όχι να εγκλωβιστούμε εμείς στον καπιταλισμό. Συνεχή μελέτη των δύο Δοκιμίων 1918 - 1968 και των επόμενων που έρχονται. Δείχνουμε απεριόριστη ανεκτικότητα στις διαφορετικές απόψεις απλών ανθρώπων που εγκλωβίστηκαν στον οπορτουνισμό, τους δίνουμε το χέρι όταν θελήσουν να σηκωθούν και τους δείχνουμε το δρόμο της κοινωνικής συμμαχίας. Αντίθετα τους φορείς των οπορτουνιστικών απόψεων τους αντιμετωπίζουμε σαν 5η φάλαγγα. Είναι ο καπιταλισμός με προβιά φίλου. Περιθώρια στην καθημερινή δράση να γινόμαστε καλύτεροι υπάρχουν πολλά και ήδη έχουν γίνει πολλά. Δεν ξεχνάω ποτέ τον αξέχαστο σύντροφο Μαΐλη και την προσφορά σε αυτήν την πορεία μας, μιλάμε για μεγάλο κεφάλαιο. Και να θυμόμαστε πάντα πως με την Μπολσεβίκικη γραμμή που έχουμε σήμερα τον Οκτώβρη του 1944, θα είχαμε διεκδικήσει την εξουσία με τους καλύτερους όρους και σε καμία περίπτωση δεν είχαμε την κατάληξη που όλοι ξέρουμε με δεδομένο την καθυστέρηση και στο να πέσει όλο το βάρος στον ΔΣΕ τέλη '45, αυτό έγινε κατορθωτό στα τέλη του 1947. Παρά όλα αυτά ο ΔΣΕ είναι που μας έσωσε και μας έφερε μέχρι εδώ, που χωρίς τον σ. Ζαχαριάδη δεν θα υπήρχε. Ολα θα είχαν τελειώσει το 1945, όπως έγινε παντού... Καλή δύναμη και αισιοδοξία σε όλους.


Γεράσιμος Μπαλτσαβιάς
ΚΟΒ Σαλαμίνας

Για τις Θέσεις του 21ου Συνεδρίου

Το 21ο Συνέδριο του Κόμματος γίνεται σε μια περίοδο δύσκολη για το εργατικό κίνημα και τα λαϊκά στρώματα. Οι αποφάσεις του μπορεί να καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία του λαϊκού κινήματος, θα επηρεάσουν δυνάμεις που βλέπουν καθαρά τα προβλήματα που δημιουργεί ο καπιταλισμός, αλλά δεν βλέπουν άμεσα το σοσιαλισμό.

Η θέση 30 στο 1ο κείμενο ανοίγει παραπέρα δρόμους ανάπτυξης μαζικού κινήματος.

«...να μπουν κομματικές δυνάμεις με δυναμισμό σε δραστηριότητες από φορείς και συσπειρώσεις που δεν ξεκίνησαν με δική μας πρωτοβουλία (...) Είναι βασικό να ξεκινάμε... κι όχι από τον ιδεολογικοπολιτικό συσχετισμό μεταξύ των συμμετεχόντων...»

Η επισήμανσή μου που έγινε στο διάλογο του 20ού Συνεδρίου έχει βάση και αναφερόταν σ΄ αυτή την κατεύθυνση.

«Η διογκούμενη εξαθλίωση και αγανάκτηση του λαού μας προς την ΕΕ, το ΝΑΤΟ και την κυβέρνηση μπορούν να δημιουργήσουν αγωνιστικά κινήματα και συμμαχίες. Υπάρχει ο κίνδυνος να βρεθούμε παρατηρητές, με τον φόβο που μας διακατέχει ότι θα είμαστε κάτω από ξένη σημαία».

Επίσης για την ανασύνταξη του εργατικού κινήματος.

«Η ανασύνταξη του εργατικού κινήματος πρέπει να γίνει με πλατύ άνοιγμα στους εργαζόμενους και με όρους που εξασφαλίζουν την πλατιά συμπαράταξη των εργαζομένων και των συνδικάτων τους. Αυτός είναι ο δρόμος ανάπτυξης ισχυρού ταξικού κινήματος που θα αμφισβητήσει την πολιτική της αστικής τάξης. Σ' αυτό το κίνημα το ΚΚΕ μπορεί να αναδειχθεί σε ηγετική δύναμη».

Στη Θέση 33 του 1ου κειμένου σωστά επισημαίνεται:

«Ακόμα και σήμερα ορισμένα μέλη και στελέχη (...) Κάποιοι μιλούν σαν να είναι το ΠΑΜΕ ο ιδεολογικός - πολιτικός καθοδηγητής του εργατικού κινήματος»

Τις απόψεις αυτές τις επισήμανα από το 2010, όταν εκφραζόταν ανοιχτά η θέση ότι: «Το ΠΑΜΕ χαράζει γραμμή εξουσίας» ή και το 2011 σε ανακοίνωση του ΠΑΜΕ (έκθεση Θεσ/νίκης).

«Στηριχθείτε και στηρίξτε το ΠΑΜΕ... Είναι η μόνη φερέγγυα, ικανή, δοκιμασμένη, έμπειρη, η μόνη πολιτική δύναμη που έχει σχέδιο και θέληση να ηγηθεί αυτού του αγώνα».

Οι αντιλήψεις αυτές σε σειρά στελεχών δημιουργούν σοβαρό πρόβλημα συνοχής και ενιαίας αντίληψης των θέσεων του Κόμματος και προβληματίζει η ανοχή σ' αυτές. Αν δεν λυθεί το πρόβλημα, πέρα από τα ιδεολογικά - κομματικά ζητήματα που προκύπτουν, δεν θα παλεύονται με ενθουσιασμό οι αποφάσεις, αλλά υπάρχει και ο κίνδυνος απειθαρχίας σε αποφάσεις του Κόμματος.

Επίσης θα πρέπει να ξεκαθαριστεί η ιδεολογική - πολιτική βάση πάνω στην οποία επιδιώκουμε να χτίσουμε τη λαϊκή συμμαχία. Γιατί αν η βάση της λαϊκής συμμαχίας είναι η λαϊκή εξουσία, δηλαδή η στρατηγική του Κόμματος, τότε δεν γίνεται λόγος για συμμαχία, επειδή η συμμαχία προϋποθέτει δυο τουλάχιστον μέρη που δεν είναι ταυτόσημα. Το ξεκαθάρισμα αυτό θα πρέπει να γίνει και σε σχέση με την πρόσκληση του Κόμματος προς τα λαϊκά στρώματα να συστρατευθούν με τους κομμουνιστές χωρίς να συμφωνούν σε όλα μαζί τους. Επειδή η συμπόρευση αυτή θα γίνει για την προώθηση και επίλυση επιμέρους λαϊκών προβλημάτων που εξ αντικειμένου έχει ταχτικό χαρακτήρα.

Για τον κλάδο των Συνταξιούχων και το κίνημά τους, οι Θέσεις έπρεπε να το αναλύσουν περισσότερο γιατί δημιούργησε δυναμική, αποκατέστησε δεσμούς και έφερε θετικά αποτελέσματα. Μεγάλη συμβολή στη θετική δράση είχε η δημιουργία του Συντονιστικού των Ομοσπονδιών των συνταξιούχων. Οση όμως δυναμική κι αν αποκτήσει, επιμέρους ζητήματα θα λύνει.

Για να αμφισβητηθεί η αστική πολιτική και να υπάρξουν αποτελέσματα θετικά στην κατεύθυνση ρήξης και ανατροπής, επιβάλλεται να οργανωθεί ισχυρό μέτωπο με το εργατικό κίνημα, τους αυτοαπασχολούμενους, τους αγρότες, τη νεολαία, το κίνημα των γυναικών κ.α. Τότε μπορούν να δημιουργηθούν προϋποθέσεις για βαθιές αλλαγές σε βάρος του κεφαλαίου με στόχο το σοσιαλισμό. Η βοήθεια του Κόμματος σ' αυτήν την κατεύθυνση, πρέπει να είναι μεγαλύτερη κυρίως από τις περιφερειακές κομματικές οργανώσεις.

Για το ζήτημα της ΕΕ πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι ρήξη με την ΕΕ μπορεί να γίνει και σε συνθήκες αστικής διακυβέρνησης. Εάν δεν είμαστε παρόντες, μπορεί να γίνει σε ακροδεξιά η φασιστική κατεύθυνση. Ο αγώνας για αποδέσμευση πρέπει να είναι καθημερινός. Υπάρχουν ισχυρές προοδευτικές δυνάμεις στη χώρα μας που αντιτίθενται στην ΕΕ και ΝΑΤΟ και θα δημιουργηθούν κινήματα, ενόψει και της έντασης στην ευρύτερη περιοχή μας.

Καλή επιτυχία στις εργασίες του Συνεδρίου.


Θανάσης Ράτσικας
ΚΟΒ Αμπελοκήπων Ιωαννίνων του ΚΚΕ

Σκέψεις για τις Θέσεις

Καταρχάς, θεωρώ ότι οι Θέσεις κινούνται γενικά σε σωστή κατεύθυνση. Παρ' όλα αυτά είναι πολύ μεγάλες σε έκταση, περιλαμβάνοντας πολλά στοιχεία, τα οποία είναι δυσνόητα σε πλατύτερες μάζες και έρχονται σε μια πρωτόγνωρη περίοδο που δεν βοηθά τη στοχοπροσηλωμένη και καλύτερη μελέτη τους.

Στις Θέσεις και ιδιαίτερα στο πρώτο κείμενο γίνεται μία εκτενής - ίσως για πρώτη φορά σε τόση έκταση - αποτίμηση αλλά και απόπειρα αυτοκριτικής της δράσης μας από την ΚΕ, το υπόλοιπο στελεχικό δυναμικό έως και τις ΚΟΒ (ενδεικτικά Θέσεις 13, 18, 33). Παρ' όλη όμως την καλή προσπάθεια, αυτοί που έγραψαν τις Θέσεις και γενικότερα τα καθοδηγητικά στελέχη είναι αυτοί που πρέπει να κάνουν την υπέρβαση μετά το Συνέδριο για να μη μείνουν «κενό γράμμα» και διεκπεραιωτικές αυτές, αλλά να αποτελέσουν βάση για εμβάθυνση της συντροφικότητας και της απροκατάληπτης ενότητας του Κόμματος και της δράσης του. Αυτό δηλαδή που κατά τη γνώμη μου πρέπει να ξανακερδηθεί είναι η εμπιστοσύνη και η αλληλεγγύη μεταξύ μας. Δεν αρκεί η απλή διαπίστωση ότι η συντροφικότητα, σε καιρούς καπιταλιστικής (οικονομικής και υγειονομικής) κρίσης, πάσχει, έχει χαλαρώσει, έχει αμβλυνθεί. Το κανένας μόνος του στην κρίση, να μη γίνει καθένας μόνος του στην κρίση. Το χέρι που δίνουμε σε όποιον σηκώνεται να ξεκινά από τους συντρόφους μας και τις συντρόφισσές μας.

Επιπλέον, έχουν καλά και γλαφυρά διατυπωθεί - περιγραφεί, και από άλλους συντρόφους στον προσυνεδριακό διάλογο αλλά και στις Θέσεις, παθογένειες και σύγχυση - διάχυση - «διαπλοκή» ρόλων μεταξύ καθοδήγησης και συνδικαλιστικής εκπροσώπησης. Αυτό πρέπει να λυθεί «χθες», όχι σήμερα. Χρειάζεται επίσης, κατά τη γνώμη μου, να ξεπεραστεί η όποια λαθολογία και η προσπάθεια «πολιτικο-κορρεκτισμού» που διαπνέει έως ένα σημείο και το δεύτερο κείμενο των Θέσεων, ιδιαίτερα σε ζητήματα που χρήζουν ακόμα περισσότερης ιστορικής διερεύνησης, όπως π.χ. το θέμα των λαϊκών αντιφασιστικών μετώπων και του τριτοδιεθνιστικού παρελθόντος και προγράμματος, το Κυπριακό κ.ά. σε συνδυασμό πάντα με τη σύγχρονη στάση μας και την κατάσταση στο ΔΚΚ. Εξάλλου, η προσπάθεια διόρθωσης και προσαρμογής της γραμμής μας στις σύγχρονες, σύνθετες συνθήκες και απαιτήσεις αποδεικνύει - κατά την άποψή μου - το πώς ζητήματα που θεωρούσαμε ως στρατηγική και διαφωνία με αυτή έως πρόσφατα, δεν είναι παρά ζητήματα τακτικής κυρίως και αυτό καταδεικνύεται και από τη συμπόρευση πλέον με το Κόμμα κάποιων - μέχρι πρότινος - επικριτών του. Η επικαιροποίηση θέσεων και πρακτικών που φαίνεται να γίνεται έως ένα σημείο και με τα τρία κείμενα έρχεται σε κάποια αντίφαση με την απόπειρα στην πράξη, ειδικά από στελέχη, να μην παρεκκλίνουμε πουθενά ούτε σε μία ανακοίνωση ούτε σε ένα σύνθημα ή σε μία κινητοποίηση. Κι αυτό συμβαίνει παρ' όλη τη «νέα» στάση μας π.χ. σε πορείες, διαδηλώσεις κατ' ουσίαν κοινές, σε αντίστοιχα πλαίσια πάλης σε χώρους δουλειάς ή φοιτητικούς συλλόγους που μέχρι χτες θεωρούνταν βέρος οπορτουνισμός. Επιπρόσθετα, κάτι που λείπει νομίζω από τα κείμενα των Θέσεων είναι η αναφορά στις λαϊκές επιτροπές και η όποια αποτίμηση για το αν ατόνησαν, υπολειτούργησαν ή/και εν τέλει υποκαταστάθηκαν από το συντονιστικό των «μετωπικών» μας σχημάτων και τις κατά τόπους και κλάδους συντονιστικές επιτροπές αγώνα αλλά και το αν και το πώς προχωρά η κοινωνική συμμαχία αντικειμενικά και υποκειμενικά. Η ζωή και η κρίση, οι σύγχρονες ανάγκες δείχνουν και θα δείξουν και πάλι.

Ενα ακόμη ζήτημα που έχουν σκιαγραφήσει και οι Θέσεις αλλά έχουν εντοπίσει και άλλοι σύντροφοι στον προσυνεδριακό είναι το γεγονός ότι παρόλο που είμαστε εξοπλισμένοι ιδεολογικά, θεωρητικά και προγραμματικά, βρισκόμαστε στη χειρότερη ίσως - μεταπολεμικά - φάση της ιστορίας του λαϊκού - εργατικού κινήματος. Πράγμα όμως ανακόλουθο με τον όποιο βολονταρισμό που δείχναμε στο πρόσφατο παρελθόν, με την έννοια της υπερτίμησης των δυνάμεών μας ως καταλύτες της ταξικής πάλης και παρ' όλη την κινηματική ύφεση και κρίση ιδιαίτερα των τελευταίων ετών. Η πραγματικότητα είναι πιο σκληρή από τα ντοκουμέντα και τις διαπιστώσεις μας. Δυστυχώς οι δυσκολίες και η κρίση από μόνες τους δεν αλλάζουν ούτε τη συνείδηση ούτε οξύνουν την ταξική συνειδητότητα.

Σε συνδυασμό με όλα τα παραπάνω, θα ήθελα να σημειώσω ότι κανένας σύντροφος (-ισσα), κανένας φίλος (-η), κανένας περίγυρος δεν πρέπει να χαριστεί στον ταξικό αντίπαλο ή/και στον οπορτουνισμό στο όνομα της πολιτικής και κομματικής ορθότητας, ιδιαίτερα σε επουσιώδη ζητήματα. Αυτό θα επιτευχθεί καταρχάς με το βάθεμα των συντροφικών σχέσεων τόσο σε επίπεδο ΚΟΒ όσο και οργάνων αλλά και με την άφοβη τοποθέτηση, τον αλληλοαφουγκρασμό και την επίλυση των όποιων θεωρητικών ή πρακτικών ζητημάτων. Προφανώς όλα αυτά σε συσχέτιση με την οργανωτική ενδυνάμωση, την ανακλητότητα στελεχών, την επανατοποθέτηση και την αλλαγή χρεώσεων αλλά και με το μη χάσιμο της επαφής με την κοινωνία και την παραγωγική διαδικασία. Κι αυτό οφείλει να διαπερνά και την ΚΝΕ και το Κόμμα χωρίς καμία διάθεση εργατισμού από τη μια ή γραφειοκρατικοποίησης από την άλλη. Η σπουδή και το νοιάξιμο όλων μας είναι να 'ναι το Κόμμα γερό αλλά και μαζικό. Αυτό συνδέεται άρρηκτα και με την ανάδειξη δυνατών, προσηνών και ηθικών κομματικών στελεχών που έχουν «περάσει» από την παραγωγή και τους χώρους δουλειάς και που πρέπει να επιστρέφουν σε αυτούς, σε συνδυασμό με την οργανωτική δουλειά στις συνοικίες. Ανάλογο ενδιαφέρον και βαρύτητα πρέπει να δοθεί και στη συνδικαλιστική και πιο «συντεχνιακή» δουλειά, στα σωματεία και τις επιτροπές αγώνα που είναι και το φύτρο της οργάνωσης της λαϊκής πάλης. Δεν γίνεται να βγαίνει και να μας καλύπτει π.χ. μία κεντρική κομματική ανακοίνωση στο χώρο της Δικαιοσύνης και να μην υπάρχει ακολούθως εξειδίκευσή της ή και νέα συνδιαμόρφωση συνδικαλιστικής θέσης σε επίπεδο παράταξης ή επιτροπής αγώνα με τον περίγυρό μας. Διακριτοί λοιπόν ρόλοι - δημιουργικά αλληλεπιδρώντες - για κομματική οργάνωση, συνδικαλιστική παράταξη και επιτροπή αγώνα και άπλωμα της δουλειάς, των χρεώσεων και της δράσης τόσο σε συνθήκες πανδημίας όσο και σε «κανονικές» συνθήκες, με όλα τα μέλη, τους οπαδούς και τους φίλους.

Τελειώνοντας θα ήθελα να επισημάνω ότι η αντιμετώπιση του εθνικισμού, του ρατσισμού, του (εκ)φασισμού και των σύγχρονων εκφράσεων και εκφάνσεών τους, στη μετά την καταδίκη της ΧΑ εποχή, θα έπρεπε να αναφέρεται και να εξειδικεύεται παραπάνω στις Θέσεις και να προκρίνεται κατά περιπτώσεις, ιδιαίτερα αυτοάμυνας και ο ενεργητικότερος - μαχητικός εργατικός - λαϊκός αντιφασισμός.

«Η δύναμη βγαίνει απ' τις γροθιές κι όχι από πρόσωπα καλοσυνάτα. Σύντροφοι, γνωστό αυτό ήταν, είναι και μένει αληθινό...». Καλή επιτυχία, μέσα στην ταξική πανδημία, στις εργασίες του 21ου Συνεδρίου μας.


Θανάσης Τσιώνος
ΚΟΒ Δικηγόρων Θεσσαλονίκης του ΚΚΕ

Για τις Θέσεις

Διάβασα τις Θέσεις και εκτιμώ ότι δεν μπορεί κάποιος να βρει τρωτά σημεία σε ζητήματα στρατηγικής σημασίας για να διαφωνήσει, πλην κάποιων που σχετίζονται με ζητήματα κινήσεων τακτικής. Σωστά επισημαίνεται ότι πρέπει να γίνονται ιδεολογικά μαθήματα. Προτείνω να συμπεριλαμβάνονται σε αυτά: α) Τα απλά μαθήματα πολιτικής οικονομίας, για να γίνουνε από όλους και όλες κατανοητές οι έννοιες π.χ. «αξία», «υπεραξία», «κοινωνικά αναγκαίος χρόνος εργασίας» κ.ά. και β) ένα ηθικοκοινωνικού περιεχομένου, έτσι ώστε οι κομμουνιστές και κομμουνίστριες να αποτελούν ξεχωριστά παραδείγματα προς μίμηση: Πρώτοι και πρώτες, στη γνώση, στον πολιτικό αγώνα, στη δουλειά, στην οικογένεια, στην κοινωνία.

Το κύριο όμως ζήτημα που θα αναφερθώ είναι αυτό που πάντα λέμε: «Φταίμε που δεν χειριστήκαμε καλά αυτό ή εκείνο το θέμα, φταίμε που κάναμε αυτό και δεν κάναμε το άλλο κ.τ.λ. και ότι όλα αυτά συνέτειναν στο να μη δώσουμε στο λαό να μας καταλάβει, με όλα τα συνεπακόλουθα». Μια τέτοια αντίληψη θεωρώ ότι είναι λάθος, αρκεί να σκεφτούμε ότι τα διάφορα αστικά κόμματα, χωρίς τοπικές οργανώσεις για επικοινωνία με τον κόσμο, παρά μόνο μέσω της τηλεόρασης και λέγοντας μονίμως ψέματα και όμως ο λαός διαχρονικά τα επιβραβεύει με το «σκήπτρο» της εξουσίας! Επάνω σε αυτό έχω να προτείνω - και πιστεύω ότι δεν κάνω μετάθεση ευθυνών, δεν καλλιεργώ την ηττοπάθεια, ούτε την παραίτησή μας από την πολιτική δράση και εναπόθεση των προσδοκιών μας για το γκρέμισμα του καπιταλισμού στις νομοτέλειες της κοινωνικής εξέλιξης - ότι θα πρέπει να γίνει επιμερισμός ευθυνών, να προσδιοριστούν τα αίτια και τα αιτιατά, χωρίς μεμψιμοιρίες και πεσιμισμούς, έτσι ώστε να κατανοηθούν οι αντικειμενικές δυσκολίες της πολιτικής μας δράσης. Η ακριβής κατανόηση των συγκεκριμένων πολιτικών συνθηκών και του διαμορφωμένου - από τους ισχυρούς, κρατούντες την εξουσία - υποκειμενικού παράγοντα (ανθρώπινου) μπορεί να καταστήσει τις όποιες δυσκολίες του πολιτικού μας αγώνα πιο εύκολα αντιμετωπίσιμες από τη μια, αλλά και για να μην έρχεται η απογοήτευση από την άλλη...

Προσωπικά δεν συνηθίζω να κολακεύω τον ανομοιογενή (διανοητικά) ελληνικό λαό, ακριβώς γιατί θεωρώ ότι έχει μεγάλο μερίδιο ευθύνης που του αναλογεί, ανεξάρτητα από τους λόγους που τον κατάντησαν άβουλο υποχείριο οι εκμεταλλευτές του, ανίκανο να κάνει όχι σύνθετες εγκεφαλικές διεργασίες αλλά ούτε καν απλές. Κάποιος λοιπόν πρέπει να του τα πει, χωρίς μηδενισμούς, γενικεύσεις και αλαζονικές επάρσεις, όχι για να έχουμε εμείς μια ιδιότροπη ικανοποίηση του δικαιωμένου, αλλά για δικό του δημιουργικό προβληματισμό, αναγνωρίζοντας και αποδεχόμενος επιτέλους τον πολιτικό του εαυτό... Γιατί αν θεωρηθεί άμοιρος ευθυνών ο λαός και άρα αθώος, επειδή δεν καταλαβαίνει, τότε με αυτήν τη λογική θα μπορούσα να επικαλεστώ τα ίδια, «περί αθωότητας», επιχειρήματα και για τους εαυτούς μας. Αν όμως έτσι προσεγγίζουμε το ζήτημα αυτό βγάζοντας αθώο το λαό (άρα κι εμάς), τότε κινδυνεύουμε να βρεθούμε σε ένα έγκλημα χωρίς ένοχο! Μια τέτοια όμως ανάλυση είναι έξω από τον κανόνα της λογικής όπου εν προκειμένω λέει: «Το Α είναι Α, ή κάτι άλλο». Τρίτος όρος δεν υπάρχει. Επί του θέματος αυτού, του ποιος φταίει, εμείς ή ο λαός, θα θέσω μερικά ερωτήματα:

1ο) Ποιος φταίει, εμείς, που όσοι είχανε θύματα κατά την περίοδο της ταξικής σύγκρουσης 1946 - 1949 μεταξύ του ΔΣΕ και του κυβερνητικού στρατού, δεν μπορούνε να δούνε τον πραγματικό ένοχο και τον βρίσκουν στο ΚΚΕ;

2ο) Ποιος φταίει, εμείς ή ο λαός, που πιστεύει ότι στα πλαίσια του υμέτερου συστήματος θα είναι ο εν δυνάμει επόμενος εκατομμυριούχος;

3ο) Ποιος φταίει, εμείς, που ενώ η ζωή του είναι σε τέλμα, απέχει από την πολιτική δράση, κατάντησε μοιρολάτρης, φοβητσιάρης, ολιγαρκής, καναπεδάκιας και προσκυνημένος;

4ο) Ποιος φταίει, εμείς, που επειδή κάποιοι έχουνε π.χ. ο ένας πέντε στρέμματα χωράφι, ο άλλος μια τρύπα 2χ3 μ. που το λέει μαγαζί, ή έχει δέκα πρόβατα, ή κάτι άλλο και τρέμει το φυλλοκάρδι τους μήπως τους τα πάρει το ΚΚΕ και επέλθει διασάλευση του «οικονομικού» τους στάτους;

5ο) Ποιος φταίει, εμείς, που το 50% περίπου δεν πάει να ψηφίσει και αφήνει στους άλλους να ορίσουν την τύχη του;

6ο) Ποιος φταίει, εμείς, όταν χρόνια τώρα το ΚΚΕ λέει στο λαό ότι ο πλούτος που έχουνε οι καπιταλιστές δεν είναι δικός τους, αλλά κλεμμένη εργασία άλλων υπό την μορφή υπεραξίας και που αντί να το αντιληφθεί και να συμπαραταχθεί μαζί μας, αυτός με ένα θλιβερό ραγιαδισμό μάς κατηγορεί κι από πάνω για ξύλινη γλώσσα και ότι θέλουμε να πάρουμε την περιουσία των αφεντικών του;

7ο) Ποιος φταίει, εμείς, που δεν αντιλαμβάνεται το απλούστερο, ότι αν ο κομμουνισμός ήταν κακός για τους φτωχούς, τότε όλοι οι πλούσιοι θα ψηφίζανε ΚΚΕ;

8ο) Ποιος φταίει, εμείς, που κοντά μισό εκατομμύριο λαού ψήφισε το κόμμα «μαύρο δειλινό», το λεγόμενο «χρυσή αυγή»;

9ο) Ποιος φταίει, εμείς, που τα εκατομμύρια των φτωχών συμπολιτών μας αντί να συμπαραταχθούν στο δικό τους πολιτικό φορέα, το ΚΚΕ, αυτά διαχέονται σε 40 αστικά κόμματα, και την επόμενη μέρα γίνονται κοψοχέρηδες, δείχνοντας συνάμα και αγνωμοσύνη προς το ΚΚΕ, που στην εκατοντάχρονη αγωνιστική του Ιστορία είχε 65.000 θύματα;

10ο) Ποιος φταίει, εμείς, που του εξηγούμε και δεν θέλει, ή δεν μπορεί να καταλάβει, ότι είναι ανιστόρητος και αδαής όποιος πιστεύει ότι η κοινωνική εξέλιξη σταμάτησε στον καπιταλισμό και ότι η παγκόσμια ανθρωπότητα ακολουθεί μια πορεία αντικατάστασης - παρά τα όποια πισωγυρίσματα - του ενός συστήματος από ένα άλλο σχετικά καλύτερο από το προηγούμενο και ότι αυτή η πορεία θα συνεχίζεται αενάως και στο διηνεκές;

11ο) Με ποια λογική φταίμε εμείς για κάτι που πράττουν οι άλλοι;

Μέσα στον ατέλειωτο κατάλογο των ανεκδιήγητων κρίσεων και επιλογών του λαού, θα μπορούσα να επικαλεστώ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ακόμα: Α) Το ότι τα δικαστήρια για διάφορους λόγους είναι γεμάτα, όπου οι μισοί εγκαλούν τους άλλους μισούς. Β) Το γεγονός ότι οι μισοί γάμοι διαλύονται κάποια στιγμή! Ολα αυτά θεωρώ - και όχι μόνο - ότι συνηγορούν αναφανδόν υπέρ των ισχυρισμών μου για την παρακμιακή του συμπεριφορά.

Γνωρίζω ότι ο κάθε άνθρωπος διαμορφώνεται καλός ή κακός, έξυπνος ή κουτός, από δύο κυρίως παράγοντες: Από τις γονιδιακές καταβολές (κληρονομικότητα) και το ευρύτερο κοινωνικό του περιβάλλον. Το άτομο δέχεται την επίδραση του περιβάλλοντός του, αλλά συγχρόνως και το άτομο επιδρά επάνω σε αυτό. Υπάρχει δηλαδή μια αλληλεπίδραση του ενός μέρους προς το άλλο. Το ποιο μέρος θα επιδράσει περισσότερο, και σε ποιο βαθμό, είναι ένα πολυσύνθετο ζήτημα πολλών παραμέτρων και πρωτίστως συσχετισμού διανοητικών δυνατοτήτων των δύο αυτών μερών. Στην υποθετική περίπτωση που το άτομο δέχεται μερική, ή καταλυτική επίδραση επάνω του από το - εχθρικό για τα ταξικά του συμφέροντα - περιβάλλον, εξαιτίας των διανοητικών του αδυναμιών, τότε σε αυτό το ενδεχόμενο του αναγνωρίζω το ελαφρυντικό της ακούσιας ενοχής, μιας ενοχής με διαχρονικότητα που περνάει από το σήμερα και χάνεται στα βάθη των περασμένων χιλιετιών, έως την εποχή των Νεάντερταλ.

Την άγνοια επειδή δεν δόθηκε η δυνατότητα σε κάποιον να μάθει τη δέχομαι.

Το να μη μπορεί να καταλάβει κάποιος, λόγω χαμηλού δείκτη νοημοσύνης, να το δεχτώ.

Το να μη θέλει όμως να μάθει, Ε, ΑΥΤΟ ΔΕΝ ΜΠΟΡΩ ΝΑ ΤΟ ΔΕΧΤΩ.

Ποιος φταίει λοιπόν;...

Ζήτω το ηρωικό ΚΚΕ και οι εργασίες του επικείμενου 21ου Συνεδρίου του.


Λάζαρος Κ. Τσανάκας
Μέλος του ΔΣ του Παραρτήματος Κέντρου Θεσσαλονίκης της ΠΕΑΕΑ - ΔΣΕ

Σκέψεις για το δεύτερο κείμενο

Το δεύτερο θέμα είναι το πιο δύσκολο και προφανώς σ' αυτό οφείλεται ότι έχει μάλλον χαρακτήρα εμπειρικής καταγραφής. Το ζητούμενο ωστόσο είναι η θεωρητική εμβάθυνση. Αυτό θα απαιτούσε το θέμα να προσεγγιστεί από τη σκοπιά της πάλης των τάξεων, που φαίνεται να απουσιάζει από το κείμενο ή στην καλύτερη περίπτωση ανάγεται σε γενικές διατυπώσεις, που θα μπορούσαν να ειπωθούν σχεδόν για οποιαδήποτε περίοδο του καπιταλισμού. Η ουσία μιας εποχής κατανοείται μόνο αν αναδεικνύονται οι ιδιομορφίες που διακρίνουν αυτήν την πάλη από άλλες εποχές. Στο κείμενο δεσπόζει η μάχη ΗΠΑ - ΚΙΝΑΣ για την πρωτοκαθεδρία ή τη διαμόρφωση των βασικών ιμπεριαλιστικών κέντρων και όχι η πάλη κεφαλαίου - εργασίας, ούτε υπάρχει ανάλυση των ταξικών αντιθέσεων στο εσωτερικό των ιμπεριαλιστικών κέντρων. Οσο υπήρχε η ΕΣΣΔ η κυρίαρχη παγκόσμια αντίθεση ήταν η πάλη σοσιαλισμού / καπιταλισμού - κορύφωση της ταξικής πάλης. Μετά τις ανατροπές ξαναπέσαμε στο σημείο μηδέν; Ενας ολόκληρος αιώνας ήταν μια τρύπα στο νερό; Πού βρίσκεται η ιστορική συνέχεια; Βέβαια έτσι εμφανίζονται τα πράγματα στην κοινή αντίληψη. Ομως η ουσία δεν συμπίπτει πάντα με το φαινόμενο. Γενικά, τι ηττήθηκε πραγματικά στις ανατροπές; «Αυτό που ηττήθηκε σ' αυτές τις ήττες» - γράφει ο Μαρξ για τις επαναστάσεις του 1848-'49 - «δεν ήταν η επανάσταση. Ηταν παραδοσιακές προεπαναστατικές παραδόσεις, αποτέλεσμα κοινωνικών σχέσεων που δεν είχαν εξελιχθεί σε οξείες ταξικές αντιθέσεις - άτομα, αυταπάτες, ιδέες, σχέδια από τα οποία το επαναστατικό κόμμα δεν ήταν απαλλαγμένο πριν τη Φεβρουαριανή Επανάσταση, και από τα οποία μπορούσε να το απαλλάξει μόνο μια ακολουθία από ήττες και όχι η νίκη τον Φλεβάρη». Δεν είναι μόνο ένας αφελής ενθουσιασμός για το πνεύμα του δασκάλου που ωθεί σε μια παρόμοια προσέγγιση, αλλά η φύση των αντιφάσεων που εκδηλώθηκαν με τη διάλυση της ΕΣΣΔ και που είναι αδύνατο να ερμηνευτούν διαφορετικά.

Η ερμηνεία των ανατροπών καθορίζει και την ερμηνεία της σημερινής πραγματικότητας.

Εξετάσαμε τον σοσιαλισμό πρώτα καθεαυτό, στη γενικότητα, στην αφαίρεσή του, στη μορφή νομοτελειών. Μετά διαπιστώσαμε ότι αυτές παραβιάστηκαν - αν και μένει να εξηγηθεί πώς μπορεί να παραβιαστεί κάτι που έχει ανεξάρτητη ισχύ από τη βούληση των ανθρώπων, γι' αυτό ακριβώς είναι νομοτέλεια, ή αλλιώς αν θεωρήσουμε ότι πρόκειται για ειδικές νομοτέλειες που αποκτούν την ισχύ τους μέσα από τη δράση των ανθρώπων, τότε μένει ακριβώς να εξηγηθεί η συγκεκριμένη δράση τους - και έχουμε έτοιμη την ερμηνεία.

Ο σοσιαλισμός «καθεαυτός», στην αφαίρεση της νομοτελειακής του μορφής, αν με αυτό εννοούμε την περίοδο της δικτατορίας του προλεταριάτου, δεν μας βοηθάει ιδιαίτερα στην ανάλυση. Γενικά πρέπει να αποφεύγουμε να προσπαθούμε να συναγάγουμε τη συγκεκριμένη πραγματικότητα από κάποιες γενικές νομοτέλειες. «Αν πω ότι το ρωμαϊκό δίκαιο και το γερμανικό δίκαιο είναι και τα δύο δίκαια, αυτό είναι προφανές. Αντιθέτως, αν πω ότι το δίκαιο, αυτή η αφαίρεση, πραγματώνεται στο ρωμαϊκό και το γερμανικό δίκαιο, σε αυτά τα συγκεκριμένα δίκαια, τότε η συνάφεια μυστικοποιείται.»[1]

Ο σοσιαλισμός αναγκαστικά νίκησε στον αδύναμο κρίκο, σε χώρες με σχετική οικονομική καθυστέρηση. Αυτή καθόρισε εξαρχής μια πολύ συγκεκριμένη διάρθρωση της κοινωνίας όπως τη σκιαγράφησε ο Μαρξ στην «Κριτική του Προγράμματος της Γκότα» και η οποία δεν ήταν απαλλαγμένη από την υποδουλωτική υποταγή του εργάτη στον καταμερισμό της εργασίας και στον στενό ορίζοντα του αστικού Δικαίου, με τις αντίστοιχες μορφές κοινωνικής συνείδησης. Από την άλλη, το παράδοξο ότι ενώ σύμφωνα με τις διατυπώσεις του Μαρξ «πάνω στη βάση της κοινωνικής ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής η εργασία που ξοδεύτηκε για την παραγωγή των προϊόντων δεν εμφανίζεται σαν αξία, ως εμπράγματη ιδιότητά τους», ωστόσο στα μυαλά των περισσότερων οικονομολόγων συνέβη το αντίθετο, πράγμα που αποδείχτηκε η αχίλλειος πτέρνα του συστήματος και καλλιέργησε το έδαφος για την αντεπανάσταση, δεν μπορεί να εξηγηθεί από τις γενικές νομοτέλειες του σοσιαλισμού ή την παραβίασή τους (δεν έχει νόημα αυτή η συσχέτιση), σχετικά εύκολα όμως από τη σχετική ιστορική οικονομική υπεροχή του καπιταλισμού. Η μεγαλύτερη αποδοτικότητα των μέσων παραγωγής στις καπιταλιστικές χώρες φαινόταν να προέρχεται από την ιδιότητά τους να είναι κεφάλαιο, να ορθώνονται απέναντι στην εργασία σαν μια ξένη δύναμη. Φυσικά αυτή η πλάνη ενισχυόταν και από τάσεις αποξένωσης των εργατών από την εργασία τους στον σοσιαλισμό, ως αποτέλεσμα όχι κάποιας στασιμότητας αλλά αντίθετα της ραγδαίας σε σχέση με τον καπιταλισμό ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, που όμως αναγκαστικά γινόταν στα στενά πλαίσια του δοσμένου καταμερισμού της εργασίας. Ουσιαστική πτυχή της σύγχρονης παραγωγής είναι η μετατροπή της επιστήμης σε άμεση παραγωγική δύναμη. Είναι η γενικευμένη πεμπτουσία της κοινωνικής εξέλιξης και στον βαθμό που το μεμονωμένο άτομο δεν καταφέρνει να την αφομοιώσει σύμφωνα με τη φύση της, καθολικά δηλαδή, ως ολόπλευρα αναπτυγμένος άνθρωπος, αυτή θα ορθώνεται απέναντί του σαν μια ξένη δύναμη. Στη συνείδηση αυτή η κατάσταση θα αναπαράγεται σαν διχασμός, ανεξαρτητοποίηση και αποξένωση των διαφόρων επιστημονικών κλάδων και των μορφών κοινωνικής συνείδησης μεταξύ τους. Ετσι εκφυλίστηκε και ο μαρξισμός στα μυαλά των ιδεολόγων του, που οδήγησε σε ηθικό μαρασμό και αποξένωση των ΚΚ από την κοινωνία.

Οι λανθάνουσες αντιθέσεις στο εσωτερικό οξύνθηκαν σε αντίφαση λόγω της εξέλιξης και της αντίθεσης με τον καπιταλισμό και όχι λόγω κάποιας λοξοδρόμησης. Με τις ανατροπές κορυφώθηκε αυτή η διαδικασία, διαλύθηκαν όμως και οι πλάνες, και σ' αυτό δυνητικά εμπεριέχεται ήδη η λύση της άνω αντίφασης. Η ανθρωπότητα είναι πλέον αναγκασμένη να κοιτάξει κατάμουτρα τον εαυτό της και την κοινωνία που θέλει να φτιάξει για να μπορέσει να επιζήσει. Εχει συσσωρευτεί πλέον αρκετή εμπειρία για να βγάλει νηφάλια συμπεράσματα και να ανακτήσει τη χαμένη ανθρωπιά της.

Υπό αυτό το πρίσμα θα ήταν ενδιαφέρον να μελετηθούν οι διεργασίες που γίνονται στα μυαλά των ανθρώπων στις χώρες όπου οικοδομήθηκε ο σοσιαλισμός. Το ότι η αστική τάξη τρέμει να βγάλει τα παραπάνω συμπεράσματα που την αφορούν άμεσα αποδεικνύεται και από την εντεινόμενη αντιδραστικοποίηση και ότι «επιστρέφει στην αναπόφευκτη κοινοτυπία: Ενταση της καταστολής!».

Το ιδιαίτερο γνώρισμα της ταξικής πάλης σήμερα είναι ακριβώς η ριζική αναγέννηση του μαρξισμού από τη στρέβλωση που προέκυψε από τις αντιθέσεις του σοσιαλισμού, με αφομοίωση της αυθεντικής επιστημονικής κληρονομιάς του, που επιβάλλεται και από τον χαρακτήρα των σύγχρονων παραγωγικών δυνάμεων, που διαφέρουν ουσιωδώς από τον περασμένο αιώνα. Ο 20ός αιώνας δημιούργησε την υλική βάση για την επόμενη βαθμίδα, και τώρα ήρθε η στιγμή για το άλμα στη συνείδηση.

[1] Μαρξ: Κεφάλαιο


Γιώργος Βαβίτσας
ΚΟΒ Κουκακίου Αττικής



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ