Οι συζητήσεις με το κουαρτέτο τις τελευταίες αυτές μέρες, επικεντρώνονται στο ύψος των άμεσων νέων περικοπών για τις επικουρικές συντάξεις στους νυν συνταξιούχους, σε εξάρτηση από την επιβολή αυξήσεων στις εισφορές για την επικούρηση των ασφαλισμένων όλων των Ταμείων.

Ανοιχτό παραμένει και το ζήτημα των τελικών ποσοστών αναπλήρωσης που θα ισχύσουν στον τρόπο υπολογισμού της λεγόμενης «ανταποδοτικής» σύνταξης, με πιθανό ενδεχόμενο αυτά να οδηγούν σε ακόμη χαμηλότερο συνολικό ποσοστό, κοντά στο 40% για τα 40 έτη ασφάλισης, από 48% στην αρχική πρόταση της κυβέρνησης και από το 80% που υπολογιζόταν ο συντάξιμος μισθός μέχρι τώρα. Επιπλέον, στο τραπέζι τέθηκε και το χτύπημα των συντάξεων χηρείας (θανάτου) που θα αποδίδονται με νέες χειρότερες προϋποθέσεις.

Σε κάθε περίπτωση, οι μειώσεις των συντάξεων που ήδη αποδίδονται, καθώς και των εφάπαξ, αλλά και της περικοπής του ΕΚΑΣ μέσα στο 2016, θα οδηγήσουν στην υλοποίηση της δέσμευσης που έχει αναλάβει η συγκυβέρνηση με το 3ο μνημόνιο - και συνυπέγραψαν τα υπόλοιπα κόμματα του ευρωμονόδρομου - για περικοπές μέσα στο 2016 της συνταξιοδοτικής δαπάνης κατά 1,8 δισ. ευρώ (1% του ΑΕΠ) και τουλάχιστον κατά 1 δισ. ευρώ την επόμενη διετία.

Από εκεί και πέρα, η σύνταξη γίνεται καθαρά ατομική υπόθεση και μάλιστα με ακόμα χειρότερους όρους υπολογισμού εκείνου του τμήματος που θα προέρχεται από τις εισφορές (ανταποδοτική). Ανοίγει έτσι διάπλατα η Κερκόπορτα για τα συστήματα ιδιωτικής ασφάλισης, για τα οποία ακονίζουν τα μαχαίρια οι μονοπωλιακοί όμιλοι του κλάδου στην Ελλάδα και σε ολόκληρη την ΕΕ.

Το νέο «μοντέλο» της κυβέρνησης αλλάζει προς το χειρότερο τον αντιασφαλιστικό νόμο 3863/2010 (Λοβέρδου - Κουτρουμάνη), με τον οποίο για πρώτη φορά η κύρια σύνταξη «έσπασε» στα δύο: Ενα τμήμα της καταβάλλεται υπό προϋποθέσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό και το άλλο προκύπτει αναλογικά προς τα χρόνια ασφάλισης και το μισθό του ασφαλισμένου.

Με το νέο τρόπο υπολογισμού, οι συντάξεις που θα αποδίδονται στο εξής, θα είναι μειωμένες σε σχέση με τις σημερινές, αλλά και σε σχέση με εκείνες που θα δίνονταν με το νόμο 3863/2010, που δεν εφαρμόστηκε ποτέ. Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους:

• Πρώτον, επειδή τα ποσοστά αναπλήρωσης στην κυβερνητική πρόταση «βυθίζονται» στο 38,68% για τα 35 χρόνια ασφάλισης, όταν στο ισχύον σύστημα έφταναν το 70% και στον 3863/2010 το 45,85%.
• Δεύτερον, επειδή τα ποσοστά αυτά θα υπολογίζονται και σε πολύ μικρότερο συντάξιμο μισθό, αφού αυτός πλέον θα είναι ο μέσος μισθός ολόκληρου του εργάσιμου βίου και όχι της τελευταίας πενταετίας (π.χ. ΙΚΑ) που ίσχυε πριν.

Παράδειγμα: Με το παλιό σύστημα, ένας μισθωτός που είχε 10.500 μέρες ασφάλισης (35ετία), με μισθό την τελευταία πενταετία γύρω στα 1.500 ευρώ, το ποσοστό αναπλήρωσης ήταν 70% και η αποδιδόμενη σύνταξη 1.040 ευρώ. Με το νέο σύστημα, επειδή πλέον θα υπολογίζονται οι μισθοί όλου του εργάσιμου βίου και όχι της τελευταίας μόνο πενταετίας, ο συντάξιμος μισθός του εργαζόμενου θα είναι μόλις 1.026 ευρώ. Το ποσοστό αναπλήρωσης από το 70%, με βάση την κυβερνητική πρόταση, θα είναι για τα 35 χρόνια ασφάλισης μόλις 38,68%. Ετσι, το ποσό της ανταποδοτικής σύνταξης θα είναι μόλις 396 ευρώ.

Η προσθήκη σε αυτό το ποσό της «εθνικής» σύνταξης των 384 ευρώ οδηγεί σε τελικό ποσό σύνταξης στα 780 ευρώ! Δηλαδή, η σύνταξη που βγαίνει με το νέο σύστημα είναι μειωμένη κατά 25%! Σημειώνεται ότι με βάση το νόμο 3863/2010, για τον ίδιο εργαζόμενο η ανταποδοτική σύνταξη θα ήταν 470 ευρώ (ποσοστό αναπλήρωσης 45,85%) και η «εθνική» είχε οριστεί στα 360 ευρώ. Δηλαδή, η συνολική σύνταξη - στην πλήρη ωρίμανση του συστήματος - θα ήταν μόλις 830 ευρώ και σε σχέση με το παλαιό σύστημα 20% μικρότερη. Ετσι, και τα δύο νέα συστήματα οδηγούν σε πολύ μικρότερες συντάξεις.

Αν μάλιστα, όπως φαίνεται, τα τελικά ποσοστά αναπλήρωσης είναι ακόμα μικρότερα απ' αυτά της αρχικής κυβερνητικής πρότασης, ενδέχεται και το τελικό ποσό των 780 ευρώ να είναι ακόμα μικρότερο.

Τα επίπεδα των συντάξεων που περιγράφονται πιο πάνω, προκύπτουν σε εργαζόμενους με 35 χρόνια ασφάλισης. Η εικόνα γίνεται ακόμα χειρότερη για εργαζόμενους που δεν θα μπορούν να εξασφαλίζουν αυτά τα ένσημα. Ειδικά για τις νέες γενιές που εργάζονται σε συνθήκες «ευελιξίας», το τμήμα της «ανταποδοτικής» σύνταξης θα είναι μηδαμινό.

Παράδειγμα: Στην περίπτωση 15ετίας, που είναι σήμερα το όριο για να βγει κάποιος στη σύνταξη (4.500 ένσημα), το ποσοστό αναπλήρωσης της «ανταποδοτικής» σύνταξης θα είναι μόλις 12%, με βάση την αρχική πρόταση. Δηλαδή, σε ένα συντάξιμο μισθό των 1.000 ευρώ, το ανταποδοτικό τμήμα θα ανέρχεται μόλις στα 120 ευρώ! Βέβαια, με τις σημερινές εργασιακές σχέσεις, είναι από δύσκολο έως αδύνατο κάποιος εργαζόμενος να διαμορφώσει στη 15ετία συντάξιμο μισθό 1.000 ευρώ. Επομένως, το 12% της ανταποδοτικής ή το 11,55% - με βάση τα νέα δεδομένα - θα υπολογίζεται σε πολύ μικρότερους συντάξιμους μισθούς και θα οδηγεί κυριολεκτικά σε συντάξεις πείνας.

Ακόμα χειρότερα: Οπως προκύπτει από την πορεία της διαπραγμάτευσης, ολόκληρη η «εθνική» σύνταξη των 384 ευρώ θα δίνεται πλέον μόνο στην περίπτωση της 20ετίας. Για κάθε ένα έτος λιγότερο από τα 20 μέχρι και τα 15 χρόνια ασφάλισης, ο συνταξιούχος θα χάνει 2% από την «εθνική» σύνταξη των 384 ευρώ. Επομένως, η «εθνική» σύνταξη για το συνταξιούχο που περιγράψαμε πιο πάνω (15ετία), θα είναι 346 ευρώ.

Πέραν όλων των άλλων, με τη ρύθμιση αυτή καταργείται επί της ουσίας η 15ετία, έστω κι αν η κυβέρνηση το κάνει με συγκαλυμμένο τρόπο. Ανοίγει έτσι ο δρόμος ώστε εκατοντάδες χιλιάδες ασφαλισμένοι που δεν θα συμπληρώνουν την 20ετία, να καταδικάζονται να μένουν χωρίς σύνταξη.

Αξίζει εδώ να αναφέρουμε ότι στην περίπτωση 15ετίας, στο ισχύον σύστημα η κατώτερη σύνταξη ήταν 486 ευρώ. Με τα νέα δεδομένα και με μέσο συντάξιμο μισθό σε ολόκληρο τον εργάσιμο βίο τα 600 ευρώ, το ανταποδοτικό διαμορφώνεται μόλις στα 70 ευρώ (!) και μαζί με την «εθνική» των 346 ευρώ, θα είναι μόλις 416 ευρώ σύνταξη μικτά. Δηλαδή, σε σχέση με τα ψίχουλα των 486 ευρώ που ήταν η κατώτερη σύνταξη, οι δικαιούχοι σύνταξης με 15ετία θα χάνουν στο εξής και 70 επιπλέον ευρώ. Αν σε αυτό συνυπολογίσουμε και την προοδευτική κατάργηση του ΕΚΑΣ από φέτος και μέχρι το 2019, οι νέοι συνταξιούχοι αυτής της κατηγορίας ρίχνονται πραγματικά στον Καιάδα.

Ομως - πέραν των παραπάνω - η λεγόμενη «εθνική» σύνταξη και στα δύο συστήματα (στον 3863/2010 και στην πρόταση της κυβέρνησης) δινόταν και θα δίνεται μόνο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Ετσι, η «εθνική» σύνταξη δεν θα δίνεται ολόκληρη, αν ο δικαιούχος δεν έχει τουλάχιστον 40 χρόνια παραμονής στη χώρα μας. Θα είναι, επίσης, μειωμένη στην περίπτωση αναπηρίας, ανάλογα με το ποσοστό αναπηρίας του δικαιούχου, θα μειώνεται στην περίπτωση των «πρόωρων» συνταξιοδοτήσεων, όπως και στις περιπτώσεις δικαιώματος λόγω θανάτου, αλλά και διπλής σύνταξης.

Αυτό σημαίνει ότι στις περιπτώσεις αναπηρίας - που μπορεί να συμβεί οποτεδήποτε - ο ασφαλισμένος που χάνει την ικανότητα προς εργασία θα μένει «επί ξύλου κρεμάμενος». Είναι ενδεικτικό ότι με ποσοστό αναπηρίας από 50% έως 67%, ο ασφαλισμένος θα λαμβάνει μόνο το 50% της «εθνικής», ενώ με ποσοστό αναπηρίας από 67% έως 79% θα λαμβάνει το 75% της «εθνικής»! Σε τέτοιες οδυνηρές καταστάσεις θα βρεθούν οι ασφαλισμένοι, με δεδομένο ότι το νέο σύστημα δεν προβλέπει ούτε κατώτερα όρια συντάξεων.

Επικίνδυνα μονοπάτια ανοίγει η κυβέρνηση και για τις συντάξεις χηρείας (θανάτου), καθώς - σύμφωνα με πληροφορίες - αποδέχτηκε οι συντάξεις αυτές να δίνονται μετά τη συμπλήρωση του 57ου έτους του δικαιούχου. Πρόκειται για επικίνδυνη εξέλιξη, ειδικά στις περιπτώσεις θανάτου του ασφαλισμένου σε σχετικά μικρή ηλικία, που σημαίνει ότι ο/η δικαιούχος σύζυγος και συνολικά η οικογένεια θα μένει ξεκρέμαστη.

Ο νέος τρόπος υπολογισμού των συντάξεων θα εφαρμοστεί και στις ήδη αποδιδόμενες συντάξεις, οι οποίες θα επανυπολογιστούν, όσο κι αν η κυβέρνηση προσπαθεί να πείσει ότι δεν θα θιγούν οι κύριες συντάξεις που αποδίδονται τώρα.

Βέβαια, όταν μιλάμε για τις σημερινές συντάξεις, δεν εννοούμε αυτές που απέδιδε το σύστημα πριν από το 2010, αλλά αυτές που διαμορφώθηκαν μετά τις απανωτές περικοπές της τελευταίας πενταετίας. Μιλάμε δηλαδή για συντάξεις πετσοκομμένες μέχρι και κατά 40% σε σχέση με πριν από πέντε χρόνια.

Αυτές οι συντάξεις προβλέπεται τώρα να μειωθούν κι άλλο μετά τον επανυπολογισμό τους με τα νέα κριτήρια, που εφαρμόζονται πλέον ενιαία για παλιούς και μελλοντικούς συνταξιούχους.

Μπροστά σ' αυτήν την πραγματικότητα, η κυβέρνηση προσπαθεί να ελιχθεί, για να μετριάσει τις αντιδράσεις και για τον επιπλέον λόγο ότι δεν διαθέτει ακόμα τα εργαλεία για τον πλήρη επανυπολογισμό των συντάξεων και την άμεση πίστωση των μειώσεων που προκύπτουν.

Γι' αυτό μεταθέτει στο 2018 και συγκεκριμένα μετά τον Ιούλη, οπότε λήγει το τρέχον «πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής», την ονομαστική μείωση των συντάξεων που παίρνουν οι σημερινοί συνταξιούχοι. Συγκεκριμένα, το σχέδιο που παρουσίασε εξ αρχή η κυβέρνηση και απ' ό,τι φαίνεται συμβιβάζεται και το κουαρτέτο, προβλέπει ότι:

• Αν μετά τον επανυπολογισμό των ήδη αποδιδόμενων συντάξεων προκύψει μείωση κάτω ακόμα και από τα σημερινά άθλια επίπεδα, η σύνταξη θα συνεχίσει να αποδίδεται στο σημερινό της ύψος, το οποίο να σημειωθεί ότι είναι μειωμένο κατά 40% σε σχέση με το 2009. Η κυβέρνηση ονομάζει αυτό το τρικ «προσωπική διαφορά», η οποία όμως παύει σταδιακά να υπάρχει μετά τον Ιούλη του 2018, οπότε οι μειώσεις που προκύπτουν από τον επανυπολογισμό θα ενσωματωθούν κανονικά στις ήδη αποδιδόμενες συντάξεις.

Παράδειγμα: Αν ένας παλιός συνταξιούχος παίρνει σήμερα 800 ευρώ σύνταξη και με τον επανυπολογισμό προκύπτει σύνταξη 700 ευρώ, θα συνεχίσει να παίρνει τα 800 μέχρι και το 2018. Από εκεί και πέρα, η σύνταξη θα προσαρμόζεται σταδιακά στα 700.

• Επίσης, αν οι νέες συντάξεις που θα δοθούν την τριετία 2016 - 2018 είναι μικρότερες από αυτές που δίνει το ισχύον σύστημα σε ποσοστό μεγαλύτερο του 20%, η κυβέρνηση βάσει του σχεδίου της θα καταβάλει μόνο μέρος αυτής της διαφοράς ως «προσωπική διαφορά», μέχρι και το 2018. Με αυτόν τον τρόπο πάει να «μαλακώσει» τις μεγάλες μειώσεις που συνεπάγεται για τους νέους συνταξιούχους το νέο σύστημα. Μετά τον Ιούλη του 2018, η σύνταξη θα δίνεται στα επίπεδα που προβλέπει ο νέος δυσμενέστερος υπολογισμός.

Παράδειγμα: Ας υποθέσουμε ότι ένας ασφαλισμένος θα βγει στη σύνταξη μέσα στο 2016. Αν με το παλιό σύστημα δικαιούνταν σύνταξη 1.000 ευρώ και με το νέο 800 (μείωση 20%), τότε μέχρι και το 2018 θα παίρνει 900 (το μισό της διαφοράς του 20%). Από εκεί και πέρα, η σύνταξή του θα προσαρμοστεί στα 800. Ανάλογα «τρικ», με μικρότερη όμως «προσωπική διαφορά» (1/3 και 1/4 αντίστοιχα), προβλέπονται για όσους βγουν στη σύνταξη το 2017 και το 2018.

Εκτός, όμως, από το ύψος των συντάξεων, το νέο αντιασφαλιστικό νομοσχέδιο πραγματοποιεί σαρωτική ενοποίηση των Ταμείων, μέσω της οποίας θα ενθυλακωθούν από το αστικό κράτος τα αποθεματικά «υγειών» ασφαλιστικών ταμείων, τα οποία θα γίνουν βορά και θα υποκαταστήσουν τη μειωμένη κρατική χρηματοδότηση.

Ταυτόχρονα με αυτό, θα επιβληθούν και αυξημένες εισφορές σε αρκετά μεγάλο αριθμό ασφαλισμένων, που πέραν των ελιγμών της κυβέρνησης για «μεταβατική περίοδο» με χαμηλότερες εισφορές, αυτές θα διαμορφωθούν σε επίπεδα που καθιστούν απαγορευτικό για πολλούς ασφαλισμένους ελεύθερους επαγγελματίες, επιστήμονες και αγρότες να συνεχίσουν τη δραστηριότητά τους.

ΚΕΙΜΕΝΑ: Γιάννης ΖΑΧΑΡΟΠΟΥΛΟΣ