ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Τετάρτη 1 Αυγούστου 2018
Σελ. /24
Στιγμές από την εκατοντάχρονη διαπάλη του ΚΚΕ με τις μεταμορφώσεις του αστικού σχολείου

«Να δώσουμε αληθινή μόρφωση σε όλο τον λαό (...), να γκρεμίσουμε όλα τα τείχη που το συμφέρον της ολιγαρχίας υψώνει μπροστά στα παιδιά του λαού».

Δημήτρης Γληνός, 1936

Από τότε που ο Δημήτρης Γληνός έγραψε τα παραπάνω λόγια, έχουν περάσει πολλά χρόνια. Πολλές κυβερνήσεις έχουν έρθει κι έχουν φύγει, πολλές εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις έχουν γίνει. Εκείνο το αίτημα, όμως, για «αληθινή μόρφωση σε όλο τον λαό», παραμένει ακόμα ανικανοποίητο. Και δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς, όσο η κοινωνία της εκμετάλλευσης απαιτεί το σχολείο να εξυπηρετεί την εξουσία των λίγων, των αστών.

Το ΚΚΕ, από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής του το 1918 (με το όνομα ΣΕΚΚΕ τότε), έθεσε ψηλά στην επεξεργασία και τη δράση του το ζήτημα της Παιδείας του λαού. Από τα γεννοφάσκια του ακόμα, αποσαφήνισε και τον χαρακτήρα της Παιδείας την οποία ζητούσε. Ετσι, στο ιδρυτικό του Συνέδριο διατυπώνεται η θέση: «Εκλαϊκευσις της εκπαιδεύσεως. Αυστηρά εφαρμογή της υποχρεωτικής εκπαιδεύσεως».

Σε αυτήν τη ρότα και σε μια πορεία ωρίμανσης, το Κόμμα μας έδωσε και δίνει μάχες για μια Παιδεία καθολική, δημόσια και δωρεάν, ενώ σε αυτήν την πορεία ξεπροβάλλει σιγά - σιγά και η θέση για τον ενιαίο χαρακτήρα του σχολείου.

Αυτή η θέση του ΚΚΕ δεν ήταν σύνθημα ούτε μεγαλοστομία. Εδωσε και συνεχίζει να δίνει την αφετηρία για τη διατύπωση άμεσων αιτημάτων πάλης στο σήμερα, το κριτήριο της διαπάλης με τις αστικές μεταρρυθμίσεις δοκιμάστηκε - στο βαθμό του δυνατού - στην πράξη στη φλογισμένη περίοδο 1940 - 19491.

Περίοδος του Μεσοπολέμου: Η πρωτοπορία των θέσεων του ΚΚΕ για την Παιδεία

Το Κόμμα μας, νεογέννητο ακόμα, διαχωρίστηκε από τις αντιλήψεις ότι το σχολείο είναι εκτός πολιτικής, ουδέτερος ή αταξικός θεσμός. Πήρε θέση απέναντι σε αστικούς εκσυγχρονισμούς της εποχής, χωρίς να περιορίζεται σε μάχες οπισθοφυλακής. Θεμελιακή τοποθέτηση, που αποτέλεσε την πυξίδα της 100χρονης δράσης του, ήταν η παραδοχή ότι «το σχολείο είναι ένα κομμάτι της κοινωνίας και σ' αυτήν κάθε φορά προσαρμόζεται. Δε βγαίνει ποτέ έξω απ' το κοινωνικό σύνολο, δε δημιουργείται και δεν οργανώνεται ξεκάρφωτα με την αφηρημένη σκέψη κάποιου σοφού παιδαγωγού από το γραφείο του και δε διδάσκει αιώνιες αλήθειες, παρά γεννιέται μέσα στην κοινωνία και τη φόρμα της κάθε φορά παίρνει. Οργανώνεται και στο περιεχόμενο και στις μέθοδες έτσι, ώστε ποτίζοντας τον τρυφερό του τρόφιμο με τα ιδανικά, τους πόθους, τον τρόπο της σκέψης της κυρίαρχης τάξης, εμπνέοντάς του σεβασμό στους θεσμούς προσπαθεί, κάνοντας το παιδί καλό πολίτη, νάχη τα καλύτερα αποτελέσματα, δηλαδή να προστατέψη σε μακροημέρευση το κοινωνικό καθεστώς» 2.

Από τις μαθητικές κινητοποιήσεις ενάντια στις αναδιαρθρώσεις
Από τις μαθητικές κινητοποιήσεις ενάντια στις αναδιαρθρώσεις
Αυτά γράφονταν ήδη από το 1927 στο περιοδικό «Νέα Αγωγή», που εκδιδόταν από ομάδα κομμουνιστών εκπαιδευτικών και έδινε την τροφή για τη βαθύτερη αντιπαράθεση στη μάχη των ιδεών και είχε την αντανάκλασή της στο κίνημα και τις διεκδικήσεις του. Η θεμελιακή αυτή αρχή διαπότισε τη σκέψη και τη δράση του Κόμματος, ώστε να μη χάνεται σε κάθε αστική νομοθετική παρέμβαση το κύριο, που ήταν η καλύτερη και αποτελεσματικότερη πρόσδεση του σχολείου στον σκοπό της εξυπηρέτησης του καπιταλιστικού κέρδους.

Ταυτόχρονα, από την πρώτη στιγμή υπερασπίστηκε μαχητικά τη σοσιαλιστική Επανάσταση του 1917, η οποία επέδρασε και στην αντίληψη του ΚΚΕ για την Εκπαίδευση. Να τι γράφονταν στο περιοδικό «Νέα Αγωγή» το 1927:

«Οι Ρώσοι συνάδελφοι καταπιάστηκαν πρακτικά με την οργάνωση του καινούργιου σχολείου, το οποίο αποβλέπει να εξυπηρετήσει τις μεγάλες λαϊκές μάζες των εργαζομένων, βγάζοντάς τις απ' την αμορφωσιά, τη δουλοπρέπεια, την πρόληψη και μπάζοντάς τις στην κοινωνία σα μέλη της ελεύθερα, συνειδητά και ενεργητικά».

Ετσι, εξοπλισμένο για το ρόλο που επιτελεί το σχολείο, με το περιεχόμενό του και τη συνολική λειτουργία του σε κάθε κοινωνία, από τη μια την αστική - καπιταλιστική και από την άλλη τη σοσιαλιστική, κατόρθωσε να αναμετρηθεί σε επίπεδο ιδεολογικής αντιπαράθεσης, να καταξιωθεί στη συνείδηση της εργατικής τάξης ως πρωτοπόρα δύναμη οργάνωσης αγώνων, αλλά και να διαμορφώσει όρους απόσπασης διανοουμένων από την αστική τάξη. Η παρέμβαση αυτή, που εδραιώθηκε την πρώτη περίοδο ζωής του, καθοδήγησε το Κόμμα σε όλη τη μετέπειτα πορεία του. Εβαλε τη σφραγίδα της στην ίδια τη φυσιογνωμία του Κόμματός μας, ανεξάρτητα από λάθη και αδυναμίες τις οποίες εκτιμάμε συλλογικά.

Ετσι, ήδη από το 1919, μέσα από τις σελίδες του «Ριζοσπάστη» της εποχής βλέπουμε πώς στεκόταν το Κόμμα απέναντι στις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις του Βενιζέλου το 19173. Αυτή η προσπάθεια αστικού εκσυγχρονισμού στην Εκπαίδευση για την επίλυση σοβαρότατων προβλημάτων4 αντιμετωπίζεται πρωτοπόρα από το ΚΚΕ.


Το ΚΚΕ επικεντρώνει στην επέκταση της υποχρεωτικής φοίτησης στο δημοτικό σχολείο που πρέπει να είναι δωρεάν, του δικτύου των δημοτικών σχολείων, την πρόσληψη δασκάλων. Ταυτόχρονα, με βάση το νομοθετικό έργο της κυβέρνησης, αναπτύσσει γόνιμο προβληματισμό και στα επιμέρους ζητήματα.

Ετσι, ο Γιάννης Κορδάτος, με το ψευδώνυμο Πέτρος Χαλκός, αρθρογραφεί το 1919 στον «Ριζοσπάστη» (6, 8, 9 Οκτώβρη 1919) πάνω στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση των φιλελευθέρων, προβάλλοντας αιτήματα για άμεση υλοποίηση όπως: Την καθιέρωση της ζωντανής δημοτικής γλώσσας σε όλες τις τάξεις του δημοτικού σχολείου με ταυτόχρονη απλοποίηση της ορθογραφίας, την εξαετή δημοτική εκπαίδευση ως μεταβατική περίοδο, απαιτώντας να προστεθούν ακόμα ένα ή δύο χρόνια στο δημοτικό σχολείο. Πύκνωση και αύξηση των σχολείων σε πόλεις και χωριά, με προσλήψεις δασκάλων. Κατάργηση της φορολογίας των βιβλίων του δημοτικού σχολείου και τα έξοδα φοίτησης στο σχολείο να επιβαρύνουν αποκλειστικά το κράτος. Παράλληλα, ανοίγει ουσιαστικά και βαθύτερα ζητήματα που έχουν να κάνουν με το περιεχόμενο της σχολικής γνώσης όπως: «Εκρίζωση όλων των πολιτικών, κοινωνικών και θεοκρατικών προλήψεων. Πύκνωση των φυσιογνωστικών μαθημάτων, του διδακτικού προσωπικού. Το βιβλίο της φύσης και της ζωής πρέπει να ανοιχτεί μπροστά στα έξυπνα μάτια του παιδιού. Το δημοτικό σχολείο πρέπει να στραφεί στη σύγχρονη κίνηση των ιδεών, το παιδί πρέπει να προετοιμαστεί για τις συγκλονίζουσες την εποχή μας ανθρωπιστικές ιδέες».

Την περίοδο του Μεσοπολέμου βρίσκεται σε έξαρση η συζήτηση για το γλωσσικό ζήτημα. Το ΚΚΕ τονίζει ότι το θέμα της εισαγωγής της δημοτικής γλώσσας στην Εκπαίδευση (της δυνατότητας διδασκαλίας στη μητρική γλώσσα) είναι κοινωνικό και έχει να κάνει με τη δυνατότητα της ουσιαστικής και καθολικής μόρφωσης χωρίς φραγμούς. Σε άρθρα στον «Ριζοσπάστη» διαφαίνεται ότι το ΚΚΕ δεν εξαρτά την επίλυση του γλωσσικού ζητήματος από τα αστικά κόμματα (στα οποία άλλωστε εντοπίζεται εσωτερική διαπάλη για το γλωσσικό ζήτημα). Ο Ν. Ποριώτης γράφει χαρακτηριστικά στον «Ριζοσπάστη» (30/7/1917): «Ο δημοτικισμός τους όμως δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο παρά μασκαρεμένος Μιστριωτισμός». Ενώ το 1919, εκτιμάται από τον Γ. Κορδάτο ότι δεν είναι απίθανη και μια επάνοδος της καθαρεύουσας και καλεί τον λαό σε επαγρύπνηση.

Το ΚΚΕ δεν έσφαλε στις εκτιμήσεις του. Ηδη από το 1920 αποβάλλεται η Δημοτική από τα σχολεία. Το ΚΚΕ άσκησε δριμύτατη κριτική σε αυτήν την ενέργεια. Η αφαίρεση της δημοτικής γλώσσας σημαίνει την αφαίρεση του μόνου μέσου που έχει ο λαός για τη μόρφωσή του, τη μητρική του γλώσσα. Αναφέρεται στον «Ριζοσπάστη» (11/7/1921):

«Η δημοτική στο σχολειό είναι η αρχή του ξυπνήματος του λαού, η αρχή των επαναστάσεων μέσα στην ψυχή του εναντίον των προλήψεων, αρχή της χειραφετήσεώς του. Και ήταν γι' αυτό πολύ επικίνδυνη».

Η επόμενη σημαντική αστική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση είναι εκείνη του 1929. Κύριο μέλημα των νομοθετών του 1929 είναι η προσαρμογή του σχολείου στις ανάγκες της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Ετσι, με τη μεταρρύθμιση του 1929 επιδιώκεται, ανάμεσα στα άλλα, στροφή προς την επαγγελματική εκπαίδευση. Η δημοτική εκπαίδευση γίνεται εξάχρονη και παίρνει πρακτικότερο χαρακτήρα. Το γυμνάσιο γίνεται επίσης εξαετές με διακλάδωση των σπουδών από τη δεύτερη τάξη σε κλασική, πρακτική και γεωργική κατεύθυνση. Παράλληλα, δημιουργείται ένα δεύτερο σχολικό δίκτυο, το ανώτερο Παρθεναγωγείο και τα κατώτερα επαγγελματικά σχολεία. Την περίοδο εκείνη, βασικό ζητούμενο ήταν να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα του υπερπληθυσμού των γυμνασίων και να ενσωματωθεί ένα μέρος των μαθητών στην αγορά εργασίας από τη νόμιμη ηλικία των δεκατεσσάρων ετών, δεδομένου και ότι η προσπάθεια εκβιομηχάνισης της χώρας εκείνη την περίοδο είχε ανάγκη από εργατικά χέρια.

Τη λειτουργία τεχνικών σχολείων την προτείνει και το ΚΚΕ. Υπάρχει όμως μια σημαντική διαφοροποίηση ανάμεσα στη δική του πρόταση και εκείνη των αστικών κομμάτων. Η πρόταση του ΚΚΕ εμπνέεται από τις ιδέες του μαρξισμού για τον πολυτεχνισμό και την εκπαιδευτική πολιτική του νεαρού τότε εργατικού κράτους της Σοβιετικής Ρωσίας. Σε άρθρο του «Ριζοσπάστη» με τίτλο «Σχολικός Πολυτεχνισμός» (3/1/1930), αναφέρεται πως το πολυτεχνικό σχολείο «έχει σκοπό τον συνδυασμό της θεωρίας και της πρακτικής δουλειάς, την κατανόηση των διαφόρων φαινομένων και του προτσές της εργασίας, ενώ η επαγγελματική εκπαίδευση αποσκοπεί στη μελέτη των μεθόδων δουλειάς». Η τοποθέτηση αυτή αναδεικνύει τη μεγάλη σημασία που έδινε το ΚΚΕ στη γενική και αναβαθμισμένη μόρφωση με ίσους όρους για όλους τους μαθητές, στο δικαίωμα πνευματικής καλλιέργειας του λαού ανεξαρτήτως επαγγέλματος. «Στο καπιταλιστικό σύστημα», σημείωνε τότε το ΚΚΕ, «η πολυτεχνική διδασκαλία δεν μπορεί να αναπτυχθεί ελεύθερα, καθώς οι καπιταλιστές δεν έχουν ανάγκη από εργάτες μεγάλης πνευματικής ανάπτυξης».

1950 - 1974: Ενάντια στους ταξικούς φραγμούς στην Εκπαίδευση

Μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, την Κατοχή και τον Εμφύλιο, αναδύεται ξανά από τις αστικές κυβερνήσεις η ανάγκη μιας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, προκειμένου το εκπαιδευτικό σύστημα να αποκτήσει την ανάλογη «οικονομική αποτελεσματικότητα». Μέχρι το 1959 επαναλειτουργούν οι προπολεμικές τεχνικές σχολές και ιδρύονται νέες, κυρίως ιδιωτικές, με τη χρηματική υποστήριξη του κράτους και ξένων οργανισμών. Βασικός στόχος αυτής της περιόδου είναι η προσαρμογή της Εκπαίδευσης στις απαιτήσεις ένταξης στην ΕΟΚ, κάτι το οποίο εκφράζεται πιο σχεδιασμένα με τη μεταρρύθμιση του 1959 (με κυβέρνηση υπό τον Κ. Καραμανλή). Σ' αυτό το πλαίσιο, διαμηνύεται στην κυβέρνηση από τους ευρωπαϊκούς οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες ότι δεν μπορεί να υπάρξει ένταξη στην ΕΟΚ, εάν δεν αναπτυχθεί τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση.

Το ΚΚΕ έχει στραμμένο το βλέμμα του στην εκπαιδευτική πολιτική και ασκεί έντονη κριτική στα νομοσχέδια του 1959, που φέρνει η κυβέρνηση του Κ. Καραμανλή. Την κριτική αυτή μπορούμε να παρακολουθήσουμε στα άρθρα που έγραψε ο Γ. Αθανασιάδης, υπεύθυνος τότε του ΚΚΕ για θέματα Παιδείας, στο περιοδικό «Νέος Κόσμος». Αντιτάσσεται στη διαίρεση της Μέσης Εκπαίδευσης σε δύο κύκλους (α. Γενική εκπαίδευση και β. Προετοιμασία για ανώτατες σχολές και απευθείας απασχόληση), που προτείνεται από την Επιτροπή Παιδείας που έχει συστήσει η κυβέρνηση του Καραμανλή, γιατί μεγαλώνει ακόμη περισσότερο το χάσμα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς, αποκλείοντας ουσιαστικά τους δεύτερους από την εισαγωγή τους στα πανεπιστήμια. Ταυτόχρονα, τονίζει την ανεπάρκεια των χρημάτων που προβλέπεται να διατεθούν για τις δημόσιες τεχνικές σχολές.

Αλλά και στην Ελλάδα, αν και παράνομο, το ΚΚΕ αναπτύσσει πλούσια δράση και για τα εκπαιδευτικά ζητήματα μέσα από τη συμμετοχή κομμουνιστών στις επεξεργασίες της ΕΔΑ. Ετσι, η Ρόζα Ιμβριώτη σε κείμενά της περιγράφει την πολυτεχνική μόρφωση, εμπνευσμένη από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στην ΕΣΣΔ και τα επιτεύγματά της. Υπερασπίζεται την ανάγκη να δοθεί σε όλους τους νέους τόσο η γενική όσο και η επιστημονικοτεχνική μόρφωση, ξεκαθαρίζοντας ότι αυτή δεν πρέπει να συγχέεται με τη στενή επαγγελματική, «που θα προετοιμάζει στενά ένα εργατικό δυναμικό, αλλά θα εξασφαλίζει την ολόπλευρη επιστημονική προετοιμασία με όλες τις θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις, ώστε να τον καταστήσουμε δημιουργικό και παραγωγικό μέλος της κοινωνίας»5. Με λίγα λόγια, στις τοποθετήσεις της Ρόζας Ιμβριώτη αλλά και του ΚΚΕ την περίοδο εκείνη, βλέπουμε να ωριμάζει πιο διακριτά η αντίληψη για την ανάπτυξη του πολυτεχνικού σχολείου ως μορφή ενιαίας εκπαίδευσης.

Σε άλλο άρθρο του Αθανασιάδη (1960) στον «Νέο Κόσμο» με τίτλο «Συνταγματικές υποχρεώσεις του Κράτους για την Παιδεία», διαβάζουμε πως σε σχέση με την υποχρεωτική φοίτηση προβλέπεται αυτή να είναι η εξάχρονη δημοτική, αλλά πολλά παιδιά φτωχών οικογενειών σταματάνε στην 4η τάξη με την ανοχή της κυβέρνησης, η οποία θεωρεί δυσβάσταχτο βάρος την εξάχρονη υποχρεωτική εκπαίδευση, αλλά και συμφέρουσα, δεδομένου ότι οι ανήλικοι εργαζόμενοι στη βιομηχανία έχουν κατώτατο όριο μισθού στο μισό εκείνου των ενηλίκων. Σε γενικές γραμμές, διαβλέπει ότι οι εκπαιδευτικές αλλαγές δεν επιτυγχάνονται μόνο με μεταρρυθμίσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά απαιτούνται και κοινωνικές αλλαγές. Για παράδειγμα, το ζήτημα της διαρροής μαθητών δεν λύνεται απλά με αυστηρά μέτρα υποχρεωτικής φοίτησης, αλλά απαιτείται να αντιμετωπιστεί η ρίζα του προβλήματος, που είναι η ανεργία των γονέων και η πείνα που μαστίζει αμέτρητα παιδιά.

Απέναντι στην εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της Ενωσης Κέντρου το 1964, πέρα από τα προβλήματα στρατηγικής και αντιμετώπισης των αστικών εκσυγχρονισμών εκείνη την εποχή, το Κόμμα ασκεί κριτική και διατυπώνει αιτήματα από τη σκοπιά των λαϊκών αναγκών. Το ΚΚΕ εντοπίζει ως πρόβλημα τη διατήρηση του εξάχρονου δημοτικού σχολείου, αφήνοντας το 90% των μαθητών μόνο με τον στοιχειώδη γραμματισμό. Ασκεί κριτική στον ιδεολογικό προσανατολισμό της αστικής εκπαίδευσης, θεωρώντας ότι στερεί από τους μαθητές τις θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις και τις επιστημονικές αρχές, δεν δένει, δηλαδή, τη θεωρία με την πράξη, απουσιάζει πλήρως η συναίρεση γενικής και επαγγελματικής μόρφωσης, ανθρωπιστικής και τεχνικής.

Η πάλη του ΚΚΕ για ενιαία λαϊκή Παιδεία μέχρι και σήμερα

Αμέσως μετά τη μεταπολίτευση αρχίζει ένας νέος κύκλος αστικών μεταρρυθμίσεων στην Εκπαίδευση, που εντάσσονται στην προσπάθεια ένταξης της χώρας στην ΕΟΚ. Το ΚΚΕ ξεκαθαρίζει πως η λαϊκή Παιδεία δεν μπορεί να διασφαλιστεί στο πλαίσιο της ένταξης σε μια τέτοια συμμαχία.

Το 1976 καθιερώνεται η δημοτική ως μοναδική γλώσσα διδασκαλίας και η υποχρεωτική εκπαίδευση διευρύνεται στα 9 χρόνια. Είναι αξιοσημείωτη η χρονική καθυστέρηση με την οποία καθιερώνεται η δημοτική ως γλώσσα του σχολείου, μια θέση προβαλλόμενη από το ΚΚΕ και υιοθετημένη από το λαϊκό κίνημα σχεδόν μισό αιώνα πριν.

Η πρόβλεψη για 9χρονη υποχρεωτική εκπαίδευση εκ των πραγμάτων δεν μπορούσε να διασφαλιστεί με καθολικό και ενιαίο τρόπο. Εντείνεται η διαφοροποίηση στην Εκπαίδευση των παιδιών της εργατικής τάξης σε σχέση με εκείνα της αστικής, αφού για τα δεύτερα, εκείνη την εποχή, υπάρχουν τα προνομιούχα σχολεία, τα Πειραματικά, τα Πρότυπα, τα μεγάλα ιδιωτικά.

Την περίοδο αυτή εμπεδώνεται, επίσης, στην Ελλάδα ένα διπλό κύκλωμα γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης. Στο 11ο Συνέδριο του ΚΚΕ το 1982 διατυπώνεται η θέση για 9χρονη βασική εκπαίδευση και Ενιαίο Πολυκλαδικό Λύκειο, που θα συμπεριλάβει και τα τεχνικά και επαγγελματικά λύκεια. Ακόμη, το ΚΚΕ έθεσε τότε πολύ έντονα το ζήτημα της κατάργησης της ιδιωτικής εκπαίδευσης και της παραπαιδείας.

Κάπως έτσι φτάνουμε και στις μεταρρυθμίσεις του ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του '80. Το ΠΑΣΟΚ καπηλεύεται πολλά από τα αιτήματα του ΚΚΕ για την Εκπαίδευση, λίγα εφαρμόζει. Το Κόμμα μας σταδιακά διαβλέπει ότι ο ενιαίος χαρακτήρας του σχολείου, ουσιαστικά και όχι τυπικά, προϋποθέτει την πάλη για την κατάργηση των ταξικών ανισοτήτων μέσα στην κοινωνία, που κανένα αστικό κόμμα δεν θέλει και δεν μπορεί να προβάλει. Αντικειμενικά, ο χαρακτήρας του σχολείου των λαϊκών αναγκών και δυνατοτήτων συνδέεται ακόμα πιο έντονα με την αλλαγή τάξης στην εξουσία.

Φτάνοντας πια στις αρχές της δεκαετίας του 1990, το ΚΚΕ διαμόρφωσε περιεχόμενο πάλης και αιτημάτων που εύστοχα απαντούσε στη νέα επίθεση του κεφαλαίου στο περιεχόμενο της Εκπαίδευσης. Τα νέα χαρακτηριστικά αυτής της επίθεσης αποτυπώθηκαν ως «προγραμματικές» αρχές του κεφαλαίου σε μια σειρά κείμενα της ΕΕ (Μάαστριχ, «Λευκή Βίβλος»), αλλά και αργότερα σε στρατηγικά ντοκουμέντα (π.χ. Μπολόνια) στόχευαν, όπως άλλωστε κάθε αστική ρύθμιση, στην πιο αποτελεσματική προετοιμασία του εργατικού δυναμικού.

Το ΚΚΕ πρωτοστάτησε στην οργάνωση του αγώνα ενάντια στις αναδιαρθρώσεις στην Παιδεία, αναδεικνύοντας την ουσία των αλλαγών που αφορούν στην παραπέρα διάσπαση του όποιου ενιαίου χαρακτήρα του σχολείου και της γνώσης, με την κατάρτιση να καταλαμβάνει την κυρίαρχη θέση, σε βάρος της ολόπλευρης μόρφωσης που θα έπρεπε να δίνεται στους μαθητές, στην παραπέρα εμπορευματοποίησή της, στο βάθεμα της ταξικής κατηγοριοποίησης με την προωθούμενη αυτονομία των σχολείων.

Συνολικότερα, το ΚΚΕ επέδρασε αποφασιστικά στο να διαμορφώνεται κριτήριο συνολικής εναντίωσης με την αστική στρατηγική στην Εκπαίδευση, προτάσσοντας ένα διεκδικητικό πλαίσιο με άξονα τις σύγχρονες λαϊκές ανάγκες. Από αυτήν τη σκοπιά αρνήθηκε να πάρει μέρος σε όλες τις προσπάθειες που έγιναν από τις αστικές κυβερνήσεις, της ΝΔ, του ΠΑΣΟΚ και του ΣΥΡΙΖΑ, για να στηθεί σκηνικό «εθνικού διαλόγου» και κοινωνικής συναίνεσης γύρω από τα ζητήματα Παιδείας. Ανέδειξε ότι το ζήτημα της Παιδείας είναι ταξικό.

Εχοντας αυτήν τη θέση, το Κόμμα μας κατέκτησε την ικανότητα να προβλέπει μια σειρά αλλαγές που υλοποιήθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες. Εγινε έτσι δυνατό να βρεθούν σοβαρός αριθμός πρωτοπόρων λαϊκών δυνάμεων σε θέση ετοιμότητας μπροστά σε αυτά που δρομολογούν οι αστικές κυβερνήσεις. Για παράδειγμα, το ΚΚΕ αντιπαρατέθηκε με το περιεχόμενο των σχολικών βιβλίων, που εντείνουν την αποσπασματικότητα και τον ανορθολογικό τρόπο στη σκέψη, που εκσυγχρονίζουν την ιδεολογική παρέμβαση της αστικής τάξης δημιουργώντας στρεβλή εικόνα για την κοινωνία, την ιστορία, τον ρόλο των κοινωνικών τάξεων κ.ά. Η ουσιαστική ενασχόληση του ΚΚΕ με το περιεχόμενο της σχολικής γνώσης είναι μια σοβαρή παρακαταθήκη που επιβεβαιώθηκε στη ζωή, μέσα από γνώμες και απόψεις ευρύτερων δυνάμεων εκπαιδευτικών και γονιών.

Το ΚΚΕ διέβλεψε ότι με βάση την ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας προβάλλει επιτακτικά η ανάγκη για διεύρυνση της γενικής - βασικής παιδείας, ώστε να διαμορφωθούν άνθρωποι που θα μπορούν να αντιμετωπίσουν δημιουργικά την εργασία, ανεξάρτητα από το επάγγελμα που θα υπηρετήσουν. Ετσι, το ΚΚΕ έχει αποβάλλει το αίτημα για Πολυκλαδικό Λύκειο μετά το 9χρονο ενιαίο βασικό σχολείο και σήμερα προβάλλει την πρόταση για ενιαίο υποχρεωτικό 12χρονο σχολείο σύγχρονης Γενικής Παιδείας, που θα συνδέει αρμονικά τη θεωρία με την πράξη.

Ιδιαίτερα σημαντική στιγμή από αυτήν την πορεία του Κόμματός μας είναι η Απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ το 2002 για τα βασικά συμπεράσματα από τις εξελίξεις στην Παιδεία και τη δράση στο κίνημα της Παιδείας. Αναδεικνύονται οι αντιφάσεις του αστικού σχολείου, η ταύτιση του καλού σχολείου με το φροντιστήριο, με αποτέλεσμα το ίδιο το περιεχόμενό του να γίνεται ακόμα πιο φορμαλιστικό, σχολαστικό και ανιαρό. Ταυτόχρονα, επισημαίνονται τα σοβαρά προβλήματα της επαγγελματικής εκπαίδευσης, η διαμόρφωση συνθηκών παραίτησης από τη μορφωτική προσπάθεια. Ασκείται κριτική στην αντιδραστική αστική παιδαγωγική των φυσικών χαρισμάτων, που τροφοδοτεί τον ανταγωνισμό, την κοινωνική - ταξική κατηγοριοποίηση ανάμεσα σε σχολεία και μαθητές.

Επεξεργασίες γενικότερης εμβέλειες αποτελούν επίσης τα ντοκουμέντα των δυο Πανελλαδικών Συνδιασκέψεων του ΚΚΕ για τη Νεολαία το 2005 και το 2013.

Ερχόμαστε από πολύ μακριά και πάμε πολύ μακριά!

Σε όλη την 100χρονη πορεία του, το ΚΚΕ - απέναντι σε όλες τις αστικές εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις - τοποθετήθηκε με βάση την ανάγκη για τη διεύρυνση των λαϊκών μορφωτικών δικαιωμάτων και απαιτήσεων. Φυσικά, το περιεχόμενο της πρότασης του Κόμματος και η κριτική που ασκούσε στις κατά καιρούς αστικές μεταρρυθμίσεις ήταν συνδεδεμένα με τις γενικότερες στρατηγικές του επεξεργασίες. Ομως, σε κάθε περίπτωση, η εκπαιδευτική του σκέψη ήταν πάντα πιο προωθημένη από την αστική εκπαιδευτική πολιτική. Και αυτό γιατί γινόταν με αφετηρία τις λαϊκές ανάγκες και έτσι συνέβαλε μάλιστα στην άσκηση πίεσης, στην επιβολή ορισμένων μέτρων υπέρ των λαϊκών απαιτήσεων, που φυσικά στο έδαφος του καπιταλισμού δεν μπορούν να θεωρούνται και δεν είναι δεδομένα.

Επιβεβαιώνεται η αλήθεια εκείνη που αναφέρεται στη Διακήρυξη του Εκπαιδευτικού Ομίλου το 1927, όπου συμμετείχαν και οι κομμουνιστές, πως «παιδεία με απόλυτη ισότητα και δικαιοσύνη και συμμετοχή όλων των πολιτών στα πνευματικά αγαθά του πολιτισμού δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο σε μια κοινωνία που δεν θα υπάρχουν κοινωνικές τάξεις και εκμετάλλευση». Και με αυτήν την έννοια το μόνο κόμμα που μπορεί να μιλά ειλικρινά για «Λαϊκή Παιδεία», είναι εκείνο που παλεύει για την κατάργηση της εκμετάλλευσης, για τον σοσιαλισμό - κομμουνισμό. Το ΚΚΕ.

Παραπομπές:

1. Η περίοδος 1940 - 49 έχει παρουσιαστεί αυτοτελώς, σε δυο άρθρα, στο πλαίσιο αυτού του αφιερώματος, στον «Ριζοσπάστη».

2. Περιοδικό «Νέα Αγωγή», Γενάρης 1927, το άρθρο «Σχολείο και Κοινωνία».

3. Ανάμεσα στα άλλα, η δημοτική γλώσσα γίνεται η γλώσσα ολόκληρου του δημοτικού σχολείου με παράλληλη διδασκαλία της καθαρεύουσας κατά τα δύο τελευταία χρόνια, μεταρρυθμίζεται το σύστημα συγγραφής, έγκρισης, αριθμού και χρόνου ισχύος των σχολικών βιβλίων (μια σειρά νέων διδακτικών βιβλίων γράφτηκαν με την προτροπή και την ενίσχυση του Δ. Γληνού που είναι σύμβουλος του Βενιζέλου τότε), παίρνονται μέτρα για τη μόρφωση και μετεκπαίδευση των δασκάλων κ.ά.

4. Για παράδειγμα, το δημοτικό σχολείο λειτουργεί ουσιαστικά μέχρι την 4η τάξη (μόνο το 1/40 των μαθητών που γράφονται στην Α' τάξη του Δημοτικού ολοκληρώνει τη Στ') σε κτίρια νοικιασμένα και ανθυγιεινά. Τα σχολικά βιβλία είναι γραμμένα στην καθαρεύουσα, που αποτελεί μεγάλη τροχοπέδη για την ανάπτυξη του εκπαιδευτικού έργου. Απόρροια όλων αυτών είναι τα πολύ υψηλά επίπεδα αναλφαβητισμού (25,87% στους άντρες και 63,48% στις γυναίκες).

5. Ρόζα Ιμβριώτη, «Ανασυγκρότησις και Παιδεία», στο βιβλίο «Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση» (1966).


Ε. Κ.



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ