ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 14 Δεκέμβρη 1997
Σελ. /48
ΚΕΝΗ
Η ουσία και οι λέξεις - γράμμα σε ένα φίλο

Του Γ.Χ. ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑΔΗ

Κουβέντιαζα προχτές με έναν καλό μου φίλο, διαβασμένο, καλά πληροφορημένο για τα κοινωνικά προβλήματα, με ευαισθησίες πολλές και ανησυχίες για την αποσύνθεση του καιρού μας. Ενα φίλο, με άλλα λόγια, που νιώθεις κάθε στιγμή την ανάγκη του, γιατί μπορείς να μιλάς μαζί του και να λες από μέσα σου πως δε σε πρόδωσαν οι συνθήκες και πως μπορείς να αντισταθείς κι άλλο. Η κουβέντα μας αυτή τη φορά έπιανε του κόσμου τα θέματα. Από τα ιστορικά κείμενα του F. Brawdel μέχρι τις φλυαρίες του U. Ecko. Και από την "Αγρια σκέψη" του L. Strauss, μέχρι τις γλυκές ιστορίες του Παπαλάγκι. Κάποια στιγμή ήρθε στο στόμα μου, έτσι, για να βοηθήσω τα λόγια μου που εκείνη τη στιγμή αφορούσαν τη σχέση ανάμεσα στο σύγχρονο άνθρωπο και το περιβάλλον, η περιγραφή "πάλη των τάξεων". Και για να το πω πιο συγκεκριμένα, αναφέρθηκα σε μια φράση που χρησιμοποίησα σε μια μικρή μου εισήγηση σε ένα τοπικό συνέδριο στη Χαλκιδική. Είπα, δηλαδή: "Μπορούμε να αντιλαμβανόμαστε με τον τρόπο αυτό την κατηγορία "περιβάλλον", ως επιμέρους κοινωνικό στοιχείο. Θα ήτανε όμως επιστημονικό λάθος να μην υπολογίζουμε τη σημασία που αποδίδεται από την ίδια την ιστορία στη λειτουργική σχέση που υπάρχει ανάμεσα στα "περιβάλλοντα" αυτά. Και θα μιλούσα, μάλιστα, για μια άκρως ταξική λειτουργική σχέση, αλλά δεν έχω το χρόνο κλπ., κλπ.". Η αντίδραση του φίλου ήτανε άμεση και πολύ αυστηρή μάλιστα. "Μα τώρα, εν έτει 2000, μού μιλάς για πάλη των τάξεων. Δε νομίζεις πως είναι μια ξεπερασμένη κουβέντα αυτή;".

Δεν τρόμαξα βέβαια ούτε και θύμωσα. Κι αν ποτέ πέσει στα χέρια του ο σημερινός "Ριζοσπάστης", ας διαβάσει με πολλή προσοχή το σημείωμά μου. Το γράφω για κείνον. Ξεπερασμένος όρος λοιπόν, καλέ μου φίλε, η "πάλη των τάξεων", έ; Οπως και ο ορισμός "προλεταριάτο". Και άλλοι προχωρούν πιο πολύ και λένε πως και ο μαρξισμός ξεπεράστηκε και η λέξη μονοπώλιο, ο ιμπεριαλισμός. Εσύ βέβαια δεν προχώρησες τόσο. Εμεινες εκεί, στην "πάλη των τάξεων". Και βρήκες την ευκαιρία να μου αραδιάσεις όλα σου τα τσιτάτα που έβγαιναν κατ' ευθείαν μέσα από τα σημαντικά σου διαβάσματα. Να μου μιλήσεις για τη μεσαία τάξη που ανεβαίνει και κυριαρχεί, για το προλεταριάτο που έχει χάσει τον ταξικό του χαρακτήρα και που δεν είναι σε θέση να αναγνώσει έστω και κομπιάζοντας την ταξική του συνείδηση. Να μου θυμίσεις ακόμα όλα τα νεομαρξιστικά σου διαβάσματα και τους εξεζητημένους αφορισμούς της γαλλικής μεταμαρξιστικής περιπέτειας, όπου διατυπώνεται με ένταση η άποψη πως όλα πρέπει να τα δούμε ξανά. Να ξαναδιαβάσουμε την ιστορία ή να την ξαναγράψουμε με άλλους όρους και με καινούρια επιχειρήματα.

Εδώ φυσικά δεν έχω την πρόθεση να σου ανατρέψω τις απόψεις σου αραδιάζοντας τα επιχειρήματα που έχω μαζέψει μέσα μου από τα δικά μου διαβάσματα. Ούτε το χώρο έχω, ούτε και χρόνο. Θα ήθελα μόνο να σου πω αυτά που διαβάζω στις σελίδες της καθημερινής μου ζωής. Να σου θυμίσω πρώτ' απ' όλα πως την κατηγορία "τάξη" δεν μπορούμε να την υπερβούμε. Και δεν μπορούμε, γιατί δε συνιστά έναν απλό λεκτικό ορισμό, ώστε να έχουμε τη δυνατότητα να την αντιμετωπίσουμε γλωσσικά. Οταν λέμε "τάξη", αναφερόμαστε στην κοινωνική εκείνη κατηγορία που ο χαρακτήρας και το περιεχόμενό της προκύπτουν από τη θέση του κοινωνικού υποκειμένου μέσα στην παραγωγή. Και όταν μιλούμε για ταξική συνείδηση, αναφερόμαστε στο βαθμό που το υποκείμενο αυτό συνειδητοποιεί τη θέση αυτή ποιοτικά. Οσο υπάρχει, επομένως παραγωγή, για να χρησιμοποιήσω το πιο απλοϊκό επιχείρημα, δεν έχουμε το ιστορικό δικαίωμα να ξεχνούμε πως μέσα στην κοινωνία, όπου ζούμε και όπου οι όροι της ύπαρξής μας καθορίζονται από τους όρους αυτής της παραγωγής, κάποιοι από μας συνειδητοποιούν τη θέση τους στην παραγωγή, άρα επαληθεύουν κοινωνικά και ιστορικά την ύπαρξη της "τάξης". Κάποιοι άλλοι, δρώντας στο πολιτικό πεδίο, κατορθώνουν να κυριαρχήσουν. Και ανάμεσα σ' αυτούς, τους δεύτερους, αν θέλεις μπορείς να εντάξεις την "αγαπημένη" σου μεσαία τάξη. Δεν μπορείς όμως, κι αυτό θα σου το έχουν διδάξει τα πολλά σου διαβάσματα, να ξεχνάς πως είμαστε υποχρεωμένοι να αναζητήσουμε αυτούς που καθορίζουν τους όρους, με βάση τους οποίους επιβιώνουν κοινωνικά οι δύο προηγούμενοι "κοινωνικοί εταίροι". Πρέπει να μάθουμε και να μην τους ξεχνούμε αυτούς που καθορίζουν τη θέση των μεν μέσα στην παραγωγή. Και τις δυνατότητες κυριαρχίας των δε. Πρέπει να μάθουμε επίσης, αν είναι δυνατό αυτοί που συνειδητοποιούν τη θέση τους στην παραγωγή και αποκτούν επομένως ταξική συνείδηση, οι άλλοι που καταφέρνουν να αναρριχηθούν στο πολιτικό πεδίο και να κυριαρχήσουν και οι τρίτοι που προσδιορίζουν τους όρους της ύπαρξης των δύο πρώτων, να ζήσουν ειρηνικά. Και, για να το πω και με άλλα λόγια, πρέπει να μάθουμε αν οι εργαζόμενοι, το κράτος και οι μηχανισμοί του, και οι καπιταλιστές, μπορούν να συνυπάρξουν ειρηνικά.

Οπως και να τις εκφράσουμε αυτές τις σχέσεις, μέσα από οποιεσδήποτε βιβλιογραφικές μας αναζητήσεις και αν τις ερμηνεύσουμε, καλέ μου φίλε, στο ίδιο συμπέρασμα θα καταλήξουμε. Με μια μόνο προϋπόθεση βέβαια, να έχουμε καθαρό μέσα μας το σχήμα του κόσμου. Να μην αφήνουμε, δηλαδή, να μας παρασύρουν οι καρικατούρες της κοινωνίας μας. Να μην παγιδευόμαστε από τις ξεδιάντροπες τραγουδίστριες του καπιταλισμού που δεν ξέρουν άλλο τραγούδι να μας πουν παρά μονάχα αυτό που λέει πως όλα έχουν αλλάξει. Και πως τώρα μπορούμε όλοι μαζί να πιαστούμε από το χέρι και να τρέξουμε στην ακρογιαλιά, όπως έλεγε στο σινεμά η Μελίνα, δε θυμούμαι πότε.

Και για να τελειώσω, θα ήθελα να σου θυμίσω ένα απόσπασμα, που σίγουρα θα το έχεις διαβάσει, του Ιταλού μαρξιστή Σεμπαστιάνο Τιμπανάρο, κατάλληλο για τη συζήτηση που ανοίξαμε. Γράφει ο Τ. "... ανάμεσα στην επανάσταση, που, θα πραγματοποιηθεί κάποια μέρα, και τη σημερινή κατάσταση αποπολιτικοποίησης, απάθειας και αποστράτευσης, στην οποία βρίσκεται μεγάλο μέρος των εργαζομένων και γενικά του λαού, υπάρχει ένα κενό που πρέπει να πληρωθεί, να ξαναδημιουργήσουμε στους καταπιεσμένους μια ανταγωνιστική συνείδηση, να αποκαλύψουμε το ψεύδος των δήθεν κοινών συμφερόντων (κοινών ιδανικών και τρόπων ζωής) και της προσπάθειας συμφιλίωσης καταπιεστών και καταπιεζομένων".

Αυτό με νοιάζει εμένα και με πονάει: η ουσία. Οι λέξεις έρχονται μετά, και ξέρω πως με καταλαβαίνεις!

... Οσο υπάρχει, επομένως παραγωγή, για να χρησιμοποιήσω το πιο απλοϊκό επιχείρημα, δεν έχουμε το ιστορικό δικαίωμα να ξεχνούμε πως μέσα στην κοινωνία, όπου ζούμε και όπου οι όροι της ύπαρξής μας καθορίζονται από τους όρους αυτής της παραγωγής, κάποιοι από μας συνειδητοποιούν τη θέση τους στην παραγωγή, άρα επαληθεύουν κοινωνικά και ιστορικά την ύπαρξη της "τάξης"



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ