Τις πολιτικές του ευθύνες για τον κίνδυνο να μετατραπεί το παράνομο τυπογραφείο του ΕΑΜ, που δημιούργησαν η ΚΕ του ΚΚΕ και η ΚΕ του ΕΑΜ στην Καλλιθέα, σε... μεταμοντέρνο έκτρωμα, προσπαθεί να αποφύγει το υπουργείο Πολιτισμού, τη στιγμή που ο Δήμος Καλλιθέας - και με τη «βούλα» των υπηρεσιών του υπουργείου - θέλει να εφαρμόσει μια μελέτη για το κτίριο, κτιριολογικά καταδικαστέα, αφού εξαφανίζει το κηρυγμένο μνημείο και τον περιβάλλοντα χώρο του και μουσειολογικά προσβλητική για την ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση.

Η προχτεσινή συνεδρίαση του Κεντρικού Συμβουλίου Νεωτέρων Μνημείων (ΚΣΝΜ) του ΥΠΠΟ, με θέμα την έγκριση ή μη της αρχιτεκτονικής μελέτης περί «αποκατάστασης του κτιρίου του παράνομου τυπογραφείου του ΕΑΜ» και μετατροπής του σε «Μουσείο Τύπου της Εθνικής Αντίστασης 1941-1944» (γενικώς και αορίστως) κατέληξε, ομόφωνα, σε αναβολή του θέματος μετά από πρόταση της γενικής γραμματέως του υπουργείου και προεδρεύουσας του συμβουλίου Λ. Μενδώνη, παρότι υπήρξαν παρεμβάσεις που απέρριψαν τη μελέτη.

Το Συμβούλιο διαπίστωσε ότι προέκυψαν παρατυπίες από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΠΟ και ασάφειες στη λειτουργία της «Ομάδας Εργασίας», που είχε συσταθεί με Υπουργική Απόφαση για την αποκατάσταση του κηρυγμένου σπιτιού - μνημείου και τη δημιουργία μουσείου. Ομως, ο εκπρόσωπος της ΚΕ του ΚΚΕ, Κώστας Βουλγαρόπουλος και οι εκπρόσωποι των αντιστασιακών οργανώσεων, που παραβρέθηκαν και μίλησαν, αποκάλυψαν ότι η Ομάδα Εργασίας ουδέποτε λειτούργησε όπως πρόβλεπε η υπουργική απόφαση, αφού οι πλειοψηφούντες εκπρόσωποι - μέλη της 1ης Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων (ΕΝΜ) και του δήμου στην Ομάδα Εργασίας «ερμήνευσαν» κατά το δοκούν τη λειτουργία της, με αποτέλεσμα να φέρνουν προ τετελεσμένων γεγονότων τα δύο μέλη - εκπροσώπους της Εθνικής Αντίστασης στην Ομάδα. Ερήμην τους ο δήμος και η 1η ΕΝΜ προκήρυξαν δύο αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Από το δεύτερο διαγωνισμό επέλεξαν μια μελέτη και πάλι δεν τους έδωσαν τη μελέτη να πουν την άποψή τους, με το «επιχείρημα» ότι ...«δεν είναι τεχνικοί»!

Ενώ κοντεύουν 20 χρόνια από την αποκάλυψη του παράνομου τυπογραφείου του ΕΑΜ και από την κήρυξή του από το ΥΠΠΟ ως ιστορικού διατηρητέου του κτιρίου και του περιβάλλοντος χώρου του, το ΥΠΠΟ «σέρνει» κι άλλο την υπόθεση. Αλήθεια, αφού από τους εκπροσώπους της ΕΑΜικής Αντίστασης έγιναν τόσες σοβαρές καταγγελίες και καταδικάστηκε η αρχιτεκτονική μελέτη που εξαφανίζει και ουσιαστικά αποχαρακτηρίζει το σπίτι-μνημείο και την αυλή του, εκφράστηκαν αντιρρήσεις από μέλη του Συμβουλίου και διαπιστώθηκαν σοβαρές ενδοϋπηρεσιακές παραβάσεις, γιατί το ΚΣΝΜ δεν αποφάσισε προχτές αφ' ενός την απόρριψη της μελέτης και αφ' ετέρου τη διερεύνηση των υπηρεσιακών ευθυνών που προέκυψαν;

Και μόνο το γεγονός ότι η μελέτη προβλέπει κατεδαφίσεις μεγάλων τμημάτων της τοιχοποιίας του υπάρχοντος μνημείου, σε άλλη περίπτωση θα αρκούσε για να απορριφθεί η μελέτη και να τεθούν οι βάσεις για μια άλλη μελέτη που θα σέβεται το κηρυγμένο μνημείο. Αντίθετα, η συζήτηση περιστράφηκε στο αν πρέπει να αποχαρακτηριστεί και να γκρεμιστεί ο υπάρχων πρώτος όροφος του κτιρίου, επειδή χτίστηκε μετά την απελευθέρωση (!). Μάλιστα, η εισηγήτρια του θέματος Παρασκευή Παλατζά, προϊσταμένη της Διεύθυνσης Αναστήλωσης Νεωτέρων και Συγχρόνων Μνημείων, μίλησε περί «κλασικής περίπτωσης πλάνης» του τότε ΚΣΝΜ που κήρυξε ολόκληρο το κτίριο ως μνημείο (!), ενώ κατά τη γνώμη της «η ιστορικότητά του αφορά μόνο στο υπόγειο» - της κατακόμβης με τη θρυλική μηχανή «Βικτώρια» - και το ισόγειο. Πρόσθεσε ότι ενώ αρχικά είχε αντιτεθεί με τη μελέτη, μετά από συζήτηση με τους μελετητές «πείστηκε» για το σκεπτικό τους. Να σημειωθεί εδώ ότι η εισήγηση της αρμόδιας Α΄ Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων προς την αρμόδια Διεύθυνση, ως μη όφειλε και αντίθετα απ' ό,τι είχε δεσμευτεί να πράξει, στηρίζει τη μελέτη, η οποία:

Αυξάνει το κτίριο σε ύψος κατά έναν όροφο και σε όγκο, καταλαμβάνοντας και εξαφανίζοντας και την είσοδο στην αυλή του, όπου προβλέπει νέα κτίσματα. Αφήνει «ανέπαφες» μόνο τις όψεις του ισογείου και του πρώτου ορόφου και κατεδαφίζει τους τοίχους του ορόφου! «Ξεπατώνονται» ακόμη και τα πατώματα, πλην του ισογείου, ενώ στα ταβάνια θα μπουν γύψινες ψευδοροφές για να κρύβονται οι διάφορες σωληνώσεις που θα περνούν. Ουσιαστικά, όπως παραδέχτηκε και η εισηγήτρια, αποχαρακτηρίζονται μεγάλα τμήματα του κηρυγμένου κτιρίου, αλλά το μόνο της πρόβλημα ήταν «αν μπορεί να γίνει αυτό πλέον, αφού ο νόμος το απαγορεύει»!

Πρόκειται δηλαδή για μια «βωβόπολη» (κατά τα πρότυπα του Βωβού) - σύμφωνα με τον επιτυχημένο χαρακτηρισμό της μελέτης από δημοσιογράφο - που δε σέβεται την ιστορικότητα του κτιρίου, ενώ ανοίγει δρόμο και για ασύμβατη με τον χαρακτηρισμό χρήση του. Επιπλέον, σε περίπτωση αποχαρακτηρισμού μέρους κηρυγμένου μνημείου ανοίγει επικίνδυνος «δρόμος» και για άλλα μνημεία, όπως επισήμανε η Λ. Μενδώνη.

Κάθετα αντίθετος με τη μελέτη ήταν το μέλος του ΚΣΝΜ, προϊστάμενος της Διεύθυνσης Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, Ισίδωρος Κακούρης, ο οποίος είπε ότι «η κήρυξη έγινε για ιστορικούς λόγους και δεν μπορούμε ξαφνικά να το τεμαχίζουμε το κτίσμα σε εποχές και αρχιτεκτονικές φάσεις», γιατί «θα είναι μια επέμβαση στην ιστορία. Αρα, δεν υπήρξε πλάνη περί τα πράγματα, όταν έγινε η κήρυξη ολόκληρου του κτιρίου». «Ως εκ τούτου», κατέληξε, «διαφωνώ με αυτή την ψευτο-μοντέρνα κατασκευή, που μου θυμίζει το "βρήκαμε οικόπεδο... ας το γεμίσουμε"». Στην ίδια λογική, το μέλος του Συμβουλίου Γρηγόρης Ριζόπουλος υπογράμμισε ότι το κτίριο αποτελεί «ένα πολύ σημαντικό γεγονός για την Εθνική Αντίσταση, εκτός όλων των άλλων και γιατί είναι το μοναδικό στην Ευρώπη. Από εκεί έβγαινε ο βασικός Τύπος της Αντίστασης και του ΚΚΕ. Εγώ είμαι κατά των μελετών αυτών». Κάθετα αντίθετος με τη μελέτη ήταν και ο καθηγητής κ. Καρύδης.

«Καταπέλτες» ήταν οι εκπρόσωποι των αντιστασιακών οργανώσεων και του ΚΚΕ, όπως το... καταργημένο μέλος της Ομάδας Εργασίας και κόρη του δημιουργού και υπεύθυνου του Τυπογραφείου, Αριστούλα Ελληνούδη. Ο Κώστας Βουλγαρόπουλος, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ, υπογράμμισε ότι το θέμα είναι πολιτικό. «Συνήθως», συνέχισε, «η διαδικασία αυτή σε δημόσιες υπηρεσίες είναι δουλιά ρουτίνας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ίσως κάποιοι θεωρούν καθήκον τους να εγκριθεί γρήγορα η μελέτη για να προχωρήσουν οι εργασίες, ώστε να εισπράξει το ΥΠΠΟ τα χρήματα από το Γ΄ ΚΠΣ. Η απόφασή σας θα είναι ιστορική, γιατί το Τυπογραφείο του ΕΑΜ, όπως γνωρίζετε, δε δημιουργήθηκε με τη μελέτη του ΥΠΠΟ και δε χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Δημιουργήθηκε με απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ και του ΕΑΜ και χρηματοδοτήθηκε από το "ταμείο με αίμα" του λαού της Αθήνας και της Ελλάδας. Λειτούργησε με τα χέρια και το νου των πιο άξιων και πιστών παιδιών του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Περιφρουρήθηκε από κομμουνιστές και κομμουνίστριες, ΕΠΟΝίτες και ΕΠΟΝίτισσες της ηρωικής Καλλιθέας, με πρωτοπόρους τον Γ. Ελληνούδη και τον Β. Μενεμενή».

Για τη μελέτη σημείωσε ότι «αυτό το Μουσείο, σαν οικοδομή, δεν πρέπει να αλλοιωθεί, να παραμορφωθεί, χάριν καμιάς πολιτικής και οικονομικής σκοπιμότητας. Η κυβέρνηση, η ηγεσία του ΥΠΠΟ και η πλειοψηφούσα παράταξη στο Δήμο της Καλλιθέας μπαίνουν μπροστά σε τεράστιες και ιστορικές ευθύνες, αν προχωρήσουν στο αποτρόπαιο αυτό "έργο". Στο χώρο του Μουσείου δεν πρέπει να γίνει καμιά κτιριακή επέκταση που θα αλλοιώνει την αρχική εμφάνιση του σπιτιού που κρύβει την καταπακτή του Τυπογραφείου. Μας προκαλεί δέος και μόνο η σκέψη πως προωθείται μουσειολογική μελέτη που συντάχτηκε το 2000 ερήμην μελών της Ομάδας Εργασίας, εκπροσώπων της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης». Οσο για το περιεχόμενο, τόνισε ότι «η επιδίωξη αλλοίωσης του βασικού χαρακτήρα και κύριου περιεχομένου του, δηλαδή από Μουσείο της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης να μετατραπεί γενικώς σε Μουσείο Τύπου της Αντίστασης θεωρείται από το ΚΚΕ επιεικώς απαράδεκτη. Αν το ΥΠΠΟ και η κυβέρνηση έβαλε στόχο να στρεβλώσει, να συκοφαντήσει και να εξαφανίσει την ιστορία της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης θα μας βρει, για άλλη μια φορά, αντιμέτωπους».

Συγκλονιστική ήταν η παρέμβαση του Νίκου Καραντηνού, ο οποίος ήταν και παραμένει μέλος της Ομάδας Εργασίας, με την ιδιότητα του προέδρου του Πανελλήνιου Συνδέσμου Δημοσιογράφων της Εθνικής Αντίστασης και της Πανελλήνιας Ενωσης Αγωνιστών και Φίλων της ΕΠΟΝ. «Με αγνοήσατε», είπε ο βετεράνος αγωνιστής και δημοσιογράφος. «Το σπίτι αυτό έχει σφραγίδα: του ΕΑΜ, της ΕΠΟΝ, του ΚΚΕ». Αναφέροντας ονόματα μεγάλων μορφών της δημοσιογραφίας και του αγώνα που συνδέθηκαν με αυτό το Τυπογραφείο της Καλλιθέας, όπως ο Κώστας Βιδάλης και ο Τάκης Χατζής, αλλά και έργα μεγάλων εικαστικών που τύπωσε η «Βικτώρια», ο Ν. Καραντηνός τόνισε ότι «δε μας δίνουν το δικαίωμα να δεχτούμε αυτό που ετοιμάζετε. Το καταγγέλλουμε»!

Ο γραμματέας της ΠΕΑΕΑ, Φοίβος Τσέκερης, τόνισε πως η ΠΕΑΕΑ έπρεπε να συμμετέχει σε όλες τις διαδικασίες. «Ζήτησα πολλές φορές από το Δήμο Καλλιθέας και με επιστολή προς τον υπουργό Πολιτισμού να με εντάξουν στην Ομάδα Εργασίας. Το 2002, με την τροποποίηση της ομάδας με έβαλαν, αλλά ως αναπληρωματικό μέλος, ενώ και ως αρχιτέκτονας θα μπορούσα να βοηθήσω. Αυτές οι κτιριακές προσθήκες δεν πρέπει να γίνουν. Αλλοιώνουν τη φυσιογνωμία του κτίσματος. Δε σηκώνει άλλο όροφο, γιατί θα χρειαστούν νέες θεμελιώσεις. Σε αυτή την περίπτωση, τι ένας όροφος, τι έξι! Αν είναι ας καλέσουμε και τον Βωβό να χτίσει εξαώροφο».

Ο Γιώργης Μωραΐτης, μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του «Ριζοσπάστη» και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης, μεταξύ άλλων τόνισε πως ακόμη και με αφορμή τους Ολυμπιακούς - αν και διαφωνεί με αυτούς - θα μπορούσε να προβληθεί το κτίριο ως δείγμα του μεγαλειώδους αγώνα του ελληνικού λαού κατά του φασισμού και κατάγγειλε την αρχιτεκτονική και μουσειολογική μελέτη.

Η Αριστούλα Ελληνούδη κατήγγειλε επίσης πως ενώ ήταν μέλος της Ομάδας Εργασίας, αγνοήθηκε, όπως και ο Ν. Καραντηνός από τους εκπροσώπους του δήμου και του ΥΠΠΟ, ότι ερήμην τους έγινε ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, η επιλογή της αρχιτεκτονικής μελέτης, η σύνταξη της μουσειολογικής μελέτης. Ουδέποτε τους δόθηκαν τα σχετικά στοιχεία για να εκφράσουν άποψη. Οτι επίμονα έθεταν το θέμα της ονομασίας του μουσείου ως μουσείο του Τύπου της ΕΑΜικής Αντίστασης και όχι της «Αντίστασης» όπως επίμονα το αποκαλούσαν και όπως το σχεδιάζουν ο δήμος και η 1η ΕΝΜ. Απέρριψε κατηγορηματικά τη μελέτη, λέγοντας πως ουσιαστικά αποχαρακτηρίζει το μνημείο, ώστε να εξυπηρετηθεί και η επιχειρούμενη αλλοίωση της ιστορίας του.

Θλιβερή, τουλάχιστον, μπορεί να χαρακτηριστεί η πλευρά του Δήμου Καλλιθέας, τον οποίο εκπροσώπησε ο αντιδήμαρχος Θ. Ψαλιδόπουλος και η προϊσταμένη της τεχνικής υπηρεσίας Μ. Οικονομίδου, ενώ παρόντες ήταν και οι μελετητές, οι οποίοι, φυσικά, υπεράσπισαν τη μελέτη τους. Η Μ. Οικονομίδου παραδέχτηκε ότι ο Ν. Καραντηνός και η Α. Ελληνούδη εξέφρασαν εξαρχής τις αντιρρήσεις τους για τους σχεδιασμούς, αλλά τους εγκάλεσε για το ότι ήθελαν να παρέμβουν «ακόμη και στα στατικά και τα αρχιτεκτονικά, ενώ ήταν άλλη η δουλιά της Ομάδας Εργασίας» (!). Σ' αυτό της απάντησε η γγ του ΥΠΠΟ, διαβάζοντας την υπουργική απόφαση, η οποία σημείωνε ρητώς ότι «η Ομάδα Εργασίας δικαιούται και οφείλει να ενημερώνεται και να αποφαίνεται για όλα τα στάδια του έργου». Η Λ. Μενδώνη τη ρώτησε, επίσης, γιατί δε λήφθηκαν υπόψη οι αντιρρήσεις, για να λάβει την «απάντηση» ότι τα δύο συγκεκριμένα μέλη που χρόνια αγωνίζονται για τη διάσωση του μνημείου και τη δημιουργία του μουσείου διακατέχονταν... «από αρνητισμό» (!). Ο δε Θ. Ψαλιδόπουλος, εμφανίζοντας το δήμο ως «ιδιοκτήτη» της όλης υπόθεσης, έφτασε στο σημείο να πει ότι «η μοναδική αντίρρηση είναι στην ονομασία του μουσείου και ότι αν αυτή αλλάξει, τότε οι αντιστασιακοί δε θα έχουν αντίρρηση»! Προσπάθησε όμως να «ξεφύγει» από την ουσία, λέγοντας ότι η αντιστασιακή ιστορία της Καλλιθέας είναι συνδεδεμένη μόνο με το ΕΑΜ.

Αποκάλυψε, επίσης, πως ό,τι έκανε ο δήμος το έκανε «σε απόλυτη συνεργασία και συμφωνία με το ΥΠΠΟ» και ζήτησε την επιτάχυνση των διαδικασιών και την «οριστικοποίηση του έργου ως έχει»!!! Αυτή η δήλωσή του προκάλεσε «αλυσιδωτές αντιδράσεις», αφού, όπως προέκυψε και από την εξέταση της εκπροσώπου της 1ης ΕΝΜ, Α. Μινωτάκη, ενώ το κτιριολογικό πρόγραμμα έπρεπε να έχει εγκριθεί από το ΚΣΝΜ, αυτό δεν έγινε και η Εφορεία έδωσε μόνη της την έγκριση! Προέκυψε επίσης κάτι πολύ σοβαρότερο: Οτι τα κινητά αντικείμενα της κατακόμβης που πήρε η 1η ΕΝΜ, μετά την αγορά του κτιρίου από την Κτηματική του Δημοσίου, βρίσκονται σε χρηματοκιβώτιο του Δήμου Καλλιθέας (!), στην Α΄ Εφορεία, και άλλα στη θέση τους, ασυντήρητα, να κινδυνεύουν.