Και αυτές οι αντιλήψεις έχουν σχέση με τα κοινωνικά όρια της εργατικής τάξης. Ζήτημα θεμελιακό για τη στρατηγική και την ταχτική του Κομμουνιστικού Κόμματος και του επαναστατικού κινήματος, ιδιαίτερα για την πολιτική ενότητας και συμμαχιών, μαζί βεβαίως με το πρωταρχικό, ποια κοινωνική δύναμη, αντικειμενικά είναι φορέας του σοσιαλισμού -κομμουνισμού, άρα και πρωτοπορία, ηγέτης, στην ταξική πάλη.

Στις αστικές κοινωνικές επιστήμες, στα πολιτικά έντυπα και στην πολιτική γενικά, χρησιμοποιούνται διάφοροι όροι για τον προσδιορισμό διαφόρων κοινωνικών ομάδων. Αρκετά γνωστοί και διαδεδομένοι είναι όροι όπως: Εργαζόμενοι, υπάλληλοι, μισθωτοί ή μισθοσυντήρητοι, παραγωγοί ή παραγωγικές τάξεις, ή ακόμη και συγκεκριμένοι προσδιορισμοί επαγγελμάτων κλπ. Οι όροι αυτοί προσδιορίζουν συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων στην κοινωνία με βάση ένα κοινό γνώρισμα.

Για παράδειγμα: Με τον όρο μισθωτοί, προσδιορίζουμε μια κατηγορία ανθρώπων, που το εισόδημά τους, το αποκτούν με τη μορφή μισθού. Το γνώρισμα αυτό είναι ουσιαστικό μόνο από την άποψη ότι διαχωρίζει μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων από τον τρόπο απόκτησης του εισοδήματός τους. Αυτό το γνώρισμα όχι μόνο δεν είναι ικανό, για να προσδιορίσει τα ταξικά χαρακτηριστικά αυτών των ανθρώπων, αλλά μπορεί να τα συγκαλύπτει. Ο εργάτης στη βιομηχανία ή το εμπόριο είναι μισθωτός αλλά έχει εκτελεστικό ρόλο στην παραγωγική διαδικασία και το ύψος του μισθού του κινείται γύρω από την αξία της εργατικής του δύναμης, που την πουλά για να το αποκτήσει.

Ο γενικός διευθυντής της ίδιας επιχείρησης ή ο διευθύνων σύμβουλος έχει διευθυντικό ρόλο στην οργάνωση της παραγωγικής διαδικασίας, φαίνεται ότι παίρνει μισθό, αλλά το ύψος του είναι πολλαπλάσιο του εργάτη, προέρχεται δε από το κέρδος της επιχείρησης. Και οι δυο είναι μισθωτοί, αλλά ο ένας ανήκει στην εργατική τάξη και ο άλλος στην αστική τάξη.

Με τον όρο εργαζόμενοι, προσδιορίζουμε μια συγκεκριμένη κατηγορία ανθρώπων που το κοινό τους χαρακτηριστικό είναι ότι εργάζονται. Αυτό όμως δεν αρκεί, για να προσδιορίσει τα ταξικά τους χαρακτηριστικά, τη διάκριση σε ποια τάξη ανήκουν. Ο εργάτης είναι εργαζόμενος, αλλά εργαζόμενος είναι και ο έμπορος που έχει ένα μικρό κατάστημα και εργάζεται μόνος του σ' αυτό, ή με τα μέλη της οικογένειάς του, ή ανάλογα και ο βιοτέχνης που μπορεί να απασχολεί ταυτόχρονα και δυο εργάτες, αλλά εργάζεται και ο ίδιος. Αυτοί όμως ανήκουν στα μεσαία στρώματα. Συνεπώς, για να προσδιορίσουμε ακριβώς σε ποια τάξη ή στρώμα ανήκει κάθε μέλος της κοινωνίας, και επειδή καθαρός καπιταλισμός δεν υπάρχει, είναι αναγκαίο και υποχρεωτικό να συνυπολογίζουμε τα τέσσερα κριτήρια του ορισμού του Λένιν.

Στις συνθήκες της επιστημονικοτεχνικής προόδου, της αυτοματοποίησης, των «νέων τεχνολογιών» και της πληροφορικής, η αύξηση εργατών με ανεβασμένο μορφωτικό επίπεδο, με προσφορά κυρίως πνευματικής εργασίας είναι αναγκαία, για να κινηθούν τα συνεχώς αναπτυσσόμενα μέσα παραγωγής. Οι διανοούμενοι που ανήκουν στην εργατική τάξη αποτελούν ξεχωριστό τμήμα της. Σε σύγκριση με τις άλλες κατηγορίες της εργατικής τάξης, το τμήμα αυτό, ακριβώς επειδή έχει υψηλό μορφωτικό επίπεδο και κάνει πνευματική εργασία, ο τρόπος που επικοινωνεί στα πλαίσια της εργασίας και της ζωής του, το αποσπούν από τα άλλα τμήματα της εργατικής τάξης και του διαμορφώνουν διαφορετική ψυχολογία, πράγμα που πολλές φορές το δυσκολεύει να συνειδητοποιήσει την πραγματική κοινωνική του θέση. Το γεγονός όμως αυτό δεν αναιρεί καθόλου την αντικειμενική ταξική θέση αυτών των διανοουμένων, αλλά μόνο υπογραμμίζει στο συνειδητό τμήμα της εργατικής τάξης την ανάγκη να καταβάλλει μεγαλύτερες προσπάθειες για να τους διαπαιδαγωγήσει προλεταριακά στην πορεία της ταξικής πάλης.

Γίνεται αντιληπτό ότι όλες αυτές οι θεωρίες ένα σκοπό έχουν. Να εμποδίσουν την ταξική συνειδητοποίηση της εργατικής τάξης, να συσκοτίσουν το δρόμο της πραγματικής της απελευθέρωσης από την εκμετάλλευση και να διαιωνίζουν τον καπιταλισμό.