Ζούμε σε μια πολιτισμένη χώρα. Συγκριτικά. Αλλά ποιες είναι οι άλλες χώρες με τις οποίες συγκρινόμαστε και σε ποιες παραμέτρους; Στην κατανάλωση αγαθών; Στον αριθμό ιδιωτικών αυτοκινήτων, κινητών τηλεφώνων, καλλυντικών, βιβλίων, θεατρικού κοινού, επισκεπτών μουσείων, κοινωνικής συμπεριφοράς, διάθεσης αποβλήτων και απορριμάτων; Τι; Ο κατάλογος είναι μακρύς και συνολικότερος. Πώς αξιολογείται και εφαρμόζεται το σύστημα Υγείας, Παιδείας, Συγκοινωνίας και άλλοι θεσμικοί φορείς; Πώς αντικρίζουμε τον πολιτισμό; Αντικειμενικά ή υποκειμενικά; Από ποια οπτική γωνία; Σφαιρικά ή επιμέρους; Εμπειρικά ή στατιστικά;

Στα παιδικά μου χρόνια, ένας συγγενής της μαμάς μου, που είχε περάσει χρόνια στις φυλακές και στις εξορίες σαν πολιτικός κρατούμενος, έλεγε ότι ο πολιτισμός μετριόταν με την κατανάλωση του σαπουνιού και το ύψος της ποίησης. Δε θυμάμαι αν είχα σκεφθεί τίποτε τότε ή πιθανόν να είχα. Το σαπούνι τού είχε λείψει, και η ποίηση τον διέσωζε πνευματικά όταν βασανιζόταν.

Σε ένα περιοδικό πλατιάς κυκλοφορίας διάβασα σ' ένα σημείο της συνέντευξης του Κουβανού συγγραφέα Λεονάρδο Παδούρα: «...Η Κούβα είναι η ισπανόφωνη χώρα όπου διαβάζει ο περισσότερος κόσμος, η χώρα που έχει το μεγαλύτερο ποσοστό αναγνωστών αναλογικά με τον πληθυσμό...». Στο νου μου ήρθε η εκστρατεία κατά του αναλφαβητισμού που ξεκίνησε με το καινούριο καθεστώς της χώρας. Η ανάγνωση μέχρι το γύρισμα του χρόνου 1959/60 ήταν προνόμιο της αστικής τάξης. Και αλλού: «...Τη δεκαετία του '60, εκδόθηκε στην Κούβα η καλύτερη λογοτεχνία του κόσμου και οι άνθρωποι συνήθισαν να διαβάζουν αυτήν του υψηλού επιπέδου λογοτεχνία».

Ηταν επακόλουθο. Στην ιδεολογία που είχε υιοθετηθεί και είχε γίνει αποδεκτή από το λαό της Κούβας υπάρχει ακριβώς αυτό: Το υψηλό επίπεδο. Ωστε το επίπεδο είναι και πολιτικό. Η Κούβα ξεχνούσε τη γλώσσα του αποικιοκρατούμενου, του καζίνο, της καλλωπισμένης πορνείας, του γκαγκστερισμού και έφτιαχνε μιαν άλλη γλώσσα, που παρουσίαζε όλα αυτά σαν κοινωνικές ασθένειες που η βάση τους ήταν οικονομικά εξαρτημένη και πολιτικά υποταγμένη.

Σ' εμάς τι ισχύει; Σε ποιο επίπεδο βρίσκεται η γλώσσα μας; Από τι επηρεάζεται και ποια η επιρροή της; Πόσο μας επιτρέπεται να κακοποιούμε τη γλώσσα, να είμαστε υβριστές, να αντικαθιστούμε την πολιτική γλώσσα που μας έχει δοθεί, μια πλατιά ορολογία, με χυδαίους χαρακτηρισμούς, με εκφράσεις που δεν είναι φορείς της ιδεολογίας που εθελοντικά και συνειδητά επιλέξαμε; Το επίπεδο στο οποίο κινείται ο πολιτισμός μας σε ποιο ύψος βρίσκεται; Πόσο λείο η πόσο ανώμαλο είναι;