- Δεν πρέπει να αποδίδουμε την κρίση ανάμεσα στις δυο χώρες σε μια μονάχα αιτία. Υπάρχει μια δομή κρίσεων που κρατάει εδώ και αιώνες και που ολοένα περιπλέκεται.

Πριν απ' όλα πρέπει να τονίσουμε ότι και οι δυο χώρες αντιμετωπίζουν τις δικές τους ξεχωριστές κρίσεις, τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα που ιδιαίτερα τις απασχολούν.

Είναι αλήθεια ότι η Ελλάδα, τόσο στο κατά κεφαλήν εθνικό εισόδημα, όσο και στο θέμα της δικαιότερης κατανομής του εθνικού εισοδήματος ξεχωρίζει από την Τουρκία, όμως, και οι δύο χώρες αντιμετωπίζουν κάθε λογής προβλήματα που ολοένα οξύνονται. Στην επίλυση των προβλημάτων, δεν υιοθετούνται μέθοδοι, που να στηρίζονται στον ορθολογισμό, στην ψυχραιμία και τα εθνικά συμφέροντα, κάτι που επηρεάζει τις διεθνείς σχέσεις.

Η κοινή γνώμη και στις δυο χώρες είναι εύθικτη, τα μέσα ενημέρωσης προκαλούν σύγχυση, με αποτέλεσμα τόσο στην Τουρκία όσο και στην Ελλάδα να ξεφεύγουν από την τροχιά της λογικής και να δημιουργούνται αντιθέσεις συναισθηματικές.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα ανάμεσα στις δυο χώρες, είναι το πελάγωμα στο θέμα της εμπιστοσύνης. Κανείς δεν έχει εμπιστοσύνη στα λόγια του άλλου. Ετσι επηρεάζεται η κοινή γνώμη και στις δυο πλευρές, και κατά συνέπεια επηρεάζονται και οι κυβερνήσεις. Σήμερα, η κυρία Τσιλέρ ή ο κύριος Σημίτης, και να θέλουν ακόμη, δεν μπορούν να κάνουν ένα θετικό βήμα για την επίλυση του κυπριακού ζητήματος. Γιατί κάθε βήμα που θα βρίσκεται μέσα στα πλαίσια της λογικής, θα έχει ως αποτέλεσμα τις φωνασκίες "πουλάτε την Κύπρο! "

Οι κυβερνήσεις, τις ελληνοτουρκικές σχέσεις τις έχουν σαν είδος πρώτης ανάγκης για την εσωτερική τους πολιτική και υποκινώντας τα εθνικά αισθήματα, έβγαλαν το δαίμονα απ' το μπουκάλι. Τώρα αδυνατούν να ξαναβάλουν στο μπουκάλι το δαίμονα αυτό του εθνικισμού, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν τις απειλές του. Αυτό δείχνει ότι οι κυβερνήσεις καθόλου δε διδάχτηκαν από τη μεταπολεμική πολιτική του Βενιζέλου και του Μουσταφά Κεμάλ.

Σύμφωνα με πληροφορίες, κατά την τελευταία κρίση, οι Τούρκοι στρατιωτικοί φέρθηκαν πιο ψύχραιμα και φιλειρηνικά απ' τους πολιτικούς. Αυτό οφείλεται στις πιέσεις που δοκιμάζουν οι πολιτικοί από τους εθνικιστές και τα μέσα ενημέρωσης.

Πρέπει να πάψουμε να χρησιμοποιούμε τις σχέσεις ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα ως στοιχείο απειλής και προπαγάνδας στην εσωτερική πολιτική. Διαφορετικά, ο κάθε πολιτικός θα βρίσκεται στην ανάγκη να αποδεικνύει ότι είναι πιο δραστήριος και πιο σκληρός.

- Βασική προϋπόθεση για την πραγματοποίηση της ειρήνης είναι να παραμεριστούν η εθνικιστική οξύτητα και οι συνθήκες ψυχολογικού πολέμου.

Ελάτε τώρα να σκεφτούμε ότι παραιτούμαστε από την ιδέα της φιλίας ανάμεσα στις δύο χώρες. Ας υποθέσουμε ότι οι Ελληνες και οι Τούρκοι δεν έχουν την ανάγκη να καλλιεργήσουν φιλικές σχέσεις. Ούτε καν την υποχρέωση να αγαπιούνται.

Μα οι Γάλλοι μας λένε ότι "ο άνθρωπος είναι σε θέση να διαλέξει τον φίλο του, τον γείτονά του όμως όχι". Η Τουρκία και η Ελλάδα είναι δυο χώρες γειτονικές και κανένας από τους δυο λαούς δεν είναι δυνατόν να αφήσει το σπίτι του και να φύγει. Κατά συνέπεια έχουμε την υποχρέωση να βρούμε μια λογική φόρμουλα "συμβίωσης", που θα δώσει τη δυνατότητα στα δυο μέρη να βελτιώσουν τις γειτονικές τους σχέσεις. Η ευτυχία των ανθρώπων που ζουν στις δυο όχθες θα στηριχτεί σε μια τέτοια φόρμουλα.

Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Γερμανία και η Γαλλία μάς έδωσαν νέο χτυπητό παράδειγμα μιας προοδευτικής συνεργασίας. Πιθανόν και τα δύο μέρη να εξακολουθούν να κρατούν στη θύμησή τους τις μέρες που έζησε το Παρίσι κάτω από την μπότα του ναζισμού, μα δεν επιτρέπουν η φοβερή αυτή εικόνα του παρελθόντος να δηλητηριάζει τη ζωή της νέας γενιάς. Ανάμεσά τους δεν υπάρχουν σχέσεις αγάπης και φιλίας. Ομως βρίσκονται μέσα στα πλαίσια μιας συνεργασίας, που έχει για βάση τα κοινά τους συμφέροντα. Αυτό ακριβώς πρέπει να κάνουμε κι εμείς. Αφήστε, οι Τούρκοι, που, όπως εγώ, αγαπούν τους Ελληνες και την ελληνική κουλτούρα, καθώς και οι φίλοι της Τουρκίας Ελληνες, να συνεχίσουν σύμφωνα με τη θέλησή τους τις φιλικές τους σχέσεις.

Οι δύο λαοί θα μπορούσαν και δίχως ακόμη να έχουν φιλικές σχέσεις να συνεργαστούν, έχοντας για βάση τα κοινά τους συμφέροντα, έτσι θα είναι δυνατόν να απαλειφθεί το κλίμα απειλών, υποψιών και φόβων που δηλητηριάζει τις σχέσεις τους. Πιστεύω ότι έχουμε την υποχρέωση να το επιδιώξουμε και να το πετύχουμε αυτό. Γιατί, καθώς έλεγε ο Φρανσουά Μιτεράν: "Εθνικισμός σημαίνει πόλεμο".

Δεν έχουμε το δικαίωμα να ανοητεύουμε, έχοντας για βάση ξεπερασμένα πείσματα, τώρα που άρχισαν να καταπνίγονται οι εθνικιστικές ιδεολογίες του 19ου αιώνα. Τώρα που τα "εθνικά κράτη" αφήνουν τη θέση τους στα "παγκόσμια δίκτυα", και ακόμα, σ' ένα γεωγραφικό χώρο που ζήσανε δημιουργοί της παγκόσμιας σκέψης όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης, θα είναι τραγικό έγκλημα να παρασυρθούμε σ' έναν πόλεμο που θα προκαλέσουν οι έμμονες εθνικιστικές ιδέες. Γι' αυτό ακριβώς λέω: "Ας μη γίνουμε φίλοι, ας γίνουμε όμως καλοί γείτονες". Τις απόψεις μου αυτές τις εξέθεσα και στη στήλη μου στην εφημερίδα "Μιλιέτ".

- Η Τουρκία και η Ελλάδα είναι δυο χώρες στον κόσμο που αγοράζουν τα περισσότερα όπλα. Τα χρήματά μας, που θα έπρεπε να διατεθούν για την ευτυχία, την υγεία, την παιδεία, την ευημερία των λαών μας, πηγαίνουν στις ξένες εταιρίες όπλων. Η κάθε κρίση ανάμεσα στις χώρες μας πλουτίζει τους εμπόρους όπλων που είναι ξένοι στις κουλτούρες μας, στην περιοχή μας. Πρόκειται για ένα φοβερό παιχνίδι, που παίζεται πάνω στο αίμα των παιδιών μας. Από την άποψη αυτή, θα μπορούσαμε να σκεφτούμε ότι οι ξένοι συνεταιρισμοί όπλων υποστηρίζουν το ενδεχόμενο ενός τουρκοελληνικού πολέμου.

Μα και πάλι, η επίδραση των εξωτερικών δυνάμεων είναι μηδαμινή μπρος στις ζημιές που προκαλούμε εμείς στους ίδιους τους εαυτούς μας. Την τελευταία κρίση δεν την προκάλεσε η Αμερική, απεναντίας, επενέβη και την εξουδετέρωσε. Αυτό ακριβώς είναι πικρό και αποτελεί ντροπή μας.

Δεν είμαι ειδικός σε θέματα διεθνών σχέσεων. Μα είμαι σε θέση να διαπιστώσω ότι περισσότερο από τις εξωτερικές δυνάμεις, οι δικές μας εσωτερικές δυναμικές μας οδηγούν σε ρήξη.

- Οι φιλειρηνικές δυνάμεις και των δύο χωρών οφείλουν να αγωνιστούν ενάντια στα εθνικιστικά και σοβινιστικά ρεύματα, που υπάρχουν στην περιοχή τους. Εμείς στην Τουρκία, έχουμε ήδη αναλάβει και συνεχίζουμε τον αγώνα αυτό, αντιδρούμε ενάντια στην τάση για τη δημιουργία κοινής γνώμης κατά της Ελλάδας και καταβάλλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για τη σωστή ενημέρωση του λαού μας. Ξέρω καλά, ότι και στην Ελλάδα, φίλοι μας όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, κάνουν το ίδιο. Επικρίνουμε τις εθνικιστικές πολιτικές των κυβερνήσεών μας.

Δίνω ιδιαίτερη σημασία σ' αυτό και το θεωρώ απαραίτητο για τον κάθε υπεύθυνο πνευματικό άνθρωπο. Και ακόμη κρίνω ότι είναι απαραίτητο τα τουρκοελληνικά θέματα να συζητηθούν σε πλατιά επίπεδα με τη συμμετοχή και ξένων πνευματικών ανθρώπων.

Γι' αυτό την περασμένη εβδομάδα στο Παρίσι, εξέθεσα το θέμα στον Γενικό Διευθυντή της ΟΥΝΕΣΚΟ, το Φεδερίκο Μαγιόρ. Θα ήθελε παρεμπιπτόντως να αναφέρω ότι είμαι ιδιαίτερος σύμβουλος του Μαγιόρ και μέσα στα πλαίσια του προγράμματος Κουλτούρα Ειρήνης εκτελώ καθήκοντα Πρεσβευτή Ειρήνης. Ο Φεδερίκο Μαγιόρ ενδιαφέρθηκε ζωηρά για το θέμα και έδωσε εντολή για τη διοργάνωση, στο τέλος του Μάη, ενός πάνελ στο Παρίσι, με τη συμμετοχή Ελλήνων, Τούρκων και Ευρωπαίων πνευματικών ανθρώπων, δημοσιογράφων και πολιτικών. Το πάνελ θα το διευθύνει ο ίδιος ο Μαγιόρ.

Στη συγκέντρωση κάλεσα και το σημερινό υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Ντενίζ Μπαϊκάλ. Δίνω ιδιαίτερη σημασία στη δραστηριότητα των ατόμων, όσον αφορά στις ειρηνιστικές σχέσεις. Η ειρήνη ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα είναι για μένα βίωμα, είναι ένα σημαντικό στοιχείο που επηρεάζει την υπόστασή μου. Γιατί γνωρίζω στις δύο χώρες χιλιάδες ανθρώπους και ξέρω καλά ότι στις δύο όχθες του Αιγαίου υπάρχουν ωραίοι άνθρωποι, που δικαιούνται να ζουν ειρηνικά και ευτυχισμένα. Συνιστώ περισσότερο από τις συναισθηματικές, απέριττες "φιλικές" σχέσεις, τη δημιουργία μιας ισχυρής ορθολογιστικής συνεργασίας ανάμεσα στους δύο λαούς.

Διά μέσου του "Ριζοσπάστη" υποβάλλω στο μεγάλο ελληνικό λαό τη θερμή αγάπη και τα σέβη μου.

- Η βασική αιτία της κρίσης έχει ιστορικό χαρακτήρα. Και δεν αναφέρομαι μόνο στην οθωμανική κατοχή και τη μικρασιατική καταστροφή. Η νεότερη Τουρκία, όπως προέκυψε μετά την κεμαλική επανάσταση, δεν έπαψε να είναι ένα κράτος με ολοκληρωτικές δομές, χωρίς δημοκρατία, με το λαό στο περιθώριο, οικονομικά εξαθλιωμένο και χωρίς πολιτικά δικαιώματα.

Κατά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο δεν πήρε θέση, φλερτάροντας πότε με τον ένα και πότε με τον άλλον... Ευτυχώς για μας, οι Τούρκοι ηγέτες υποτίμησαν την προσφορά του Τσόρτσιλ. Αν, τελικά, έβγαιναν στον πόλεμο - την τελευταία στιγμή- στο πλευρό των συμμάχων, ίσως σήμερα να είχαν δικά τους όλα τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου - και τα Δωδεκάνησα φυσικά.

Ετσι έχουμε δύο αντίθετα κοινωνικά και κρατικά μοντέλα. Δύο αντίθετες ιστορικές πορείες, που συνεπάγονται διαφορετικές και συχνά αντίθετες αντιλήψεις - φιλοσοφικές, ιδεολογικές, κοινωνιολογικές, πολιτικές, πολιτισμικές... Κοντά σε αυτές τις διαφορές ήρθαν να προστεθούν δύο δραματικά γεγονότα, που έδωσαν ένα τελειωτικό χτύπημα στις ήδη λυμφατικές σχέσεις, τροφοδοτώντας τη βαθιά κρίση: Η εξόντωση της ελληνικής παροικίας στην Κωνσταντινούπολη και η εισβολή και παρατεινόμενη τουρκική κατοχή στην Κύπρο.

Ομως η Τουρκία δεν είναι μόνο το κράτος, ο στρατός και οι κυβερνήσεις. Είναι και ο τουρκικός λαός. Ο Ναζίμ Χικμέτ δεν ξεπήδησε μέσα από το χάος, αλλά μέσα από τη ζωντανή πραγματικότητα. Μέσα από τους αγώνες και τα δάκρυα των αδικημένων και των καταφρονεμένων, που όταν τύχει να ζουν μέσα σε αυταρχικά καθεστώτα, τότε είναι διπλά αδικημένοι και καταφρονεμένοι....

Στο κάτω - κάτω για ποιο λόγο το καθεστώς να είναι τόσο αυστηρό; Ποιον φοβάται;Για ποιον γίνονται οι δρακόντειοι νόμοι και παίρνονται τα δρακόντεια μέτρα; Αν ο λαός είναι γονατισμένος, τότε η Εξουσία είναι "καλή" μαζί του. Δεν έχει λόγους να συντηρεί την πανοπλία του φόβου και του καταναγκασμού. Να καταργεί ακόμα και τη λυμφατική δημοκρατία και να επαναφέρει την ωμή στρατιωτική δικτατορία, όπως έκανε πρόσφατα ο Εβρέν.

Κι όλοι αυτοί που γέμισαν τα στρατοδικεία και τις φυλακές τι ήσαν; Τούρκοι σοβινιστές, πολεμοχαρείς, ελληνοφάγοι; Η απλοί πατριώτες, δημοκράτες, που παλεύουν για ελευθερία και κοινωνική δικαιοσύνη;

Υπάρχει, λοιπόν, μια διαφορετική Τουρκία σήμερα, που έχει να παλέψει σε πολλά εσωτερικά μέτωπα. Το κυριότερο είναι η φοβερή υπανάπτυξη και οι πεπαλαιωμένες γεμάτες αγκυλώσεις δομές της τουρκικής κοινωνίας και του τουρκικού κράτους. Ξεπερασμένες έως αντιδραστικές νοοτροπίες, αμορφωσιά, ανεργία, πληθωρισμός και αδυναμία να αντιμετωπιστεί με ειρηνικά μέσα το πρόβλημα των 12 εκατομμυρίων Κούρδων... Το αριστερό κίνημα μετά τα συνεχή συντριπτικά χτυπήματα, φυτοζωεί. Οι προοδευτικοί συνδικαλιστές συνθλίβονται ανάμεσα σ' αυτά τα κολοσσιαία προβλήματα και σ' ένα κράτος - στρατό πανίσχυρο, που εξακολουθεί να ελέγχει με σιδερένια πυγμή το σύνολο της εθνικής ζωής.

Στις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται ραγδαία άνοδος στο χώρο της τουρκικής οικονομίας, με τάσεις εκσυγχρονιστικές, κυρίως φιλοευρωπαϊκές και με ανοιχτό μέτωπο τόσο προς τους ισλαμιστές όσο και προς την παραδοσιακή, αρτηριοσκληρωτική, στρατοκρατούμενη δομή του τουρκικού κράτους, της διοίκησης και γενικότερα της τουρκικής κοινωνίας. Είναι φυσικό οι κύκλοι αυτοί να προσπαθήσουν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους τα ΜΜΕ κατά το πρότυπο των υπανάπτυκτων χωρών, στις οποίες συγκαταλέγεται, δυστυχώς, και η χώρα μας. Οσο περισσότερο εξαρτώμενη είναι η ιθύνουσα πολιτική τάξη, τόσο η κυριαρχία των οικονομικών κύκλων μέσω των ΜΜΕ γίνεται περισσότερο ασφυκτική. Χτες η πολιτική τάξη στην Τουρκία όφειλε να έχει την εύνοια του στρατού. Σήμερα που όλα εξαρτώνται από το "ίματζ", που επιβάλλεται από την τηλεόραση, στην Τουρκία - όπως και στην Ελλάδα - το κέντρο βάρους μετατοπίζεται μεθοδικά προς την πλευρά εκείνων που ελέγχουν τα ΜΜΕ, δηλαδή προς την οικονομική ολιγαρχία.

Μια άλλη σημαντικότατη έπαλξη της δημοκρατίας και της προόδου στην Τουρκία υπήρξαν πάντοτε οι διανοούμενοι - καλλιτέχνες, που όπως είδαμε και κατά την τελευταία ελληνοτουρκική κρίση σήκωσαν και πάλι σύσσωμοι τη σημαία της Ειρήνης και της Φιλίας.

Η πιθανή Τελωνειακή Ενωση της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Κοινότητα θα επιταχύνει τις διαδικασίες για μια περαιτέρω αύξηση της επιρροής των οικονομικών κύκλων που εκπροσωπούν τον εκμοντερνισμό και τον εξευρωπαϊσμό της τουρκικής οικονομίας και που εμφορούνται στην πλειοψηφία τους από αντιλήψεις φιλειρηνικές για το ρόλο της Τουρκίας στον κόσμο, στα Βαλκάνια και προ παντός στο Αιγαίο.

Δεν μπορεί, λοιπόν, παρά αυτή η θεαματική - κυρίως ποιοτικά - εμφάνιση της νέας πραγματικότητας στο προσκήνιο της εθνικής ζωής στην Τουρκία να αποτελεί σημείο θετικό, ιδιαίτερα στη δεδομένη στιγμή με την ένταση της κρίσης ανάμεσα στις δύο χώρες.

Οι νέοι οικονομικοί κύκλοι συμμαχούν εξ αντικειμένου με το παραδοσιακό δημοκρατικό - προοδευτικό κίνημα, τους προοδευτικούς Τούρκους διανοούμενους και καλλιτέχνες, έχοντας κι αυτοί ως κύρια μέτωπα το Ισλάμ και κυρίως το Στρατό και όσα εκπορεύονται απ' αυτόν: Εθνικισμό, ανθελληνισμό, πολεμική ψύχωση, κατοχή στην Κύπρο, πλήρη υποταγή σε ΗΠΑ - ΝΑΤΟ και αμερικάνικα μονοπώλια. Και όντας υπεύθυνοι για την ξεπερασμένη αντιδραστική δομή του κράτους και της κοινωνίας, που εμποδίζει τη σύγχρονη τουρκική οικονομία και τις νέες κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις να σύρουν τη χώρα προς τα εμπρός, προς την ανάπτυξη και την ευημερία.

Επιπλέον οι κυριότεροι και σημαντικότεροι οικονομικοί κύκλοι στη σύγχρονη Τουρκία εμφορούνται από τις αρχές της ελεύθερης αγοράς, είναι ευρωπαϊστές, εναντίον του Ισλάμ, εναντίον της στρατοκρατίας και για θεσμικές αλλαγές που να πλησιάζουν προς τα ευρωπαϊκά πρότυπα.

Η πολιτική των ΗΠΑ, που δεν μπορεί φυσικά να αγνοήσει τη νέα οικονομική - κοινωνική - πολιτισμική πραγματικότητα, εξακολουθεί να στηρίζει το στρατό και όσους πολιτικούς στηρίζει ο στρατός... Ομως το πείραμα Τσιλέρ (χαϊδεμένο παιδί του Στρατού και του "Στέιτ Ντιπάρτμεντ"), έδειξε ότι αυτή η νέα πραγματικότητα έχει γίνει αρκετά ισχυρή, ώστε να μπορεί να λέει "όχι" στις επιλογές των ΗΠΑ.

Η κατοχή της Κύπρου, η ανθελληνική προπαγάνδα, η καλλιέργεια ψυχροπολεμικού κλίματος στις σχέσεις Ελλάδας - Τουρκίας, οι μηχανορραφίες στη Θράκη και γενικά όλα τα αρνητικά στοιχεία της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής εκπορεύονται από τους στρατοκράτες που ελέγχουν σε μεγάλο βαθμό και τη διπλωματία. Η Τσιλέρ και ο Μπαϊκάλ, κατά τις τελευταίες εμπρηστικές δηλώσεις τους (οι μόνες που αμφισβήτησαν επίσημα τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα) είχαν πίσω τους τους Τούρκους στρατοκράτες και τους υπερατλαντικούς συμμάχους τους, σε μια προσπάθεια να μεγαλώσει η λαϊκή βάση της κλονιζόμενης κυβέρνησης με την καλλιέργεια εθνικιστικών παθών.

Είναι, πάντως, χαρακτηριστικό ότι αυτή η προσπάθεια απέτυχε, γεγονός που αναδεικνύει σε υπολογίσιμη δύναμη το νέο ιστορικό μπλοκ, όπως το διαμορφώνουν οι νέες συνθήκες.

Το μέλλον της Τουρκίας παίζεται ανάμεσα σ' αυτούς τους δύο κυρίαρχους πόλους, στους οποίους ήρθε να προστεθεί και το Ισλάμ (22%). Αν το τελευταίο συμμαχήσει με το στρατό, τότε μπορεί να υπάρξει ένα δραματικό πισωγύρισμα. Ομως, καθώς είναι γνωστές οι βαθιές αντιθέσεις που χωρίζουν τους φανατικούς μουσουλμάνους από τον κεμαλισμό, μια τέτοια συμμαχία - χωρίς να αποκλείεται- είναι μάλλον απίθανη. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η νέα μετακεμαλική Τουρκία τώρα μόλις γεννιέται. Ο θετικός πόλος - όπως τον περιγράψαμε - βρίσκεται στα σπάργανα. Εξ άλλου χωρίς ισχυρό μαζικό κίνημα, χωρίς ισχυρή Αριστερά, χωρίς ισχυρό συνδικαλιστικό κίνημα, τα παιχνίδια της εξουσίας θα παίζονται ανάμεσα στα ισχυρότατα τουρκικά και διεθνή (κυρίως αμερικάνικα) κέντρα εξουσίας.

Είναι φυσικό μέσα σ' αυτές τις συνθήκες τα εθνικά προβλήματα να αναδεικνύονται σε προβλήματα ταμπού. Ποιος θα τολμήσει να πει ότι ο Ντενκτάς είναι εγκάθετος του τουρκικού στρατού, που εξακολουθεί να κατέχει, ενάντια στο Διεθνές Δίκαιο, το 40% της Κύπρου; Ποιος θα τολμήσει να πει ότι η Τουρκία δεν έχει άλλα δικαιώματα στο Αιγαίο απ' αυτά που της δίνουν οι διεθνείς νόμοι και συνθήκες; Ποιος θα τολμήσει να πει ότι οι μουσουλμάνοι της Θράκης ζούνε σε συνθήκες ελευθερίας και οικονομίας απείρως καλύτερες από ό,τι οι εργαζόμενοι μέσα στην Τουρκία;

- Η προτίμηση του Πενταγώνου προς τους Τούρκους στρατιωτικούς έχει ως αφετηρία τη στρατηγική σημασία της για τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Η Μαύρη θάλασσα, τα Δαρδανέλια, τα σύνορά της με την πρώην Σοβιετική Ενωση και σε συνέχεια η γειτνίασή της με "καυτές" περιοχές όπως το Ιράν, το Ιράκ, η Συρία, καθιστούν την Τουρκία προνομιούχο στρατηγικό εξάρτημα της σύγχρονης υπερδύναμης. Επομένως, ό,τι κακό θα μπορούσε ενδεχομένως να προκύψει από τη γειτονική μας χώρα, θα έχει αφετηρία τους στρατηγούς της Ουάσιγκτον, που δε θα διστάσουν να χρησιμοποιήσουν τα εγχώρια εθνικιστικά πάθη, προκειμένου να πετύχουν τους σκοπούς τους. Η εισβολή και η παρατεινόμενη κατοχή της Κύπρου αποδεικνύουν αυτή τη θέση. Μόνη της η Τουρκία θα ήταν δύσκολο έως αδύνατο να αντιμετωπίσει τη διεθνή κοινή γνώμη, τον ΟΗΕ και το Συμβούλιο Ασφαλείας.Επομένως, και ο ανθελληνισμός, ο οποίος συστηματικά καλλιεργείται από το τουρκικό στρατιωτικό κατεστημένο, έχει αφετηρία του τα στρατηγικά συμφέροντα των ΗΠΑ, που τρέμουν μπροστά στην ιδέα ότι η Τουρκία θα μπορούσε να πάψει μια μέρα να είναι γι' αυτές μια πελώρια επιθετική στρατιωτική βάση στην υπηρεσία τους κι ακόμα ότι εκτός από την Pax Americana, δηλαδή μια ειρήνη τύπου Κλίντον, που να υπηρετεί τα αμερικανικά συμφέροντα, μπορεί κάποτε να προκύψει μια αληθινή ειρήνη τόσο στο Αιγαίο και στην Κύπρο όσο και στην ευρύτερη περιοχή (Βαλκάνια), που θέτει υπεράνω όλων τα αληθινά συμφέροντα των λαών.

Αντίθετα με τον συστηματικά καλλιεργούμενο - από τους ίδιους αμερικανο-ΝΑΤΟικούς κύκλους - ανθελληνισμό από μέρους της Τουρκίας και αντιτουρκισμό από μέρους της Ελλάδας, οι δύο χώρες μπαίνουν αυτομάτως κάτω από τον αυστηρό τους έλεγχο. Με το 7 προς 10 ελέγχουν τους εξοπλισμούς και εισπράττουν βεβαίως από αυτούς. Η κάθε χώρα, υπό την απειλήν της άλλης, προσπαθεί να κερδίσει την εύνοια των ισχυρών για τον εαυτό της. Και τέλος με το να παραμένει το Αιγαίο θάλασσα θερμή, προφυλάσσονται τα υποτιθέμενα πλούσια αποθέματα πετρελαίου που βρίσκονται στο βυθό του από πρόωρη εκμετάλλευση, μια και όπως έχει διαφανεί, έχουν καταταγεί ως στρατηγικά αποθέματα για τις μελλοντικές ανάγκες της Αμερικής.

Είναι τόσο κραυγαλέα αυτή η πραγματικότητα, ώστε απορεί κανείς πώς ένας λαός όπως ο δικός μας, που έζησε πάνω στο πετσί του την αμερικανοκρατία σε όλο της το μεγαλείο, με αποκορυφώσεις την επταετή δικτατορία και την εισβολή στην Κύπρο, δε βλέπει ότι η ίδια πολιτική συνεχίζεται μετά το 1974. Μόνο που μετά τη φθορά της Δεξιάς, τα στηρίγματά της τα βρίσκει τώρα και μέσα στο ΠΑΣΟΚ, μέσα σε όλο το φάσμα του αστικού Τύπου, του δεξιού και του άλλου και φυσικά μέσα στα ισχυρά ΜΜΕ. Πώς εκφράζεται αυτή η πολιτική; Στο εσωτερικό της χώρας με τη φτιαχτή διαίρεση του λαού, τη διάσπαση και εξουδετέρωση του μαζικού κινήματος και φυσικά την προσπάθεια να περιθωριοποιηθεί η Αριστερά. Στις εξωτερικές σχέσεις με την καλλιέργεια εθνικιστικών τάσεων προς όλες τις κατευθύνσεις. Προς βορράν και προς ανατολάς. Η αποτυχία στις σχέσεις μας με την Αλβανία και κυρίως η κλιμάκωση της αντίθεσής μας με την Τουρκία, που οδήγησε στα πρόθυρα του πολέμου, το αποδεικνύουν.

- Ειπώθηκε ότι πίσω από την αιφνιδιαστική εκπαραθύρωση του Μητσοτάκη και την επάνοδο του Παπανδρέου στην πρωθυπουργία κρύβονταν οι Αμερικανοί. Ο Αμερικανός υπουργός των Εξωτερικών κ. Κρίστοφερ προανήγγειλε μάλιστα αυτή την αλλαγή έξι μήνες νωρίτερα με ακρίβεια ημερών. Λέγεται ότι ο κ. Αρσένης έχει την εύνοια των ΗΠΑ, ενώ ο κ. Σημίτης των Ευρωπαίων (βλ. Γερμανών). Με άλλα λόγια φτάσαμε στις μέρες μας να θεωρούμε φυσιολογικά γεγονότα και καταστάσεις, που μόλις πριν δύο δεκαετίες θα αρκούσαν να κινητοποιήσουν εκατοντάδες χιλιάδες πατριώτες και να τους βγάλουν στους δρόμους; Πότε, λοιπόν, πέρασε περισσότερο η πολιτική των Αμερικανών; Οταν ήλεγχαν τις δεξιές κυβερνήσεις και είχαν αντιμέτωπο το γιγαντιαίο προοδευτικό μας κίνημα ή τώρα που ελέγχουν τις προοδευτικές κυβερνήσεις, έχοντας βάλει στο τσεπάκι τους ταυτόχρονα ολόκληρο τον ελληνικό λαό, πλην της Αριστεράς; Μιας Αριστεράς, όμως, που ποτέ άλλοτε δεν ήταν περικυκλωμένη από μηχανισμούς ελέγχου του λαϊκού φρονήματος και της λαϊκής συμπεριφοράς τέτοιου μεγέθους και τέτοιας αποτελεσματικότητας όσο σήμερα...

Επομένως για να απαντήσω στο ερώτημά σας, θα πρέπει ν' αρχίσω από το εσωτερικό μέτωπο.

Σήμερα, ο ελληνικός λαός πληρώνει τις λαθεμένες εκτιμήσεις της Αριστεράς, που βοήθησε απλόχερα στη διάβρωση και στον εκφυλισμό του ελληνικού λαού. Δίχως ζωντανό, πλατύ και βαθύ μαζικό κίνημα βρισκόμαστε σήμερα κυριολεκτικά στο έλεος των διεθνών και ντόπιων σκοτεινών δυνάμεων, που αντιμετωπίζουν τους λαούς σαν πιόνια στη σκακιέρα των συμφερόντων τους.

Ομως η αυθόρμητη αντίδραση των πνευματικών μας ανθρώπων μάς δίνει ελπίδες. Ολα τα ελεγχόμενα από τους γνωστούς κύκλους ΜΜΕ αγνόησαν τη φωνή 200 προσωπικοτήτων, που σε άλλες εποχές θα είχε προκαλέσει πρωτοσέλιδα. Ομως, απ' την άλλη πλευρά όλα δείχνουν ότι η προπαγάνδα δεν πέρασε μέσα στο λαό μας. Η αντίστασή του ήταν σημαντική. Μόνο που δεν έχει δυνατότητες να το δείξει.

Πώς θα βοηθήσουμε τον ίδιο το λαό να δείξει το φρόνημά του; Πώς θα κάνουμε ν' ακουστεί η φωνή των απλών πολιτών, όσο η φωνή των άξιων πνευματικών του εκπροσώπων; Νομίζω ότι η απάντηση στα ερωτήματα αυτά μας βοηθά να οδηγούμαστε προς τη σωστή κατεύθυνση και να ανακαλύψουμε λύσεις. Αυτά ως προς το εσωτερικό μέτωπο.

Οσον αφορά τα προς τα έξω, νομίζω, ότι η ανάλυση που προηγήθηκε μας βοηθά να δούμε σωστά τι συμβαίνει σήμερα μέσα στην τουρκική κοινωνία. Μια γενική άρνηση και ακόμα περισσότερο μια εθνικιστική στάση βοηθά εκείνες τις τουρκικές δυνάμεις που επιζητούν να παραμείνει η χώρα φέουδο στον απόλυτο έλεγχο των στρατιωτικών κύκλων και των συμμάχων τους, που όπως είδαμε συνεργάζονται πιστά με τους αμερικανο-ΝΑΤΟικούς κύκλους, που θέλουν πάνω απ' όλα την Τουρκία τεράστια στρατιωτική βάση στην περιοχή, στην υπηρεσία των άμεσων και μακροπρόθεσμων στρατηγικών τους βλέψεων.

Η άλλη Τουρκία, στην οποία προσβλέπει με αγωνία και ελπίδα ο τουρκικός λαός, είναι εκείνη που βγήκε μέσα από τις τεράστιες θυσίες των Τούρκων αγωνιστών - κομμουνιστών, σοσιαλιστών, συνδικαλιστών, δημοκρατών - έστω και αν σήμερα η τουρκική Αριστερά σε επίπεδο πολιτικής έκφρασης βρίσκεται πολύ χαμηλά. Οι δυνάμεις αυτές των εργαζομένων Τούρκων συμμαχούν αντικειμενικά με κάθε κοινωνική δύναμη και ρεύμα που αποβλέπει στον απεγκλωβισμό από το καθεστώς ουσιαστικής εξάρτησης. Ετσι όσες κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές, συνδικαλιστικές και πολιτιστικές δυνάμεις βοηθούν να αναπτυχθεί μια όσο γίνεται μη εξαρτημένη εγχώρια οικονομία και παράλληλα να δημιουργηθούν μη εξαρτημένες (από το στρατό και τους ξένους) πολιτικές δυνάμεις, είναι φανερό ότι αποτελούν αυτή τη στιγμή τους φυσικούς συμμάχους του παραδοσιακού δημοκρατικού - προοδευτικού κινήματος και των πνευματικών του εκπροσώπων.

Με τιςδυνάμεις αυτές οφείλουν οι αντίστοιχες μη εξαρτημένες κοινωνικές και άλλες δυνάμεις της χώρας μας να συμμαχήσουν.

Μια τέτοια συνεργασία - συμμαχία θα προσέφερε πολλά στα εσωτερικά μέτωπα των δύο χωρών και θα βοηθούσε, ώστε να πάψουν μια μέρα οι χώρες μας να είναι πιόνια στην απόλυτη διάθεση των κοινών μας αφεντικών.

Οι εκκωφαντικές κραυγές των μέσων ενημέρωσης, οι φιλοπόλεμες ανακοινώσεις των δυο κυβερνήσεων κατά τη διάρκεια του πρόσφατου ελληνοτουρκικού επεισοδίου στις βραχονησίδες Ιμια, αλλά και μετά, σκέπασαν τη φωνή της ειρήνης, της φιλίας και της συνεργασίας μεταξύ των δύο λαών, μεταξύ των δύο χωρών. Κι όμως, προς πείσμα της πολιτικής και τηλεοπτικής πολεμοκαπηλίας, εκατοντάδες άνθρωποι, κι απ' τις δυο πλευρές του Αιγαίου, συνυπέγραφαν μια κοινή έκκληση προς τις δυο κυβερνήσεις, από τις οποίες μεταξύ των άλλων ζητούν: "Να διακηρύξουν την πίστη τους στην ειρήνη, τη φιλία και τη συνεργασία ως μοναδική οδό για την προώθηση των συμφερόντων των δυο λαών μας και την απόφασή τους να εργαστούν σε αρμονία με τους διεθνείς οργανισμούς προς την κατεύθυνση αυτή".Την έκκληση υπέγραψαν πάνω από 200 προσωπικότητες στην Ελλάδα και πάνω από 1.000 προσωπικότητες στην Τουρκία. Ο "Ριζοσπάστης" ήταν η μόνη ελληνική εφημερίδα που δημοσίευσε την έκκληση και τα ονόματα όλων των υπογραφόντων.

"Ψυχή" αυτής της πρωτοβουλίας ήταν ο μεγάλος Ελληνας μουσικοσυνθέτης Μίκης Θεοδωράκης και ο Ζουλφί Λιβανελί, διάσημος Τούρκος καλλιτέχνης, ειδικός σύμβουλος του γενικού διευθυντή της ΟΥΝΕΣΚΟ. Δυο προσωπικότητες με ιδιαίτερη συμβολή στους δημοκρατικούς αγώνες των δυο λαών και με μεγάλο διεθνές κύρος.

Σήμερα ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Ζουλφί Λιβανελί μιλούν στο "Ρ" για τις αιτίες της κρίσης ανάμεσα στις δυο χώρες, τις προϋποθέσεις για την ειρηνική συνύπαρξη, το ρόλο των εξωτερικών δυνάμεων, τις δυνατότητες για την ανάπτυξη δεσμών φιλίας και συνεργασίας μεταξύ των δυο λαών. (Με την ευκαιρία ευχαριστούμε το συνεργάτη του "Ρ" στην Κωνσταντινούπολη, Αλέξη Φίλιο, για τη βοήθεια).

Οι ερωτήσεις που υποβάλαμε στο Μίκη Θεοδωράκη και το Ζουλφί Λιβανελί είναι οι εξής:

- Ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι βασικές αιτίες που καθιστούν μόνιμη την κρίση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις;

- Ποιες είναι οι προϋποθέσεις για την αποκατάσταση της ειρηνικής συνύπαρξης μεταξύ των δυο χωρών;

- Πόσο και πώς επηρεάζεται η κρίση από παράγοντες έξω από τις δύο χώρες;- Υπάρχουν περιθώρια για τους πολίτες των δύο χωρών για ανάπτυξη πρωτοβουλιών με σκοπό τη συνεννόηση και ειρηνική συνύπαρξη;

Δημοσιεύουμε σήμερα τις απαντήσεις που πήραμε.

Δάνης ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ