ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Τετάρτη 10 Γενάρη 2018
Σελ. /24
ΟKΤΩΒΡΙΑΝΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ
Η Φυσική Αγωγή αναπόσπαστο μέρος της εκπαιδευτικής διαδικασίας στην ΕΣΣΔ

Παρέλαση αθλητών στην 1η Πανενωσιακή Σπαρτακιάδα (1928) στην Κόκκινη Πλατεία
Παρέλαση αθλητών στην 1η Πανενωσιακή Σπαρτακιάδα (1928) στην Κόκκινη Πλατεία
Μιλώντας για το εκπαιδευτικό σύστημα στην ΕΣΣΔ, θα ήταν παράλειψη σε τούτο το αφιέρωμά μας «Οκτωβριανή Επανάσταση και Παιδεία» (που ολοκληρώνεται σήμερα με αυτό το δημοσίευμα) να μην αναφερθούμε στη φυσική αγωγή, η οποία ήταν αναπόσπαστο στοιχείο στο σύνολο του εκπαιδευτικού συστήματος, θέτοντας τις βάσεις για το μαζικό λαϊκό αθλητισμό, αλλά και για τα επιτεύγματα της ΕΣΣΔ στον τομέα του αθλητισμού.

Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι η πολιτιστική πρόοδος μιας κοινωνίας στην εποχή μας είναι αδιανόητη χωρίς την πρόοδο φυσικής κουλτούρας του λαού και της νεολαίας. Την ένταξη δηλαδή της σωματικής άσκησης ως συστατικού στοιχείου της καθημερινότητάς του, του τρόπου ζωής του. Αυτό έγινε πράξη κατά τη διάρκεια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στο κράτος όπου πρωτοεδραιώθηκε η εξουσία της εργατικής τάξης. Η φυσική κουλτούρα είχε αγκαλιάσει το εκπαιδευτικό σύστημα, την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, την επιστημονική οργάνωση της εργασίας, τη δομή όλου του σοσιαλιστικού τρόπου ζωής. Η δημιουργία ενός ενιαίου συστήματος φυσικής μόρφωσης ήταν ένα μοναδικό επίτευγμα της σοσιαλιστικής κοινωνίας.

Απαραίτητο στοιχείο διαμόρφωσης της προσωπικότητας

Τα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά του συστήματος αυτού καθορίζονται πρωταρχικά απ' το γεγονός ότι αναπτύχθηκε ως σημαντικό κομμάτι του συνολικού εκπαιδευτικού συστήματος. Σκοπός του ήταν η ανάπτυξη και η ολοκλήρωση της προσωπικότητας, η θωράκιση της υγείας και η ανύψωση του πολιτιστικού - τεχνικού επιπέδου των αυριανών εργαζομένων που αποτελούν την κύρια παραγωγική δύναμη. Στόχος για το κάθε άτομο ήταν να συνδυάζει αρμονικά πνευματικό πλούτο, ηθικές αρχές και φυσική καλή κατάσταση. Αυτό, για παράδειγμα, εκφράζεται σε όλα τα κύρια χαρακτηριστικά του συστήματος φυσικής αγωγής, στη δομή του, τα ιδεολογικά και προγραμματικά θεμέλια που βάζει το περιεχόμενό του. Παράλληλα, πρέπει να σκεφτούμε ότι η κοινωνική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής και η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων οδηγούσαν στην ποσοτική και ποιοτική αξιοποίηση του μη εργάσιμου χρόνου. Ετσι η κουλτούρα της φυσικής αγωγής που αποκτιόταν από μικρή ηλικία μπορούσε να συνεχίσει να ανθεί και στη συνέχεια.


Με τη σωματική αγωγή είχαν τη δυνατότητα να ασχολούνται όλες οι ηλικίες, να οργανώνονται σε συλλόγους και αθλητικές λέσχες. Ενα βασικό χαρακτηριστικό ήταν η υλικοτεχνική υποδομή και η εξέλιξη της επιστημονικής στήριξης, με ειδικευμένα στελέχη σε όλα τα επίπεδα που προέρχονταν από ανώτατα ιδρύματα. Βάση του συστήματος φυσικής αγωγής ήταν το σχολείο. Κάθε σχολικό συγκρότημα διέθετε τους δικούς του χώρους (ανοικτά και κλειστά γυμναστήρια), το δικό του εξοπλισμό με βάση τις ανάγκες των μαθητών. Την ευθύνη για την κατασκευή και τη συντήρησή τους την είχε το κράτος. Το σχολείο αποτελούσε τη βάση απ' την οποία αξιολογούνταν, επίσης, η κλίση και το ταλέντο σύμφωνα με τις προδιαγραφές του κάθε αθλήματος.

Η συστηματική ενασχόληση με τον αθλητισμό γινόταν είτε σε υποχρεωτική είτε σε εθελοντική βάση. Η φυσική αγωγή ήταν υποχρεωτική για τους μαθητές όλων των σχολείων, των επαγγελματικών και τεχνικών σχολών, των μέσων ειδικών και των ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων κ.ά., αλλά πέρα από τα σχολεία και τις σχολές, μπορούσαν αν ήθελαν να συμμετέχουν επιπλέον σε αθλητικούς συλλόγους και σωματεία.

Εδώ πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι ο αθλητισμός στις σοσιαλιστικές χώρες δεν ήταν «επαγγελματικός». Κανένας διάσημος αθλητής ή πρωταθλητής, καμιά ομάδα δεν είχε και δεν έχει τον τίτλο του επαγγελματία. Οπως όλος ο κόσμος τελειώνοντας τις σπουδές είχε εξασφαλισμένη δουλειά, έτσι και οι αθλητές, ακόμα και οι πρωταθλητές της ΕΣΣΔ, είχαν τη θέση τους στην παραγωγή, αλλά εξασφάλιζαν άδειες για προπονήσεις και αγώνες, χωρίς να χάνουν το μεροκάματό τους, εξασφαλίζονταν επίσης από το κράτος τα έξοδα των ταξιδιών τους όταν χρειάζονταν να μετακινηθούν για αγώνες στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό. Και από αυτήν τη σκοπιά γίνεται φανερό ότι ο αθλητισμός στην ΕΣΣΔ ήταν μέσο εκπαίδευσης, πρώτιστα της νεολαίας και στη συνέχεια όλου του λαού, και όχι μέσο πλουτισμού, ξέπλυμα χρήματος και φαγοπότι χορηγών, όπως συμβαίνει σήμερα στον καπιταλισμό.

Η συμβολή της Ανώτατης Εκπαίδευσης και της Ερευνας

Γήπεδο στο εσωτερικό του κεντρικού κτιρίου του κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας
Γήπεδο στο εσωτερικό του κεντρικού κτιρίου του κρατικού Πανεπιστημίου της Μόσχας
Εξετάζοντας την αλληλένδετη σχέση της Εκπαίδευσης και της φυσικής αγωγής στην ΕΣΣΔ, πρέπει να τη δούμε και από την αντίστροφη πλευρά. Δηλαδή, όχι μόνο η φυσική αγωγή ήταν αναπόσπαστο μέρος της εκπαίδευσης, αλλά και το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα λειτούργησε στην υπηρεσία της ανάπτυξης του συστήματος φυσικής αγωγής και αθλητισμού.

Σύμφωνα με στοιχεία της Σοβιετικής Εγκυκλοπαίδειας, το 1976 στην ΕΣΣΔ υπήρχαν εκατοντάδες χιλιάδες γήπεδα, στάδια, γυμναστήρια, κολυμβητήρια, αυτοκινητοδρόμια, σκοπευτήρια, παγοδρόμια, πίστες του σκι κ.τ.λ. Ετσι, σε αυτές τις υποδομές, στον αθλητισμό εργάζονταν μόνιμα περίπου 300.000 άνθρωποι και από αυτούς περίπου το 70% είχε αποφοιτήσει από ανώτατες και μεσαίες σχολές φυσικής αγωγής, ενώ εθελοντικά ως κοινωνική υπηρεσία πρόσφεραν τη δουλειά τους 5,8 εκατομμύρια τεχνικοί και προπονητές και 4,2 εκατομμύρια διαιτητές.

Περισσότερα από 210 μεσαία και ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα κατάρτιζαν τα στελέχη του αθλητισμού. 24 ανώτατες σχολές σωματικής αγωγής, 84 πανεπιστημιακές σχολές για σωματική διαπαιδαγώγηση στις ανώτατες παιδαγωγικές σχολές, 25 μέσες σχολές αθλητισμού και 10 σχολές προπονητών μόρφωναν προπονητές και δασκάλους της γυμναστικής. Κάθε χρόνο αποφοιτούσαν πάνω από 15.000 γυμναστές με ανώτατη και 10.000 με μεσαία κατάρτιση.

Κολυμβητικό κέντρο
Κολυμβητικό κέντρο
Για τα επιστημονικά στελέχη λειτουργούσε, επίσης, σύστημα μεταπτυχιακών σπουδών στα κυριότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα φυσικής αγωγής (Μόσχα, Λένινγκραντ, Κίεβο, Μινσκ, Τιφλίδα).

Ενας τομέας που αναπτύχθηκε παράλληλα με το όλο σύστημα του αθλητισμού ήταν αυτός της Αθλητιατρικής. Μιας επιστήμης που στο κέντρο της προσοχής της έχει την κατάσταση του οργανισμού όσων αθλούνται, αλλά και τις βλάβες ή τις κακώσεις που μπορεί να προκληθούν από την άσκηση. Μια σειρά κομμουνιστών επιστημόνων όπως ο Σεμάσκο, ο Γκορονέφσκι, ο Σαρκίζοφ, ο Κριτσιάκοφ, ο Λετούνοφ κ.ά. έθεσαν τις επιστημονικές και οργανωτικές βάσεις της Αθλητιατρικής και την έκαναν συστατικό τμήμα του σοβιετικού συστήματος Υγείας και Γυμναστικής. Το 1920 ιδρύθηκε η έδρα της Αθλητιατρικής σε εκπαιδευτικά ινστιτούτα επιστημονικών ερευνών γυμναστικής που αποτελούνταν από εργαστήρια και ανάλογα τμήματα. Από το 1940 αθλητιατρικά εξειδικευμένα ιατρεία και κοινά ιατρεία έκαναν ελέγχους σε όλες τις ειδικότητες που ασχολούνταν με τον αθλητισμό και τη γυμναστική. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη δεκαετία του 1970 υπήρχαν πάνω από 300 εξειδικευμένα ιατρεία και πάνω από 500 απλά, που όμως είχαν τη δυνατότητα να πραγματοποιούν αθλητιατρικές εξετάσεις.

Ολο αυτό το οικοδόμημα της αθλητιατρικής επιστήμης έβρισκε εφαρμογή σε κάθε τομέα όπου υπήρχε αθλητισμός στην ΕΣΣΔ. Σε Σχολεία, αθλητικές σχολές, αθλητικές λέσχες, σωματεία, ακόμα και στον αθλητισμό που πραγματοποιούνταν στα εργοστάσια, ο κάθε αθλητής υποστηριζόταν από ιατρική παρακολούθηση. Είναι χαρακτηριστικό ότι στα απλά σχολεία οι μαθητές περνούσαν υποχρεωτική ιατρική εξέταση ανά δίμηνο, συνοδεία των γυμναστών τους. Το ίδιο εντατικοί έλεγχοι πραγματοποιούνταν και στις αθλητικές σχολές, τα πανεπιστήμια, αλλά και στα εργοστάσια.

Εκλαΐκευση της ιδέας και της σημασίας του αθλητισμού


Βλέποντας τη φυσική αγωγή και τον αθλητισμό ως στοιχείο διαπαιδαγώγησης ολόκληρου του λαού, το σοβιετικό κράτος αξιοποιούσε πέρα από το σχολείο και μια σειρά άλλες μορφές για να επικοινωνήσει και να εκλαϊκεύσει τη σημασία της ενασχόλησης με τον αθλητισμό.

Για το σκοπό αυτό, για παράδειγμα, πανενωσιακές αθλητικές παρελάσεις και μαζικές αθλητικές και γυμναστικές επιδείξεις πραγματοποιούνταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα στο σοβιετικό κράτος. Σε αυτό το πλαίσιο, πραγματοποιούνταν πάνω από 300 αθλητικοί αγώνες το χρόνο, ενώ το 1939 καθιερώθηκε η Μέρα του Αθλητισμού ως ενιαία πανενωσιακή γιορτή.

Το 1976 εκδίδονταν πάνω από 30 αθλητικές εφημερίδες και περιοδικά, που το συνολικό τιράζ τους ξεπερνούσε τα 7 εκατομμύρια αντίτυπα. Ο αθλητικός κρατικός εκδοτικός οίκος «Σωματική αγωγή και αθλητισμός» και άλλα εκδοτικά ιδρύματα εξέδιδαν κάθε χρόνο πάνω από 700 τίτλους βιβλίων και άλλες εκδόσεις, που το συνολικό τους τιράζ ξεπερνούσε τα 10 εκατομμύρια αντίτυπα.

Κάθε χρόνο, προβάλλονταν 40 ντοκιμαντέρ με εκλαϊκευτικές επιστημονικές, διδακτικές και καλλιτεχνικές ταινίες για τη φυσική αγωγή και τον αθλητισμό. Πολλές, μάλιστα, από αυτές τις ταινίες είχαν βραβευτεί και σε διεθνή κινηματογραφικά φεστιβάλ. Στο πρόγραμμα της κεντρικής τηλεόρασης, ο συνολικός αριθμός των εκπομπών που είχαν ως θέμα τους τη σωματική αγωγή και τον αθλητισμό έφτανε περίπου τις 900 ώρες το χρόνο.

Αν αναλογιστεί κανείς όλα όσα σημειώσαμε μέχρι τώρα, γίνεται κατανοητό γιατί η Σοβιετική Ενωση για πολλά χρονιά αποτέλεσε το παράδειγμα ανάπτυξης και εξέλιξης της αθλητικής επιστήμης, της φυσικής αγωγής και του αθλητισμού. Η προσφορά της στο παγκόσμιο αθλητικό κίνημα, οι κατακτήσεις των λαών της αποτελούν ακόμη και σήμερα άπιαστο όνειρο για εκατομμύρια εργαζόμενους σε όλο τον κόσμο.




Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ