Από την Παρασκευή 12 Ιούλη, στην καρδιά της Ρούμελης, είναι γεγονός το πανελλαδικό αντάμωμα της ανυπόταχτης νεολαίας στο 28ο Αντιιμπεριαλιστικό Διήμερο της ΚΝΕ. Το σύνθημα του Διημέρου, «Εμπνεόμαστε, Διδασκόμαστε, Συνεχίζουμε! Με το ΚΚΕ πάντα μπροστά για το δίκιο του λαού!», συνδέεται με εκείνα τα μέρη όπου γράφτηκαν σημαντικές σελίδες της Ιστορίας του επαναστατικού κινήματος στη χώρα μας.

Οι νέοι που συμμετέχουν έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν μέρη και γεγονότα μέσα από τις δραστηριότητες του Διημέρου αλλά και μέσα από τις σελίδες μιας αξιόλογης ειδικής έκδοσης της Οργάνωσης Περιοχής Ανατολικής Στερεάς - Εύβοιας της ΚΝΕ για το 28ο Αντιιμπεριαλιστικό Διήμερο. Ο τίτλος της, «Ηρώων γεννήτρα Ρούμελη κι ανταρτομάνα, Σ' εσέ πρωτοχτυπάει του σηκωμού η καμπάνα...», δανεισμένος από τους στίχους του Κ. Βάρναλη.

Πρόκειται για έναν «οδηγό» στην περιοχή μέσα από τα ιστορικά γεγονότα που έχουν σημαδέψει κάθε γωνιά της, που βαδίζει στα χνάρια των ανταρτών του ΕΛΑΣ και μαχητών του ΔΣΕ και παράλληλα αποτελεί μία ώθηση για βαθύτερη μελέτη των σελίδων της Ιστορίας που γράφτηκε εκεί. Την έκδοση εμπλουτίζουν μαρτυρίες, από τις οποίες παραθέτουμε αποσπάσματα, που αφορούν στη μάχη και την κατάληψη από τον ΔΣΕ του Καρπενησίου.

Στις 16 σελίδες της έκδοσης, αποσπάσματα από την οποία παρουσιάζονται σήμερα, μέσα από φωτογραφίες, ντοκουμέντα, μαρτυρίες, ο αναγνώστης μαθαίνει πως κάθε χωριό, χωράφι, στάνη, πέρασμα έχει να πει μια ιστορία από κορυφαίες στιγμές του επαναστατικού κινήματος στη χώρα μας.

Η Καλύβα του Στεφανή, λίγο έξω από τη Σπερχειάδα, όπου συγκροτήθηκε η πρώτη ανταρτοομάδα του ΕΛΑΣ υπό τον Αρη Βελουχιώτη, βρήκε τη συνέχειά της στη Βρύση της Τσέρνης, στην Ομβριακή, όπου έγινε η συνάντηση για τη συγκρότηση της πρώτης ανταρτοομάδας του μετέπειτα ΔΣΕ υπό τον Νάκο Μπελή.

Η Ρεντίνα θα «μιλήσει» για τους αντάρτες που έγιναν αξιωματικοί του ΕΛΑΣ αλλά και του ΔΣΕ. Ενώ τα Καλύβια του Χοντρογιάννη, βορειοδυτικά απ' τα Κοκκάλια, θα μαρτυρήσουν πόσες και πόσες φορές οι μαχητές του ΔΣΕ πέρασαν από εκεί σπάζοντας ξανά και ξανά τον θανάσιμο κλοιό του αστικού στρατού.

Η στάνη του Χαρίση, στο Περιστέρι της Οίτης, έχει να μαρτυρήσει πολλά για τους αγωνιστές που περνούσαν από κει για να βγουν στο βουνό.

Τα Δολιανά της Καλιακούδας έχουν να μαρτυρήσουν για τα κοριτσόπουλα απ' τα έμπεδα του ΔΣΕ που ξεκίνησαν μια νύχτα σχεδόν ξυπόλυτα για να γίνουν στη συνέχεια μία προς μία δοξασμένες μαχήτριες, πολεμώντας ως και πάνω στο Γράμμο και το Βίτσι.

Οι Κορυσχάδες και η Βίνιανη θυμίζουν βεβαίως το μεγαλείο της στιγμής όταν ένας λαός υπό κατοχή, έχοντας πάρει ήδη τα όπλα, εκλέγει τη δική του Βουλή και τη δική του κυβέρνηση, την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης. Τα ίδια μέρη λίγο αργότερα θα γίνουν χώροι υποδοχής και στήριξης των ανταρτών του ΔΣΕ. Βόρεια και νότια από κει που βρίσκεται σήμερα η λίμνη του Εύηνου, είναι μια σειρά από χωριά και κορφές που έχουν ξεχωριστή συμβολή στον αγώνα του ΔΣΕ.

Στην Περδικόβρυση και στην Κυδωνιά ήταν οι γιάφκες που τα τμήματα του ΔΣΕ αντάλλασσαν μηνύματα και έπαιρναν αποστολές.

Το Δεντρούλι, το Καράβι, ο Φονιάς, ανάμεσα Οξυά και Γκράβαρα, είναι υψώματα - θρύλοι για το πώς μια χούφτα μαχητές του ΔΣΕ αντιμετώπισαν τις πάνοπλες μεραρχίες του αστικού στρατού.

Και θα μένει στον αιώνα τον άπαντα απέραντη η ευγνωμοσύνη για τους χωριάτες στο Κρίκελο που κράτησαν ζωντανούς στα νοσοκομεία, στις σπηλιές, τους τραυματίες μαχητές του ΔΣΕ.

Στο «τρίγωνο του Διαμαντή» εκεί, δηλαδή, που συναντιόνται η Γκιώνα, τα Βαρδούσια και η Οίτη, βρίσκονται τα Μακρυκάμπια. Εκεί ήταν οι καλύβες του Αρχηγείου Ρούμελης του ΔΣΕ, είναι ακόμα και σήμερα ο χώρος που θα περάσεις για να βγεις απέναντι στη Μουσουνίτσα κι από κει στο Σινάνι για να φτάσεις έως τη Γραμμένη Οξυά. Ενα προς ένα σημεία όπου οι μαχητές του ΔΣΕ έκαναν σκόνη τα σχέδια των επιτελείων του αστικού στρατού που εξαπέλυαν «Χαραυγές», «Τέρμινους» και «Πυρσούς», για να τελειώσουν την «ανταρσία».

Η Ρούμελη ήταν το κύριο θέατρο των επιχειρήσεων του ΕΛΑΣ. Το μήνυμα της ΚΕ του ΚΚΕ που φέρνει στα χωριά και τα βουνά ο πρωτοκαπετάνιος Αρης Βελουχιώτης, βρίσκει πλατιά ανταπόκριση. Από τη Δομνίστα κι ύστερα που γίνεται η πρώτη εμφάνιση των ανταρτών, οι ανταρτοομάδες πολλαπλασιάζονται. Μορφές αγωνιστών, όπως ο Κώστας Αντωνόπουλος (ο «Κρόνος» που σκοτώθηκε αργότερα όντας ταγματάρχης του ΔΣΕ) κι ο Καραλίβανος (σκοτώθηκε επίσης στο ξεκίνημα της δράσης του ΔΣΕ) ηγούνται του αγώνα. Συγκροτείται το Γενικό Αρχηγείο του ΕΛΑΣ και στη Ρεντίνα εδρεύει η Σχολή Αξιωματικών. Η 13η Μεραρχία του ΕΛΑΣ, η Μεραρχία της Ρούμελης, γράφει ιστορία. Οι ΕΛΑΣίτες με τ' όπλο στο ένα χέρι και στ' άλλο το αλέτρι, δίνουν τη μάχη της σοδειάς. Η νέα κατάσταση που δημιουργείται στις ελεύθερες περιοχές βρίσκει την έκφρασή της στη συγκρότηση της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ).

Δημιουργούνται λαογέννητοι θεσμοί και με πλατιά ψηφοφορία στις ελεύθερες περιοχές εκλέγεται το Εθνικό Συμβούλιο με έδρα τις Κορυσχάδες. Για πρώτη φορά ψήφισαν οι γυναίκες και οι νέοι που είχαν κλείσει το 18ο έτος της ηλικίας τους. Η ΠΕΕΑ ήταν μια κυβέρνηση ένοπλης σύγκρουσης με τον αντίπαλο είτε αυτός λέγεται ξένος κατακτητής είτε λέγεται ντόπια αστική τάξη, της οποίας το φιλολαϊκό έργο είναι αναμφισβήτητο, και η οποία όμως δεν μπόρεσε να ξεπεράσει τα αστικά όρια στο βαθμό που δεν εντάχθηκε στον στρατηγικό στόχο της εργατικής - λαϊκής εξουσίας.

Ακόμη και μετά τις συμφωνίες που ανέτρεπαν τον συσχετισμό προς όφελος της αστικής τάξης (Λίβανος, Καζέρτα), οι αστικές δυνάμεις για να σταθεροποιήσουν την εύθραυστη εξουσία τους, κατέφυγαν σε δολοφονίες, την τρομοκρατία.

Το σύνθημα της μεγάλης λαϊκής διαδήλωσης τον Δεκέμβρη του 1944 διδάσκει: «Οταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα». Ο ηρωικός Δεκέμβρης ήταν αναπόφευκτος. Εξέφραζε τη συνέχιση της ασίγαστης ταξικής πάλης που προϋπήρχε στη διάρκεια του πολέμου. Μέσα στις συνθήκες βίας και τρομοκρατίας, που επέβαλε το αστικό καθεστώς μετά την υπογραφή της απαράδεκτης Συμφωνία της Βάρκιζας (Φλεβάρης 1945), οι συμμορίτες του Βουρλάκη και του Οικονόμου προχωρούσαν σε μεγάλα αίσχη στην περιοχή της Ρούμελης απέναντι σε αγωνιστές και τις οικογένειές τους. Μόνο στους νομούς Φθιώτιδας, Εύβοιας και Φωκίδας καταγράφονται περίπου 350 δολοφονίες, 398 βασανισμοί, 8.050 φυλακίσεις, 1.200 εξορίες, πολλοί βιασμοί και λεηλασίες σε 45 χωριά και σε πόλεις όπως η Αμφισσα, η Λαμία, η Λιβαδειά.

Το καλοκαίρι του 1946 παρουσιάζονται στα Αγραφα οι πρώτοι αντάρτες. Αρχικά είναι λίγοι αλλά με επαρκή εξοπλισμό και αιφνιδιάζουν το Στρατό και τη Χωροφυλακή (το Σεπτέμβρη του 1946 καταγράφεται επίθεση στην Τριφύλλα από το τμήμα Μπελή). Η ίδρυση του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ στις 27 Δεκέμβρη του 1946 και τα πέντε ανά περιοχή Αρχηγεία που συγκροτούνται, δίνουν ώθηση στο αντάρτικο της περιοχής.

Τον Μάρτη του 1948 συγκροτήθηκε το Κλιμάκιο του Γενικού Αρχηγείου Νότιας Ελλάδας (ΚΓΑΝΕ). Στο ΚΓΑΝΕ υπάγονταν τα Αρχηγεία Θεσσαλίας (1η Μεραρχία του ΔΣΕ), της Ρούμελης (2η Μεραρχία του ΔΣΕ) και της Πελοποννήσου (3η Μεραρχία του ΔΣΕ). Διοικητής της 1ης Μεραρχίας ανέλαβε ο Γιώτης και της 2ης Μεραρχίας ο Διαμαντής. Οι δύο συγκεκριμένες Μεραρχίες πραγματοποίησαν μερικές από τις σημαντικότερες πολεμικές επιχειρήσεις κατά την τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ.

Η περιοχή της Ρούμελης έδωσε πάνω από 5.000 μαχητές και μαχήτριες στον Γράμμο και το Βίτσι. Οι πορείες για τη μεταφορά μαχητών από τη Ρούμελη στη Βόρεια Ελλάδα αποτελούν παραδείγματα αφοσίωσης και δύναμης, πίστης στον δίκαιο σκοπό του αγώνα που διεξήγαγαν ο ΔΣΕ και το ΚΚΕ τα χρόνια 1946 - 1949.

Στις 4.30 το ξημέρωμα της 20ής Γενάρη 1949 ένα τηλεγράφημα με την υπογραφή του Γιώτη (Χαρίλαου Φλωράκη), διοικητή της 1ης Μεραρχίας του ΔΣΕ, πληροφορούσε το Γενικό Αρχηγείο ότι «από ώρα 23 άρχισε η επίθεση κατά Καρπενησιού». Η συνέχεια ήταν καταιγιστική...

Η επιχείρηση για την κατάληψη και το κράτημα του Kαρπενησίου ήταν από τις σπουδαιότερες επιχειρήσεις που διεξήγαγε ο ΔΣΕ.

Η απόφαση για την κατάληψή του πάρθηκε από το Κλιμάκιο του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ στη Νότια Ελλάδα (ΚΓΑΝΕ) και ανατέθηκε στον επιτελάρχη Αλέκο Παπαγεωργίου η εκπόνηση του σχετικού σχεδίου. Αυτό πρόβλεπε: Αιφνιδιαστικό χτύπημα στον τομέα ανάμεσα στις αντιστάσεις ύψωμα Pοβιές και Προφήτη Hλία για να δημιουργηθεί ρήγμα. Aφού διασπαστεί ο τομέας αυτός να χτυπηθεί ακολούθως ο σταθμός διοίκησης και οι αμυντικές εστίες και να δημιουργηθεί σύγχυση και πανικός στο εχθρικό στρατόπεδο. Αιφνιδιαστική κατάληψη του Aη Δημήτρη. Tην κύρια προσπάθεια, το ρήγμα και την πλαγιοφυλακή από πιθανή κίνηση αντίπαλου από το Aγρίνιο, ανέλαβε η 1η Mεραρχία. Συγκεκριμένα, το τάγμα Πρίκου ανάμεσα στις Pοβιές και τον Προφήτη Hλία.

Την πλαγιοφυλακή ανέλαβε η 192η Ταξιαρχία της 1ης Μεραρχίας με την κατάληψη των υψωμάτων απ' όπου ελέγχονται τα πιθανά δρομολόγια Aη Bλάση, Δυτικής Φραγκίστας και ο ποταμός Mέγδοβας. Την κατάληψη της πόλης ανέλαβε ο Γιώτης, ενισχυόμενος με την 172η Tαξιαρχία της 2ης Mεραρχίας. Aκόμη στην 1η Mεραρχία υπήχθησαν η Σχολή Αξιωματικών. Tμήμα της Σχολής Αξιωματικών και ο Ουλαμός στελεχών του Κλιμακίου ανέλαβαν την εκπόρθηση του Φρουρίου Aγ. Δημήτριος.

Ιδιαίτερα επικίνδυνη θεωρήθηκε τυχόν κίνηση του αντίπαλου από τη Λαμία. Αυτόν τον σοβαρό τομέα τον ανέλαβε ο Διαμαντής που γνώριζε πολύ καλά αυτά τα μέρη. Αποστολή του ήταν να χτυπήσει κάθε κίνηση του αντίπαλου από τη Λαμία, κατέχοντας σταθερά την πόρτα του Kαρπενησίου, τις Ράχες Tυμφρηστού.

Αναφέρει ο Αλ. Παπαγεωργίου:

Στις 19 Γενάρη 1949 ξεκινούσαν η 1η Μεραρχία από το Στένωμα και μέσω του Aγ. Αθανασίου προς Καρπενήσι και η 2η Μεραρχία από Παλιβράχα - Αγ. Aπόστολοι - Καρπενήσι. Στις 23.00 η ώρα άρχισε η μεγάλη μάχη. Υστερα από σκληρή μάχη διασπάστηκε το μέτωπο του αντίπαλου στο σημείο που προέβλεπε το σχέδιο να γίνει το ρήγμα. Kατελήφθησαν τα πρώτα σπίτια. H αντίδραση του αντίπαλου ήταν άμεση. Προχώρησε με τις εφεδρείες του σε αντεπίθεση.

Στις 2.00 - 3.00 ώρα της 20ής Γενάρη 1949 η κατάσταση παρουσιαζόταν ως εξής: Σταθερά κρατούσαμε τις θέσεις μας στις παρυφές της πόλης. Στον Αγιο Δημήτριο η επίθεση που είχε εκδηλωθεί από τμήμα του ΔΣE αποκρούστηκε. Το τμήμα οπισθοχώρησε 200 μέτρα κάτω από το φρούριο και καλύφτηκε όλη την ημέρα της 20ής Γενάρη, στα πουρνάρια. Αυστηρή λούφα. Οι υπόλοιπες αντιστάσεις κρατούσαν, δεν έσπασε καμιά.

Από την πλευρά της Λαμίας όλες οι απόπειρες του εχθρού να ανοίξει το δρόμο προς Καρπενήσι αποκρούστηκαν. Το ίδιο και από την πλευρά του Aγρινίου. Τα 4 βλήματα που είχε ρίξει το πυροβόλο μας από τα 8 που είχε όλα - όλα δεν είχαν προξενήσει σοβαρή ζημιά στο ηθικό του αντίπαλου. O αντίπαλος θα μπορούσε ενδεχομένως να πανικοβληθεί αν έπεφταν ομοβροντίες, πάνω από 500 βλήματα πυροβολικού. Τελικά, όμως, και τα 4 βλήματα που μας απέμεναν έπαιξαν σοβαρό ρόλο στην έκβαση της μάχης. Εγινε άμεση βολή με αυτά στο Διοικητήριο.

Γύρω στις 20.00 ώρα της 20ής Γενάρη οι μάχες μαίνονταν παντού. Στο ρήγμα η υπεροχή μας ήταν καταφανής. Τα τμήματά μας προχώρησαν σπίτι με σπίτι προς το Διοικητήριο. Οταν έφτασαν στα 100 - 150 μ. έβαλε το πυροβόλο. Σ' εκείνο το κτίριο είχε συγκεντρωθεί η στρατιωτική και πολιτική ηγεσία της πόλης.

Το πρώτο βλήμα χτύπησε τον τοίχο. Οι πάντες αιφνιδιάστηκαν και ο πανικός που ακολούθησε ήταν τεράστιος. Ακούστηκε μια φωνή: «Μας πιάσανε». Μετά έπεσαν και οι υπόλοιπες τρεις βολές του πυροβόλου. Επικράτησε πανζουρλισμός. Οσοι δεν μπορούσαν να βγουν από την πόρτα, πήδαγαν από τα παράθυρα. Κι όλοι έσπευδαν προς το ύψωμα Αγ. Δημήτριος, το «Φρούριο» όπως το αποκαλούσαν, καθώς ήταν πεπεισμένοι ότι αυτό βρισκόταν πάντοτε στα χέρια του στρατού.

Το χτύπημα στον Αγ. Δημήτριο έχει ανατεθεί στη Σχολή των Αξιωματικών και στον Ουλαμό του KΓANE. Οταν στις 23.00 ώρα της 19ης Ιανουαρίου εκδηλώθηκε η γενική επίθεση ενάντια στην πόλη, έγινε και η επίθεση ενάντια στο «Φρούριο». H πρώτη προσπάθεια κατάληψής του απέτυχε. Οι στρατιώτες κάνανε βόλτες πάνω στο ύψωμα βέβαιοι ότι είχαν εξολοθρεύσει τους «συμμορίτες». Το βράδυ όταν εκδηλώθηκε η επίθεση με το πυροβόλο ενάντια στο Διοικητήριο, τότε επιτέθηκε αιφνιδιαστικά στο ύψωμα το τμήμα των ανταρτών που απάρτιζε ο Ουλαμός και τμήμα της Σχολής. Ωσπου να συνέλθουν και να αντιδράσουν οι υπερασπιστές του υψώματος οι αντάρτες σαν λιοντάρια πήδησαν στα χαρακώματα, τους καπάκωσαν και κυρίευσαν το ύψωμα χωρίς οι φρουροί του να προφτάσουν να ειδοποιήσουν το Διοικητήριο στην πόλη.

Οταν η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία εγκατέλειψε το Διοικητήριο κατευθύνθηκε προς το ύψωμα Αγιος Δημήτριος, καθώς ήταν βέβαιοι ότι αυτό δεν είχε καταληφθεί, για να διευθύνει από εκεί την επιχείρηση. Ομως φτάνοντας στην κορυφή του υψώματος τους υποδέχτηκαν οι αντάρτες. Επακολούθησε τέτοιος πανικός που πολλοί τσακίστηκαν στα βράχια και στα πουρνάρια.

Το πρωί της 21ης του Γενάρη ολόκληρη η πόλη ήταν στα χέρια των ανταρτών. Οι περιφερειακές αντιστάσεις έπεσαν και αυτές στα χέρια των ανταρτών η μία μετά την άλλη. Πιάστηκαν 400 αιχμάλωτοι και 17 αξιωματικοί. Πολλές αποθήκες, πολιτικές και στρατιωτικές, άνοιξαν για τους αντάρτες.

Στις 21 του Γενάρη, η κατάσταση στο Καρπενήσι ήταν ήρεμη. H μάχη στην πόλη είχε σταματήσει τελείως, οι δραστηριότητες όμως είχαν μεταφερθεί έξω από τη Λαμία και το Αγρίνιο. Από τα δύο αυτά κέντρα θ' άρχιζε η εκστρατεία για την ανακατάληψη του Καρπενησιού.

Ο αντίπαλος κινητοποίησε τεράστιες δυνάμεις για την ανακατάληψη της πόλης.

H υπεροχή δυνάμεων του αντίπαλου (27.000 στρατιώτες) έναντι των δυνάμεων του ΔΣE (3.000 αντάρτες) αποτελούμενη από 35 τάγματα και 3 μοίρες ΛOK ήταν εμφανής. Αφού συγκεντρώθηκαν οι δυνάμεις αυτές ο αντίπαλος εξαπέλυσε επίθεση από τη Λαμία και το Aγρίνιο προς το Καρπενήσι την 1η Φεβρουαρίου 1949. Το σχέδιό του ήταν οι δύο λαβίδες, η μία από Λαμία και η άλλη από Αγρίνιο, να συγκλίνουν στο Καρπενήσι.

Οι επιθέσεις αυτών των στρατευμάτων από τις 19 Γενάρη μέχρι την 1 Φεβρουαρίου 1949 αποκρούστηκαν από τις δυνάμεις της 2ης Mεραρχίας του Διαμαντή. Οι καιρικές συνθήκες ήταν άθλιες. Τα υψώματα είχαν μεταβληθεί σε μικρά Bερντέν. Eπί δεκαοκτώ εικοσιτετράωρα μέρα και νύχτα επιθέσεις και αντεπιθέσεις διαδέχονταν η μία την άλλη. Στην πόλη επικρατούσε ένας οργασμός εργασίας χωρίς λεπτό ανάπαυσης. Τρόφιμα και πυρομαχικά έπρεπε να μεταφερθούν στην περιοχή των Aγράφων.

Το Επαρχιακό Συμβούλιο δούλεψε δραστήρια. Πήρε από την Τράπεζα το ποσόν των 12.996.807 δρχ. και πλήρωσε όλους τους δημόσιους υπαλλήλους και τους παπάδες. Ακόμα πληρώθηκαν όλοι οι καταστηματάρχες για τα είδη που πήραν οι αντάρτες. Οι μάχες διεξάγονταν με σφοδρότητα. Τα τμήματά μας αμύνονταν κάτω από δυσμενείς συνθήκες. Μέρα - νύχτα βρίσκονταν μέσα στα χιόνια. Ενα τμήμα με πάνω από 40 αντάρτες πάγωσαν στο ύψωμα Κούκος.

Το Καρπενήσι έπεσε στα χέρια του αντίπαλου, στις 14 και 20 στις 8 Φλεβάρη 1949. H πόλη κρατήθηκε 20 μέρες. Ποτέ στην ιστορία του Εμφύλιου «μια πόλη δεν είχε κρατηθεί τόσο καιρό από τον ΔΣE». «Μερικοί αριθμοί είναι αρκετοί να φανερώσουν την έκταση της επιτυχίας της επιχείρησης στο Καρπενήσι. O αντίπαλος είχε 245 νεκρούς και τραυματίες. Αιχμάλωτοι 550, ανάμεσά τους 17 αξιωματικοί. Λάφυρα: 27 όλμους, 4.080 βλήματα, 12 βαριά πολυβόλα, 7.600 όπλα, 1.100.000 σφαίρες, 12 ασυρμάτους, 5 ηλεκτρογεννήτριες, 10 αυτοκίνητα, 100 ζώα μεταγωγικά, 600.000 κιλά τρόφιμα, 400 στρατολογημένους.

Οι νεκροί του ΔΣΕ ξεπέρασαν τους 100, οι 50 από κρυοπαγήματα. 400 φαντάροι αφέθησαν ελεύθεροι, οι άλλοι προσχώρησαν στον ΔΣΕ (Β. Αποστολόπουλος, «Το Χρονικό μιας Εποποιίας», «Σύγχρονη Εποχή»).