Οι εξελίξεις στην Καταλονία, μετά το λεγόμενο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της περασμένης Κυριακής, που απαγόρευσε η ισπανική κυβέρνηση και προσπάθησε να αποτρέψει με ένα μπαράζ βάρβαρης καταστολής, έφεραν στο φως μια αντιπαράθεση που έχει βασική της αιτία τις σφοδρές αντιθέσεις ανάμεσα σε τμήματα του κεφαλαίου. Βεβαίως, αξιοποιείται το λεγόμενο εθνοτικό ζήτημα, δηλαδή το γεγονός ότι από σύστασης του ισπανικού κράτους - βασιλείου στον 18ο αιώνα, κατά άλλους τον 19ο - υπήρξε μία συγκόλληση διαφορετικών βασιλείων, με διαφορετικές εθνότητες (με γλώσσα, παραδόσεις, πολιτισμό). Η Καταλονία αποτελεί μία από τις 19 λεγόμενες αυτόνομες κοινότητες στις οποίες χωρίζεται διοικητικά η σημερινή Ισπανία. Αντίστοιχες αυτονομιστικές κινήσεις υπάρχουν στη Χώρα των Βάσκων ή στη Γαλικία, μιλώντας για τις πιο έντονες. Η ιστορική διαδρομή της Καταλονίας έχει σημαδευτεί από συγκρούσεις της άρχουσας τάξης της Καστίλης (Μαδρίτης) και της αντίστοιχης καταλανικής, εξαιτίας της πολιτικής εθνικής καταπίεσης που ασκούνταν στους Καταλανούς. Η καπιταλιστική ανάπτυξη της Καταλονίας στις αρχές του 19ου αιώνα και η μετατροπή της σε ένα από τα βιομηχανικά κέντρα της Ισπανίας, έφερε την ανάδυση της καταλανικής αστικής τάξης, που επιδίωκε την κατοχύρωση των δικών της συμφερόντων. Ταυτόχρονα, για τους ίδιους λόγους, στην Καταλονία αναπτύχθηκε ένα ισχυρό εργατικό κίνημα. Μετά την ήττα των δημοκρατικών δυνάμεων στον Ισπανικό Εμφύλιο το 1936 - 1939 και την επικράτηση της φασιστικής εκδοχής της καπιταλιστικής εξουσίας, με τον δικτάτορα Φράνκο έως το 1975, οξύνθηκε η αντιπαράθεση, λόγω της πολιτικής καταπίεσης και των απαγορεύσεων στη γλώσσα και στον πολιτισμό, αλλά και της κατάργησης του καθεστώτος αυτονομίας. Με την επαναφορά της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, σταδιακά εφαρμόστηκε το καθεστώς της αυτονομίας, που είχε διάφορες διακυμάνσεις και εύρος αρμοδιοτήτων.

Τα τελευταία χρόνια η κόντρα οξύνεται, κυρίως λόγω του γεγονότος ότι ισχυρά τμήματα της αστικής τάξης της Καταλονίας, στην οποία παράγεται το 19% του συνολικού ισπανικού ΑΕΠ (είναι η δεύτερη πιο πλούσια περιοχή μετά τη Μαδρίτη και ακολουθεί η Χώρα των Βάσκων), διεκδικούν αναβάθμιση της θέσης τους. Στην περιοχή βρίσκεται μεγάλο τμήμα της ισπανικής βιομηχανίας, όπως αυτοκινητοβιομηχανίες (π.χ. η «Seat», θυγατρική της γερμανικής «Volkswagen», κ.λπ.), εργοστάσια κλωστοϋφαντουργίας, χημικής βιομηχανίας, τροφίμων κ.ά. Το κυρίαρχο τμήμα της καταλανικής αστικής τάξης θεωρεί ότι είναι «ριγμένο», ότι δεν το συμφέρει η υπαγωγή στο ισπανικό κράτος, και ήδη από το 2006 διεκδικεί περισσότερες αρμοδιότητες, απόλυτο έλεγχο σε πόρους από λιμάνια, αεροδρόμια κ.ο.κ. Το 2010, το καταλανικό κοινοβούλιο αποφάσισε ακόμα μεγαλύτερη αυτονομία στους πόρους, την οποία όμως το ισπανικό κράτος πήρε πίσω, ενώ το 2014 η προηγούμενη καταλανική κυβέρνηση έκανε άτυπο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία, με συμμετοχή 32%. Ετσι φτάσαμε στις εξελίξεις της Κυριακής, με 42% συμμετοχή στο δημοψήφισμα (ζήτημα που είναι αρκετά αμφισβητήσιμο) και το ενδεχόμενο ανεξαρτητοποίησης, που θα σημάνει σημαντικές διεργασίες στην Ισπανία και όχι μόνο.

Σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να ιδωθούν οι εξελίξεις, παίρνοντας βεβαίως υπόψη ότι ένα επίσης σημαντικό τμήμα της καταλανικής αστικής τάξης είναι επιφυλακτικό, επειδή βλέπει ότι τα συμφέροντά του υπηρετούνται καλύτερα μέσα από την παραμονή εντός ισπανικού κράτους. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη λεγόμενη γενική απεργία που έγινε προχτές, υπήρξαν εργοδοτικές οργανώσεις που συμμετείχαν με «λοκ άουτ» (στο εμπόριο και τις υπηρεσίες) και άλλες που δεν συμμετείχαν (πολλές μεγάλες βιομηχανίες λειτούργησαν). Επίσης, εργατικές συνδικαλιστικές ηγεσίες από το χώρο των αυτονομιστών, αλλά και των ρεφορμιστών, συμμετείχαν και καλούσαν μαζί τους εργοδότες στην απεργία, και άλλες σε μη συμμετοχή γιατί ήταν «πολιτική». Βεβαίως, η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα της Καταλονίας μπορεί να ελπίζουν ότι από μια μεγαλύτερη αυτονομία και ανεξαρτησία θα υπάρξει πιο αποτελεσματική υπεράσπιση των συμφερόντων τους, που πλήττονται και αυτά από την αντεργατική - αντιλαϊκή επίθεση, η οποία είναι ενιαία σε όλους τους εργαζόμενους, ανεξαρτήτως εθνότητας, όμως η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Οι ιστορικές αγωνιστικές παραδόσεις των εργαζόμενων της Καταλονίας ενάντια στο Φρανκισμό, η πάλη τους ενάντια στις εθνοτικές διακρίσεις και την εθνοτική καταπίεση, αξιοποιούνται από τη σημερινή καταλανική αστική τάξη στην κόντρα της με την ισπανική.

Επομένως, η εύλογη καταδίκη της βάρβαρης καταστολής της κυβέρνησης Ραχόι δεν μπορεί και δεν πρέπει να κρύψει την ταξική ουσία της σύγκρουσης. Ούτε και οι κορόνες για «δημοκρατία», «διάλογο χωρίς βία» και το «δικαίωμα στην αυτοδιάθεση των λαών», που βλέπουμε και στη χώρα μας και προβάλλονται κυρίως από τις δυνάμεις του ΣΥΡΙΖΑ και διάφορους ρεφορμιστές, μπορούν να τσουβαλιάζουν τα συμφέροντα των εκμεταλλευτών με αυτά των εκμεταλλευομένων, στο όνομα της «εθνικής χειραφέτησης» της Καταλονίας απέναντι στην Ισπανία. Η αλληλεγγύη στον καταλανικό λαό πρέπει είναι πρώτα και κύρια αλληλεγγύη στους εργάτες και τους καταπιεζόμενους, ενάντια στους αστούς εκμεταλλευτές τους, είτε είναι Καταλανοί, είτε Ισπανοί. Η βία της ισπανικής αστυνομίας και Εθνοφυλακής δεν διαφέρει από αυτή που χρησιμοποιούν οι καταλανικοί κατασταλτικοί μηχανισμοί κατά των εργατών, όταν διεκδικούν τα δικαιώματά τους. Οι ανησυχίες διαφόρων αστικών γραφίδων για τον «κίνδυνο ενίσχυσης αποσχιστικών τάσεων στην ΕΕ», για τους εργαζόμενους πρέπει να είναι αφορμή προβληματισμού για την ανάγκη ενίσχυσης της πάλης σε κάθε χώρα, για την ανατροπή της εξουσίας του κεφαλαίου, αποδέσμευση από τις ενώσεις του, ώστε η εργατική τάξη, σε συμμαχία με τα άλλα εκμεταλλευόμενα στρώματα, να πάρουν τα κλειδιά της οικονομίας στα χέρια τους και να τη θέσουν στην υπηρεσία της ικανοποίησης των δικών τους αναγκών.

Τέλος, όσοι στο όνομα της «αριστεράς» προτάσσουν το ζήτημα της «αυτοδιάθεσης» και «εθνικής ανεξαρτησίας» της Καταλονίας, ως «κρίκο» για ριζοσπαστικές αλλαγές, έχουμε να πούμε ότι η άκριτη υιοθέτηση τέτοιων συνθημάτων, και μάλιστα στις σύγχρονες συνθήκες, ως «ριζοσπαστικών», ανεξάρτητα αν αυτά συγκινούν και κινητοποιούν εργατικές - λαϊκές μάζες, μπορεί να οδηγήσουν σε επικίνδυνες ατραπούς, ειδικά αν ρίξουμε μια ματιά στην περιοχή μας, στα Βαλκάνια. Τι θα σήμαινε για παράδειγμα κάτι τέτοιο, σε σχέση με γενικότερους σχεδιασμούς αλλαγής συνόρων, δημιουργία κρατών - προτεκτοράτων, ενίσχυσης εθνικισμών κ.λπ.; Αναγκαίοι είναι οι σύγχρονοι αγώνες που «ενώνουν» τους εργαζόμενους, ανεξάρτητα από εθνική, γλωσσική, πολιτιστική διαφορά. Αναγκαίο είναι η πάλη ενάντια στην όποια εθνοτική - γλωσσική καταπίεση να συνδέεται με την πάλη ενάντια στην αστική τάξη, που είναι κοινός αντίπαλος. Αναγκαίο είναι να αποκαλύπτεται ότι πολλές φορές, πίσω από τις διακηρύξεις περί «εθνικής ανεξαρτησίας», κρύβεται ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε τμήματα της αστικής τάξης για το ποιο θα πάρει ακόμα μεγαλύτερο μέρος από το ξεζούμισμα των εργαζομένων, ανεξάρτητα από χρώμα, φυλή ή γλώσσα.