Copyright 2017 The Associated |
Εδώ και πάνω από 150 χρόνια, ο Μαρξ στο «Κεφάλαιο» έγραφε: «Αν παραβλέψουμε τη φυσική ύλη, μπορούν να ενσωματωθούν στο προτσές της παραγωγής, σαν συντελεστές μεγαλύτερης ή μικρότερης αποτελεσματικότητας, φυσικές δυνάμεις που δεν στοιχίζουν τίποτα. Ο βαθμός αποτελεσματικότητάς τους εξαρτιέται από μέθοδες και επιστημονικές προόδους που δεν στοιχίζουν τίποτε στον κεφαλαιοκράτη». Ο καπιταλιστής εκμεταλλεύεται τη «γενική κοινωνική γνώση», που ανήκει στην κοινωνία, χωρίς ο ίδιος να καταβάλει τίμημα, αφού η γενική κοινωνική γνώση απαρτίζεται από όλες τις επιστημονικές ανακαλύψεις και τη γνώση που παράχθηκε από επιστήμονες πολλά χρόνια πριν μετατραπεί σε προϊόν. Ο Μαρξ ανέδειξε από τότε την απαλλοτρίωση - κλοπή κοινωνικής ιδιοκτησίας για την απόσπαση μεγαλύτερης υπεραξίας και αύξηση της κερδοφορίας του κεφαλαίου.
Η επιστημονική και τεχνολογική γνώση είναι παραγωγική δύναμη και μέσω της πατέντας κατοχυρώνεται η καπιταλιστική ιδιοκτησία σε αυτό το «άυλο» μέσο παραγωγής. Τις τελευταίες δεκαετίες, η δραματική επέκταση των «δικαιωμάτων» στην πνευματική ιδιοκτησία συμβαδίζει με τη φρενίτιδα της ιδιωτικοποίησης και της εμπορευματοποίησης των πάντων σε βάρος των λαϊκών αναγκών. Ο κύριος όγκος των πατεντών συγκεντρώνεται στις μεγάλες πολυεθνικές. Σήμερα η πατέντα κατέχει θέση - κλειδί στο ενεργητικό των πολυεθνικών και ιδιαίτερα στους τομείς της φαρμακευτικής, βιοτεχνολογίας και πληροφορικής. Οι εταιρείες αυτές κερδίζουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο από τη νομιμοποιημένη απαλλοτρίωση (κλοπή) διαχρονικά συσσωρευμένης επιστημονικής και τεχνολογικής γνώσης. Η νομική κατοχύρωση της πατέντας γίνεται από τις κυβερνήσεις, τις ιμπεριαλιστικές ενώσεις και παγκόσμιους οργανισμούς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου. Αποτελεί όπλο στον ιμπεριαλιστικό ανταγωνισμό μεταξύ των μονοπωλιακών επιχειρήσεων των ισχυρών καπιταλιστικών χωρών.
Η παραγωγή και η συσσώρευση επιστημονικής γνώσης είναι κατεξοχήν κοινωνικoποιημένη διαδικασία. Εδώ και πάρα πολλά χρόνια, η έρευνα είναι διεπιστημονική, δηλαδή συμπεριλαμβάνει αξιοποίηση και συνδυασμό γνώσεων από πολλές περιοχές της επιστήμης και της τεχνολογίας και εξοπλισμού για πειραματικές διατάξεις από πολλά εργοστάσια, που εργάζονται μηχανικοί, εργάτες και τεχνίτες. Για παράδειγμα, η ανάπτυξη νέων φαρμακευτικών σκευασμάτων απαιτεί μεταξύ άλλων τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης, τεράστιας υπολογιστικής ισχύος και συσκευών και διατάξεων, που αναπτύχθηκαν και κατασκευάστηκαν με πνευματική χειρωνακτική εργασία με ειδικεύσεις πέραν της ιατρικής και της φαρμακευτικής. Η αντίθεση ανάμεσα στην κοινωνικοποίηση της εργασίας και την ιδιοποίηση του προϊόντος από το κεφάλαιο όχι μόνο οξύνεται, αλλά διευρύνεται σε νέους χώρους. Πρόκειται για μηχανισμό απαλλοτρίωσης του έργου των μεγάλων και μικρών εργατών της επιστήμης, που το κληροδότησαν στην κοινωνία και όχι στους απαλλοτριωτές και τις εταιρείες τους. Εκείνος που σήμερα πατεντάρει κώδικα κρυπτογραφίας, έχει πληρώσει πνευματικά δικαιώματα στον G. W. Hardy, που θεμελίωσε τη θεωρία των αριθμών;
H «Mosanto», που τελευταία απορροφήθηκε από την «Bayer», το 2017 κατείχε περίπου 15.000 πατέντες, που κατοχύρωναν την «πνευματική» ιδιοκτησία σε είδη σχεδόν όλων των λαχανικών, σπόρους δημητριακών, φυτά κήπων, φυτοφάρμακα, γονίδια ζώων, κ.λπ., που αφορούν τις αγροτοκτηνοτροφικές καλλιέργειες και την τροφή μας. Τα τελευταία χρόνια η ΙΒΜ κατέχει την πρωτιά στη συσσώρευση πατεντών με 9.000 το χρόνο και σύνολο 150.000 πατέντες. Πατεντάρονται γνωστά μαθηματικά, φυσικοί νόμοι, αλγόριθμοι, που βασίζονται σε γνωστές θεωρίες, ακόμη και το ανθρώπινο γονιδίωμα. Ο κατάλογος των μεγάλων κατόχων πατέντας είναι πάρα πολύ μακρύς.
Στις εταιρείες φαρμακευτικής και των τηλεπικοινωνιών, πληροφορικής, ηλεκτρονικών παιχνιδιών, οι επενδύσεις για Ερευνα και Ανάπτυξη (άυλο) ξεπερνούν κατά πολύ τις επενδύσεις σε Εργοστάσια και Εξοπλισμό (υλικό). Πιθανά να υπάρχει υπερκοστολόγηση της Ερευνας και Ανάπτυξης, αλλά η τάση είναι σαφής. Η σημασία των «άυλων» επενδύσεων, που στηρίζονται κυρίως στην απλήρωτη επιστημονική εργασία προηγούμενων εποχών ή επιστημόνων που εργάζονται στις εν λόγω εταιρείες ή σε πανεπιστήμια και ερευνητικά ινστιτούτα συνεργαζόμενα με τις εταιρείες, γίνεται όλο και μεγαλύτερη.
Οι καταστροφικές συνέπειες φάνηκαν ξεκάθαρα με την εξάπλωση της πανδημίας του κορονοϊού, τις αδικαιολόγητες καθυστερήσεις στην παραγωγή και διάθεση των εμβολίων, τον εμβολιοπόλεμο και τον θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων. Οι εκκλήσεις των ιθυνόντων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, πολιτικών εκπροσώπων κυρίως σοσιαλδημοκρατικών δυνάμεων, για προσωρινή αναστολή της ισχύος των πατεντών των εταιρειών που παράγουν τα εμβόλια, δεν λύνουν τη μεγάλη αντίφαση της απαλλοτρίωσης του κοινωνικού πλούτου και ούτε άμεσα της διάθεσης εμβολίων, γιατί αυτά τελικά θα χρυσοπληρωθούν από τον λαό. Σε αυτού του είδους τις εκκλήσεις (Open COVID Pledge) συμμετέχουν και μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις από άλλους τεχνολογικούς κλάδους, που κατέχουν κυρίαρχες θέσεις στην πυραμίδα της ιδιοκτησίας πατεντών. Η άρνηση των εταιρειών και η απόρριψη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου της αναστολής της πατέντας των εμβολίων δείχνει ότι οι εκκλήσεις αυτές δεν έχουν ουσιαστικό αντίκρισμα για τον λαό, αφού κινούνται μέσα στη λογική νομικής κατοχύρωσης της πατέντας και δεν ζητούν την κατάργησή της.