ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Τετάρτη 11 Γενάρη 2017
Σελ. /24
«Ανθρωπος αυτός ο γίγας» και η σημασία του για την κατανόηση από τα παιδιά της εξέλιξης του ανθρώπου

«Υπάρχει ένας γίγαντας σ' αυτόν τον κόσμο. Εχει χέρια που μπορούν να σηκώσουν μια τεράστια ατμομηχανή χωρίς να βάλουν δύναμη.

Εχει πόδια που μπορούν να διασχίσουν χιλιάδες χιλιόμετρα μέσα σε μια μέρα.

Εχει φτερά που μπορούν να σηκώνουν ψηλά, πάνω από τα σύννεφα, πιο ψηλά από εκεί που πετούν τα πουλιά.

Εχει τη δύναμη να κολυμπά πάνω στο νερό και στο βυθό της θάλασσας καλύτερα από κάθε ψάρι.

Εχει μάτια που μπορούν να δουν τα αθέατα, αυτιά που ακούνε εκείνα που λέγονται στο άλλο άκρο του κόσμου.

Είναι τόσο δυνατός που μπορεί να διασχίζει τα βουνά και να σταματά το πιο ορμητικό ποτάμι.

Κάνει το γύρο του κόσμου, όπως ο ίδιος θέλει. Φυτεύει δάση, ενώνει θάλασσες, ποτίζει ερήμους.

Ποιος είναι αυτός ο γίγαντας;

Ο γίγαντας αυτός είναι ο άνθρωπος».

Το βιβλίο «Ανθρωπος αυτός ο γίγας», των Μάρσακ Ιλίν και Ελενας Σεγκάλ, είναι ένα έργο που γράφτηκε τη δεκαετία του 1940 στη Σοβιετική Ενωση ως σχολικό βιβλίο, και στη συνέχεια εκδόθηκε σε πολλές γλώσσες σε όλο τον κόσμο. Στη χώρα μας κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή».

Το περιεχόμενό του βασίζεται στην υλιστική αντίληψη για την εξέλιξη του ανθρώπου. Με το διάβασμά του γνωρίζουμε αυτήν την εξελικτική πορεία από την εποχή που ο άνθρωπος ζούσε στα δέντρα μέχρι την πρώτη δουλοκτητική κοινωνία. Μέσα απ' όλο το βιβλίο αναδεικνύεται ότι η ανθρώπινη κοινωνία εξελίσσεται και ότι αυτή η εξέλιξη είναι μια απόλυτα υλική διαδικασία που οφείλεται στην εργασία του ανθρώπου. Με καταπληκτικό τρόπο περιγράφεται το βασικό χαρακτηριστικό που έκανε τον άνθρωπο να επιβιώσει και να κυριαρχήσει σε ένα απόλυτα εχθρικό περιβάλλον, δηλαδή το γεγονός ότι ο άνθρωπος δούλευε ομαδικά - συλλογικά. Μια διαδικασία κατά την οποία ο άνθρωπος επιδρούσε πάντα στη φύση με την εργασία του και ταυτόχρονα εξελισσόταν ο ίδιος απ' αυτήν τη διαδικασία. Αν και το βιβλίο απευθύνεται σε νεότερες ηλικίες, ο τρόπος που είναι γραμμένο, το πρωτότυπο ύφος του το έκαναν ιδιαίτερα δημοφιλές αλλά και χρήσιμο ανάγνωσμα και για ενήλικους.


Ο άνθρωπος, λοιπόν, είναι προϊόν εξέλιξης. Δεν εμφανίστηκε από το πουθενά κάποια στιγμή. Πριν από πολλές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, σε μια εποχή που οι γεωλόγοι ονομάζουν τριτογενή, ένα είδος πιθήκων άρχισε να χάνει τη συνήθεια να χρησιμοποιεί τα χέρια του για να βαδίζει και αποκτούσε όλο και πιο πολύ το κατακόρυφο βάδισμα. Ποια ήταν η αιτία γι' αυτό; Αυτό το είδος των πιθήκων αναγκάστηκε να περπατάει στα δύο πόδια για να μπορεί να συμπληρώσει το διαιτολόγιό του με καρπούς που βρίσκονταν σε ύψος, με ζώα που για να τα πιάσει έπρεπε να έχει μετατοπίσει το κέντρο βάρος του σώματος στα κάτω άκρα, για να απελευθερώσει τα μπροστινά άκρα. Ετσι, όμως, είχε γίνει το πρώτο βήμα.

Σιγά σιγά οι δραστηριότητες, οι πράξεις που έκανε με τα χέρια του συνέβαλαν στο να αλλάξουν οι ίδιοι οι μύες, τα κόκαλα του χεριού... Με το διαμορφωμένο χέρι ο ανθρωποειδής πίθηκος πιάνει όχι μόνο τροφή αλλά και πέτρες, ξύλα... εργαλεία! Και το βιβλίο συνεχίζει εξηγώντας βήμα το βήμα αυτήν την πορεία διαμόρφωσης του ανθρώπου, την πορεία απομάκρυνσής του από τα ζώα και κυριαρχίας του - απελευθέρωσής του από τη φύση.

Παιδαγωγικά δουλεμένα υλικά για βιβλιοπαρουσιάσεις σε παιδιά

Ως «παιδικό» βιβλίο ακολουθεί μια όμορφη μυθιστορηματική αφήγηση και ως προς τη μορφή μοιάζει σαν ένα συναρπαστικό παραμύθι.

Βασισμένη στο συναρπαστικό ταξίδι στην εξέλιξη του ανθρώπου που μας προσφέρει το βιβλίο, μια ομάδα παιδαγωγών της ΚΝΕ επεξεργάστηκε ένα φάκελο δραστηριοτήτων για εκδηλώσεις παρουσίασης του βιβλίου σε παιδιά των μεγαλύτερων τάξεων του Δημοτικού. Μια τέτοια εκδήλωση παρουσίασης για παιδιά θα γίνει την Κυριακή 22 Γενάρη, στο Στέκι Πολιτισμού και Νεανικής Δημιουργίας της ΚΝΕ, ενώ ανάλογες εκδηλώσεις προετοιμάζονται σε γειτονιές της Αττικής και πόλεις της Ελλάδας.


Ο φάκελος δραστηριοτήτων περιλαμβάνει κείμενα για τη βιβλιοπαρουσίαση (σε συζήτηση ή σε δραματοποίηση), οπτικοακουστικό υλικό που μπορεί να αξιοποιηθεί στις εκδηλώσεις, για να βοηθήσει τα παιδιά να παρακολουθήσουν αλλά και να έχουν ενεργό ρόλο σε αυτές (εικόνες του βιβλίου, βίντεο με αποσπάσματα από τη σειρά κινουμένων σχεδίων «Μια φορά κι έναν καιρό ο άνθρωπος»), προτάσεις για απλές δραστηριότητες που μπορούν να εντάσσονται στις εκδηλώσεις, παιχνίδια γρίφων ομαδικών παιχνιδιών και απλών κατασκευών, αλλά και προτάσεις για παραπέρα εξερεύνηση από τα παιδιά του θέματος της εξέλιξης του ανθρώπου.

Κόντρα στους αναχρονισμούς των σχολικών βιβλίων

Η σημασία του βιβλίου των Ιλίν και Σεγκάλ γίνεται ακόμα πιο κατανοητή σήμερα, αν συνυπολογίσουμε ότι στα σύγχρονα σχολικά βιβλία, όπου γίνεται λόγος για εμφάνιση του ανθρώπου, αυτός τοποθετείται χωρίς πρόγονο, χωρίς παρελθόν. Ετσι, ανοίγει το παράθυρο σε ιδεαλιστικές ερμηνείες, που είτε βάζουν τον θεό είτε το έμφυτο ανθρώπινο πνεύμα για να εξηγήσουν τις αιτίες της εξανθρώπισης του πιθήκου.

Διαπερνά τα σχολικά βιβλία η θεωρητική, φιλοσοφική θεώρηση ότι ο άνθρωπος εμφανίστηκε από το πουθενά και αυτό ισχύει για όλες τις βαθμίδες, Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια. Διαβάζουμε στο βιβλίο Ιστορίας της Γ' Δημοτικού (σελ. 98): «Με το πέρασμα των χρόνων η στεριά σκεπάστηκε από πυκνά δάση. Μέσα σ' αυτά ζούσαν αμέτρητα ζώα. Πολλά από αυτά ήταν τεράστια, όπως οι δεινόσαυροι. Αργότερα, οι δεινόσαυροι εξαφανίστηκαν κι άλλα μικρότερα ζώα εμφανίστηκαν. Μέσα στο περιβάλλον αυτό η ζωή των πρωτόγονων ανθρώπων ήταν πολύ δύσκολη». Παραλείπεται, δηλαδή, μια χρονική περίοδος που εκτείνεται κοντά 2.000.000 χρόνια! Αραγε, τι αντιλαμβάνεται το παιδί για την προέλευση του ανθρώπου, που τον συναντά στην πρώτη σειρά, μετά τους δεινόσαυρους και λείπει το κομμάτι που θα του έδινε απαντήσεις επιστημονικές, αντικειμενικές και έγκυρες.


Αντίστοιχα, στο μάθημα Φυσικά της Ε' Δημοτικού, το 1οκεφάλαιο του βιβλίου με τίτλο «Υλικά σώματα» ξεκινάει ως εξής: «Παντού γύρω μας υπάρχει ύλη. Ολα τα σώματα, στερεά, υγρά ή αέρια, μικρά ή μεγάλα είναι φτιαγμένα από ύλη, όπως και εμείς οι ίδιοι (...) Ο κόσμος που μας περιβάλλει αποτελείται από υλικά σώματα. Μόνο στο κενό δεν υπάρχει ύλη». Στα υπόλοιπα κεφάλαια όμως εξετάζεται ουσιαστικά η αλληλεπίδραση του ανθρώπου με τις διάφορες μορφές της ύλης. Αλλά ο άνθρωπος υπάρχει ήδη εκεί, δεν έχει εξηγηθεί η ύπαρξή του. Το ίδιο συμβαίνει και στη ΣΤ' Δημοτικού, όπου στο βιβλίο υπάρχουν αρκετές αναφορές για τα χαρακτηριστικά της ζωής γενικά (νερό, οξυγόνο), για τα έμβια και άβια όντα, αλλά καμιά αναφορά για τον πρώτο άνθρωπο.

Το ζήτημα της διαμόρφωσης του ανθρώπου, οι θεωρίες της εξέλιξης των ειδών και της εξανθρώπισης του πιθήκου εμφανίζονται από ελάχιστα έως και καθόλου στα σχολικά βιβλία. Σπέρνονται, έτσι, όλες οι ιδεαλιστικές προσεγγίσεις που αφορούν στην ανωτερότητα του πνεύματος, αποκρύβοντας ότι αυτήν την ευρηματικότητά του ο άνθρωπος την κατέκτησε με την πάροδο εκατοντάδων χιλιάδων χρόνων, με πάλη και μάχη, θέτοντας ως ορόσημο την όρθια στάση που κατέκτησε, για να μπορέσει να επιβιώσει και την απελευθέρωση των χεριών του.




Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ