Associated Press

Από πρόσφατη συνεδρίαση του Εθνικού Λαϊκού Κογκρέσου της Κίνας

Το ενδιαφέρον του θέματος δεν εντοπίζεται στην πρωτοτυπία του, αλλά στο ότι αντικατοπτρίζει την κατάσταση στην περιφέρεια, δύο αντιθετικές τάσεις που καταγράφονται και μετουσιώνονται σε πολιτικές ταυτόχρονα. Ο Γου Μπιν, ερευνητής του Ινστιτούτου Αμερικανικών Σπουδών της Σαγκάης, τις σχηματοποιεί: η μία δύναμη είναι η οικονομική, που οδηγεί σε «ολοκληρώσεις», είναι «επωφελής για όλους», και συμβάλει στην «κοινωνική συνοχή» όσο και στην «πολιτική σταθερότητα». Η άλλη είναι πολιτική, πολιτισμική και στρατιωτική και συνδέεται με την «αλλαγή ταυτότητας» των χωρών της περιφέρειας. Παρά το τσουνάμι στο τέλος της χρονιάς, γράφει ο Γου στην εφημερίδα «Asia Times», το 2004 στην Ασία καταγράφηκε αδιατάρακτη «οικονομική ανάπτυξη» και «κοινωνική σταθερότητα». Εν μέρει, αυτό οφείλεται στην «παγκόσμια ανάπτυξη» του 5% και στην «υγιή», όπως περιγράφεται, ανάπτυξη των μεγάλων καπιταλιστικών οικονομιών (Ιαπωνία 4,4%, ΗΠΑ 4,3%, ΕΕ 2,2%). Στην Ασία καταγράφηκε ανάπτυξη 7,8% κατά μέσο όρο, εν αντιθέσει με άλλες «αναπτυσσόμενες» περιφέρειες όπως η Λατινική Αμερική με 4,6%, η Αφρική με 4,5% και συνολικά οι «αναπτυσσόμενες χώρες» με 6,6%. Μέρος της ευφορίας οφείλεται και στην εξελισσόμενη Ασιατική «περιφερειακή ολοκλήρωση»: Στα τέλη Νοέμβρη του 2004, οι δέκα χώρες - μέλη της ASEAN και η Κίνα συμφώνησαν σε ένα σχέδιο δράσης για αύξηση της συνεργασίας τους στην ασφάλεια, τις πολιτικές συνεννοήσεις και την οικονομική συνεργασία. Η Ζώνη Ελεύθερου Εμπορίου ASEAN - Κίνας, που προωθείται, θεωρητικά θα δημιουργήσει μια «κοινή αγορά» 2 δισ. ανθρώπων και 2,4 τρισ. δολαρίων, «εφάμιλλη» της NAFTA και της ΕΕ. Η «ενεργητική διπλωματία» της Κίνας, η «προσέγγιση» ASEAN - Κίνας - Ιαπωνίας - Νότιας Κορέας από το 1997, κι η «έλλειψη τρομοκρατικών επιθέσεων» συνέβαλαν στην ασιατική «σταθερότητα».

Ατμομηχανή της «ανάπτυξης» αυτής δεν είναι άλλη από την Κίνα, που κατέγραψε την «ιλιγγιώδη» αύξηση 9% του ΑΕΠ της το 2004. Ο Γου σημειώνει εμφατικά ότι η ανάπτυξη της Κίνας, όπου ζει το 25% του παγκόσμιου πληθυσμού, για 25 συναπτά χρόνια, «δεν είναι μικρό πράγμα» για την Ασία. Η Κίνα αποτελεί σήμερα τον υπ' αριθμόν ένα κατασκευαστή παπουτσιών, κινητών τηλεφώνων, έγχρωμων τηλεοράσεων, ψηφιακών φωτογραφικών μηχανών, ποδηλάτων, συσκευασμένης βιταμίνης C, ασπιρινών, και εκατοντάδων άλλων ειδών για την παγκόσμια αγορά. Με κατά κεφαλήν ακαθάριστο εθνικό προϊόν μόλις λίγο πάνω από τα 1.000 δολάρια για το 2004, το «Μέσο Βασίλειο» (η έκφραση είναι επιλογή του Γου) κατανάλωσε το 8% του πετρελαίου παγκοσμίως, το 10% του ηλεκτρισμού παγκοσμίως, το 19% του αλουμινίου παγκοσμίως, το 20% του χαλκού, το 31% του άνθρακα και το 30% του ατσαλιού. Και η Κίνα δεν έχει πλησιάσει καν «στο όριο» των δυνατοτήτων της. Πάντως, σε πολιτικούς όρους, ο οικονομικός εκσυγχρονισμός συνοδεύεται από την «εγκατάλειψη» σοσιαλιστικών «συμβολισμών» και πολιτικών. Με τα λόγια του Ντενγκ Χσιάο Πινγκ, η κινεζική ηγεσία επιλέγει να αγνοήσει το αν «η γάτα» είναι «άσπρη ή μαύρη», αρκεί «να πιάνει ποντίκια». Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι το μεικτό μοντέλο, καπιταλιστικών και σοσιαλιστικών οικονομικών πολιτικών είναι πλέον ελλιποβαρές, «γέρνει». Αυτό που απασχολεί την κορυφή της κινεζικής ηγεσίας, το σημερινό πρόεδρο Χου Ζιντάο και τον πρωθυπουργό Ουέν Τζιαμπάο, είναι η διατήρηση μιας «ισορροπίας» μεταξύ της αποτελεσματικότητας (παραγωγή και συσσώρευση) και της ισότητας (αναδιανομή του πλούτου). Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται η προσπάθεια αποκέντρωσης και αγροτικής μεταρρύθμισης με εν μέρει αναδιανομή γαιών και παροχή δυνατότητας ιδιωτικής, «πελατοκεντρικής» παραγωγής, που αντιμετώπισε με «επιείκεια» το περιοδικό «The Economist», αν και δεν είναι αρκετά (νεο)φιλελεύθερη για τα γούστα του. Ωστόσο, η «ανάπτυξη» μοιάζει να βασίζεται σε αυτή που πολλοί αποκαλούν εδώ και χρόνια «μεσαία τάξη», ενώ το Πεκίνο πασχίζει να αποφύγει τη «λατινοαμερικανοποίηση» - τις χαοτικές ανισότητες και την κοινωνικοπολιτική αστάθεια -, να καταπολεμήσει συμπτώματα διαφθοράς, κακοδιαχείρισης (όπως στα ορυχεία, σε τράπεζες κλπ.), στυγνής εκμετάλλευσης από «συνεργαζόμενους με το κράτος» επιχειρηματίες κλπ. Ο άγνωστος Χ στην εξίσωση είναι η εμπέδωση του «δυτικού τύπου καταναλωτισμού» στα μεσαία μικροαστικά και αστικά στρώματα. Ωστόσο, στόχος παραμένει η «ειρηνική οικονομική άνοδος» της Κίνας. Στο πλαίσιο αυτό προάγεται η οικονομική συνεργασία με την Ταϊβάν, που χαρακτηρίζεται ένθεν κακείθεν όλο και περισσότερο ευρεία και «αμοιβαία επωφελής».

Παράλληλα με αυτή την κινεζική επιδίωξη και λογική, την οποία «μοιράζεται» η Ινδία, υπάρχουν και άλλες τάσεις και σημαντικές ανακατατάξεις στην περιφέρεια. Η επαναφορά της Ιαπωνίας σε τροχιά «ανάπτυξης» μετά τη «χαμένη δεκαετία» του 1990 συνοδεύεται με την απεμπόληση του πασιφιστικού δόγματος του Τόκιο και της θέσης ότι είναι αμιγώς «οικονομικό ζώο»: Πλέον, σημειώνει ο Γου, επιδιώκει να γίνει «κανονικό κράτος», και στην προσπάθειά της αυτή επαναστρατιωτικοποιείται ταχύτατα, υιοθετώντας επιθετικό αμυντικό δόγμα, που υπακούει στα αμερικανικά προστάγματα (αν η ανάπτυξη Ιαπώνων στρατιωτών στο Ιράκ αποτελεί απλώς μια ένδειξη, η υιοθέτηση του δόγματος ότι η Ταϊβάν είναι «στρατηγική ανησυχία» της, από κοινού με τις ΗΠΑ και η a priori ένταξή της στην αμερικανική πυραυλική «άμυνα» είναι στερεότερες αποδείξεις). Από κοντά και η Νότια Κορέα. Ενώ η «κρίση» με το πυρηνικό πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας (που αποτελεί προγεγραμμένο στόχο επιχείρησης «καθεστωτικής ανατροπής», με οποιοδήποτε τρόπο, για τις ΗΠΑ, όποτε και όπως το επιλέξουν) παραμένει μια από τις σοβαρότερες πηγές σοβαρών κινδύνων στην περιοχή. Στην περιφέρεια σχηματοποιούνται, προσθέτει ο Γου, δύο «άξονες», ένας ήδη υπαρκτός (Ουάσιγκτον - Τόκιο - Ταϊπέι) και ένας δυνητικός (Πεκίνο - Μόσχα - Νέο Δελχί). Οι αναζωπυρούμενοι «εθνικισμοί» και τα ιμπεριαλιστικά συμφέροντα σπρώχνουν σε σύγκρουση. Και στο πλαίσιο αυτής της δυναμικής αποκτούν, πράγματι, ενδιαφέρον οι πραγματικές προθέσεις της Ταϊβάν και οι κορόνες του προέδρου της Τσεν Σούι Μπιαν περί ανεξαρτητοποίησης ως το 2008 μέσω δημοψηφίσματος. Η Ουάσιγκτον, πάντως, όπως το έθετε μιλώντας στο «Economist» («Survey: Taiwan», 15/1/2005) ο υψηλόβαθμος Κινέζος αξιωματούχος Ζανγκ Μινγκίνγκ, δε μοιάζει να έχει πρόθεση να τραβήξει το σχοινί τώρα. «Εχει το πρόβλημα του πολέμου κατά της τρομοκρατίας, το Ιράκ, το πυρηνικό πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας. Δε θέλει πρόβλημα και με την Ταϊβάν». Ο «πραγματιστής δικηγόρος»Τσεν, μάλλον γι' αυτό - συμπλήρωσε στην επόμενη σελίδα του το περιοδικό - στέλνει φρόνιμα φρόνιμα τους σημαντικούς του λόγους στο Λευκό Οίκο για έγκριση, πριν τους εκφωνήσει...