Η δουλιά του παλαιοντολόγου απαιτεί μεγάλη υπομονή. Μπορεί να κάνει ανασκαφές χρόνια ολόκληρα ή και δεκαετίες κι όταν βρίσκει κάτι πρόκειται συνήθως μόνο για κάποιο κομμάτι από απολίθωμα του ζώου που τον ενδιαφέρει, συνήθως ανάμεικτο με πολλά άλλα υπολείμματα αδιάφορων για την έρευνά του ζώων. Μερικές φορές, όμως, ανταμείβεται με ολόκληρους σκελετούς ή λεπτομερή απολιθώματα, που του επιτρέπουν μια βαθιά ματιά στο μακρινό παρελθόν της ζωής στον πλανήτη μας (όπως το καταπληκτικό απολίθωμα που παρουσιάζεται σε διπλανή φωτογραφία).

Μόλις το 1927 οι παλαιοντολόγοι μπόρεσαν να συμφωνήσουν οριστικά ότι υπήρξαν δεινόσαυροι που κολυμπούσαν σαν ψάρια και τους ονόμασαν ιχθυόσαυρους. Τότε βρέθηκαν τα πρώτα αδιαμφισβήτητα απολιθώματα, με βάση τα οποία έγινε δυνατή και η κατάταξη του πλήθους των ευρημάτων του 18ου και του 19ου αιώνα. Παρά τη μορφή ψαριού που είχαν αυτά τα ζώα, δεν μπορεί να ήταν παρά ερπετά που ανέπνεαν αέρα. Δεν είχαν βράγχια και η διαμόρφωση του κρανίου και των σιαγόνων τους ταιριάζουν μόνο στα ερπετά. Επιπλέον -και σημαντικότερο- είχαν δύο ζεύγη άκρων (τα ψάρια δεν έχουν άκρα), γεγονός που υποδηλώνει ότι οι πρόγονοί τους ζούσαν κάποτε στην ξηρά.

Οι ιχθυόσαυροι ήταν πραγματικά θαλάσσια τέρατα. Αν και οι μικρότεροι απ' αυτούς είχαν μήκος όσο το χέρι του ανθρώπου, οι πιο μεγάλοι πλησίαζαν το μήκος ενός αστικού λεωφορείου! Κανένα άλλο ερπετό εκτός από τους ιχθυόσαυρους δεν ανέπτυξε σώμα παρόμοιο με του ψαριού. Τα θαυμαστά αυτά ζώα είχαν τα μεγαλύτερα μάτια από οποιοδήποτε ζώο έζησε ποτέ πάνω στη Γη, στην ξηρά ή στη θάλασσα. Υπολογίζεται ότι η ικανότητα όρασής τους υπερβαίνει αυτή της γάτας. Οπως σχεδόν όλα τα σπονδυλωτά, έτσι και οι ιχθυόσαυροι είχαν κόκαλα στα μάτια, που στην περίπτωσή τους είχαν σχήμα λουκουμά (τα θηλαστικά, αν και σπονδυλωτά, όπως είναι γνωστό δεν έχουν κόκαλα στα μάτια). Ακριβώς τα χαρακτηριστικά αυτού του κόκαλου των ιχθυόσαυρων μας επέτρεψαν να συνάγουμε τη μεγάλη ικανότητα όρασής τους.

Οι ιχθυόσαυροι κυριαρχούσαν στις θάλασσες από 245 έως 90 εκατομμύρια χρόνια πριν, δηλαδή το ίδιο διάστημα που κυριαρχούσαν στην ξηρά οι δεινόσαυροι. Η απότομη εξαφάνισή τους, όπως και των δεινοσαύρων παραμένει μυστήριο. Οπως διαπιστώθηκε, κάποιοι ιχθυόσαυροι είχαν εξελιχτεί, ώστε να ζουν μόνο σε ρηχά νερά, ενώ κάποιοι άλλοι και σε βαθιά. Ακόμα κι αν μια έντονη κλιματολογική αλλαγή μείωσε το βάθος των θαλασσών, εξαφανίζοντας το μεγαλύτερο μέρος από τις ρηχές περιοχές, τουλάχιστον ένα μέρος ιχθυοσαύρων θα είχε επιζήσει. Ούτε η εμφάνιση των προηγμένων καρχαριοειδών με τον ενδεχόμενο ανταγωνισμό για τροφή αποτελεί εξήγηση, αφού δεν έχουν βρεθεί στοιχεία τέτοιου ανταγωνισμού.

Οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι ούτε για την ακριβή θέση του κλάδου των ιχθυόσαυρων. Συγκλίνουν ότι οι ιχθυόσαυροι τράβηξαν το δικό τους δρόμο στο δέντρο της ζωής απομακρυνόμενοι από τους άλλους διαψίδες την ίδια περίοδο που αποσπάστηκαν και δύο μεγάλες ομάδες ζώντων ερπετών, οι λεπιδόσαυροι (όπως τα φίδια και οι σαύρες) και οι αρχόσαυροι (όπως οι κροκόδειλοι και τα πουλιά). Τα στοιχεία που θα φέρει στο φως η σκαπάνη των παλαιοντολόγων στο μέλλον, ίσως φωτίσουν λίγο περισσότερο τα σημεία αυτά και μαζί μ' αυτά και την καθοριστική επίδραση που έχει το κλίμα και γενικότερα το περιβάλλον στην εξέλιξη της ζωής.