Σάββατο 24 Νοέμβρη 2018 - Κυριακή 25 Νοέμβρη 2018
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 16
100 ΧΡΟΝΙΑ ΚΚΕ

Αμείωτο το ενδιαφέρον για την έκθεση υλικών και ντοκουμέντων για τα 100 χρόνια του ΚΚΕ

{1}Η εφημερίδα «Εργάτης» που κυκλοφορούσε το 1910 στην Κωνσταντινούπολη
{1}Η εφημερίδα «Εργάτης» που κυκλοφορούσε το 1910 στην Κωνσταντινούπολη
Το ενδιαφέρον χιλιάδων επισκεπτών έχει ήδη συγκεντρώσει η έκθεση ντοκουμέντων και υλικών για τα 100 χρόνια του ΚΚΕ που λειτουργεί στην αίθουσα «Μελίνα» στο Θησείο (πρώην εργοστάσιο Πουλόπουλου).

Τόσο ο πλούτος του υλικού που εκτίθεται, όσο, επίσης, η οργάνωσή του σε τρία επίπεδα (προβολή θεματικών ενοτήτων σε ταμπλό που συνοδεύεται από παρουσίαση εγγράφων στα τραπέζια ενώ παράλληλα υπάρχει έκθεση πρωτότυπου υλικού σε ειδικές προθήκες), προκαλεί, από τη μια, το ενδιαφέρον για γενική θέαση κι απ' την άλλη τη διάθεση για μελέτη.

Το ειδικό ενδιαφέρον των επισκεπτών κεντρίζουν τα υλικά στα τραπέζια, καθώς στην πλειοψηφία τους πρόκειται για παράθεση αυτούσιων εγγράφων ή πρωτοφανέρωτου φωτογραφικού υλικού.

Παράδειγμα, στην πρώτη κιόλας ενότητα που αφορά την περίοδο πριν από την ίδρυση του Κόμματος, βλέπει κάποιος ανάμεσα στα έγγραφα την εφημερίδα «Εργάτης» που κυκλοφορούσε το 1910 στην Κωνσταντινούπολη και δίπλα ακριβώς άρθρο της που επιχειρηματολογεί ως προς το γιατί οι γιατροί πρέπει να εξετάζουν δωρεάν τους εργάτες, αίτημα εξαιρετικά μπροστά για την εποχή που προβαλλόταν.

Το μάτι «τραβάει» η παράθεση στο πρωτότυπο ολόκληρου του βιογραφικού του Αρίστου Βασιλειάδη, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ, που εκτελέστηκε τον Δεκέμβρη του 1948 έχοντας πει στους στρατοδίκες του «Δεν αναγνωρίζω κανένα νόμο σας. Ούτε το κράτος σας. Γιατί όλα αυτά είναι παράνομα». Μέσα από τις σελίδες του βιογραφικού προβάλλει η θυελώδης ζωή ενός στελέχους του Κόμματος σε μια πολύ δύσκολη περίοδο για το κομμουνιστικό κίνημα, η πορεία διαμόρφωσης της συνείδησής του παράλληλα με μια σειρά από σημαντικά γεγονότα του πρώτου μισού του προηγούμενου αιώνα.

Ξεχωρίζουν στην ίδια ενότητα τα τρικάκια της ΟΚΝΕ για τους φαντάρους, ενώ λίγο μετά το ενδιαφέρον προκαλεί μια σειρά από κάρτες και πολιτιστικά προγράμματα από το κάτεργο της Ακροναυπλίας.

{2} Τρικάκια της ΟΚΝΕ για τους φαντάρους
{2} Τρικάκια της ΟΚΝΕ για τους φαντάρους
Πέρα από τα υλικά που αφορούν σε κεντρικούς σταθμούς της Ιστορίας του ΚΚΕ, όπως ο Μάης του '36, ή τα κεντρικά υλικά για την Αντίσταση στην τριπλή κατοχή '40 - '44, για την πλειοψηφία του υλικού έχει γίνει προσπάθεια να είναι όσο το δυνατόν πιο πρωτότυπο, να καλύπτει και σχετικά άγνωστες πτυχές. Παράδειγμα, η παρουσίαση της εφημερίδας των αρτεργατών του ΕΑΜ, η «Εργατική» της Θεσσαλίας. Στα υλικά για τον Δεκέμβρη του '44 στην Αθήνα βρίσκουμε, για παράδειγμα, και μια σπάνια φωτογραφία από μεγάλη διαδήλωση που έγινε στη Φλώρινα για το ίδιο θέμα.

Η ενότητα για τον ΔΣΕ περιέχει πλήθος έντυπου υλικού αυτής της περιόδου, ενώ στο μάτι χτυπούν και τα υλικά της δεκαετίας του '60. Εντυπωσιακά, ασφαλώς είναι τα υλικά από την αντιδικτατορική πάλη της περιόδου 1967 - 74, όπως επίσης αυτά που αφορούν την πρώτη περίοδο μετά την ντε φάκτο κατάκτηση της νόμιμης δράσης του ΚΚΕ και τους μεγάλους εργατικούς αγώνες που ακολουθούν. Η ενότητα για την περίοδο επικράτησης της αντεπανάστασης και τις πολύ δύσκολες συνθήκες που διαμορφώθηκαν για το ΚΚΕ εξαιτίας και της δράσης του οπορτουνισμού, τραβά επίσης το ενδιαφέρον. Από κοντά και οι ενότητες για την αντιιμπεριαλιστική πάλη, αλλά και τις επεξεργασίες για το σύγχρονο Πρόγραμμα του Κόμματος.

Κάθε ομάδα επισκεπτών βρίσκει τη δική της γωνιά στην έκθεση. Φίλοι και σύντροφοι από την ΚΟ Ναυτεργατών, για παράδειγμα, στάθηκαν ώρες στα ταμπλό που με περηφάνια δείχνουν τη συμβολή τους στον αντιφασιστικό αγώνα, το φακέλωμα από τους εφοπλιστές, τους σύγχρονους αγώνες τους. Οι Ικαριώτες στάθηκαν στα υλικά της απόδρασης με καΐκι μιας ομάδας κομμουνιστών το 1955. Ομάδες φοιτητών στέκονται στο υλικό για την ΟΚΝΕ, ενώ οι οικοδόμοι σκύβουν στις φωτογραφίες με τις οδομαχίες. Δεν λείπουν τα πηγαδάκια μπροστά στα τρικάκια της αντιδικτατορικής πάλης, ειδικά αν στην παρέα των επισκεπτών βρίσκεται και κάποιος που έχει συνεισφέρει σ' αυτό...


{3} Ακροναυπλία, κάρτες και πολιτιστικά προγράμματα
{3} Ακροναυπλία, κάρτες και πολιτιστικά προγράμματα

{4} Η εφημερίδα «Αρτεργάτης»
{4} Η εφημερίδα «Αρτεργάτης»

{5} Η «Εργατική» του ΕΑΜ στη Θεσσαλία
{5} Η «Εργατική» του ΕΑΜ στη Θεσσαλία

{6} Διαδήλωση στη Φλώρινα για τον Δεκέμβρη του '44
{6} Διαδήλωση στη Φλώρινα για τον Δεκέμβρη του '44

{7} Από την ενότητα ντοκουμέντων για τον ΔΣΕ
{7} Από την ενότητα ντοκουμέντων για τον ΔΣΕ

{8} Από τα υλικά της δεκαετίας του '60
{8} Από τα υλικά της δεκαετίας του '60
100 χρόνια σε 10 στιγμές

{1} Η ιστορική φωτογραφία από το Ιδρυτικό Συνέδριο του ΣΕΚΕ (μετέπειτα ΚΚΕ)
{1} Η ιστορική φωτογραφία από το Ιδρυτικό Συνέδριο του ΣΕΚΕ (μετέπειτα ΚΚΕ)
«Το ΚΚΕ έρχεται από πολύ μακριά και πάει πολύ μακριά,

γιατί η υπόθεση του προλεταριάτου, ο κομμουνισμός,

είναι η πιο καθολικά ανθρώπινη,

η βαθύτερη, η πιο πλατιά».

(Από το Πρόγραμμα του ΚΚΕ)

Βαδίζοντας ήδη στη δεύτερη εκατονταετία της Ιστορίας του εργατικού επαναστατικού κινήματος στη χώρα μας, μια Ιστορία ταυτισμένη με την Ιστορία του ΚΚΕ, ο «Ριζοσπάστης» πυκνώνει σήμερα, μέσα από ένα φωτογραφικό αφιέρωμα, αυτά τα 100 χρόνια του ΚΚΕ σε δέκα «στιγμές», όπως αυτές καταγράφονται σε σειρά ιστορικών επεξεργασιών του Κόμματός μας, καθώς ήδη από σήμερα κυκλοφορεί και το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ για την περίοδο 1918 - 1949.

1. Η ίδρυση του ΚΚΕ

Η ίδρυση του ΣΕΚΕ (μετέπειτα ΚΚΕ) αποτέλεσε τομή στην ελληνική κοινωνία. Σηματοδότησε την εμφάνιση της ιδεολογικής, πολιτικής και οργανωτικής πρωτοπορίας της εργατικής τάξης. Εξέφραζε αντικειμενικά τη διαδικασία συνένωσης του μαρξισμού - λενινισμού με το εργατικό κίνημα. Με τις βασικές αρχές του προσέδωσε επαναστατική θεωρητική βάση και πολιτική γραμμή στα πιο δυναμικά τμήματα του εργατικού κινήματος, παρά τις αδυναμίες ή και τις θεωρητικές ανεπάρκειες στις προγραμματικές του προσεγγίσεις.

Η ίδρυση του ΣΕΚΕ ως «τέκνου της ανάγκης κι ώριμου τέκνου της οργής» ήταν καρπός της μέχρι τότε πορείας των πιο πρωτοπόρων τμημάτων του εργατικού και σοσιαλιστικού κινήματος στην Ελλάδα. Την ίδρυσή του επιτάχυνε η Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση, που εγκαινίασε έμπρακτα τη νέα εποχή της ανθρωπότητας, την εποχή περάσματος από τον καπιταλισμό στον σοσιαλισμό. Αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα για την παραπέρα πορεία του εργατικού και γενικότερα του λαϊκού κινήματος.

2. Η Μικρασιατική εκστρατεία

{6} Από τις διαδηλώσεις τον Ιούλη του 1965
{6} Από τις διαδηλώσεις τον Ιούλη του 1965
Το ΣΕΚΕ (ΚΚΕ), από την έναρξη ακόμη της Μικρασιατικής εκστρατείας, με την απόβαση του στρατού στη Σμύρνη, ήταν το μόνο κόμμα που αντιτάχτηκε στον άδικο, στον ιμπεριαλιστικό αυτόν πόλεμο. Πάλεψε με όλες τις δυνάμεις του για να τον αποτρέψει, αψηφώντας τις διώξεις (φυλάκιση ολόκληρης της ΚΕ του ΣΕΚΕ, φυλακίσεις και εξορίες στελεχών του). Αν και νεαρό τότε κόμμα με λιγοστές δυνάμεις, πάλευε ενάντια στα ιμπεριαλιστικά σχέδια και τις επιδιώξεις της άρχουσας τάξης, που μόνο δεινά φόρτωνε στον λαό.

3. Ο Μάης του '36

9 Μάη 1936. Σχεδόν όλη η Θεσσαλονίκη απεργεί. Κλειστά και τα μαγαζιά, απεργούν και οι φοιτητές. Οι σιδηροδρομικοί, οι τροχιοδρομικοί επιστρατεύονται. Οι απεργοί αγνοούν ολότελα το διάταγμα της επιστράτευσης. Ολη η Θεσσαλονίκη βρίσκεται στους δρόμους οργανωμένα. Διαδηλώνει. Η διαδήλωση γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη...

Ταυτόχρονα η Θεσσαλονίκη στρατοκρατείται. Η κυβέρνηση Μεταξά, προκειμένου να αντιμετωπίσει τη μαχητική απεργία των καπνεργατών, στους οποίους με απεργία συμπαραστέκονταν και άλλοι κλάδοι αλλά και οι μικρομαγαζάτορες, έχει αποφασίσει να χτυπήσει με τον στρατό και τη χωροφυλακή. Ο στρατός παρά τις διαταγές δεν χτυπά τους διαδηλωτές. Στη συγκεκριμένη στιγμή εκφράζεται συναδέλφωση λαού - στρατού. Και οι επικεφαλής αξιωματικοί των τμημάτων που διατάχτηκαν να χτυπήσουν αρνούνται να εκτελέσουν τη διαταγή. Τον Αύγουστο κηρύσσεται η δικτατορία του Μεταξά.

4. 1940 - 1949

{8} Το πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη» στις 25 Σεπτέμβρη του 1974
{8} Το πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη» στις 25 Σεπτέμβρη του 1974
Η έναρξη του Β' Παγκοσμίου ιμπεριαλιστικού Πολέμου και η συμμετοχή της Ελλάδας σ' αυτόν με την έναρξη του ιταλοελληνικού πολέμου (28 Οκτώβρη 1940) βρήκε το ΚΚΕ βαριά χτυπημένο από τη μεταξική δικτατορία. Παρ' όλα αυτά, έγινε προσπάθεια από την πρώτη στιγμή το Κόμμα να παρέμβει, να δώσει κατεύθυνση στην πάλη του λαού ενάντια στην ξένη εισβολή, με τα τρία γράμματα του Ν. Ζαχαριάδη. Βεβαίως, αυτή η προσπάθεια δεν ήταν απαλλαγμένη από αντιφάσεις και προβλήματα που είχε η στρατηγική της ΚΔ εκείνη την περίοδο σε σχέση με τον χαρακτήρα του πολέμου και τη σύνδεση της πάλης ενάντια στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο με την πάλη για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου. Το 2ο και το 3ο γράμμα όριζαν σωστά τον χαρακτήρα του πολέμου ως ιμπεριαλιστικού, ενώ το ίδιο σωστά τον όριζε και η τοποθέτηση της «Παλιάς ΚΕ».

Στην περίοδο της Κατοχής, το ΚΚΕ, παρά τα προβλήματα στρατηγικής που οδήγησαν στην αδυναμία να συνδεθεί αυτός ο αγώνας με την πάλη για την εξουσία, κατάφερε να ανασυγκροτήσει τις Οργανώσεις του, να πρωταγωνιστήσει στον μαζικό πολιτικό και ένοπλο εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, με την ίδρυση του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ, της Εργατικής Αλληλεγγύης, της ΟΠΛΑ και των λαογέννητων θεσμών στην Ελεύθερη Ελλάδα, και έτσι να αναδειχτεί σε ηγετική πολιτική δύναμη και αιμοδότης του αγώνα.

Εδωσε τον μεγαλειώδη αγώνα των 33 ημερών, τον Δεκέμβρη του '44, και παρά το γεγονός ότι υπέγραψε την απαράδεκτη Συμφωνία της Βάρκιζας (Φλεβάρης 1945), τελικά δεν υποτάχτηκε και οργάνωσε τον τρίχρονο ένοπλο λαϊκό αγώνα του ΔΣΕ (1946 - 1949) που αποτελεί την κορυφαία εκδήλωση της ταξικής πάλης στην Ελλάδα κατά τον 20ό αιώνα.

5. Οι Αλύγιστοι

Στη δεκαετία του '50, μετά την ήττα και την υποχώρηση του ΔΣΕ, το ΚΚΕ βρέθηκε σε συνθήκες παρανομίας, αντιμέτωπο με τα εγκλήματα που οργάνωναν το αστικό κράτος και τα κόμματά του. Δεκάδες χιλιάδες κομμουνιστές, αγωνιστές βρέθηκαν στην πολιτική προσφυγιά, στις εξορίες και τις φυλακές. Χιλιάδες ήταν αυτοί που αντιμετώπισαν αλύγιστοι τα εκτελεστικά αποσπάσματα.

6. Ο λάκκος των λεόντων

{4} Δεκέμβρης 1944: «Οταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα»
{4} Δεκέμβρης 1944: «Οταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα»
Μπροστά στο ΚΚΕ υψωνόταν το καθήκον να συνδυάσει την παράνομη με τη νόμιμη δουλειά, ώστε να ανασυνταχτεί το εργατικό - λαϊκό κίνημα. Οι επιλογές που επικρατούσαν στο Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα, οι επιδράσεις τους στο Κόμμα, σε συνθήκες ήττας του κινήματος και παρανομίας, οδήγησαν σε μια πορεία παρεκκλίσεων. Αν και σε συνθήκες βαριάς παρανομίας και παρά τις υπαρκτές ιδεολογικές - πολιτικές - οργανωτικές παρεκκλίσεις και αδυναμίες, το ΚΚΕ αντιτάχτηκε στην ένταξη της Ελλάδας στην ιμπεριαλιστική συμμαχία του ΝΑΤΟ και στην εγκατάσταση πυρηνικών πυραύλων και στρατιωτικών βάσεων των ΗΠΑ. Ανέδειξε τον επικίνδυνο ρόλο του και εναντιώθηκε αποφασιστικά στη συμμετοχή της Ελλάδας στην ιμπεριαλιστική εκστρατεία εναντίον της Κορέας. Ακόμα, ανέδειξε έγκαιρα τον χαρακτήρα της ΕΟΚ ως ιμπεριαλιστικής συμμαχίας και επέδρασε καθοριστικά στην τοποθέτηση της ΕΔΑ ενάντια στην ένταξη της Ελλάδας, που συμπυκνώθηκε με τον χαρακτηρισμό της ΕΟΚ ως «λάκκου των λεόντων».

7. Η δικτατορία

Από την πρώτη μέρα της επιβολής της 7ετούς στρατιωτικής δικτατορίας (1967 - 1974), αντιπάλεψε, έβαλε στόχο την ανατροπή της. Ηταν το μοναδικό κόμμα που δεν ανέθετε την ανατροπή της χούντας στον ιμπεριαλιστικό παράγοντα, αποκλειστικά στις αστικές πολιτικές δυνάμεις, αλλά στον οργανωμένο από τα κάτω αντιδικτατορικό αγώνα ως λαϊκή εξέγερση, χωρίς να αποκλείει και την αναγκαιότητα της ένοπλης αναμέτρησης. Οι δυνάμεις του Κόμματος και αργότερα της ΚΝΕ πρωτοστάτησαν στην οργάνωση της αντιδικτατορικής πάλης, με κορυφαία τη συμβολή τους στις καταλήψεις της Νομικής και στην εξέγερση του Πολυτεχνείου το Νοέμβρη του 1973.

{5} Η εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη, του Νίκου Καλούμενου, του Ηλία Αργυριάδη και του Δημήτρη Μπάτση
{5} Η εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη, του Νίκου Καλούμενου, του Ηλία Αργυριάδη και του Δημήτρη Μπάτση
Γεγονός ιστορικής σημασίας στην πορεία του ΚΚΕ αποτέλεσε η 12η Πλατιά Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (1968), στην οποία κρίθηκε η ιστορική συνέχειά του, με την καταδίκη της οπορτουνιστικής ομάδας, που επιδίωκε να πάψει να υπάρχει Κόμμα Νέου Τύπου.

8. Η αλλαγή φρουράς

Το ΚΚΕ ήταν το μοναδικό κόμμα που στις 24 Ιούλη 1974 χαρακτήρισε συναινετική την εναλλαγή της χούντας με την κυβέρνηση της «εθνικής ενότητας», διακήρυξε ότι ο ελληνικός λαός «δεν μάτωσε για να συντελεστεί μια μεταμφίεση του ζυγού του». Είχε την άμεση ετοιμότητα να κατακτήσει την ντε φάκτο νομιμοποίησή του. Εθεσε ως άμεσο στόχο τη συγκρότηση Κομματικών Οργανώσεων παντού, μαζί και της ΚΝΕ, ιδιαίτερα στους τόπους δουλειάς, στους χώρους μαθητείας - σπουδών της νεολαίας, την επαναθεμελίωση των δεσμών του με τα πιο πρωτοπόρα τμήματα της εργατικής τάξης, των λαϊκών δυνάμεων.

9. Ο μεγάλος κίνδυνος

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, η γενικότερη προγραμματική αντίληψη του ΚΚΕ για τις πολιτικές συμμαχίες οδήγησε τελικά στην επιλογή συγκρότησης του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου, που «διολίσθησε» σταδιακά σε έναν τρόπο λειτουργίας ενιαίου κόμματος. Η επιλογή της ίδρυσής του και η λαθεμένη συμμετοχή του στον σχηματισμό των αστικών κυβερνήσεων Τζανετάκη (ΝΔ και Συνασπισμός) και Ζολώτα (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Συνασπισμός) εξέφραζαν την ενίσχυση του οπορτουνιστικού ρεύματος και ταυτόχρονα ενίσχυαν παραπέρα αυτό το ρεύμα στην καθοδήγηση και στις γραμμές του ΚΚΕ. Η κατάσταση αυτή έδωσε τη δυνατότητα να ισχυροποιηθεί η επίθεση της αστικής τάξης για τη διάλυση του ΚΚΕ, που είχε σχεδιαστεί από τις συμμαχικές δυνάμεις στον Συνασπισμό σε σύμπραξη με ηγετικά και άλλα στελέχη του Κόμματος. Η νίκη της αντεπανάστασης στα τέλη της δεκαετίας του '80 βρήκε το ΚΚΕ με κλονισμένη την ιδεολογικοπολιτική ενότητά του, με επιπτώσεις και στην ΚΝΕ, με αποτέλεσμα το ξέσπασμα βαθιάς κρίσης, που απειλούσε την ίδια τη συνέχιση της αυτοτελούς δράσης και ύπαρξης του Κόμματος, σε συνθήκες κρίσης με εκφυλιστικά φαινόμενα του συνδικαλιστικού - εργατικού κινήματος. Ομως το ΚΚΕ μπόρεσε να σταθεί όρθιο και να ανασυγκροτηθεί οργανωτικά και πολιτικά.

10. Ξανά μπροστά

{3} Από τις απεργιακές συγκεντρώσεις τον Μάη του 1936

Motion Team

{3} Από τις απεργιακές συγκεντρώσεις τον Μάη του 1936
Το ΚΚΕ εναντιώθηκε αγωνιστικά στη Συνθήκη του Μάαστριχτ για την Ευρωπαϊκή Ενωση (1992), στους βομβαρδισμούς του ΝΑΤΟ στη Γιουγκοσλαβία (1999), στην ιμπεριαλιστική εισβολή στο Αφγανιστάν (2001), στο Ιράκ (2003), στη Λιβύη (2011), στη Συρία (2011), αναδεικνύοντας τη συνενοχή της ελληνικής αστικής τάξης.

Το ΚΚΕ κάλεσε το λαό να μην έχει καμιά εμπιστοσύνη σε οποιαδήποτε αστική κυβέρνηση, τόσο σε συνθήκες ιμπεριαλιστικής ειρήνης όσο και σε συνθήκες ιμπεριαλιστικού πολέμου. Εκανε καθαρό ότι σε κάθε περίπτωση πολεμικής εμπλοκής της Ελλάδας, το Κόμμα θα ηγηθεί της εργατικής - λαϊκής πάλης, ώστε αυτή να συνδεθεί με την κατάκτηση της εξουσίας, να οδηγήσει στην ήττα τόσο της εγχώριας αστικής τάξης όσο και της ξένης ως εισβολέα.

Από τις πιο σημαντικές αποφάσεις της περιόδου αυτής είναι η πρωτοβουλία του Κόμματος να ιδρυθεί και να στηριχτεί το ΠΑΜΕ ως πόλος συσπείρωσης ταξικά προσανατολισμένων πρωτοβάθμιων και δευτεροβάθμιων συνδικαλιστικών οργανώσεων, στον αντίποδα του εργοδοτικού και κυβερνητικού συνδικαλισμού, με γραμμή αντιπαράθεσης στη σύγχρονη στρατηγική του κεφαλαίου.

Το ΚΚΕ, στις συνθήκες νίκης της αντεπανάστασης και μεγάλης υποχώρησης του Διεθνούς Κομμουνιστικού Κινήματος, προσπάθησε να μελετήσει τις εξελίξεις και να αντλήσει συμπεράσματα από την ιστορική πείρα της ταξικής πάλης στην Ελλάδα και διεθνώς. Καρπός της πολύχρονης προσπάθειας θεωρητικής επεξεργασίας του ΚΚΕ είναι οι εκτιμήσεις για τον σοσιαλισμό στην ΕΣΣΔ, που αποκρυσταλλώθηκαν στο 18ο Συνέδριο το 2009.

{7} Τρικάκι της ΚΝΕ για την Πρωτομαγιά, στη διάρκεια της χούντας
{7} Τρικάκι της ΚΝΕ για την Πρωτομαγιά, στη διάρκεια της χούντας
Το ΚΚΕ έθεσε τα θεμέλια της νέας στρατηγικής αντίληψης στο 15ο Συνέδριό του (1996) και την επεξεργάστηκε πιο ολοκληρωμένα στο νέο Πρόγραμμα που διαμόρφωσε στο 19ο Συνέδριό του (2013).

Με αυτήν τη σύγχρονη προγραμματική επεξεργασία του, το ΚΚΕ ανέδειξε ότι ο χαρακτήρας της επανάστασης σε κάθε καπιταλιστική χώρα καθορίζεται αντικειμενικά από τη βασική αντίθεση που καλείται να επιλύσει, την αντίθεση κεφαλαίου - μισθωτής εργασίας, από το χαρακτήρα της εποχής σε διεθνές επίπεδο, της εποχής του μονοπωλιακού καπιταλισμού, ανεξάρτητα από τη θέση της χώρας στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα.

Φώτισε τη δυνατότητα των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής, απελευθερώνοντας την εργατική δύναμη από τα δεσμά του κεφαλαίου, να δώσουν μεγάλη ώθηση στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, να δώσουν νέα πνοή και ποιότητα σε όλες τις ανθρώπινες σχέσεις, σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής, ξεπερνώντας γρήγορα τις όποιες προεπαναστατικές καθυστερήσεις.

Αυτή η σύγχρονη επαναστατική στρατηγική ενισχύει τις δυνατότητες του ΚΚΕ να οργανώνει πρωτοπόρες εστίες αντίστασης και αντεπίθεσης σε κάθε εργασιακό χώρο, σε κάθε κλάδο της οικονομίας.


{10} Από τις εργασίες του 19ου Συνεδρίου του ΚΚΕ
{10} Από τις εργασίες του 19ου Συνεδρίου του ΚΚΕ


{9} Από τη μεγάλη απεργία στη ΛΑΡΚΟ
{9} Από τη μεγάλη απεργία στη ΛΑΡΚΟ

{2} Πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη» στις 5 Ιούλη του 1922, μέσα από το οποίο καταγγέλλονται οι διώξεις κομμουνιστών που έκαναν αντιπολεμική προπαγάνδα
{2} Πρωτοσέλιδο του «Ριζοσπάστη» στις 5 Ιούλη του 1922, μέσα από το οποίο καταγγέλλονται οι διώξεις κομμουνιστών που έκαναν αντιπολεμική προπαγάνδα
ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΟΝ «ΦΑΚΕΛΟ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ»
Συγκάλυψη των αιτιών της τραγωδίας. Η τοποθέτηση του ΚΚΕ

Από την επίσκεψη του τότε ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ στη Λευκωσία, το Μάη του 1974
Από την επίσκεψη του τότε ΥΠΕΞ των ΗΠΑ Χένρι Κίσινγκερ στη Λευκωσία, το Μάη του 1974
Η σύσταση της Εξεταστικής Επιτροπής της Βουλής για το Κυπριακό έγινε με καθυστέρηση 12 χρόνων από το πραξικόπημα της χούντας και την τουρκική εισβολή. Μόλις το 1986 άρχισε να συγκροτείται ο «Φάκελος της Κύπρου».

Στο μεταξύ, σημαντικό μέρος του υλικού είχε καταστραφεί από τους χουντικούς, ενώ ένα άλλο μετά τη μεταπολίτευση, με ευθύνη κυρίως του υπουργού Εθνικής Αμυνας Ευάγγελου Αβέρωφ. Επίσης, ένα μέρος εγγράφων παραμένει καταχωνιασμένο στα υπόγεια διαφόρων υπουργείων (Εθνικής Αμυνας, Εξωτερικών), στα αρχεία της ΕΥΠ κ.α.

Μάλιστα, όπως μπορεί να δει ο αναγνώστης του δημοσιευμένου υλικού, ο αντιπρόεδρος της Εξεταστικής Επιτροπής και βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Παυσανίας Ζακολίκος στις συζητήσεις για το πόρισμα εξέφρασε το φόβο ότι κάποια στιγμή αυτό μπορεί να ανατραπεί, γιατί η Επιτροπή δεν έχει όλα τα στοιχεία στη διάθεσή της (Φ. 125).

Από την άλλη, η εξέταση της υπόθεσης περιορίστηκε στα χρόνια της δικτατορίας και ιδιαίτερα στο πραξικόπημα στην Κύπρο και την εισβολή της Τουρκίας. Είναι χαρακτηριστική η τοποθέτηση του Στ. Μπλέτσα, βουλευτή της ΝΔ, ότι «κύριο αντικείμενο της επιτροπής είναι η έρευνα της αξιόποινης πράξης της δολοφονικής απόπειρας κατά του Μακαρίου. Οι πολιτικοί χειρισμοί δεν μπορεί να είναι μέρος του τελικού πορίσματος» (βλ. συζήτηση στις 19/3/1986).

Την ίδια ώρα, περίσσευαν οι ύμνοι στην αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία, ενώ και τα δύο κόμματα (ΠΑΣΟΚ και ΝΔ) προσπαθούσαν να αποσιωπηθούν οι ευθύνες των προδικτατορικών κυβερνήσεων και να μειώσουν (ΠΑΣΟΚ), είτε να αποκρύψουν (ΝΔ) τις ευθύνες των ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, Μεγ. Βρετανίας για την κυπριακή τραγωδία.

Ο εκπρόσωπος του ΚΚΕ1 στην Εξεταστική Επιτροπή πρότεινε να ξεκινήσει η έρευνα από το 1962-63 και ζήτησε να έρθουν στην Εξεταστική Επιτροπή ορισμένα κρίσιμα έγγραφα όπως:

  • Το «σχέδιο Σάντις Μπολς» (υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ).
  • Το μνημόνιο Γ. Παπανδρέου προς τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζόνσον (15 Ιούνη 1964).
  • Το «σχέδιο Ατσεσον» και η απάντηση της ελληνικής κυβέρνησης.
  • Τα πρακτικά της συνόδου του ΝΑΤΟ στη Λισαβόνα το 1971 και τα πρακτικά των συζητήσεων των υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας Ξανθόπουλου - Παλαμά και Ολτσάι, αντίστοιχα.
  • Πρακτικά της απόφασης για την αποστολή και την ανάκληση της ελληνικής μεραρχίας, που η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου είχε στείλει το 1964 στην Κύπρο.

Οπως ήταν επόμενο, τίποτε από τα παραπάνω δεν ήρθε για εξέταση στην Επιτροπή.

Οι τοποθετήσεις ΠΑΣΟΚ - ΝΔ σε βασικά ζητήματα

Χαρακτηριστικά παραδείγματα για το πώς η ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ τοποθετήθηκαν σε κρίσιμα ζητήματα της προδικτατορικής περιόδου, είναι τα εξής:

Συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου 1959 - 1960: Οι συμφωνίες αυτές έθεταν την ανεξάρτητη υποτίθεται Κύπρο κάτω από τη δαμόκλειο σπάθη των 3 «εγγυητριών δυνάμεων». Η Μ. Βρετανία διατηρούσε, σε μεγάλο τμήμα του εδάφους, βάσεις στο νησί. Η Τουρκία και η Ελλάδα διατηρούσαν στρατιωτικές δυνάμεις, την ΤΟΥΡΔΥΚ και την ΕΛΔΥΚ, αντίστοιχα. Εξάλλου, η διοικητική διαίρεση που προβλεπόταν και από το Σύνταγμα της Κύπρου καθώς και το δικαίωμα «βέτο» που είχε ο Τουρκοκύπριος αντιπρόεδρος, εμπόδιζαν την κυπριακή κυβέρνηση να λειτουργήσει ως κυβέρνηση ενιαίου κράτους.

Στο παραπάνω θέμα, το πόρισμα της πλειοψηφίας (ΠΑΣΟΚ) τοποθετείται θετικά: «Η Κύπρος ύστερα από πολλούς μακρούς και πολυαίμακτους αγώνες του λαού της, βρήκε στο τέλος της δεκαετίας του 1950 και από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 το είδος της ανεξαρτησίας που καθιέρωσαν γι' αυτήν η συνθήκη της Ζυρίχης...». Σε άλλο σημείο: «Η Κυπριακή Δημοκρατία, κυρίαρχη πλέον και ανεξάρτητη χώρα...».

Επίσης, η ΝΔ, στο κείμενο που κατέθεσε, θεωρούσε ότι «το νέο καθεστώς καθιστούσε την Κύπρο ανεξάρτητο και κυρίαρχο κράτος». Επικαλούνταν, μάλιστα, και την «επιχειρηματολογία του Γ. Παπανδρέου, όπως αναπτύχθηκε τότε στη Βουλή, ότι οι Συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου παρουσίαζαν τα εξής πλεονεκτήματα: Αποκαθιστούσαν την ειρήνη και την ελευθερία στο νησί. Ομαλοποιούνταν οι ελληνικές συμμαχίες. Δημιουργούσαν ευνοϊκό αντίκτυπο για τον ελληνισμό της Κωνσταντινουπόλεως. Η Ελλάδα αφηνόταν ελεύθερη και απερίσπαστη στην εσωτερική της αποστολή για την ευημερία του ελληνικού λαού».

Οπως ήταν επόμενο, τέσσερα χρόνια αργότερα, οι συμφωνίες Ζυρίχης - Λονδίνου κατέρρευσαν και άρχισαν ένοπλες συγκρούσεις, ενώ το 1964 χαράχτηκε από τους Βρετανούς στο νησί η «πράσινη γραμμή», που αποτέλεσε το φυσικό διαχωρισμό των δύο κοινοτήτων (ελληνοκυπριακής και τουρκοκυπριακής). Ακολούθησε η μεσολάβηση των ΗΠΑ με το «σχέδιο Ατσεσον», που προέβλεπε ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, ίδρυση τριών τουρκικών καντονιών, την εγκατάσταση τουρκικής βάσης στην Κύπρο και την παραχώρηση στην Τουρκία ενός μικρού ελληνικού νησιού. Με άλλα λόγια, το σχέδιο είχε ως τίτλο την ένωση και ως περιεχόμενο τη διχοτόμηση.

Η πλειοψηφία της Εξεταστικής Επιτροπής (ΠΑΣΟΚ) δεν αναφέρθηκε καθόλου στο σχέδιο αυτό, σαν να επρόκειτο για ένα ασήμαντο ζήτημα. Οπως δεν αναφέρθηκε και στο μνημόνιο του τότε πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου προς τον Πρόεδρο Τζόνσον (15 Ιούνη 1964), το οποίο έλεγε, ανάμεσα σε άλλα «...Το δίλημμα είναι ΝΑΤΟποίηση ή Κούβα. ΝΑΤΟποίηση μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της ένωσης με την Ελλάδα...».

Επίσης, η πλειοψηφία της Επιτροπής αποσιώπησε πλήρως το υπόμνημα του κυβερνητικού απεσταλμένου στην Κύπρο Ι. Τσουδερού προς τον Γ. Παπανδρέου, που έδειχνε ξεκάθαρα τη στρατηγική της ελληνικής αστικής τάξης.

Στο υπόμνημα Τσουδερού, ο Μακάριος χαρακτηρίζεται ως «ο σκοτεινότερος παράγων δυνάμεως», ενώ δεν απέκλειε και την ανατροπή του αν χρειαζόταν (Διαδικαστικά 21/4/1986 που δημοσιεύονται στο β΄ τόμο του «Φακέλου της Κύπρου»). Βεβαίως, αυτή η τοποθέτηση υποδήλωνε σε ποιο σημείο όξυνσης είχαν φτάσει οι σχέσεις της αστικής τάξης της Ελλάδας και της κυπριακής αστικής τάξης, που τα συμφέροντά της εκπροσωπούσε ο Μακάριος. Στο ίδιο υπόμνημα, ο στρατηγός Γρίβας χαρακτηρίζεται ως «τίμιος, πειθαρχικός».

Ολα αυτά η Εξεταστική Επιτροπή της Βουλής τα βρήκε ανάξια λόγου.

Οσον αφορά στα 13 σημεία των συνταγματικών αλλαγών που επιδίωκε ο Πρόεδρος Μακάριος, η ΝΔ τοποθετήθηκε αρνητικά στην Εξεταστική Επιτροπή, με το αιτιολογικό ότι «θα μετέτρεπαν ριζικά το καθεστώς των συμφωνιών της Ζυρίχης».

Επίσης, η ΝΔ τοποθετήθηκε θετικά για το «σχέδιο Ατσεσον»: «Αρχή του σχεδίου αυτού αποτελεί η ένωση με παραχώρηση στρατιωτικών βάσεων στην Τουρκία». Θεώρησε ότι το σχέδιο ναυάγησε ως αποτέλεσμα της αδιαλλαξίας του Μακαρίου.

Αποσιώπηση ή αθώωση του ρόλου των ΗΠΑ - ΝΑΤΟ

Και βέβαια για το ρόλο του ΝΑΤΟ, το ΚΚΕ κατηγορήθηκε πολλές φορές στην Επιτροπή ότι το μόνο που το ενδιέφερε ήταν να αναδείξει τις ευθύνες των ΗΠΑ - ΝΑΤΟ (λες και δεν τις είχαν!), ενώ η πλειοψηφία (ΠΑΣΟΚ) απέδωσε ίσες ευθύνες σε ΗΠΑ, Μ. Βρετανία και Σοβιετική Ενωση! Γράφουν: «Η ανατροπή του Μακαρίου έγινε με τις ευλογίες των ΗΠΑ, καθώς και με την ανοχή της Αγγλίας, αλλά και της Σοβιετικής Ενωσης».

Από την πλευρά της, η ΝΔ θεώρησε ότι δεν προέκυπτε στοιχείο, από το οποίο να «αποδεικνύεται η ενεργός ανάμειξη ξένης δυνάμεως στη λήψη της αποφάσεως για το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, στην οργάνωση και εκτέλεσή του». Για το ρόλο τους δε στη διάρκεια του «Αττίλα» ανέφερε: «Καμιά ανάμειξη ή συμμετοχή ξένης δυνάμεως κατά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο δεν αποδεικνύεται».

Με άλλα λόγια, η πλειοψηφία (ΠΑΣΟΚ) υποβάθμισε και η ΝΔ αγνόησε πολλές καταθέσεις για το ρόλο των ΗΠΑ και της Μ. Βρετανίας στο πραξικόπημα και την εισβολή (κατάθεση Σεμερτζάκη, έκθεση στρατηγού Σιαπκαρά κ.λπ.), δηλαδή ατόμων που κάθε άλλο παρά κομμουνιστές ήταν.

Η ΝΔ δεν αναφέρθηκε καν στην προβοκάτσια που έστησαν οι ΗΠΑ και η Μ. Βρετανία, ότι δήθεν στα σύνορα της Ελλάδας με τη Βουλγαρία είχαν συγκεντρωθεί στρατεύματα του Συμφώνου της Βαρσοβίας, έτοιμα να επιτεθούν στην Ελλάδα. Αποσιώπησαν την «πληροφορία» που είχε διοχετεύσει τότε η CIA και που είχε γίνει σημαία της ηγεσίας του στρατεύματος, για να μη στείλει βοήθεια στην Κύπρο. Τον υποτιθέμενο κίνδυνο από «βορρά» υιοθέτησε βέβαια και ο Αβέρωφ.

Επίσης, η ΝΔ δεν δέχτηκε να γίνει καμία συζήτηση για τον «Αττίλα ΙΙ» «γιατί είχαμε πλέον δημοκρατική κυβέρνηση και όλα έγιναν στο φως της ημέρας». Τόσο δημοκρατικά και στο φως της ημέρας, ώστε όλα τα υπουργικά συμβούλια από τις 24/7 έως και τις 16/8 έγιναν χωρίς να κρατηθούν πρακτικά, ή, αν κρατήθηκαν, δεν δόθηκαν στην Εξεταστική Επιτροπή.

Η τοποθέτηση του εκπροσώπου του ΚΚΕ («Φάκελος Κύπρου», τόμ. Α΄, σελ. 154 - 164) απέδιδε ευθύνες: Στις ΗΠΑ, στη Μ. Βρετανία, στο ΝΑΤΟ, στη χούντα του Παπαδόπουλου, στη χούντα του Ιωαννίδη καθώς και στην κυβέρνηση των 70 ημερών (Κ. Καραμανλή, από 24 Ιούλη έως αρχές Οκτώβρη 1974). Ιδιαίτερες ευθύνες καταλόγισε στον Ευ. Αβέρωφ «γιατί ενώ γνώριζε την προετοιμασία του πραξικοπήματος στην Κύπρο δεν ενημέρωσε τον Μακάριο». Επίσης, στις κυβερνήσεις 1974 - 1986 «γιατί δεν άνοιξαν το φάκελο της Κύπρου και ανέστειλαν ή διατήρησαν την αναστολή της δίωξης των υπευθύνων για την κυπριακή τραγωδία».

Αντικειμενική εξέταση της τραγωδίας της Κύπρου μπορεί να γίνει μόνο αν βγουν στο φως όλα τα έγγραφα που αποκρύπτονται και αν αυτά εξεταστούν με γνώμονα τα λαϊκά συμφέροντα στην Ελλάδα και την Κύπρο και όχι τα συμφέροντα του κεφαλαίου, μακριά από τις λυκοσυμμαχίες των ΗΠΑ, Μ. Βρετανίας, ΝΑΤΟ, ΕΕ.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:

1. Το εκπροσωπούσε ο βουλευτής του ΚΚΕ Κώστας Κάππος.


Παναγιώτης ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ
Στέλεχος του ΚΚΕ



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ