«Ο δρόμος προς την ειρήνη είναι μη αναστρέψιμος... Ομως ακόμη μένουν ανοιχτά και άλλα μέτωπα» έλεγε πριν δύο βδομάδες ο Τζον Γκάρανγκ, αρχηγός του Σουδανικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού και Κινήματος (SPLA/M), μπροστά σε πλήθος χιλιάδων υποστηριχτών του στην πρωτεύουσα του σουδανικού νότου Ρούμπεκ. Οι επευφημίες του πλήθους σφράγιζαν με έναν τρόπο την ανάμεικτη αίσθηση αισιοδοξίας αλλά και επιφύλαξης μπροστά στον τελικό στόχο: την απαλλαγή του σουδανικού λαού απ' τη στυγνή δικτατορία του Αλ Μπασίρ, του Δρ. Χασάν αλ Τουραμπί και των υπολοίπων ηγετικών στελεχών του «Εθνικού Ισλαμικού Μετώπου» που χρησιμοποιώντας ως φενάκη το Ισλάμ καταδυναστεύουν υπό καθεστώς στυγνής δικτατορίας, εδώ και δυόμισι δεκαετίες, ένα λαό 31.000.000 σε βορρά και νότο. Ο τελικός στόχος της επαναφοράς της ειρήνης και της δημοκρατίας (ψήγματα των οποίων έζησε για ελάχιστα χρόνια, μετά την ανεξαρτησία του, ο σουδανικός λαός) δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί. Ομως, τα τελευταία δύο με τρία χρόνια, τα πράγματα μοιάζουν να αλλάζουν...

Οχι γιατί έχουν σιγήσει τα όπλα, που επί 24 χρόνια βροντούν ιδιαίτερα στο νότιο τμήμα αυτής της μεγαλύτερης χώρας της Υποσαχάρειας Αφρικής. Αλλά και επειδή - υπό τις συνθήκες της παρούσας διεθνούς ρευστής γεωπολιτικής συγκυρίας που απαιτεί την άντληση και την εκμετάλλευση τεράστιων ενεργειακών ποσοτήτων - οι υποσχέσεις για εξεύρεση λύσης διά της οδού των διαπραγματεύσεων μοιάζουν αυτή τη φορά πως είναι κάτι παραπάνω από λόγια του αέρα ή χάρτινες συνθήκες...

Ολοι οι πρωταγωνιστές και γνωστοί ή αφανείς υπαίτιοι της πολυετούς σύρραξης στο Σουδάν, ισλαμιστές, αντάρτες, πολυεθνικές ή μικρότερες πετρελαϊκές εταιρίες, μεγαλοεπιχειρήσεις άντλησης και εκμετάλλευσης φυσικού αερίου, ξένες δυνάμεις (ΗΠΑ) που έλκονται ή διαπλέκονται με τεράστια καπιταλιστικά συμφέροντα, εμφανίζονται έτοιμοι για μια μεσοπρόθεσμη τελική λύση. Η (δι)αίσθηση πολιτικών παρατηρητών είναι πως πριν το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας θα μπορούσαν να εγκαθιδρυθούν οι πρώτες γερές βάσεις για ειρήνη και κοσμική, αστική δημοκρατία... Αυτό, βεβαίως, εάν δεν υπάρξουν ανατροπές σε επίπεδο διεθνών γεωπολιτικών ανακατατάξεων και εάν δεν υπάρξουν τα γνωστά πισωγυρίσματα που καταγράφει η νεότερη ιστορία του Σουδάν...

Στα τέλη του περασμένου μήνα (25 Σεπτέμβρη) η αισιοδοξία, αν και συγκρατημένη, φάνηκε δικαιολογημένη. Στο Ναϊβάσα της Κένυας, ο «αντιπρόεδρος» της ισλαμικής κυβέρνησης του βορρά, Αλί Οσμάν Τάχα και ο ηγέτης των ανταρτών του νότου, Τζον Γκάρανγκ, υπέγραψαν τη λεγόμενη «συμφωνία ασφαλείας» που εμπνέει κάποιες ελπίδες για την επίτευξη τελικής συμφωνίας ειρήνης...

Οι δύο πλευρές συμφώνησαν να διατηρήσουν ξεχωριστές ένοπλες δυνάμεις με προοπτική σταδιακής μείωσης του αριθμού των μελών τους εντός 6,5 χρόνων. Κυβερνητικά στρατεύματα και ανταρτικές δυνάμεις του SPLA θα συγκροτήσουν μαζί τις ένοπλες δυνάμεις του Σουδάν. Θα αναπτυχθούν στη διάρκεια μιας προσωρινής μεταβατικής περιόδου (υπό την προϋπόθεση τήρησης της εκεχειρίας) σε βορρά και νότο. Ετσι, σε ένδειξη «εθνικής ενότητας» θα αναπτυχθούν παράλληλα δυνάμεις αμφότερων πλευρών (12.000 άνδρες+12.000 στο νότιο Σουδάν, 3.000 άνδρες έκαστη πλευρά στα Ορη Νούμπα, άλλοι 3.000+3.000 στο Νότιο Κυανό νείλο και 1.500+1.500 στο Χαρτούμ).

Το βασικό επίτευγμα αυτής της συμφωνίας (που εν μέρει αποπνέει και τα αδιέξοδα των ισλαμιστών του Αλ Μπασίρ) είναι πως το SPLA αναγνωρίζεται επίσημα ως αδιαμφισβήτητο μέρος των ενόπλων δυνάμεων της χώρας και δεν επιχειρείται η ενσωμάτωσή του στο στρατό (όπως είχε γίνει υπό άλλες συνθήκες γύρω στα μέσα της δεκαετίας '70).

Ενα επιπλέον σημαντικό στοιχείο είναι πως η ύπαρξη αυτής της συμφωνίας ουσιαστικά αποτελεί συμπλήρωμα των Πρωτοκόλλων Ματσάκος (Ιούλης 2002), που στρώνουν το δρόμο για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος εντός των επόμενων 5,5 χρόνων (2008 προς 2009) με θέμα την αυτονόμηση του νότου και τη διεξαγωγή εκλογών στο βορρά.

Ομως, οι επόμενες δυσκολίες θα φανούν στους επόμενους γύρους συνομιλιών, που άρχισαν την περασμένη Δευτέρα (6/10/03). Στην ατζέντα θεμάτων συζήτησης στο γύρο συνομιλιών της 6ης Οκτώβρη περιλαμβάνονται:

-Διαχείριση και εκμετάλλευση ενεργειακών πηγών σε εμπόλεμες περιοχές (Νότιος Κυανούς Νείλος, Αμπούρι, Ορη Νούμπα).

-Ρόλος του ΟΗΕ στη μεσοπρόθεσμη επίβλεψη και διατήρηση της εκεχειρίας.

-Αναδιάταξη και αναδιάρθρωση δικαστικής εξουσίας και δημοσίων υπηρεσιών.

-Προκαταρκτικές συζητήσεις για μία διαδικασία με στόχο την εκλογίκευση του (απ' το 1987 ισλαμικού) καθεστώτος στο Χαρτούμ, με ενδιάμεσο σταθμό τη μετάβαση σε μία προσωρινή προεδρία τεσσάρων χρόνων με τις θέσεις προέδρου και αντιπροέδρου να εναλλάσσονται εκ περιτροπής ανά δύο χρόνια (μεταξύ ισλαμιστών και ανταρτών)... Υπό αυτή την έννοια θα τεθεί θέμα εκπροσώπησης του SPLA σε επόμενη μεταβατική σουδανική κυβέρνηση.

Η θέληση της πλευράς των ανταρτών του Τζον Γκάρανγκ αλλά και της (αντιπολιτευόμενης στην ισλαμική κυβέρνηση) πολιτικής «Εθνικής Δημοκρατικής Συμμαχίας» για ουσιαστική συμμετοχή και στους επικείμενους γύρους συνομιλιών, θεωρείται από σχεδόν όλους τους Δυτικούς πολιτικούς παρατηρητές όχι μόνον δεδομένη αλλά και «αξιοθαύμαστη» (π.χ. δηλώσεις του Ντομένικο Πολόνι, δεύτερου τη τάξει διπλωμάτη στην πρεσβεία Ιταλίας στην Κένυα στις 26 Σεπτέμβρη). Αυτό για το οποίο επιφυλάσσονται αρκετοί (αντάρτες, εξωκοινοβουλευτικά κόμματα, φράξιες που μάχονται τους ισλαμιστές στο βορρά αλλά και τους αντάρτες του SPLA στο νότο, Αμερικανοί, Ευρωπαίοι και Αφρικανοί μεσολαβητές) είναι οι πραγματικές προθέσεις της δικτατορίας του Αλ Μπασίρ και του «κυβερνώντος» Εθνικού Ισλαμικού Μετώπου (National Islamic Front, NIF) για διάλογο. Κυρίως γιατί η ειρηνευτική διαδικασία διαλόγου θα τους θέσει-αργά ή γρήγορα-εκτός πολιτικού παιχνιδιού...

Πολλοί είναι αυτοί που θεωρούν ως βέβαιο πως το στυγνό καθεστώς του «NIF» δε θα επιβιώσει ποτέ από τη διεξαγωγή οιωνδήποτε εκλογών όχι μόνον στο νότο (που είναι δεδομένο) αλλά και στο μουσουλμανικό βορρά που έχει υποφέρει δραματικά απ' τις στερήσεις, την ανυπαρξία κοινωνικού κράτους και τις σκληρές, καταπιεστικές και αντιλαϊκές, επιβολές των ισλαμικών αρχών... Αλλωστε και οι Σουδανοί του βορρά νιώθουν στο πετσί τους τις συνέπειες του γεγονότος πως πάνω απ' το 50% του ετήσιου κρατικού προϋπολογισμού τροφοδοτεί την πολεμική μηχανή στο νότο και τη μηχανή καταπίεσης και ελέγχου στο βορρά. Εως πριν δύο χρόνια, το καθεστώς του αλ Μπασίρ δαπανούσε κάθε μέρα τουλάχιστον ένα εκατομμύριο δολάρια για να συντηρεί ετοιμοπόλεμη τη μηχανή πολέμου κατά των ανταρτών του νότου!

Ισως, όμως, αυτή τη φορά να μην έχει ολόπλευρη την υποστήριξη της Ουάσιγκτον (όπως συνέβαινε στο παρελθόν επί της λεγόμενης Ψυχροπολεμικής Περιόδου και έπειτα...) καθώς οι πετρελαιάδες εντός και εκτός Λευκού Οίκου αναγνωρίζουν πως το χαρτί των ισλαμιστών είναι πλέον μισοκαμένο (αν όχι ολότελα καμένο). Γιατί; Οχι μόνον γιατί απ' τα τέλη της δεκαετίας του '90 το Σουδάν βρίσκεται στη «μαύρη λίστα» των χωρών που στηρίζουν ή υποθάλπουν τη διεθνή τρομοκρατία... Κυρίως, επειδή, στην πράξη αποδείχτηκε πως οι τεράστιες επενδύσεις (πολλών δισ. δολαρίων!) των αμερικανόθρεφτων πετρελαϊκών εταιριών δεν έφεραν ούτε βραχυπρόθεσμα, ούτε μεσοπρόθεσμα τα υπέρογκα κέρδη που οραματίζονταν, κυρίως λόγω των «εμποδίων» που συναντούσαν εξαιτίας του συνεχιζόμενου πολέμου... Το πολύ πετρέλαιο δε βρίσκεται, ως γνωστόν, στο - υπό τον έλεγχο των ισλαμιστών - βορρά αλλά στο, υπό τον έλεγχο του SPLA, νότο. Μία στοιχειώδης ειρήνη (εντός ή εκτός εισαγωγικών) θεωρείται πλέον επιβεβλημένη και για τους εγκεφάλους του πολυεθνικού κεφαλαίου...

Ο ενεργός ρόλος του απεσταλμένου της κυβέρνησης του Τζ. Ου. Μπους στο Σουδάν με στόχο την επίτευξη των Πρωτοκόλλων Ματσάκος και την προώθηση των προσπαθειών για την επίτευξη μίας τελικής συμφωνίας ειρήνης «το συντομότερο δυνατόν», δεν είναι μυστικός. Ο γερουσιαστής Τζον Ντάνφορθ είναι τόσο δραστήριος, ώστε να αντικατοπτρίζει τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιπαραθέσεις. Οι διαφωνίες του με τον απερχόμενο (το Νοέμβρη) υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ για την Αφρική Γουόλτερ Κάνστάινερ Γ΄ πάνω στον τρόπο με τον οποίο θα εξασφαλιστεί η ειρήνη (αλλά και τα τεράστια συμφέροντα των πετρελαϊκών που αδυνατούν έως τώρα να κάνουν απόσβεση των επενδύσεων στο Σουδάν λόγω του πολυετούς πολέμου) είναι (αν και αδιάφορες ως προς την ουσία των προβλημάτων του σουδανικού λαού) δημόσιες...

Η κυβέρνηση του Τζ. Ου. Μπους, λίγους μήνες απ' την αμφιλεγόμενη άνοδό της στην εξουσία, δεν έκρυψε το ενδιαφέρον της ούτε για τα πετρέλαια της Δυτικής Αφρικής, ούτε βεβαίως για εκείνα του Σουδάν. Ομως, τα ηνία του «ενδιαφέροντος» της Ουάσιγκτον κρατούσε, στην πραγματικότητα, ο νυν αντιπρόεδρος Ντικ Τσένεϊ, παλιά διευθυντική καραβάνα της σήμερα «CHEVRON-TEXACO», δηλαδή της πρώτης πετρελαϊκής εταιρίας που εντόπισε επιτυχώς κοιτάσματα πετρελαίου στην πόλη Κόστι του Νείλου κοντά στα ανατολικά σύνορα του Σουδάν γύρω στα τέλη της δεκαετίας του '70.

Οταν, λοιπόν, ο υπουργός Εξωτερικών Κ. Πάουελ έχυνε (από) τον Απρίλη του 2001 κροκοδείλια δάκρυα στην Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων του Κογκρέσου για το γεγονός πως «δεν υπάρχει μεγαλύτερη τραγωδία στην Αφρική από εκείνη του Σουδάν», έκλαιγε για το ότι μένουν επί της ουσίας ανεκμετάλλευτα (απ' τις πολυεθνικές) τεράστια αποθέματα πετρελαίου στη μεγαλύτερη χώρα της Αφρικής... Μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, ο Ντάνφορθ προωθούσε ως αναγκαία βάση οιωνδήποτε συμφωνιών με στόχο την ειρήνη, τη διοχέτευση ανθρωπιστικής αρωγής στους - κυνηγημένους απ' τους παραστρατιωτικούς δουλέμπορους του Αλ Μπασίρ - κατοίκους του κεντρικού και νότιου Σουδάν. Στοιχειώδη τρόφιμα, με άλλα λόγια, προτού επανέλθουν δριμύτεροι οι διευθυντές των πολυεθνικών του πετρελαίου όχι μόνον του Καναδά, της Κίνας, της Μαλαισίας, της ΕΕ (που έως πρότινος φαίνονταν να «λύνουν και να δένουν») αλλά και των ΗΠΑ...

Κάπως έτσι και εν μέσω αναμενόμενων ανατροπών (νέες φονικές «εκκαθαριστικές» επιχειρήσεις των κυβερνητικών στρατευμάτων με βομβαρδισμούς κατά πληθυσμών του νότου με -επιθυμητό αλλά όχι ρεαλιστικό- στόχο ανακατάληψη στρατηγικών πόλεων) φθάσαμε (τέλη Σεπτέμβρη) στη συμφωνία ασφαλείας. Ο αρχηγός των ανταρτών του SPLA, Τζον Γκάρανγκ, επισήμανε την αξία της συμφωνίας αλλά δε θριαμβολόγησε. Συνέστησε ωστόσο «ενότητα» γιατί, όπως υπογράμμισε, «μόνον ενωμένος ο σουδανικός λαός θα μπορέσει να δει και να ζήσει την πολυπόθητη ειρήνη και ανάπτυξη»... «Χωρίς ενότητα καμία συμφωνία ειρήνης δε θα γίνει πράξη» είπε στο Ρούμπεκ...

Είναι ίσως ελαχίστως γνωστά στους περισσότερους τα πλούσια αποθέματα πετρελαίου στο κεντρικό και (ιδιαίτερα) στο νότιο Σουδάν. Ο χρυσός και το φυσικό αέριο στους σουδανικούς λόφους της Ερυθράς Θάλασσας. Το χρώμιο και το ουράνιο στους λόφους Ινγκεσάνα. Οχι ανεξήγητα... Επί 24 χρόνια, που μαίνεται ο σουδανικός πόλεμος «βόρειων και νότιων», οι «αναλυτές» των διεθνών ειδησεογραφικών πρακτορείων και των δυτικών εφημερίδων συνηθίζουν να μιλούν, τάχα, για «θρησκευτικό πόλεμο» μεταξύ των μουσουλμάνων του βορρά και των χριστιανών και ανιμιστών του Νότου. Στην ουσία, η θρησκεία παίζει το μικρότερο ρόλο (και ) σ' αυτήν τη σύρραξη...

Οι δικτάτορες του Εθνικού Ισλαμικού Μετώπου (NIF) κρατούν τη φενάκη του ισλάμ, παίζοντας στην ουσία το δράμα που έπαιζαν και παίζουν γνωστοί δικτάτορες σε οποιαδήποτε γωνιά του πλανήτη, με τη μόνη διαφορά πως δημιουργήθηκαν όχι μόνον απ' τα αμερικανικά δολάρια (της προηγούμενης τριακονταετίας και εικοσαετίας, ένεκα αντιμετώπισης της ...«κομμουνιστικής απειλής»), αλλά και απ' τα πετροδολάρια των Σαουδαράβων μοναρχών (της ισλαμικής αίρεσης των Ουαχαμπιτών).

Δεν πρόκειται, λοιπόν, για «πόλεμο θρησκευτικό» (όπως επιχειρούσαν προ αμνημονεύτων χρόνων να καλλιεργήσουν οι εγκέφαλοι της βρετανικής μοναρχικής αποικιοκρατίας, που έδρασαν και στο Σουδάν...), αλλά για αγώνα ανατροπής της στυγνής δικτατορίας, που διαδραματίζεται λιγότερο φανερά στο βορρά και περισσότερο αισθητά στο νότο, όπου δρα το ισχυρό SPLA/M του Τζον Γκάρανγκ...

Πολλοί είναι δε εκείνοι, που υποστηρίζουν πως εάν η «Chevron» δεν είχε εντοπίσει επιτυχώς τα πρώτα πλούσια πετρελαϊκά αποθέματα (τέλη δεκαετίας '70 - αρχές δεκαετίας '80), τότε δε θα δημιουργούνταν ούτε το NIF, ούτε θα άντεχε επί δυόμισι δεκαετίες ο δικτάτορας («πρόεδρος του Σουδάν» για τους επενδυτές...) Ομάρ αλ Μπασίρ. Ο λαός του Σουδάν επαναστάτησε και εξεγέρθηκε αρκετές φορές, μόνον που οι δυνάμεις του, τότε, δεν ήταν αρκετές, ούτε και ώριμες, για να ανατρέψουν καίρια, μία και καλή, την (καλά λαδωμένη απ' τις ΗΠΑ, αλλά και από τις καναδικές και ευρωπαϊκές πετρελαϊκές εταιρίες) δικτατορία του αλ Μπασίρ...

Γι' αυτό και ένα μεγάλο μέρος της σουδανικής επικράτειας δεν είναι χωρισμένο σε γεωγραφικές, διοικητικές περιφέρειες, αλλά σε τεράστιες εκτάσεις, «μπλοκ», γεώτρησης και διύλισης πετρελαίου, του οποίου τα αποθέματα εκτιμώνται σε τρία δισ. βαρέλια (που η άντλησή τους, σε ημερήσια βάση, θα εξαντλούνταν μόνο μετά από τουλάχιστον 15 χρόνια!). Για παράδειγμα, η περιφέρεια «Γιούνιτι» (Ενότητα) στο Δυτικό Κάτω Νείλο (κοντά στα όρια βορρά - νότου) ήταν εφεύρημα του πρώην δικτάτορα συνταγματάρχη Τζααφάρ Νιμεΐρι (πραξικόπημα Μάης 1969), προκειμένου να εκχωρήσει σε πετρελαιάδες απ' το Τέξας και τον Καναδά τεράστιες εκτάσεις με (τότε) πιθανά κοιτάσματα πετρελαίου. Ο Τζ. Νιμεΐρι θεωρούσε ότι θα αποκτούσε αρκετά πετροδόλαρα για να πατάξει τους (από τότε δραστηριοποιούμενους) αντάρτες του SPLA του νότου... Αλλη μία τέτοια περιοχή είναι το αχανές πετρελαιοφόρο πεδίο Χέγκλιγκ (Heglig)...

Σήμερα, το δίκτυο πετρελαιοαγωγών, που εκτείνεται απ' τη σουδανική ενδοχώρα μέχρι τα διυλιστήρια του Χαρτούμ και τον τερματικό σταθμό εξαγωγής πετρελαίου στο Πορτ Σουδάν της Ερυθράς Θάλασσας, καλύπτει τουλάχιστον 1.600 τ. χλμ.

Εως τα τέλη της δεκαετίας του '90, στο χορό εκμετάλλευσης των πετρελαίων του Σουδάν είχαν μπει πετρελαϊκές εταιρίες, όπως ο καναδικός ενεργειακός κολοσσός «Talisman», η κινεζική «China Nation Petroleum Corporation» (CNPC), η γαλλική «ELF - Aquitaine», η «Gufl Petreloeum Corporation» (GPC), η σουηδική «Lundil Oil/ IPC», η MOBIL, η «National Iranian Gas Corporation», η αυστριακή OMB - AG, η μαλαισιανή «Petronas», η αγγλο-ολλανδική «Shell - BP», η γαλλο-βελγική «Total - Fina».

Οι δραστηριότητες αυτών των πετρελαϊκών εταιριών δεν άπτονται μόνον των γεωτρήσεων και της εκμετάλλευσης του λεγόμενου μαύρου χρυσού. Υπό το βάρος του πολέμου, η «ασφάλεια» των εγκαταστάσεών τους διεκπεραιώνεται από τα κυβερνητικά στρατεύματα. Οι ντόπιοι εργαζόμενοι, που απασχολούνται σε χειρωνακτικές εργασίες, κακοπληρώνονται, δεν ασφαλίζονται, ζουν σε παραπήγματα - τρώγλες δύο βήματα απ' το χώρο δουλειάς. Δρουν ανεξέλεγκτα δίχως να τηρούν ελάχιστους κανονισμούς ασφαλείας, όχι μόνο για τους ντόπιους πληθυσμούς (που απομακρύνονται ατάκτως διά των βομβαρδιστικών ή των λοιπών ταγμάτων θανάτου και σκλαβιάς του καθεστώτος αλ Μπασίρ), αλλά και όσον αφορά στο φυσικό περιβάλλον, που ρυπαίνεται (εδώ και χρόνια) ανεπανόρθωτα... Το πετρέλαιο, και σ' αυτήν τη χώρα, δε λειτούργησε (υπό τις παρούσες συνθήκες) ως παράγοντας για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του λαού, αλλά ως πολύπλευρος δυνάστης. Αργά ή γρήγορα, τα δεσμά θα τιναχτούν στον αέρα. Μόνον, που οι προκλήσεις (κυρίως για το μέτωπο της αντιπολίτευσης και το κίνημα του SPLA), από εδώ και πέρα, προβάλλουν κρισιμότερες και μεγαλύτερες απ' ό,τι στο παρελθόν...