Η διεθνής και η ελληνική πραγματικότητα της ταξικής πάλης παρουσιάζει σήμερα δύο φαινομενικά αντιφατικές όψεις.

8 χρόνια μετά την εκδήλωση της παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης η ανάκαμψη είναι αναιμική και τίποτα δεν προεξοφλεί ένα νέο κύκλο απρόσκοπτης καπιταλιστικής ανάπτυξης. Σε αυτές τις συνθήκες, οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις οξύνονται και η κοινωνία μοιάζει να επιστρέφει στιγμιαία στη «βαρβαρότητα», όπως έλεγε ο Ενγκελς. Η ένταση της ταξικής εκμετάλλευσης αδυνατεί να εξασφαλίσει την αυξανόμενη κερδοφορία του κεφαλαίου και ο πόλεμος μοιάζει ως ο μόνος πυρετός που θα μπορούσε να σκοτώσει το μικρόβιο της κρίσης του γερασμένου καπιταλιστικού κοινωνικού - οικονομικού σχηματισμού.

Ταυτόχρονα, στο διεθνές πεδίο δεν παρατηρείται ανάταση του κομμουνιστικού κινήματος, που θα αποτελούσε φάρο ελπίδας. Αντίθετα, πολλά από τα λεγόμενα «κομμουνιστικά κόμματα» έχουν ενσωματωθεί στην καπιταλιστική διαχείριση και επιλέγουν στρατόπεδο ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες.

Υπό την επιρροή και του αρνητικού διεθνούς συσχετισμού, η συνεχής διάψευση οποιασδήποτε δυνατότητας φιλολαϊκής διαχείρισης της καπιταλιστικής κρίσης στην Ελλάδα, αν και συμπαρασύρει ενίοτε καταρρέουσα τα πολιτικά μορφώματα και προγράμματα που προκρίνει η αστική τάξη για να αναβαπτίσει το πολιτικό της προσωπικό, δεν οδηγεί και στην ευθύγραμμη επαναστατική αφύπνιση των μαζών (ούτε θα μπορούσε άλλωστε). Τα περιορισμένα προς το παρόν λαϊκά ξεσπάσματα όχι μόνο δεν αμφισβητούν την αστική στρατηγική συμφιλίωσης της εργατικής τάξης και του λαού με ένα μίζερο μέλλον, αλλά πολύ περισσότερο αξιοποιούνται ως ανατροφοδότης της και βαλβίδες αποσυμπίεσης για την επίτευξη της σταδιακής προσαρμογής.

Ωστόσο, η διαχείριση της λαϊκής δυσαρέσκειας δε βγάζει την αστική τάξη, εγχώρια και διεθνή, από τα πολιτικά - οικονομικά της αδιέξοδα.

Με λίγα λόγια, ο παλιός κόσμος αργοπεθαίνει και ο καινούριος δεν μπορεί ακόμα να γεννηθεί. Ζούμε στην εποχή των τεράτων, όπως γλαφυρά υποστήριξε ο Γκράμσι 90 χρόνια πριν.

Μόνο που τα τέρατα ανήκουν στον παλιό καπιταλιστικό κόσμο και ξεπροβάλλουν σε αντίστοιχες συνθήκες, φανερώνοντας τα ανεξάντλητα όρια της ταξικής εκμετάλλευσης και απανθρωπιάς του και υπογραμμίζοντας το ξεπέρασμα των ιστορικών ορίων προσφοράς του στην ανθρωπότητα. Τα τέρατα είναι η τελευταία επιβεβαίωση του τερατώδους προσώπου του σύγχρονου καπιταλισμού και όχι η παραβίαση των αρχών του.

Γι' αυτό, η ραγδαία άνοδος της ανεργίας, οι ιμπεριαλιστικές συγκρούσεις, η αύξηση των προσφύγων, η διόγκωση του ρατσισμού και η πολιτική ενίσχυση φασιστικών δυνάμεων δεν πρέπει να αποτελέσουν οχήματα νοσταλγίας για τον προ κρίσης «καλό καπιταλισμό».

Εδώ έγκειται ο ρόλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, που οφείλει να στηριχτεί στην αντικειμενικά υπάρχουσα καπιταλιστική κρίση και λαϊκή δυσαρέσκεια για να διαμορφώσει το υποκείμενο επαναστατικής ανατροπής της αστικής εξουσίας.

Φυσικά, το ΚΚΕ δεν μπορεί να «δημιουργήσει» επαναστατική κατάσταση. Ομως, μπορεί να οξύνει τα μέτωπα και να βαθύνει τα ρήγματα. Να προβάλει την αναγκαιότητα και επικαιρότητα του σοσιαλισμού κόντρα στις ανιστόρητες αυταπάτες μιας μεταβατικής εξουσίας. Να μη συνηγορεί στην υιοθέτηση ουτοπικών αιτημάτων που απογοητεύουν ακόμα και όσα εργατικά - λαϊκά στρώματα επιλέγουν - παροδικά έστω - το δρόμο του αγώνα. Να κρατά ψηλά τη σημαία της επαναστατικής ανατροπής, ακόμα και στις περιόδους «άμπωτης» του εργατικού - λαϊκού κινήματος, όταν όλα μοιάζουν στάσιμα. Να τεθεί επικεφαλής των ανατάσεων με ανατρεπτική διάθεση που αργά ή γρήγορα θα ξεσπάσουν, υπό το βάρος των διογκούμενων λαϊκών δεινών.

Ολα τα προηγούμενα καθόλου δεν αντιφάσκουν με την παρουσία του Κόμματος σε κάθε αγώνα της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, όπως προπαγανδίζουν σοσιαλδημοκράτες και οπορτουνιστές και στοχεύουν να αποτρέψουν τις άπειρες πολιτικά μάζες από τη συμμετοχής τους στον κοινωνικό αγώνα και από την επαφή τους με τους κομμουνιστές.

Ομως, οι κομμουνιστές χάνουν το ρόλο τους όταν γίνονται απλό τμήμα των αυθόρμητων αντιδράσεων, είτε παρεμβαίνουν αυτοτελώς είτε μέσω μαζικών φορέων του εργατικού - λαϊκού κινήματος. Αντίθετα, ακόμα και οι επιμέρους αγώνες ενδυναμώνονται όταν στην πρωτοπορία τους βρίσκονται όσοι αντιλαμβάνονται την ανάγκη ανατροπής της αστικής εξουσίας. Μαζικοποιούνται και αποκτούν μόνιμα χαρακτηριστικά όταν όλο και ευρύτερες μάζες κατανοούν ότι η ταξική πάλη δε λήγει με αμοιβαίως επωφελείς συμφωνίες των αντιμαχόμενων. Εχουν αποτελέσματα όταν συνειδητοποιείται η διασύνδεση κάθε επιμέρους ζητήματος με τις στρατηγικές επιλογές της αστικής πολιτικής.

Το παραπάνω συμπέρασμα δεν προκύπτει από θεωρητικές αφαιρέσεις, αλλά από την καθημερινή πείρα. Ολο και περισσότεροι άνθρωποι ρωτούν «πού πάει η κατάσταση;». Ολο και συχνότερα πολιτικά ανώριμες μάζες αναζητούν «γενική λύση», γινόμενες συχνά και αντικείμενο εκμετάλλευσης από αστικά μορφώματα και απλούς τσαρλατάνους.

Εξάλλου, όσοι αναζήτησαν σύντομες λύσεις εντός συστήματος, έφθασαν να κυνηγούν την ουρά τους. Το «τι θα γίνει αύριο το πρωί;» κόστισε ήδη σάρωση κατακτήσεων, 3 μνημόνια, πολλαπλάσιες απογοητεύσεις και τεράστια αναμονή.

Η πολιτική πείρα δηλώνει ότι κανένας αγώνας δεν ξεσπά όταν ο εργάτης ενστερνίζεται τις αστικές επιδιώξεις για μεγαλύτερη ανταγωνιστικότητα. Κανένας εργάτης δεν γίνεται κύριος της μοίρας του αν δεν ξεφύγει από τη βαθιά ριζωμένη κοινοβουλευτική λογική της ανάθεσης της υπεράσπισης των δικαιωμάτων του σε άλλους. Ακόμα και ένας αγώνας για τις υλικές υποδομές ενός σχολείου, ενός πάρκου καταδικάζεται εξαρχής, αν οι μετέχοντες θεωρούν τον εαυτό τους συνυπεύθυνο για τα χρέη του αστικού κράτους. Πολύ περισσότερο, κανένας εργάτης, φτωχός αγρότης, αυτοαπασχολούμενος δεν μπορεί να διαχωριστεί από τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις αν παραμένει δέσμιος του «κοινού εθνικού συμφέροντος».

Η αδυναμία ανάδειξης της εργατικής εξουσίας ως αντίπαλου δέους στην καπιταλιστική βαρβαρότητα αποτελεί τροχοπέδη στο ξεδίπλωμα αγώνων. Αυτή επιτρέπει στους αστούς πολιτικούς να μπορούν να διαχειρίζονται ακόμα τη λαϊκή δυσαρέσκεια και να παρουσιάζουν στοιχειώδεις κατακτήσεις της εργατικής τάξης τον προηγούμενο αιώνα ως αδιανόητες, τη στιγμή που τα επιτεύγματα επιστήμης και τεχνολογίας επιτρέπουν και επιβάλλουν πολύ περισσότερα.

Ολο και συχνότερα, η αδυναμία άρθρωσης μιας θετικής υπεράσπισης του καπιταλισμού (δείγμα της ολόπλευρης κρίσης του) καταλήγει στο ερώτημα: «είναι καλά όσα προτείνετε, αλλά πού εφαρμόζονται;».

Ετσι, είτε μιλήσουμε για μισθούς, συντάξεις, Κοινωνική Ασφάλιση, αγροτικό εισόδημα, είτε μιλήσουμε για φορολόγηση, παροχές Παιδείας και Υγείας, τον προσανατολισμό της έρευνας, τις εφαρμογές της τεχνολογίας, για τα δικαιώματα των νέων, των γυναικών και των μεταναστών, είτε μιλήσουμε για την καταστροφή του περιβάλλοντος, το ερώτημα επανέρχεται.

Κάθε διεκδίκηση, κάθε αγώνας αντικειμενικά καταλήγει με χίλια νήματα στο ζήτημα της εξουσίας και παραμένει μετέωρος χωρίς την προάσπιση της σοσιαλιστικής προοπτικής.

100 χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση οφείλουμε να κρατήσουμε ανοιχτό το δρόμο που χάραξε. Είναι αναγκαίο να τονίζουμε διαρκώς, παραφράζοντας τα λόγια του ποιητή, ότι την εποχή του ιμπεριαλισμού, ο σοσιαλισμός είναι η απάντηση, όποια και αν είναι η ερώτηση.

Χαιρετίζω και εγκρίνω τις Θέσεις της Κεντρικής Επιτροπής για το 20ό Συνέδριο. Στα πλαίσια του προσυνεδριακού διαλόγου θα ήθελα να αναπτύξω ορισμένες πλευρές της θεατρικής ερασιτεχνικής δημιουργίας που θα πρέπει να συνεχίσει να οργανώνει το Κόμμα στη βάση της Θέσης 73, για «Κόμμα ικανό με τη δύναμη των κομμουνιστικών ιδεών και της πρωτοπόρας τέχνης να συνεγείρει και να κινητοποιεί το λαό».

Κατανοώ την έννοια της ισχυροποίησης του Κόμματος ως αλληλένδετη διαδικασία, όπου ξεκινώντας από τη θεωρητική ενδυνάμωση μέσω της σφικτής και ευέλικτης οργανωτικής λειτουργίας οδηγούμαστε στην ανάπτυξη της πολιτικής επιρροής και των αγωνιστικών δεσμών με πλατιές μάζες, στην κομματική οικοδόμηση και στην ανασύνταξη του εργατικού κινήματος. Σε αυτά τα πλαίσια, η καλλιτεχνική δραστηριότητα γενικά, και ειδικότερα η θεατρική της οποίας έχω μεγαλύτερη πείρα, μπορεί να ασκήσει επίδραση σε όλα τα επίπεδα, γι' αυτό και οι Θέσεις επανέρχονται στην ανάγκη αντίστοιχης δραστηριότητας τόσο των συνδικάτων, όσο και του Κόμματος. Σε αυτή τη διαδικασία, το καλλιτεχνικό δυναμικό του Κόμματος συμβάλλει ήδη σε μεγάλο βαθμό, δεδομένου όμως του μεγάλου όγκου των αντίστοιχων αναγκών, θα πρέπει θαρρετά να αναλαμβάνουν αντίστοιχο ρόλο και σύντροφοι ερασιτέχνες, που όμως θα έχουν αποκτήσει μια πείρα μέσα από τη συμμετοχή σε αντίστοιχες κομματικές εκδηλώσεις - παραστάσεις και να αποφεύγεται η προχειρότητα. Πολλές φορές μια πρόχειρη δουλειά οδηγεί σε αντίθετο αποτέλεσμα από το επιδιωκόμενο.

Η ενασχόληση με το θέατρο των μεγάλων κομμουνιστών δημιουργών του 20ού αιώνα ασκεί θετική επίδραση στα εξής επίπεδα:

1) Στην ενασχόληση και τριβή με πλευρές της κοσμοθεωρίας μας και της ιστορίας του εργατικού κινήματος κατά τη μελέτη του θεατρικού έργου από την ομάδα.

2) Στην προσέγγιση συνολικά του έργου του κομμουνιστή δημιουργού με αξιοποίηση του υλικού των κομματικών επιστημονικών συνεδρίων.

3) Στη δημιουργία ενός πεδίου καθημερινής αλληλεπίδρασης με τμήμα της κομματικής επιρροής, το οποίο συμμετέχει στην ομάδα, με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες για τη σύσφιξη δεσμών, την τακτική διακίνηση των κομματικών εντύπων και βιβλίων, τη συζήτηση επί των εξελίξεων και την καλύτερη γνωριμία της ΚΟΒ συνολικά με τον κύκλο επιρροής της. Η πείρα δείχνει πως η συμμετοχή ακόμα και εργαζομένων με πολύ χαλαρούς ή και ανύπαρκτους δεσμούς με το Κόμμα ή το συνδικάτο οδήγησε στο να αυξηθεί συνολικά το ενδιαφέρον τους για τις κομματικές θέσεις και η δραστηριότητά τους στο κίνημα.

4) Η τελική υλοποίηση της παράστασης μπορεί να δώσει αφορμή για πλατύ πολιτικό ή συνδικαλιστικό άνοιγμα, να αποτελέσει δράση αλληλεγγύης και γενικά να ανοίξει δρόμους στο πλάτεμα του κύκλου επιρροής.

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ

Η θεατρική ομάδα δημιουργεί δεσμούς μεγάλης οικειότητας. Αυτό σημαίνει πως οι σύντροφοι εντός της ομάδας πρέπει να λειτουργούν καθοδηγητικά ως μια ιδιότυπη κομματική ομάδα με συγκεκριμένη χρέωση. Αυτό υλοποιείται με συχνό μάζεμα, ώστε να υπάρχει κοινή γραμμή σε μια σειρά ζητήματα - που δε λύνονται αυτόματα ούτε αυτονόητα ακόμη και σε αμιγώς κομματικής σύνθεσης ομάδες - όπως η επιλογή του έργου, το περιεχόμενο και οι στόχοι της εκάστοτε θεατρικής ομάδας, η περιφρούρηση του κινηματικού και αφιλοκερδούς χαρακτήρα της θεατρικής ομάδας ενός σωματείου ή φορέα, καθώς και της λειτουργίας της ως μέσου ταξικής αλληλεγγύης και υπέρβασης της συντεχνιακής στενότητας, με προσφορά της παράστασης σε σωματεία που έχουν αναλάβει αγώνες, σε χώρους που απεργούν κ.λπ. Πρόκειται για σύνθετα ζητήματα για τα οποία συχνά αναφύονται διαφωνίες. Πρέπει λοιπόν να κατακτηθεί σε επίπεδο σχεδιασμού ότι:

• Η καθοδήγηση της θεατρικής ομάδας είναι υπόθεση του καθοδηγητικού οργάνου (ΚΟΒ ή Τομέα). Είναι απόλυτη ανάγκη να καθοδηγεί με αμεσότητα το σκηνοθέτη και τους συντρόφους που συμμετέχουν, να συμβάλει στην επίλυση πρακτικών ζητημάτων και κυρίως στη διαρκή υπενθύμιση - συζήτηση για το στόχο - περιεχόμενο της δουλειάς.
• Το σύνολο της Οργάνωσης πρέπει να συζητήσει για τη δουλειά της ομάδας και τη στόχευσή της, να αναλάβει ενεργό ρόλο στις πάρα πολλές πρακτικές δουλειές που απαιτεί, ώστε η διαδικασία να επιδρά στη συνείδηση αλλά και στο άνοιγμα του συνόλου της ΚΟΒ και να αποφεύγεται έλλειψη κατανόησης μεταξύ των συντρόφων που ασχολούνται με την ομάδα και των υπόλοιπων.
• Πρέπει να κατανοείται πως η θεατρική ομάδα δεν αποτελεί μορφή διασκέδασης με την οποία σύντροφοι και φίλοι περνούν απλώς τον «ελεύθερο χρόνο» τους. Αποτελεί δύσκολη διαδικασία που απαιτεί επαγρύπνηση και συνεχή καθοδηγητική βοήθεια, γιατί η δουλειά της ομάδας εύκολα οδηγείται σε αδιέξοδο ή και σε πολιτικο-ιδεολογικά λαθεμένους δρόμους.

Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζονται τα εξής ζητήματα:

1) Επαρκής ιδεολογικοπολιτική προετοιμασία των συντρόφων και της ομάδας για τα ζητήματα που ανοίγει το έργο, στο φως των σύγχρονων επεξεργασιών του Κόμματος.

2) Ρητή και σαφής συμφωνία του σκηνοθέτη για το περιεχόμενο που θα υπηρετήσει μορφικά και κατανόηση του ότι θα πρέπει η μορφοποίηση των ιδεών του κειμένου (σκηνοθεσία) να συζητείται και με τον κομματικό υπεύθυνο εντός της ομάδας. Αντίστοιχα, ο σκηνοθέτης πρέπει να απολαμβάνει πλήρη ελευθερία ως προς τη μορφή που επιλέγει, χωρίς παρεμβάσεις που συχνά γίνονται άκομψα.

3) Η διαδικασία των προβών πρέπει να θεωρείται χρέωση για τους συντρόφους από την οποία δεν μπορεί να λείπουν. Γι' αυτό και ο προγραμματισμός της θεατρικής ομάδας πρέπει να εντάσσεται στον προγραμματισμό της Οργάνωσης, ώστε να αποφεύγονται αλληλοεπικαλύψεις και άσκοπες τριβές.

4) Ο υπεύθυνος να μεταφέρει στο Γραφείο πλήρη εικόνα για κάθε διαφωνία εντός της ομάδας, ακόμα και προσωπικού χαρακτήρα, ώστε να επιλύονται με συζήτηση στη βάση του κοινού στόχου.

5) Οι σύντροφοι που συμμετέχουν να μη θεωρούν πως η κομματική τους δράση εξαντλείται στα όρια των προβών, αντίθετα αυτές να είναι εφαλτήριο για ανάπτυξη της δράσης τους συνολικά. Και αντίστροφα, οι σύντροφοι που δεν συμμετέχουν να μη θεωρούν πως όσοι συμμετέχουν «λουφάρουν» αν τυχόν δεν συμμετάσχουν σε κάποια εξόρμηση λόγω πρόβας.

Οταν οι παραπάνω όροι τηρούνται, είναι βέβαιο πως η δραστηριότητα θα ασκήσει θετική επίδραση συνολικά στη δουλειά της Κομματικής Οργάνωσης, θα ανοίξει δρόμους στην παρέμβασή της και θα αφήσει αποκρυσταλλώματα. Θα αποτελέσει ένα κοινό βίωμα, το οποίο δημιουργεί ακατάλυτους δεσμούς και πίστη και περηφάνια για την υπόθεση του αγώνα. Αγώνα που η ιστορία τον φέρνει ξανά σε δύσβατα, συναρπαστικά και ελπιδοφόρα μονοπάτια.

Για την ολόπλευρη ισχυροποίηση του Κόμματος!

Για την επανάσταση και τον κομμουνισμό!