Copyright 2018 The Associated

Ο Τραμπ, στο πρόσφατο διάγγελμα για την κατάσταση της Ενωσης, επανέλαβε τις προθέσεις του

Με το σλόγκαν «Πρώτα η Αμερική» και δήθεν «Πρώτα οι Αμερικάνοι εργαζόμενοι», επιχειρείται να αντιμετωπιστεί ένα υπαρκτό ζήτημα, αυτό του μεγάλου εμπορικού ελλείμματος που έχουν οι ΗΠΑ με πολλές χώρες, πρωτίστως με την Κίνα και τη Γερμανία το οποίο το 2017 καταγράφηκε ως το μεγαλύτερο της τελευταίας 10ετίας. Είναι χαρακτηριστική μία από τις τελευταίες δηλώσεις του Τραμπ: «Οταν έχεις έλλειμμα με κάθε χώρα, οι εμπορικοί πόλεμοι δεν είναι τόσο κακοί. Οταν είμαστε "πίσω" με κάποιες χώρες - κατά 30, 40, 60, 100 δισ. δολάρια - ο εμπορικός πόλεμος πληγώνει αυτούς, όχι εμάς».

Ο Τραμπ την Πέμπτη το βράδυ ανακοίνωσε ότι σε 15 μέρες θα υπάρξουν οι συγκεκριμένες ανακοινώσεις ενώ φαίνεται να εξαιρεί από τους δασμούς τον Καναδά και το Μεξικό.

Φυσικά το εμπορικό έλλειμμα είναι ένας μόνο δείκτης που καταγράφει τον ανταγωνισμό, αλλά δεν δίνει ολοκληρωμένη εικόνα για τη θέση μιας χώρας στο ιμπεριαλιστικό σύστημα, που είναι πολύ πιο σύνθετο ζήτημα.

Η ΕΕ δηλώνει ότι θα απαντήσει με αντιδασμούς στους δασμούς των ΗΠΑ, που θα περιλαμβάνουν βιομηχανικά προϊόντα, μηχανές, είδη διατροφής, τζινς, το αμερικανικό ουίσκι μπέρμπον και άλλα, και προειδοποιεί ότι η αμερικανική ηγεσία θα έπρεπε να θυμηθεί τις αρνητικές επιπτώσεις που είχαν οι δασμοί που επιβλήθηκαν το 2002.

Πρόκειται για ανταγωνισμό ανάμεσα σε αμερικανικά και μονοπώλια άλλων κρατών, με αντικείμενο τα μερίδια των διεθνών αγορών αλλά και της μεγάλης εσωτερικής αγοράς των ΗΠΑ.

Οσο για τα «ξόρκια», ότι «ένας εμπορικός πόλεμος δεν έχει νικητή», που διατυπώνουν οι εκπρόσωποι ιμπεριαλιστικών κέντρων, μεταξύ άλλων η επίτροπος Εμπορίου της ΕΕ, η επικεφαλής του ΔΝΤ, Κρ. Λαγκάρντ, αποδεικνύουν την τεράστια διεθνοποίηση και αλληλεξάρτηση των καπιταλιστικών οικονομιών. Από την άλλη επιχειρούν να κρύψουν ότι κάθε αστική τάξη και ιμπεριαλιστικό κέντρο παίρνει αντίστοιχα μέτρα για τη θωράκιση των δικών τους μονοπωλίων. Τα παραδείγματα είναι πολλά. Ενδεικτικά: Η Γερμανία και άλλες χώρες ζητάνε μέτρα στο όνομα της «εθνικής τους ασφάλειας» ενάντια σε αμερικανικούς τεχνολογικούς κολοσσούς όπως η «Google», «Amazon» κ.λπ. Γερμανία και Γαλλία ζητάνε μέτρα για να εμποδιστούν «επιθετικές» εξαγορές από κινεζικά μονοπώλια σε τομείς στρατηγικής σημασίας και υποδομές (βλέπε λιμάνια, αεροδρόμια, επιχειρήσεις κ.λπ.). Επίσης, η αναδυόμενη Ινδία, που εμφανίζεται ως πολέμιος του προστατευτισμού, ανακοίνωσε πρόσφατα αύξηση δασμών στις εισαγωγές της. Γίνεται δηλαδή ξεκάθαρο ότι ο ανταγωνισμός για το κυνήγι του καπιταλιστικού κέρδους είναι μια αέναη διαδικασία, όπως και τα μέτρα και αντίμετρα των ανταγωνιστών.

Οι διαδικασίες αυτές γίνονται ταυτόχρονα με εσωτερικές αντιθέσεις, αφού και το κάθε ξεχωριστό τμήμα του κεφαλαίου στο πλαίσιο του αστικού κράτους έχει και τα ιδιαίτερα συμφέροντά του. Ετσι, τμήματα του κεφαλαίου που θίγονται από τα αντίμετρα της ΕΕ, όπως π.χ. της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας, ζητάνε να υπάρξει «αυτοσυγκράτηση» γιατί «τα αντίποινα δεν είναι λύση». Οι κινήσεις εθνοκρατικού προστατευτισμού δημιουργούν αντιδράσεις και στις ίδιες τις ΗΠΑ και στα δύο αστικά κόμματα, Δημοκρατικούς και Ρεπουμπλικάνους, και ο επικεφαλής του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου του Λευκού Οίκου, Γκάρι Κον, υπέβαλε την παραίτησή του.

Τα τελευταία στατιστικά στοιχεία του 2017 στις ΗΠΑ σχετικά με την πορεία του εμπορικού ελλείμματος, που αξιοποιούνται για τα μέτρα του Τραμπ, είναι ενδεικτικά, αν και βέβαια ο οικονομικός πόλεμος ανάμεσα στα καπιταλιστικά κράτη δεν αφορά τη ρύθμιση του εμπορικού ισοζυγίου, αλλά τη συνολική αντιπαράθεση για τον έλεγχο των αγορών. Το συνολικό έλλειμμα σε αγαθά και υπηρεσίες εμφανίζεται στα 566 δισ. δολάρια το 2017, δηλαδή οι εισαγωγές ήταν 2,895 τρισ. δολάρια και οι εξαγωγές 2,329 τρισ. Οι ΗΠΑ εξήγαγαν σε μεγάλες ποσότητες αεροσκάφη, αυτοκίνητα, τρόφιμα και άλλα προϊόντα, και εισήγαγαν σε πολύ μεγάλες ποσότητες κινητά τηλέφωνα, άλλες συσκευές, αυτοκίνητα και πετρέλαιο.

Πάνω από το 65% του συνολικού ελλείμματος των ΗΠΑ, δηλαδή 375 δισ. δολάρια, είναι με την Κίνα, από την οποία οι κυριότερες εισαγωγές είναι σε ηλεκτρονικά είδη ευρείας κατανάλωσης, είδη ένδυσης και μηχανήματα. Βεβαίως, ένα σημαντικό μέρος από αυτές τις εισαγωγές στις ΗΠΑ, κάτι που «χτυπάνε» και οι Κινέζοι αξιωματούχοι, προέρχεται και από πολυεθνικές αμερικανικών συμφερόντων που δραστηριοποιούνται στην Κίνα, αξιοποιώντας τη φτηνή εργατική δύναμη και το ευνοϊκότερο επενδυτικό περιβάλλον (άρα μεγαλύτερη κερδοφορία), και επομένως δεν είναι ακριβώς εξαγωγές της Κίνας.

Στις «κερδισμένες» χώρες στο εμπόριο με τις ΗΠΑ είναι και το Μεξικό, με 71 δισ. δολάρια. Οι εξαγωγές σε αυτό είναι κυρίως σε εξαρτήματα αυτοκινήτων και πετρελαϊκά προϊόντα και οι εισαγωγές σε αυτοκίνητα, φορτηγά, εξαρτήματα αυτοκινήτων και γεωργικά προϊόντα.

Στην τρίτη θέση είναι η Ιαπωνία με 69 δισ. δολάρια. Η πέμπτη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο εισάγει από τις ΗΠΑ γεωργικά προϊόντα, βιομηχανικά, αεροσκάφη και φάρμακα και εξάγει αυτοκίνητα, βιομηχανικά προϊόντα και εξοπλισμό.

Η Γερμανία έρχεται τέταρτη, με πλεόνασμα προς τις ΗΠΑ 65 δισ. δολάρια. Οι ΗΠΑ εξάγουν κυρίως αυτοκίνητα, αεροσκάφη και φαρμακευτικά προϊόντα, και εισάγουν παρόμοια προϊόντα, αυτοκίνητα και ανταλλακτικά αυτοκινήτων, βιομηχανικά μηχανήματα και φάρμακα.

Ο Καναδάς, από τους βασικούς εταίρους στη Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (NAFTA) μαζί με το Μεξικό, έχει πλεόνασμα 18 δισ. δολάρια. Οι ΗΠΑ εισάγουν πετρέλαιο και φυσικό αέριο και εξάγουν κυρίως αυτοκίνητα, ανταλλακτικά, βιομηχανικά μηχανήματα, εξοπλισμό και πετρέλαιο.

Αυτές οι πέντε χώρες κατά σειρά (Κίνα, Καναδάς, Μεξικό, Ιαπωνία και Γερμανία) είναι και οι μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ, με βάση το συνολικό όγκο του διμερούς εμπορίου. Χαρακτηριστικά, με την Κίνα ανέρχεται στα 636 δισ. δολάρια και με τη Γερμανία στα 171 δισ. Επίσης, από το δημόσιο χρέος των ΗΠΑ, ύψους 6,5 τρισ. δολαρίων (το συνολικό υπολογίζεται στα 20 τρισ.), η Κίνα κατέχει σε ομόλογα του αμερικανικού Δημοσίου 1,2 τρισ. και η Ιαπωνία άλλα 1,1 τρισ.

Οι ΗΠΑ έχουν επίσης έλλειμμα με την ΕΕ ως σύνολο που φτάνει τα 151,4 δισ. δολάρια, με την Ινδία 22 δισ., με τη Ρωσία 10 δισ. και με τη Σαουδική Αραβία 2,7 δισ.

Στα στοιχεία αυτά, δεν διευκρινίζεται αν περιλαμβάνονται και τα έσοδα από τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς που πουλάνε οι ΗΠΑ (πρωτοπόρες σε αυτόν τον τομέα το 2016, με 33% των συνολικών εξαγωγών όπλων, ενώ ακολουθούν η Ρωσία με 22% και η Κίνα με 6,6%).

Η κίνηση Τραμπ, με τις απειλές αλλά και τα συγκεκριμένα μέτρα προστατευτισμού που προωθεί, εκφράζει πρωταρχικά τη διάθεση των ΗΠΑ να επαναδιαπραγματευτούν με τις υπόλοιπες καπιταλιστικές δυνάμεις τους όρους του διεθνούς εμπορίου. Ετσι, επανεξετάζονται διακρατικές συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου των ΗΠΑ σε: α) Βόρεια Αμερική, με Καναδά και Μεξικό (NAFTA) β) ΕΕ, σε σχέση με τη λεγόμενη Διατλαντική Συμφωνία (ΤΤΙΡ) με τις χώρες - μέλη της Ευρωένωσης και κυρίως σε σχέση με τη μεγάλη διαφορά εισαγωγών - εξαγωγών από τη Γερμανία γ) στον Ειρηνικό, υπήρξε αποχώρηση από την Διειρηνική Συμφωνία (ΤΡΡ). Μάλιστα, την ίδια ώρα που ο Τραμπ ανακοίνωνε την αύξηση δασμών, ανακοινώθηκε η νέα συμφωνία με την επωνυμία Ολοκληρωμένη και Προοδευτική Διειρηνική Συνεργασία (Comrehensive and Progressive Trans-Pacific Partnership, CPTTP) όπου συμμετέχουν οι 11 χώρες που ήταν στις αρχικές της ΤPΡ Καναδάς, Ιαπωνία, Σουλτανάτο του Μπρουνέι, Βιετνάμ, Σιγκαπούρη, Μαλαισία, Αυστραλία, Χιλή, Μεξικό, Νέα Ζηλανδία και Περού.

Η κίνηση Τραμπ λαμβάνει χώρα σε μια περίοδο που η καπιταλιστική ανάπτυξη εξακολουθεί να κινείται σε χαμηλούς ρυθμούς στις περισσότερες χώρες. Τα κεφάλαια που υπερσυσσωρεύονται - αποτέλεσμα της εντατικής εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο - εξακολουθούν να πονοκεφαλιάζουν και να προβληματίζουν για το ενδεχόμενο έναρξης ενός νέου κύκλου κρίσης. Ενώ τα όποια σχέδια υπάρχουν για μεγάλα επενδυτικά σχέδια (ιδιαίτερα σε τομείς της Ενέργειας, διαδρόμων μεταφοράς εμπορευμάτων κ.λπ.) προϋποθέτουν την επίλυση αντιθέσεων ισχυρών μονοπωλιακών συμφερόντων είτε με συμβιβασμούς είτε με σύγκρουση.

Στις Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για το 20ό Συνέδριο αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Η διαφαινόμενη ενίσχυση της πολιτικής του προστατευτισμού θα επιδράσει αρνητικά στην ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου, που ήδη κινείται σε σχετικά χαμηλούς ρυθμούς. Την ίδια στιγμή εντείνονται οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί και οι αντιθέσεις. Αυξάνεται αντικειμενικά ο κίνδυνος πιο εκτεταμένων, πιο γενικευμένων ιμπεριαλιστικών πολεμικών αναμετρήσεων. Αυξάνεται επίσης η πιθανότητα ανακατατάξεων και κλονισμού της συνοχής ιμπεριαλιστικών συμμαχιών, όπως του ΝΑΤΟ (...).

Η υποβόσκουσα νέα, πιο συγχρονισμένη οικονομική κρίση, η όξυνση της διαπάλης για τον έλεγχο αγορών, ενεργειακών πηγών και δρόμων μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου, οι υπάρχουσες πολεμικές εστίες στη Μέση Ανατολή και στην Ουκρανία, οι εντάσεις στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη σε σχέση με τη Ρωσία, στην Αρκτική και στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας, αυξάνουν και τον κίνδυνο μιας ευρύτερης γενίκευσης του ιμπεριαλιστικού πολέμου (...)».

Με τέτοια κριτήρια χρειάζεται ο λαός να βλέπει τις εξελίξεις, να ανεβαίνουν η επιφυλακή και η αγωνιστική εγρήγορση απέναντι στους ιμπεριαλιστές, τα σχέδια και τους ανταγωνισμούς τους.