ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Κυριακή 10 Οχτώβρη 2004
Σελ. /24
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΗΛΙΟΣ
Τρικυμιώδης βίος με συνέπειες στη Γη

Μια πρώτης τάξης καταιγίδα για παρατήρηση ήρθε πέρσι το φθινόπωρο με αρκετά έγκαιρη προειδοποίηση. Επί δύο βδομάδες, η ομάδα ηλιακών κηλίδων 10486 αναδευόταν βίαια στο πρόσωπο του Ηλιου σαν θύελλα που δε λέει να κοπάσει. Η αναταραχή είχε τελικά ως αποτέλεσμα τη δημιουργία γιγαντιαίων κεραυνών που έλουσαν τους δορυφόρους του πλανήτη μας, 148 εκατομμύρια χιλιόμετρα μακριά, με ακτίνες Χ και ακτίνες γάμα. Εξίσου γιγαντιαίες εκρήξεις, που συνόδευσαν τους κεραυνούς, εκτόξευσαν στο Διάστημα υπέρθερμο πλάσμα και σωματίδια υψηλής ενέργειας συνολικού βάρους, περίπου όσο το βουνό Εβερεστ.

Οι ηλιακές εκλάμψεις και οι εκτοξεύσεις μάζας από το ηλιακό στέμμα είναι καθημερινό φαινόμενο της ταραχώδους ζωής του άστρου μας, αλλά και κάθε άστρου στο σύμπαν. Ομως η περίπτωση των κηλίδων 10486 ήταν εξαιρετική. Στις 20 Οκτώβρη 2003 πυροδότησαν μια από τις ισχυρότερες ηλιακές εκλάμψεις που καταγράφτηκαν ποτέ, μια έκλαμψη που έτυχε να σημαδεύει κατευθείαν στη Γη. Κι αυτή ήταν νάνος μπροστά στην έκλαμψη που ακολούθησε στις 4 Νοέμβρη, όταν εμφανίστηκε η ισχυρότερη έκλαμψη που καταγράφτηκε ποτέ, τόσο ισχυρή που τα όργανα καταγραφής ειδικού γεωστατικού δορυφόρου βγήκαν εκτός κλίμακας, με αποτέλεσμα να μην ξέρουμε πόσο ακριβώς ισχυρή ήταν.

Η Γη ήταν τυχερή αυτή τη φορά. Οταν η εκτόξευση μάζας από το ηλιακό στέμμα (ΕΜΗΣ) της 28ης Οκτώβρη έφτασε στον πλανήτη μας, το μαγνητικό της πεδίο είχε την ίδια κατεύθυνση με το γήινο. Ως αποτέλεσμα, η μόνη ζημιά στην επιφάνεια ήταν μια διακοπή ρεύματος στη Σουηδία. Οσο για το περιστατικό της 4ης Νοέμβρη, δεν αποτέλεσε πρόβλημα, γιατί η ΕΜΗΣ που το συνόδευε δεν ήταν στραμμένη προς τη Γη.

Στην ατμόσφαιρα, αλλά και μακριά στο Διάστημα, η κατάσταση ήταν πιο επικίνδυνη. Οι πιλότοι αναγκάστηκαν να πετάξουν τα αεροπλάνα τους σε πιο χαμηλό ύψος για να αποφύγουν την έκθεση των επιβατών και του πληρώματος στην αυξημένη εισερχόμενη ακτινοβολία. Οι αερογραμμές χρειάστηκε να αναδρομολογήσουν τις υπερωκεάνιες πτήσεις τους έτσι που να περνούν πιο κοντά στον ισημερινό, γιατί τα παράσιτα από τα φορτισμένα σωματίδια της καταιγίδας ήταν πολύ έντονα κοντά στους πόλους και διέκοπταν τις ραδιοεπικοινωνίες. Οι αστροναύτες και κοσμοναύτες του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού χρειάστηκε να αναζητήσουν προσωρινό καταφύγιο σε μια περιοχή του σταθμού με ειδική προστασία από την ακτινοβολία. Τουλάχιστον 30 δορυφόροι της ΝΑΣΑ παρουσίασαν προβλήματα στο δεκαπενθήμερο μετά την έκρηξη του Οκτώβρη και ένας ιαπωνικός αχρηστεύτηκε. Ακόμα και τόσο μακριά όσο βρίσκεται ο Αρης, ένα από τα όργανα του διαστημοπλοίου «Οδύσσεια» - όργανο κατασκευασμένο για να προσδιορίσει τον κίνδυνο από την ακτινοβολία για τους μελλοντικούς αστροναύτες - έπαθε σημαντική ζημιά.

Οι καταιγίδες του φθινοπώρου του 2003 έφεραν στο επίκεντρο κάτι που οι φυσικοί που ασχολούνται με τον Ηλιο γνωρίζουν εδώ και πολύ καιρό: ο Ηλιος δεν είναι ο φιλήσυχος γείτονας που φαίνεται. Καθώς ο ανθρώπινος πολιτισμός βασίζεται όλο και περισσότερο στα ηλεκτρονικά συστήματα, η παρακολούθηση του διαστημικού καιρού και η έγκαιρη πρόβλεψη των έκτακτων φαινομένων που παρουσιάζει γίνεται πιο αναγκαία.


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: «Discover»


Κάθε δευτερόλεπτο που περνά, ο Ηλιος μετατρέπει 4 εκατομμύρια τόνους ύλης σε ενέργεια. Οι πυρηνικές αντιδράσεις που παράγουν την ενέργεια πραγματοποιούνται στον πυρήνα του, εκεί που το υδρογόνο συμπιέζεται σε τέτοιο βαθμό που δημιουργούνται τεράστιες θερμοκρασίες, ικανές να πυροδοτήσουν τη σύντηξη δύο πυρήνων αυτού του στοιχείου και τη δημιουργία ενός πυρήνα του στοιχείου ήλιο.

Σήμερα ο Ηλιος αποτελείται κυρίως από υδρογόνο (78%) και ήλιο (20%). Το υπόλοιπο είναι βαρύτερα στοιχεία. Οι αστροφυσικοί υπολογίζουν ότι βρίσκεται στο μέσο της ζωής του, συνολικής διάρκειας 12 δισεκατομμυρίων ετών. Κατατάσσεται στην ομάδα των κίτρινων νάνων, δηλαδή των αστεριών με μέτριο μέγεθος και θερμοκρασία. Σε 7 δισεκατομμύρια χρόνια θα διογκωθεί, φτάνοντας μέχρι και 250 φορές το σημερινό του μέγεθος, μετατρεπόμενος έτσι σε ερυθρό γίγαντα. Μισό δισεκατομμύριο χρόνια μετά θα συρρικνωθεί σε ένα μικροσκοπικό λευκό νάνο, με μόλις το ένα εκατοστό του σημερινού του μεγέθους. Τελικά, θα γίνει ένας καφέ ή μαύρος νάνος, ένα κομμάτι αστρικής ύλης που δεν εκπέμπει πια φως (αν στο μεταξύ δεν του έχει συμβεί τίποτα άλλο μέσα στη γαλαξιακή γειτονιά).

Αν και οι φυσικοί μπορούν να προβλέψουν την εμφανή πλευρά της ζωής του ήλιου, δεν μπορούν να απαντήσουν σε πολλά ερωτήματα για την εσωτερική ζωή του. Το κυριότερο είναι το ερώτημα τι προκαλεί τα μαγνητικά πεδία, που αποτελούν τον κινητήρα των φαινομένων του εντεκαετούς (κατά μέσο όρο) κύκλου της ηλιακής δραστηριότητας;



Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ