ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 10 Αυγούστου 2003
Σελ. /24
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
Η υπερβολή των καθαρόαιμων

Τα καθαρόαιμα σκυλιά είναι κινητά λεξικά κληρονομικών ασθενειών: Τα γερμανικά λυκόσκυλα (1) και τα κυνηγόσκυλα (2) υποφέρουν από δυσπλασία των γοφών. Τα σπάνιελ (3) συχνά παρουσιάζουν καρδιακά προβλήματα. Τα ντόμπερμαν (4) είναι επιρρεπή στον καρκίνο και μια αιμορραγική διαταραχή. Τα μπουλντόγκ (5) δεν μπορούν να αναπνεύσουν καλά. Τα σαρ-πεΐ (6) συχνά έχουν σοβαρότατες δερματικές παθήσεις
Τα καθαρόαιμα σκυλιά είναι κινητά λεξικά κληρονομικών ασθενειών: Τα γερμανικά λυκόσκυλα (1) και τα κυνηγόσκυλα (2) υποφέρουν από δυσπλασία των γοφών. Τα σπάνιελ (3) συχνά παρουσιάζουν καρδιακά προβλήματα. Τα ντόμπερμαν (4) είναι επιρρεπή στον καρκίνο και μια αιμορραγική διαταραχή. Τα μπουλντόγκ (5) δεν μπορούν να αναπνεύσουν καλά. Τα σαρ-πεΐ (6) συχνά έχουν σοβαρότατες δερματικές παθήσεις
Εδώ και δεκάδες χιλιάδες χρόνια, με αργό αλλά σταθερό τρόπο, ο άνθρωπος έχει αρχίσει να κατασκευάζει νέα είδη σκύλων. Αλλα απ' αυτά δε θα μπορούσαν να είχαν προκύψει μέσα από το φυσικό εξελικτικό δρόμο. Αντίθετα, η φυσική επιλογή θα τα εξαφάνιζε ταχύτατα αν εμφανίζονταν. Αλλα πάλι, ίσως να προέκυπταν, αλλά μετά την πάροδο πολύ περισσότερου χρόνου και με την προϋπόθεση ότι στο περιβάλλον του πλανήτη μας θα γίνονταν τέτοιες αλλαγές που να ευνοούσαν τη συγκεκριμένη εξέλιξη. Η μεγάλη ποικιλία σκύλων που υπάρχει σήμερα και που λίγο μοιάζει με τις αρχικές ράτσες σκυλιών που εξημέρωσε ο άνθρωπος, δε θα υπήρχε χωρίς αυτή τη σκόπιμη ανθρώπινη παρέμβαση.

Ανάμεσα στα σκυλιά, ξεχωρίζουν τα λεγόμενα «καθαρόαιμα». Με βάση όσα είπαμε παραπάνω προφανώς δεν πρόκειται για κάποιες βασικές ράτσες που προϋπήρχαν και με την ανάμειξη των οποίων προέκυψαν οι άλλες, αλλά για ράτσες που διαθέτοντας πια κάποια θεμιτά χαρακτηριστικά σε εξαιρετικό βαθμό, ονομάστηκαν καθαρόαιμες. Τα καθαρόαιμα σκυλιά είναι ένα πολύ καλό δείγμα για το πού μπορεί να οδηγήσει η υπερβολή στην παρέμβαση στις φυσικές διαδικασίες, χωρίς γνώση των ακριβών συνεπειών των παρεμβάσεων ή αδιαφορώντας γι' αυτές.

Τα περισσότερα άτομα του πληθυσμού σχεδόν κάθε καθαρόαιμης ράτσας πάσχουν από κληρονομικές ασθένειες. Τα νεογέννητα μπουλντόγκ έχουν συνήθως τόσο μεγάλο κεφάλι, που είναι αδύνατο να γεννηθούν φυσιολογικά και γι' αυτό απαιτείται καισαρική τομή. Οταν ενηλικιωθούν η περίμετρος του κεφαλιού τους είναι όσο το ύψος τους έως τους ώμους. Σαν να μην έφτανε το τεράστιο κεφάλι που πρέπει να μεταφέρουν, τα περισσότερα μπουλντόγκ έχουν καρδιολογικά προβλήματα. Γι' αυτό, είναι πολύ συνηθισμένη περίπτωση οι ιδιοκτήτες τους να αναγκάζονται να τα θανατώσουν. Τα μπουλντόγκ θα εξαφανίζονταν μάλλον πολύ γρήγορα κάτω από την επίδραση της φυσικής επιλογής, αν οι άνθρωποι σταματούσαν να ασχολούνται με την αναπαραγωγή τους.

Τα λυκόσκυλα και τα κυνηγετικά σκυλιά (που κατασκευάστηκαν, ώστε να είναι στην ουσία μια μεγάλη μύτη πάνω σε πόδια) έχουν ανατομικό πρόβλημα στους γοφούς και τα πίσω πόδια. Πολλά από τα προβλήματα αυτά είναι εντελώς προβλέψιμα, λέει ο βιολόγος Νταν Γουόρτον, διευθυντής του ζωολογικού κήπου του Σέντραλ Παρκ στη Νέα Υόρκη. Για παράδειγμα, η αναπαραγωγή γραμμής, που προβλέπει το ζευγάρωμα σκυλιών από πολύ κοντινές ράτσες που διαθέτουν ένα επιθυμητό χαρακτηριστικό. Οπως μπορούν να διαβεβαιώσουν οι εκτροφείς, το αποτέλεσμα θα είναι αρκετά από τα κουταβάκια που θα γεννηθούν να έχουν το χαρακτηριστικό σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό από τους γονείς τους. Οταν μεγαλώσουν θα μπορούν να μεταφέρουν παραπέρα το σχετικό γονίδιο με βεβαιότητα. Στην ουσία η αναπαραγωγή γραμμής είναι αιμομεικτική αναπαραγωγή. Και η αιμομειξία έχει βιολογικές συνέπειες.

Τα ζώα, όπως και οι άνθρωποι, έχουν δύο αντίγραφα κάθε χρωμοσώματος, δηλαδή δύο πλήρη σετ γονιδίων. Αν π.χ. η μητέρα δώσει στο παιδί της ένα ελαττωματικό γονίδιο, τότε το καλό γονίδιο από τον πατέρα μπορεί να δώσει λύση. Αλλά αν η μαμά και ο μπαμπάς είναι αδέρφια ή κοντινοί συγγενείς τότε μπορεί να έχουν και οι δύο το ίδιο ελαττωματικό γονίδιο και έτσι μερικά από τα παιδιά τους μπορεί να έχουν και τα δύο αντίγραφα ελαττωματικά. Είτε το ονομάσει κανείς αναπαραγωγή γραμμής, είτε αιμομειξία, είναι ένας καλός τρόπος για να αυξηθεί η πιθανότητα κληρονομικών ασθενειών στους απογόνους. Ετσι, τα μπασέντζις είναι επιρρεπή σε μια θανατηφόρα μορφή αναιμίας, τα εγγλέζικα μαστίφ στην τύφλωση και τα τεριέ μπέντλιγκτον σε ένα πρόβλημα του μεταβολισμού που μπορεί να τα κάνει να κατακρατήσουν τόσο χαλκό από τις τροφές, που να πάθουν μοιραία βλάβη στο συκώτι.

Μερικές ράτσες σκυλιών έχουν μικρότερη δεξαμενή γονιδίων απ' ό,τι άλλες. Σαν ακραίο παράδειγμα, κάθε σκυλί ράτσας σι τζου προέρχεται από ένα από μόλις 14 σκυλιά προπάτορες που μεταφέρθηκαν από την Κίνα πριν από δεκαετίες. Σαν να μην έφτανε αυτό, οι εταιρίες και οι οργανώσεις των εκτροφέων καθαρόαιμων σε χώρες όπως οι ΗΠΑ έχουν κλείσει τη δεξαμενή, επιτρέποντας την αναπαραγωγή των καθαρόαιμων μόνο με άλλα καθαρόαιμα που είναι εγγεγραμμένα στους καταλόγους τους. Ενας ακόμα επιβαρυντικός παράγοντας είναι η δυνατότητα που δίνεται σε ορισμένα εξαιρετικά πετυχημένα σκυλιά να αναπαραχθούν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό απ' ό,τι τα υπόλοιπα.

Σύμφωνα με τον Γουόρτον μια τακτική που θα βοηθούσε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα είναι οι εκτροφείς να επικεντρώσουν το ενδιαφέρον τους στα γονίδια και όχι στα συγκεκριμένα σκυλιά. Σε τελευταία ανάλυση, η συντριπτική πλειοψηφία των γονιδίων τόσο στο μικροσκοπικό τσιουάουα, όσο και στον μεγάλο δανέζικο, κωδικοποιούν το ίδιο ζώο: τον σκύλο. Η διαφορά προέρχεται από τις μικρές παραλλαγές σε μερικά γονίδια που κωδικοποιούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ράτσας. «Κάποιος μπορεί να κάνει ενδομειξία των γονιδίων χωρίς να κάνει αιμομειξία των σκυλιών», λέει ο Γουόρτον.

Ας υποθέσουμε ότι μια γενετική ασθένεια διαδίδεται ανάμεσα στα αυστραλέζικα τσοπανόσκυλα. Ενας εκτροφέας μπορεί να ζευγαρώσει ένα από καλύτερα τσοπανόσκυλά του με ένα κόλεϊ ράτσας μπόρντερ, που είναι επίσης είδος τσοπανόσκυλου και ταυτόχρονα μοιάζει ελαφρώς με το αυστραλέζικο τσοπανόσκυλο. Οταν τα κουτάβια μεγαλώσουν μπορούν να ζευγαρώσουν με αυστραλέζικα τσοπανόσκυλα. Τα νέα κουτάβια θα είναι κατά τα 3/4 αυστραλέζικα, από γενετικής πλευράς, αλλά στην εμφάνιση θα είναι κάτι ενδιάμεσο. Κάποια απ' αυτά, όμως, μπορεί να έχουν την εμφάνιση και τη συμπεριφορά ενός «καθαρόαιμου» αυστραλέζικου τσοπανόσκυλου, αλλά με μεγαλύτερη γενετική ποικιλότητα και υβριδικό δυναμισμό. Με αυτά ο εκτροφέας μπορεί να ανανεώσει τη γενετική δεξαμενή των αυστραλέζικων τσοπανόσκυλων.

Αλλη τακτική είναι η τυχαία γέννηση ενός εξαιρετικού ζώου, από δύο μέτριους γονείς. Οι εκτροφείς θα πρέπει να ξεκινήσουν από δύο ομάδες ζώων που η καθεμιά έχει μερικά από τα δημοφιλή χαρακτηριστικά της ράτσας. Η διασταύρωση θα μπορούσε να δώσει σκυλιά που να έχουν το κατάλληλο μέγεθος, αναλογίες, χρώμα και συμπεριφορά. Βεβαίως, το σκυλί αυτό δεν μπορεί να ξαναχρησιμοποιηθεί για να δημιουργήσει τη νέα γενιά, γιατί τότε οι δύο ομάδες σκυλιών θα συγκλίνουν γρήγορα σε μία.

Οι εκτροφείς κοτόπουλων χρησιμοποιούν μια ανάλογη μέθοδο, επειδή αν και ενδιαφέρονται για χαρακτηριστικά όπως είναι το πλούσιο σε κρέας στήθος και η καλή παραγωγή αυγών, ωστόσο δεν μπορούν να αντέξουν τα προβλήματα υγείας που θα δημιουργούσε στα πουλερικά τους η αναπαραγωγή γραμμής. Ετσι, επιλέγουν τους κόκορες με βάση το μέγεθος και την ταχύτητα ανάπτυξής τους και τις κότες με βάση τη γονιμότητα και την παραγωγή αυγών. Ο εκτροφέας δεν μπορεί να επιλέξει ταυτόχρονα γρήγορη ανάπτυξη και καλή παραγωγή αυγών, γιατί τα γρήγορα αναπτυσσόμενα κοτόπουλα συνήθως δε γεννάνε πολλά αυγά. Διασταυρώνοντας τις δύο ομάδες ζώων, ο εκτροφέας μπορεί να έχει και τα δύο επιθυμητά χαρακτηριστικά. Το κυνήγι του κέρδους έχει μετατρέψει την εκτροφή πουλερικών σε επιστήμη. Αντίθετα, η εκτροφή σκύλων παραμένει κυρίως χόμπι και κανείς δε συζητά για την αλλαγή του γενικού μοντέλου (παραδείγματος) που εφαρμόζεται στον τομέα.

Με τις δυνατότητες που του δίνει η γενετική μηχανική, ο άνθρωπος θα μπορούσε σήμερα να κατασκευάσει σε πολύ μικρότερο χρονικό διάστημα τις επιθυμητές ράτσες σκυλιών - και όχι μόνο - σε σχέση με το χρόνο που απαιτεί η παραδοσιακή τεχνική της διασταύρωσης. Απέχουμε πολύ όμως ακόμα από την πλήρη κατανόηση όλων των πτυχών μιας απευθείας επέμβασης στο γενετικό κώδικα, πολύ περισσότερο πολλών ταυτόχρονων επεμβάσεων. Υποθέσεις κάνουμε και για το αποτέλεσμα των επεμβάσεων στο γήινο οικοσύστημα. Προφανώς τα βήματά μας πρέπει να είναι πολύ προσεκτικά. Και μια κοινωνία με θεό το κυνήγι του κέρδους δεν είναι ο καλύτερος οδηγός.


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Discover»



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ