Την κάθετη αντίθεση του ΚΚΕ στην πορεία ιδιωτικοποίησης -εμπορευματοποίησης της Παιδείας και πλήρους υποταγής της στις ανάγκες της αγοράς, ανέπτυξε η Αλέκα Παπαρήγα, κατά την ομιλία της στην προ ημερήσιας διάταξης συζήτηση που έγινε στη Βουλή για την Παιδεία και η οποία σηματοδοτεί την αρχή του «εθνικού διαλόγου» που έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση. Η ταύτιση ΠΑΣΟΚ και ΝΔ στη στρατηγική του μεγάλου κεφαλαίου για την Παιδεία καταγράφηκε ξεκάθαρα στις ομιλίες του πρωθυπουργού και του προέδρου της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που, «πατώντας» σε προβλήματα που η πολιτική αυτή δημιούργησε, κατέθεσαν προτάσεις συνέχισης και έντασης αυτής της πολιτικής.

Στην αρχή της ομιλίας της η Αλέκα Παπαρήγα απάντησε στις αναφορές του πρωθυπουργού στα μέτρα της Μπολόνια και της Λισαβόνας και του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης για αυτονομία στα σχολεία και τα πανεπιστήμια.

Τόνισε χαρακτηριστικά: «Ο πρωθυπουργός οπωσδήποτε μίλησε με ένα πολύ γενικό τρόπο. Νομίζω όμως ότι ήταν σαφής. Είπε για Μπολόνια, είπε για Λισαβόνα. Ολοι και όλες σε αυτή την αίθουσα γνωρίζουμε ποιο είναι το "ψαχνό" αυτών των αποφάσεων. Επομένως, δε θέλησε ή δεν τόλμησε να μπει σε λεπτομέρειες, όμως τα πράγματα τα έβαλε και τα είπε με το όνομά τους, έστω με αυτόν τον γενικό τρόπο. Καθόρισε επίσης και τα πλαίσια του κοινωνικού διαλόγου - ή του εθνικού διαλόγου, όπως είπε. Θα είναι μέσα στα δοσμένα πλαίσια των αντιδραστικών για εμάς αλλαγών και αναδιαρθρώσεων που συνεπάγεται τόσο η Μπολόνια όσο και η Λισαβόνα.

Εγώ θα αναγνωρίσω στον αρχηγό της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης ότι ήταν πάρα πολύ τολμηρός. Προχώρησε πάρα πολύ. Δεν ξέρω, πραγματικά χρειάζεται τόλμη. Αυτό το σχολείο, αυτό το πανεπιστήμιο που περιέγραψε είναι πραγματικά το πιο ακραίο σύγχρονο αντιδραστικό σχολείο και πανεπιστήμιο που υπάρχει, το πιο νεοφιλελεύθερο μοντέλο που τουλάχιστον γνωρίζουμε και μόνο από τη θέση που λέει ότι είναι ξεπερασμένο και αναχρονιστικό το να σκέφτεσαι δημόσιο και ιδιωτικό και γενικά από τις απόψεις περί της αυτονομίας του πανεπιστημίου και του σχολείου. Θα πρόσθετα επίσης ότι εδώ υπάρχει και αρκετός ανορθολογισμός». Τέλος ανέφερε ότι πάμε «για μια Παιδεία που στηρίζεται στην ατομική επιλογή του καθενός». «Ζούμε σε μια ταξική κοινωνία, επομένως έχει όρια η ατομική επιλογή», τόνισε.

Σχολιάζοντας το επιχείρημα ότι τα μέτρα που προωθούνται από την ΕΕ θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της ανεργίας, τόνισε ότι «μέχρι τώρα το εκπαιδευτικό σύστημα οπωσδήποτε είχε σχέση με την οικονομία και την αγορά και δεν υπάρχει κοινωνία που το σύστημα της Παιδείας είναι έξω από την οικονομία. Ομως εδώ μιλάμε πια για μια απόλυτη σύνδεση και πλήρη υποταγή, όπου χάνεται ό,τι προοδευτικό αντικειμενικά στη διαδρομή του χρόνου είχαμε κατακτήσει. Να βάλω το εξής ερώτημα: Δηλαδή, η ανεργία οφείλεται στην Παιδεία; Παραδείγματος χάρη, στα νοσοκομεία δε διορίζονται νοσοκόμες που χρειάζονται γιατί δεν έχουμε εκπαιδευμένες νοσοκόμες; Ζούμε σε μια περίοδο όπου πραγματικά οι νέες τεχνολογίες οδηγούν στο να υπάρχει ανάγκη για λιγότερη ζωντανή εργασία, παραδείγματος χάρη στη βιομηχανία. Αρα, όσο θα ανεβαίνει η παραγωγικότητα με τέτοιους όρους, θα μειώνονται οι θέσεις απασχόλησης στην παραγωγική διαδικασία. Είναι αναπόφευκτο».

Και συνέχισε: «Σε μια κοινωνία σαν αυτή που ζούμε, όπου οι επιστήμη, γνώση, τεχνική υποτάσσονται στη λογική και στις ανάγκες του κέρδους, αναπόφευκτη θα είναι και η ανεργία. Η ανεργία είναι σύμφυτη με το σύστημα. Ας πούμε ένα άλλο παράδειγμα. Η αγορά - λέει - θα κανονίζει τις ανάγκες της Παιδείας και τις θέσεις εργασίας. Η αγορά έχει ανάγκη από συγκεκριμένα επαγγέλματα και μάλιστα δεν έχει ανάγκη από άλλα επαγγέλματα. Παραδείγματος χάρη, ας πούμε ότι η αγορά έχει ανάγκη από αποφοίτους στον τομέα της πληροφορικής, θα γίνεται αυτό που ζούμε τα τελευταία χρόνια και θα γίνεται με ακόμα πιο απόλυτο τρόπο: Ολοι θα πηγαίνουν προς την πληροφορική. Θα γίνεται συνωστισμός, κορεσμός και θα περισσεύουν. Ετσι έγινε πριν από λίγα χρόνια».

«Αν, λοιπόν, αφήσουμε την αγορά να διαμορφώνει τις ανάγκες της Παιδείας, τότε πάμε πραγματικά για μια Παιδεία απάνθρωπη, αντιεπιστημονική», τόνισε η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. «Βεβαίως, χρειάζεται προγραμματισμός για την Παιδεία. Οχι προγραμματισμός που παραβιάζει τις ατομικές κλίσεις ή τις καταργεί, αλλά για να υπάρχει προγραμματισμένη Παιδεία με όρους επιστημονικούς και με όρους αν θέλετε οπωσδήποτε σεβασμού της κλίσης και της ιδιαιτερότητας, πρέπει να υπάρχει γενικότερος προγραμματισμός στον τομέα της οικονομίας και της κοινωνίας.

Επομένως, ας μη μιλάει κανείς τόσο αφ' υψηλού για το σοβιετικό και το σοσιαλιστικό μοντέλο. Και εγώ θα ήθελα να επικαλεστώ αυτά που μου είχε πει η κα. Διαμαντοπούλου, όταν είχε έρθει ως επίτροπος της Ευρωπαϊκής Ενωσης πριν τρία χρόνια για ενημέρωση, όπως έκανε σε όλα τα κόμματα, ότι κατά τη διάρκεια της διαδικασίας προετοιμασίας της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ενωσης με τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, όλες οι μελέτες που είχαν γίνει από την ΕΕ για τη στάθμη και το επιστημονικό επίπεδο σ' αυτές τις χώρες, έδειχναν ότι ήταν πάρα πολύ υψηλό το επίπεδο, υψηλότερο από τη Δυτική Ευρώπη. Και μάλιστα τη ρώτησα: Μα, ακόμα διατηρείται υψηλότερο, όταν από τη δεκαετία του '80 παρουσίαζε σοβαρά προβλήματα το εκπαιδευτικό σύστημα των σοσιαλιστικών χωρών; Και μου απάντησε, ναι, ακόμα παραμένει σε πολύ υψηλό επίπεδο. Και όπου εμφάνισε αδυναμίες η σοσιαλιστική παιδεία είχε να κάνει με το ότι μπολιάστηκε με τις λεγόμενες ιδέες της διαφοροποίησης του ενιαίου εκπαιδευτικού συστήματος. Εκεί παρουσιάστηκαν τα πρώτα προβλήματα και οι δυσλειτουργίες».

Για τη σύνδεση της Παιδείας με την τοπική οικονομία, η Αλέκα Παπαρήγα σημείωσε τα εξής: «Πώς θα λυθεί το πρόβλημα της ανεργίας χωρίς κεντρικό προγραμματισμό; Ο κεντρικός προγραμματισμός δεν έρχεται σε αντίθεση ούτε με την αποκέντρωση ούτε με την προσαρμογή. Λέει ο κ. Παπανδρέου, παραδείγματος χάρη, θα πάμε σε ένα σχολείο που θα το καθορίζει ο δήμαρχος, ο έπαρχος, ο τοπικός ψιλικατζής με βάση τις τοπικές ανάγκες. Με τη λογική που πάει να αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια, κάθε πόλη και ΤΕΙ, κάθε πόλη και πανεπιστήμιο, κάθε πόλη και ένα αστυνομικό τμήμα, ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης και αυτό είναι ανάπτυξη! Μπορεί σε μια συγκεκριμένη περιοχή, για παράδειγμα, να μη χρειάζεται να υπάρξει βιομηχανική μονάδα. Η βιομηχανία για μας πρέπει να αναπτυχθεί και θα αναπτυχθεί εκεί που είναι κοντά οι πρώτες ύλες και το προϊόν. Αυτό δε σημαίνει ότι σε μία περιοχή που δεν έχει, παραδείγματος χάρη, αναπτυγμένη βιομηχανία, δεν πρέπει να υπάρχει εκπαίδευση ή να υπάρχει μόρφωση σχετική με τη βιομηχανία. Πού ακούστηκε, δηλαδή, η κάθε περιοχή να καθορίζει το περιεχόμενο της Παιδείας;

Εκεί πάει και η Λισαβόνα και η Μπολόνια τελικά. Παραδείγματος χάρη, μία περιοχή μπορεί να είναι μόνο αγροτική. Αυτό σημαίνει ότι τα παιδιά αυτής της περιοχής θα γίνονται μόνο γεωπόνοι και κηπουροί; Δηλαδή, πού πάμε; Εδώ είναι αυτό που λέμε: Παιδεία που θα την καθορίζουν οι επιχειρηματίες. Μία Παιδεία που θα βγάζει κάποιους επιστήμονες ή αποφοίτους σχολείων, που θα είναι, όπως λέμε, απασχολησιμότητα, καταρτισιμότητα».

Σε ό,τι αφορά δε τις δηλώσεις του πρωθυπουργού για προσέλκυση στην Ελλάδα φοιτητών από άλλες χώρες, η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ είπε: «Μου κάνουν εντύπωση κι αυτές οι απόψεις ότι η Ελλάδα πρέπει να κάνει πανεπιστήμια που να έρχονται οι φοιτητές από τα άλλα πανεπιστήμια και να φοιτούν στην Ελλάδα και έτσι - λέει - θα φέρουμε και επενδύσεις. Ξέρετε πάρα πολύ καλά ότι οι πολυεθνικές κάνουν επενδύσεις παίρνοντας υπόψη όχι μόνο την Παιδεία μιας χώρας, αλλά και την αγορά. Με δέκα εκατομμύρια κατοίκους στην Ελλάδα ο άλλος δε θα σκεφθεί να κάνει και τεράστιες επενδύσεις. Γιατί να κάνει; Αγορά δέκα εκατομμυρίων είναι. Γιατί να μην πάει στην Τουρκία που είναι μεγαλύτερη η αγορά;

Κι αυτά που προγραμματίζει η Λισαβόνα και η Μπολόνια, που είπε ο κ. Καραμανλής, δεν ταιριάζουν στην πραγματικότητα. Από τη μία μεριά λέτε κινητικότητα και από την άλλη φαντάζεστε ότι αν θα κάνουμε ένα καλό πανεπιστήμιο, θα τρέξουν οι Γερμανοί, οι Σκανδιναβοί, οι Γάλλοι στο πανεπιστήμιο. Βέβαια, υπάρχει το πονηρό: Η Αφρική. Τα ακούσαμε κι αυτά. Αυτή είναι η φιλοδοξία: Να έρθουμε σ' επαφή με την ελίτ της Αφρικής. Γιατί δε φαντάζομαι ότι θα κάνουμε πανεπιστήμια για να φέρουμε τα φτωχά παιδιά της Αφρικής να τα σπουδάσουμε δωρεάν! Αυτά που θα έρθουν εδώ θα πληρώνουν, γιατί, όπως άκουσα, θα έχουμε και εισόδημα από το πανεπιστήμιο. Αρα, Παιδεία - ανώνυμη εταιρία που θα μπει κι αυτή στους κανόνες του ανταγωνισμού με τα γερμανικά, τα γαλλικά και με όλα τα άλλα πανεπιστήμια. Εμείς αυτή την απορρίπτουμε ριζικά και από αυτή την άποψη η συμμετοχή μας ή η συμβολή μας στον όποιο διάλογο γίνεται θα είναι ανάλογη» και πρόσθεσε: «Εμείς θεωρούμε ότι αφετηρία για τον οποιονδήποτε διάλογο είναι το καθολικό δικαίωμα μόρφωσης κι αυτό είναι κρατική υποχρέωση. Οταν λέμε "κρατική υποχρέωση" αυτό δε σημαίνει κατ' ανάγκη συγκεντρωτισμό, δε σημαίνει διοικητικούς ελέγχους. Είναι υποχρέωση του κράτους. Αυτό δε σημαίνει ότι αποφασίζει το κράτος για τις προσλήψεις, ούτε επιλέγει το κράτος τους εκπαιδευτικούς. Αυτό εξαρτάται από το τι κράτος έχουμε. Κρατική δωρεάν Παιδεία δε σημαίνει καθόλου συγκεντρωτισμός».

«Εμείς δεν υποστηρίζουμε καθόλου τη συνύπαρξη δημόσιων και ιδιωτικών πανεπιστημίων ή σχολείων», σημείωσε η ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. «Και πριν από αρκετά χρόνια υπήρχε ιδιωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα, κατείχε όμως μικρή θέση. Δε φωνάζαμε κι εμείς τόσο τότε. Αφού ζούμε σε μία ταξική κοινωνία, υπάρχουν οι πλούσιοι που θέλουν να πάνε εκεί τα παιδιά τους. Σήμερα όμως, η Δημόσια Παιδεία είναι πνιγμένη κυριολεκτικά από τα ιδιωτικά. Και δε μιλάμε για τα ιδιωτικά δημοτικά, γυμνάσια, λύκεια κ.λπ. Μιλάμε για τα ΙΕΚ, τα ΚΕΚ ή τις διάφορες σχολές που κάνουν τη λεγόμενη ψευτοκατάρτιση. Η συνύπαρξη είναι σε βάρος του Δημοσίου».

«Μ' αυτήν την έννοια, τόνισε, δεν είναι μόνο ζήτημα με πόσα χρήματα επιχορηγείται η Παιδεία, αλλά για ποιο περιεχόμενο σπουδών και για ποια Παιδεία διατίθενται, γιατί αν μαζέψουμε και τα κοινοτικά ποσά που πηγαίνουν στην Παιδεία, είναι πάρα πολλά χρήματα. Ομως, η Ευρωπαϊκή Ενωση τα δίνει στα πανεπιστήμια και τα δίνει μάλιστα με βάση τον καθηγητή. Και όταν μιλάμε για διεφθαρμένα πανεπιστήμια - και δε θέλω να γενικεύσω ότι αυτό ισχύει για όλους - ας αναζητήσουμε εκεί το πρόβλημα. Μερικά βγαίνουν στη δημοσιότητα, άλλα όχι».

Ενώ σε ό,τι αφορά την έρευνα, έθεσε το ερώτημα αν πρόκειται για «έρευνα γενική, για το κοινό καλό, για το κοινωνικό όφελος ή έρευνα για τους ιδιώτες; Γιατί για εμάς το βασικό πρόβλημα και η κρίση που υπάρχει σήμερα στην Παιδεία είναι ακριβώς η αναντιστοιχία ανάμεσα στον κοινωνικό ρόλο που πρέπει να έχει η Παιδεία και στο ρόλο που σήμερα παίζει. Και ο ρόλος που σήμερα παίζει η Παιδεία είναι να υπηρετεί ένα συγκεκριμένο σύστημα και μία συγκεκριμένη πολιτική επιλογή, είτε της Ευρωπαϊκής Ενωσης είτε εγχώρια. Κοινωνικός ρόλος της επιστήμης σημαίνει ότι η Παιδεία βοηθάει στην επίλυση προβλημάτων, στην ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών και μιλάμε για κοινωνικό ρόλο του επιστήμονα και κοινωνικό ρόλο των πανεπιστημίων».

Σχολιάζοντας την αναφορά του πρωθυπουργού για συμφωνία μεταξύ των κομμάτων σε κάποια σημεία, η Αλέκα Παπαρήγα απάντησε σε μία σειρά ζητήματα: «Εμείς όταν λέμε "δωδεκάχρονο σχολείο", εννοούμε ενιαίο δωδεκάχρονο σχολείο υποχρεωτικό και όχι ένα σχολείο που στο όνομα της διαφοροποίησης, της σύνδεσης με την επαγγελματική κατάρτιση, θα είναι ένα ενιαίο σχολείο των ταξικών φραγμών και με ταξικό χαρακτήρα εσωτερικά.

Δεύτερον, εμείς θεωρούμε ότι βεβαίως υπάρχει ζήτημα επαγγελματικής εκπαίδευσης. Θεωρούμε όμως ότι η επαγγελματική εκπαίδευση και ειδίκευση όχι μόνο περνάει στο Λύκειο, αλλά τώρα θα αρχίσει σιγά σιγά να ξεκινά και από το Δημοτικό. Με αυτές τις δίχρονες πανελλήνιες εξετάσεις που εξήγγειλε η υπουργός Παιδείας και με όλα τ' άλλα με τα οποία διάνθισε τον προβληματισμό, κατά τη γνώμη μας πάμε για εξακρίβωση του επαγγελματικού προσανατολισμού από το Δημοτικό.

Θεωρούμε, λοιπόν, ότι σαν ζήτημα όχι στενά πολιτικό και ταξικό, αλλά σαν θέμα επιστήμης και ουσίας πρέπει η Ενιαία Δωδεκάχρονη Παιδεία να ολοκληρώνει ένα ενιαίο επίπεδο μόρφωσης. Βεβαίως, κάθε παιδί θα έχει μέσα στο σχολείο τις ιδιαιτερότητές του. Από εκεί και πέρα, το παιδί θα ειδικεύεται είτε σε δίχρονα μεταλυκειακά ή έως δύο χρόνια - ανάλογα με την εκπαίδευση - είτε στα πανεπιστήμια.

Ζητάμε πλήρη και αποκλειστική απασχόληση του διδακτικού προσωπικού των ΑΕΙ, των ΤΕΙ και σε όλα τα σχολεία. Αντίθετα υιοθετούνται οι εναλλακτικές εργασιακές σχέσεις. Τι επιστημονικό έργο μπορεί να παράγει ένας ο οποίος δουλεύει από το πρωί μέχρι το βράδυ;

Υπάρχει θέμα επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών. Γιατί δεν προχωράμε στην παιδαγωγική μόρφωση του συνόλου των εκπαιδευτικών μέσα από πανεπιστημιακές παιδαγωγικές σχολές, που βεβαίως θα διαφοροποιούνται σε τμήματα ειδίκευσης και έχουμε αυτά τα λεγόμενα επιμορφωτικά σεμινάρια τα οποία δεν προσφέρουν τίποτα; Η επιμόρφωση πρέπει να είναι υπόθεση πανεπιστημίων και όχι με τα γνωστά ΕΠΕΑΕΚ.

Γίνεται λόγος για τη διά βίου εκπαίδευση. Για μας είναι διά βίου αμάθεια. Διότι το πρώτο που μας ενδιαφέρει είναι η εκπαίδευση και η μετεκπαίδευση και η επανεκπαίδευση και η επιμόρφωση. Αυτό είναι το κυριότερο.

Διάβαζα σε μια εφημερίδα - δεν ξέρω αν απηχεί τις απόψεις σας, κύριε Πρωθυπουργέ ή της κυρίας Υπουργού, μάλλον έχω την εντύπωση ότι το είπε ο κ. Καλός ή το έγραψε μια εφημερίδα που μπορεί να μην το απέδωσε καλά - το εξής: Γίνεται συζήτηση για το πότε θα λειτουργήσει το ΑΣΕΠ και διαπιστώνεται ότι άλλα επαγγέλματα χρειάζεστε, ενώ ο διαγωνισμός τους βάζει όλους. Εμείς, βεβαίως, έχουμε άλλη θέση γι' αυτό το ζήτημα, αλλά αναφέρομαι σ' αυτή τη διαπίστωση που κάνετε. Σκέφτεστε, λοιπόν, τώρα να πάρουν και από το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο μέρος στο διαγωνισμό για να μπουν στα σχολεία; Σε λίγο θα πάρετε και από τα ΙΕΚ. Πού πάμε; Είναι αυτό που λέμε μία Παιδεία αδιαβάθμητη, ένα συνονθύλευμα ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης. Γιατί βεβαίως η αγορά λέει, αφού υπάρχουν τα δίχρονα ΙΕΚ, αφού αυτά τα φτιάχνουν κάποιοι επιχειρηματίες, κάπου πρέπει να μπουν αυτά τα παιδιά».

Αναφερόμενη στο λεγόμενο αποκεντρωμένο σχολείο που λανσάρισε ο αρχηγός ΠΑΣΟΚ, σημείωσε: «Είπε ο κ. Παπανδρέου για το σκανδιναβικό μοντέλο. Δεν ξέρω, μπορεί να υπάρχει γενικό σκανδιναβικό μοντέλο, αλλά αυτό που λίγο πολύ προβάλλεται είναι το φινλανδικό μοντέλο. Είναι αυτό που είπα και στην αρχή. Κάθε σχολείο και το δικό του πρόγραμμα, θα πάμε σ' αυτό που σε άλλες χώρες της Ευρώπης είναι γνωστό, όπως στη Γαλλία -που εφάρμοσε αυτό τον τύπο του αποκεντρωμένου σχολείου - και στη Μεγάλη Βρετανία. Εκεί κλείνουν τα σχολεία, όπως οι επιχειρήσεις. Και η αξιολόγηση ακριβώς γι' αυτό γίνεται. Αν ένα σχολείο δεν πάει καλά, κλείνει».

Και πρόσθεσε: «Η τάση είναι οι κρατικοί προϋπολογισμοί να κλείνουν τη στρόφιγγα σ' αυτά τα θέματα. Ας πούμε ότι θα εγκαινιαστεί όχι η χρηματοδότηση της Παιδείας, αλλά η χρηματοδότηση του ατόμου. Με ποια κριτήρια θα γίνεται; Το κόστος της Παιδείας, δηλαδή αυτά που θα παίρνει ο μαθητής ή ο φοιτητής, θα φθάνουν για να σπουδάσει;

Ο κ. Παπανδρέου είπε ότι υπάρχουν και τα δάνεια. Εχουμε τα εορτοδάνεια, τα δάνεια για πρώτη κατοικία, τα επισκευαστικά, τα καταναλωτικά. Τώρα οι τράπεζες θα έρθουν και θα προσθέσουν τα φοιτητικά».

Καταλήγοντας η Αλέκα Παπαρήγα, τόνισε: «Εμείς απορρίπτουμε αυτά τα μοντέλα, τα οποία βασίζονται στην πλήρη υποταγή στην Παιδεία της αγοράς και στην ανάθεση στις δυνάμεις της αγοράς να καθορίζουν την Παιδεία. Οχι πως αυτό δε γινόταν πριν, αλλά εν πάση περιπτώσει δε γινόταν με αυτόν τον ακραίο, νεοφιλελεύθερο και χυδαίο τρόπο. Επίσης, εμείς απορρίπτουμε όλες τις μορφές ιδιωτικοποίησης, τα κουπόνια, τη συγχρηματοδότηση, τη σύμπραξη του σχολείου με τους ιδιώτες, τα πολλαπλά βιβλία».