Ο Εμμανουήλ Κριαράς, ο τελευταίος σπουδαίος επιζών (91 χρόνων φέτος) μαχητής του Δημοτικισμού στον 20ό αιώνα, ακαταπόνητος και πολυγραφότατος μελετητής και λεξικογράφος της γλώσσας μας (όλων των σταδίων της από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα), γνωρίζοντας την ανάγκη να υπάρξει μια συγκεντρωτική αναφορά στους προδρόμους, στους κορυφαίους πρωτεργάτες και στους συνοδοιπόρους του Δημοτικιστικού Κινήματος, «κατέθεσε» στο τέλος του 2000 ένα ακόμα σημαντικό έργο του. Πρόκειται για τον τόμο, υπό τον τίτλο «Εμμανουήλ Κριαράς - "Επιλογή από το έργο του"», το οποίο, αφιερωμένο τρυφερά στη μνήμη της «πολύτιμης συντρόφου της ζωής του», κυκλοφόρησε - στα πλαίσια των εκδόσεων του «Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου - από τον οίκο «Ζήτρος» (Πλάτωνος 2, 54631 Θεσσαλονίκη, τηλ. 270184). Ο τόμος (370 σελ.) ανθολογεί από το πλήθος των μελετών του Ε. Κριαρά, όσες συμπυκνώνουν περισσότερο από δύο αιώνες του Δημοτικιστικού Κινήματος, μέσα από καθοριστικά πρόσωπα, γεγονότα, ιδέες και τη διαπάλη των απόψεων για το Γλωσσικό Ζήτημα μέχρι την καθιέρωση της Δημοτικής σαν επίσημης γλώσσας (1976).

Είναι προφανής η αξία, αλλά και το γνωσιακό (ιστορικό, φιλολογικό, γλωσσολογικό) όφελος, το οποίο προσφέρει το βιβλίο αυτό σ' όσους διδάσκουν τη γλώσσα μας, τη μελετούν, λογοτεχνούν, ή δημοσιογραφούν. Ιδιαίτερα πολύτιμο είναι το βιβλίο για τη νέα γενιά. Γιατί αυτή, κυρίως, θα κληθεί να δώσει νέες μάχες για την ίδια την ύπαρξη της γλώσσας μας, στις σημερινές συνθήκες ιμπεριαλιστικής «παγκοσμιοποίησης» και των εθνικών πολιτισμών και γλωσσών. Πέρα, όμως, από την εκλαϊκευτική γνώση, το βιβλίο είναι και μια γοητευτική «περιήγηση» στον «κόσμο» μεγάλων πνευματικών μορφών. Στη ζωή, στο έργο, στη δράση, στις φιλίες ή συγκρούσεις τους, αλλά και στις υπερβολές, στους εγωισμούς, στην ιδεολογική μεταστροφή ορισμένων. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα η ιδεολογική υποχώρηση, αλλά και η βλαβερή για την υπόθεση του Δημοτικισμού σύγκρουση δύο πρωτοπόρων του. Των Ψυχάρη - Παλαμά, ουσιαστικά, εξαιτίας της φιλοδοξίας και υποψηφιότητας και των δύο για το «Νόμπελ». Αλλο βλαβερό γεγονός υπήρξε ο ιδεολογικός συμβιβασμός του Δελμούζου και η διάστασή του με τον ασυμβίβαστο Γληνό, γεγονότα που απέβησαν σε βάρος του περίφημου «Εκπαιδευτικού Ομίλου» και σε διώξεις αγωνιστών του κινήματος, όπως ο Βάρναλης, σε σχετική «μαρτυρία» του οποίου αναφέρεται μια μελέτη του τόμου. Εξοχες και ως αναγνώσματα είναι οι μελέτες για τον Ψυχάρη, για τη συμβολή του Εμμ. Ροΐδη και άλλων προδρομικών δημοτικιστών και, βέβαια, του Κωνσταντινουπολίτη γιατρού και μαχητικότατου στυλοβάτη του εκπαιδευτικού δημοτικισμού, Φώτη Φωτιάδη.