Στο σημερινό 4σέλιδο «ΝΕΟΛΑΙΑ» μπορούμε να βρούμε:

-- Ρεπορτάζ για τα δεκάδες Μαθητικά Φεστιβάλ της ΚΝΕ που έγιναν στην Αττική και σε πόλεις όλης της χώρας το προηγούμενο διάστημα, γεμίζοντας με χρώματα, μουσικές και ποικίλες μαθητικές δημιουργίες τις πλατείες και τις γειτονιές.

-- Η έκθεση «Εικαστικές Τέχνες και Αντίσταση» του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας φιλοξενείται στην Πάτρα, πλαισιωμένη με ένα πλούσιο πρόγραμμα προβολών.

-- Ανησυχητικά στοιχεία από την εξάρτηση από το Διαδίκτυο και τον τζόγο στους 15χρονους μαθητές εντοπίζει το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής.

-- Ο ρόλος των γονιών απέναντι στο φαινόμενο του «σχολικού εκφοβισμού».

-- Πρόταση για βιβλίο. Εκπτωτικά κουπόνια για θεατρικές παραστάσεις.

Το ταξίδι των Φεστιβάλ συνεχίζεται και μετά από το Πάσχα, οπότε είναι προγραμματισμένες εκδηλώσεις στις εξής πόλεις:

Στην Πτολεμαΐδα στις 16 Απρίλη.

Στα Τρίκαλα στις 17 Απρίλη.

Στη Σιάτιστα, στην Κάλυμνο, στην Καλαμαριά, στην Πολίχνη, στα Γιαννιτσά, στις Σέρρες, στη Θέρμη και στο Κιλκίς στις 18 Απρίλη.

Στη Νέα Πέραμο στις 18 - 19 Απρίλη.

Στην Καστοριά στις 19 Απρίλη.

Στη Φλώρινα στις 23 Απρίλη.

Στα Γρεβενά στις 24 Απρίλη.

Στο Αμύνταιο και τη Λευκάδα στις 25 Απρίλη.

Στην Καβάλα στις 26 Απρίλη.

ΝΙΚΑΙΑ

Το περιεχόμενο των Φεστιβάλ ήταν κοινό σε όλη την Ελλάδα και συζητήθηκε όχι μόνο κατά τη διεξαγωγή των Φεστιβάλ, αλλά και πολύ νωρίτερα μέσα από την προετοιμασία τους. Κυκλοφόρησε ειδική έκδοση του «Οδηγητή» με άρθρα για την ΕΕ και τις συνέπειες της πολιτικής της στις ζωές των μαθητών, ενώ διακινήθηκε στα σχολεία και ερωτηματολόγιο της ΚΝΕ για την ΕΕ που κατέγραψε τις γνώσεις και τις σκέψεις των μαθητών για την Ευρωένωση και στη συνέχεια αυτά συζητήθηκαν στα Φεστιβάλ. Παράλληλα, στο περιεχόμενο των Φεστιβάλ και στις συζητήσεις των μαθητών μπήκαν και τα θέματα της εκπαίδευσης, του σημερινού σχολείου, που ούτε τους ελκύει, ούτε τους μορφώνει, αλλά και του σχολείου που ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες τους.

Καθοριστικό για την επιτυχία των Μαθητικών Φεστιβάλ ήταν ότι χιλιάδες μαθητές από εκατοντάδες σχολεία σε όλη την Ελλάδα έφτιαξαν ομάδες για την επιτυχία των Φεστιβάλ και «έστησαν» γύρω από το κεντρικό σύνθημα τα δικά τους προγράμματα με οδηγό τη συλλογική δουλειά, την τέχνη και τη φαντασία, τις ανησυχίες και τα όνειρά τους, επιλέγοντας πρωτότυπους τρόπους και πολύμορφες δραστηριότητες. Για περίπου δύο μήνες, οι μαθητές προετοίμαζαν τα δικά τους σχολικά πρότζεκτ, βιντεάκια, θεατρικά, σκίτσο, γκράφιτι, εκθέσεις φωτογραφίας, θεατρικές παραστάσεις, χορευτικά κ.ά. Βοήθησαν στην προπαγάνδιση, ετοίμασαν πανό, stencil με το σύνθημα κ.ά. Παράλληλα, πριν από πολλά Φεστιβάλ πραγματοποιήθηκαν μαθητικά αθλητικά τουρνουά, που είτε ήταν αφιερωμένα στον αγώνα κατά των ναρκωτικών είτε είχαν χαρακτήρα διεκδίκησης δωρεάν αθλητικών χώρων και υποδομών στις γειτονιές.

ΠΕΙΡΑΙΑΣ

Τα περισσότερα Φεστιβάλ έγιναν το πρώτο Σαββατοκύριακο του Απρίλη, αλλά υπήρχαν και κάποια που προηγήθηκαν στα τέλη Μάρτη, ενώ κάποια άλλα είναι προγραμματισμένα για μετά από το Πάσχα. Συνολικά υπολογίζεται ότι φέτος θα γίνουν πάνω από 90 Μαθητικά Φεστιβάλ μέχρι το τέλος Απρίλη.

Με το σημερινό αφιέρωμα θα ρίξουμε μερικές ματιές σε κάποια από τα Μαθητικά Φεστιβάλ, σε όμορφες ιδέες, στιγμιότυπα, ιδιαίτερες συμμετοχές κ.ά.

Στο Φεστιβάλ των μαθητών Νέας Ιωνίας και Νέου Ηρακλείου, πέραν όλων των άλλων, αξιοποιήθηκε μια ιδιαίτερη επέτειος: Τα 70 χρόνια από τη Μεγάλη Αντιφασιστική Νίκη των λαών, που συμπληρώνονται φέτος στις 9 Μάη. Ετσι, οι Οργανώσεις της ΚΝΕ στη Ν. Ιωνία και το Ν. Ηράκλειο πραγματοποίησαν κυνήγι χαμένου θησαυρού, με θέμα «Ψάχνοντας το μυστικό της 9ης Μάη», όπου οι μαθητές είχαν την ευκαιρία μέσα από το παιχνίδι να συζητήσουν για το πραγματικό νόημα αυτής της μέρας, που σηματοδοτεί τη νίκη απέναντι στο φασισμό και το ναζισμό, σε αντίθεση με όσα μαθαίνουν στο σχολείο, ότι δηλαδή η 9η Μάη είναι η μέρα της Ευρώπης.

ΕΥΟΣΜΟΣ

Σε πολλά Μαθητικά Φεστιβάλ, όπως και σε αυτό της Καλλιθέας, οι μαθητές είχαν φτιάξει επιδαπέδια, επιτραπέζια και άλλων ειδών διαδραστικά παιχνίδια για την ΕΕ, που τράβηξαν το ενδιαφέρον και τη συμμετοχή των μαθητών. Ειδικά στην Καλλιθέα όμως, πρέπει να σημειώσουμε και τη φιλοξενία στο χώρο του Φεστιβάλ στεκιού του Λαϊκού Φροντιστηρίου της πόλης. Το στέκι στήθηκε απ' τους μαθητές και τους καθηγητές του φροντιστηρίου, με ταμπλό για τα μαθήματα που γίνονται εκεί, σκίτσα κ.ά.

Από τα πιο μαζικά της Αττικής ήταν το διήμερο Μαθητικό Φεστιβάλ στο θεατράκι της Γκράβας, όπου αναδείχτηκαν όλα τα είδη της μουσικής, υπήρχαν πολλές δημιουργικές γωνιές και στήθηκαν πηγαδάκια συζητήσεων, ενώ οι εκδηλώσεις έκλεισαν με συναυλία του Πάνου Μουζουράκη.

Ενα από τα θέματα που απασχόλησε τους μαθητές σε πολλά από τα Φεστιβάλ ήταν η μετανάστευση της νεολαίας στο εξωτερικό με την ελπίδα για κάτι καλύτερο. Γι' αυτό το θέμα, ειδικά στο Μαρούσι έγινε συζήτηση, όπου αναδείχτηκε ο ψεύτικος παράδεισος των άλλων χωρών της ΕΕ, ενώ έγιναν και παρεμβάσεις από νέους που έζησαν ή σπούδασαν στο εξωτερικό και μετέφεραν τις προσωπικές τους εμπειρίες για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι νέοι και σε αυτές τις χώρες.

ΓΚΡΑΒΑ

Πλήθος παραστάσεων, συναυλιών, επιδείξεων και διάφορων δραστηριοτήτων περιείχε το μαθητικό Φεστιβάλ της Πάτρας που, για να τις χωρέσει όλες, ήταν διήμερο! Ανάμεσά τους ξεχωρίζουμε την επίδειξη ρυθμικής γυμναστικής από μαθήτριες του 2ου ΓΕΛ, την επίδειξη ρομποτικής από το 3ο ΓΕΛ και την έκθεση φωτογραφίας από μαθητές του 2ου ΓΕΛ. Ανάμεσα στα μαθητικά συγκροτήματα συναυλία έδωσαν και οι «Stelios Magalios presents the Sober», ενώ ανάμεσα στις εκθέσεις που φιλοξενούνταν και τις δυο μέρες υπήρχε κι ένα μαθητικό project για το ρατσισμό.

Στην Κεφαλονιά οι εκδηλώσεις άνοιξαν με το θεατρικό έργο «Η Εβραία» του Μπ. Μπρεχτ που είχαν ετοιμάσει μαθήτριες από το ΓΕΛ του Ληξουρίου με τη βοήθεια καθηγήτριάς τους, ενώ ενδιαφέρον είχε το σχολικό project από μαθητές του Β' ΓΕΛ Αργοστολίου, με θέμα «Επιπτώσεις της κρίσης στην εφηβεία».

ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ

Το τουρνουά ποδοσφαίρου ήταν από τα στοιχεία που έκλεψαν την παράσταση στο Φεστιβάλ του Αγρινίου, κι αυτό γιατί το αναμνηστικό συμμετοχής που δόθηκε σε όλες τις ομάδες ήταν μια κάρτα επιμελημένη από την ΚΝΕ με τη φωτογραφία του κορυφαίου Σοβιετικού τερματοφύλακα Lev Υiasin.

Συναυλία με τους Afaza και Μέγα συμπεριελάμβανε εκτός των άλλων το Μαθητικό Φεστιβάλ στα Γιάννενα. Η επίδειξη και τα μαθήματα ξιφασκίας από τον αθλητικό σύλλογο ήταν ένα πρωτότυπο στοιχείο στο πετυχημένο Μαθητικό Φεστιβάλ της Τούμπας, ενώ στο μαζικότατο Φεστιβάλ στον Εύοσμο, ανάμεσα στα παιχνίδια, τις συναυλίες, τους χορούς και τους διαγωνισμούς, έγινε και μια... μάχη με αυτοσχέδιες ρίμες που σκάρωναν οι μαθητές εκείνη τη στιγμή.

Οι ρυθμοί της ραπ επιλέχτηκαν και ακούστηκαν από τους μαθητές σε πολλά Φεστιβάλ και αίσθηση προκάλεσαν οι στίχοι των μαθητών που τραγούδησαν στην Αλεξανδρούπολη σε ραπ ρυθμούς για το σύστημα: «Δε σ' αφηνει ν' ανασάνεις / Δε σ' αφήνει να μιλήσεις / Αγωνίσου ταξικά και εκεί θα βρεις τις λύσεις... / Μη δεχτείς να συνεχίσεις μέσα στα σχέδιά τους / Ολοι οι εργάτες να σηκώσουν τη γροθιά τους».

ΚΑΛΛΙΘΕΑ

ΠΑΤΡΑ

ΠΕΡΑΜΑ

Το «Βιβλιόδεντρο» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Κέδρος» σε εικονογράφηση της Βάλλυς Λιάπη και την καλλιτεχνική φροντίδα της Δήμητρας Πελεκάνου.

Στην Εκθεση παρουσιάζονται έργα των παρακάτω καλλιτεχνών: Α. Τάσσου, Αλέξαδρου Κορογιαννάκη, Αλέξανδρου Αλεξανδράκη, Αννας Κινδύνη, Αντώνη Γκλίνου, Αντώνη Κανά, Ασαντούρ Μπαχαριάν, Βάλια Σεμερτζίδη, Βάσως Κατράκη, Βασίλη Βλασίδη, Γιάννη Στεφανίδη, Γιώργη Δήμου, Γιώργου Βακιρτζή, Γιώργου Βελισσαρίδη, Γιώργου Γούλα, Γιώργου Μανουσάκη, Γιώργου Σικελιώτη, Δημήτρη Μεγαλίδη, Δημήτρη Παπαγεωργίου, Δημήτρη Τηνιακού, Ελένης Περάκη - Θεοχάρη, Εμμανουήλ Ζέππου, Ευθύμιου Παπαδημητρίου, Ζιζής Μακρή, Θωμά Μώλου, Ιωάννη Σπηλιόπουλου, Καπράλου Χρήστου, Κατσικογιάννη Δημήτρη, Κούλας Μπεκιάρη, Κώστα Μαλάμου, Λορέτζου Καρπαθάκη, Λουκίας Μαγγιώρου, Μάριου Βατζιά, Μέμου Μακρή, Μπαλάφα Κώστα, Νικολινάκου Μιχάλη, Νομικού Ανδρέα, Οικονομίδη Δημήτρη, Ορέστη Κανέλλη, Πλακωτάρη Κώστα, Σελέστ Πολυχρονιάδη, Ευγένιου Σπαθάρη, Σπύρου Βασιλείου, Σπύρου Μελετζή, Τάκη Καλμούχου, Τάκη Μάρθα, Τηλέμαχου Κάνθου, Φώτη Μαστιχιάδη, Χρίστου Δαγκλή και Ανώνυμων καλλιτεχνών.

Η έκθεση περιλαμβάνει έργα της περιόδου 1936 - 1949, έργα από φυλακές και εξορίες έως το 1967, αλλά και έργα που έγιναν μεταγενέστερα από καλλιτέχνες που πήραν μέρος οι ίδιοι στην Αντίσταση. Στόχος είναι να καταγραφούν και να γνωρίσει το ευρύ κοινό της Πάτρας, της ευρύτερης περιοχής, τους εικαστικούς καλλιτέχνες που στρατεύθηκαν με το έργο τους, τις περισσότερες φορές και με την ίδια τη ζωή τους.

Η ξύλινη πλάκα «Διαδήλωση» του Τάσσου, ένα από τα τελευταία έργα του που δεν προοριζόταν για εκτύπωση. Η πλάκα παρουσιάστηκε για πρώτη φόρα στην έκθεση του ΕΕΤΕ, στην Αθήνα

Παράλληλα, στο χώρο της έκθεσης θα προβάλλονται σχετικές με το θέμα ταινίες και ντοκιμαντέρ. Καθημερινά επίσης, πριν τις προγραμματισμένες προβολές ντοκουμέντων και ταινιών, γίνονται προβολές για τους εικαστικούς: Βάσω Κατράκη, Γιώργη Βαρλάμο, Γιώργη Φαρσακίδη, Ζιζή Μακρή, Γιάννη Στεφανίδη, Ελευθερία Δροσάκη.

Από τα εγκαίνια που πραγματοποιήθηκαν τη Δευτέρα

Πέμπτη, 9 Απρίλη

9.00: «Η ηλικία της θάλασσας», Σκηνοθεσία: Τάκης Παπαγιαννίδης, Διάρκεια: 98'

10.45: «Μακρόνησος», Σκηνοθεσία: Ηλίας Γιαννακάκης, Εύη Καραμπάτσου, Διάρκεια: 103'

12.30: «Ετσι πολεμούσαμε 1940-41», Αρχεία ΕΡΤ, Σκηνοθεσία: Κυρ. Μαυροπάνος, Διάρκεια: 16'

Τρίτη, 14 Απρίλη

17.00: «Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας 1946 - 1949», Σκηνοθεσία: Μάνος Ζαχαρίας, Διάρκεια: 82'

18.25: «Ντοκουμέντο», Αρχεία ΕΡΤ Σκηνοθεσία: Τάσος Λέρτας, Διάρκεια: 72'

19.40: «Νέος Παρθενώνας», Σκηνοθεσία: Ομάδα των 4 (Χρονόπουλος Κώστας, Σκρουμπέλος Θανάσης, Χρυσοβιτσιάνος Γιώργος, Ζάχος Σπύρος) Διάρκεια: 74'

Τετάρτη, 15 Απρίλη

17.00: «Ζωγράφοι στα βουνά της ελεύθερης Ελλάδας 1941-45», Αρχεία ΕΡΤ, Σκηνοθεσία: Ρένα Χριστάκη, Διάρκεια 61'

18.05: «Ετσι πολεμούσαμε 1940-41», Αρχεία ΕΡΤ, Σκηνοθεσία: Κυρ. Μαυροπάνος, Διάρκεια: 16'

18.20: «Χάππυ Νταίη», Σκηνοθεσία: Παντελής Βούλγαρης, Διάρκεια: 100'

20.00: «Τόποι πολιτικής εξορίας και ιστορικής μνήμης : ΙΚΑΡΙΑ», Σκηνοθεσία: Λεωνίδας Βαρδαρός

Πέμπτη, 16 Απρίλη

17.00: «Αλλος δρόμος δεν υπήρχε», Σκηνοθεσία: Σταύρος Ψυλλάκης, Διάρκεια: 87'

18.30: «Νέος Παρθενώνας», Σκηνοθεσία: Ομάδα των 4 (Χρονόπουλος Κώστας, Σκρουμπέλος Θανάσης, Χρυσοβιτσιάνος Γιώργος, Ζάχος Σπύρος), Διάρκεια: 74'

19.45: «Επίκαιρα 1944», Σκηνοθεσία: Φιλοποίμην Φίνος Διάρκεια: 11'

20.00: «Ζωγράφοι στα βουνά της ελεύθερης Ελλάδας 1941-45», Αρχεία ΕΡΤ, Σκηνοθεσία: Ρένα Χριστάκη, Διάρκεια 61'

Τα παραπάνω στοιχεία ανήκουν στο β' μέρος της «Πανελλήνιας έρευνα για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των εφήβων μαθητών» (το α' μέρος αφορούσε τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και παρουσιάστηκε τις προηγούμενες μέρες στον «Ρ»), όπως αυτή διεξήχθη το 2014 από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ).

Η Ερευνα έγινε σε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα 4.141 μαθητών ηλικίας 11, 13 και 15 ετών ρωτήθηκαν το 2014 σχετικά με τη συχνότητα ενασχόλησής τους με ηλεκτρονικές συσκευές με οθόνη και τον τζόγο.

Κύρια ευρήματα σχετικά με την ενασχόληση των εφήβων με τα ηλεκτρονικά μέσα:

• Συμπτώματα εξάρτησης εμφανίζει 1 στους 7 μαθητές ηλικίας 15 ετών (14,1%), σε παρόμοια ποσοστά αγόρια και κορίτσια. Αναλυτικότερα: Το 13,1% των 15χρονων μαθητών νιώθουν ανησυχία, ακεφιά, κατάθλιψη ή εκνευρισμό όταν προσπαθούν να περιορίσουν ή να σταματήσουν τη χρήση του διαδικτύου. Το 21,3% έχουν κατ' επανάληψη κάνει αποτυχημένες προσπάθειες να ελέγξουν, περιορίσουν ή να σταματήσουν τη χρήση του ίντερνετ. Το 38,5% δηλώνει ότι το ίντερνετ είναι μέσο για να ξεφύγουν από τα προβλήματα ή να απαλύνουν δυσάρεστα συναισθήματα (αίσθημα απελπισίας, ενοχή, άγχος, κατάθλιψη). Το 16,4% έχουν θέσει σε κίνδυνο κάποια σημαντικά σχέση, εργασία ή εκπαιδευτική ευκαιρία εξαιτίας της χρήσης του. Το 31,9% σκέφτονται διαρκώς την τελευταία φορά που ήταν στο διαδίκτυο ή ανυπομονούν για την επόμενη.
• Περισσότεροι από τους μισούς εφήβους ηλικίας 11-13-15 ετών (54,5%) ανέφεραν ότι περνούν, κατά μέσο όρο, τουλάχιστον5 ώρες την ημέρα σε ηλεκτρονικές συσκευές με οθόνη.
• Τα Σαββατοκύριακα, οι έφηβοι αναφέρουν ότι, συνολικά, αφιερώνουν στην οθόνη κατά μέσο όρο 2,5 ώρες περισσότερο συγκριτικά με τις καθημερινές (περίπου 8 ώρες)!

Σχετικά με τον τζόγο, οι 15χρονοι έφηβοι ρωτήθηκαν σχετικά με την ενασχόλησή τους με τον τζόγο, και συγκεκριμένα για το εάν έχουν στοιχηματίσει χρήματα σε πρακτορείο ή στο ίντερνετ για το αποτέλεσμα ενός αγώνα (ποδόσφαιρο, μπάσκετ κ.λπ.), διαγωνισμού (γιουροβίζιον κ.λπ.) ή παιχνιδιού στο οποίο έπαιζαν οι ίδιοι (ηλεκτρονικό πόκερ, τάβλι, κ.λπ.).

• Δύο στους πέντε 15χρονους εφήβους (43,5%) έχουν στοιχηματίσει χρήματα τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους, σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό τα αγόρια (68,0%) από ό,τι τα κορίτσια (21,0%), ενώ ποσοστό 13,8% ανέφεραν ότι έχουν στοιχηματίσει περισσότερες από 20 φορές στη ζωή τους.
• Πρόσφατη ενασχόληση με τον τζόγο (τον τελευταίο χρόνο πριν από την έρευνα) αναφέρεται από έναν στους 3 εφήβους 15 ετών (33,3%), ενώ ποσοστό 8,5% αναφέρουν ότι τον τελευταίο χρόνο στοιχημάτισαν τουλάχιστον 20 φορές. Εξετάζοντας τα πιθανά συμπτώματα εξάρτησης από τον τζόγο, οι έφηβοι ρωτήθηκαν για το εάν χρειάστηκε ποτέ να πουν ψέματα σχετικά με την ενασχόλησή τους με τον τζόγο και εάν ποτέ ένιωσαν την ανάγκη να στοιχηματίσουν όλο και περισσότερα χρήματα. Από την αξιολόγηση των απαντήσεών τους προκύπτει ότι ποσοστό 6,7%των 15χρονων εφήβων βρίσκονται σε κίνδυνο για προβληματική ενασχόληση με τον τζόγο, ενώ ποσοστό 2,3% έχουν ήδη προβληματική ενασχόληση, με τα παραπάνω ποσοστά να διπλασιάζονται για τα αγόρια σε 12,1% και 4,2%, αντίστοιχα.

Στην εκδήλωση ομιλητής ήταν ο Κυριάκος Ιωαννίδης, μέλος του Προεδρείου της ΑΣΓΜΕ, κοινωνιολόγος, ο οποίος ανάμεσα στα άλλα τόνισε:

«Χρειάζεται με νηφάλιο τρόπο να ανοίξει η συζήτηση μέσα και στις δομές του κινήματος για τα πραγματικά κοινωνικά αίτια του φαινομένου, χωρίς υπερβολές και ωραιοποιήσεις. Πρώτα απ' όλα, όμως, απαιτείται η ίδια η λειτουργία, η πρακτική των λαϊκών οργανώσεων και κυρίως της νεανικής συλλογικότητας, να δημιουργεί όρους αλληλεγγύης, απομόνωσης των όποιων ανάλογων συμπεριφορών, να μετουσιώνεται η δικαιολογημένη απέχθεια στο σύστημα σε οργανωμένη συλλογική πάλη. Μόνο μέσα από τους κόλπους του κινήματος μπορεί να γεννηθεί η υγιής αντίθεση στο όποιο bulling εντοπίζεται, και πάντως όχι με στάση πληροφοριοδότη που εθίζεται στο να "δίνει" τον συμμαθητή του».

Αναφερόμενος στο ρόλο των γονιών σημείωσε: «Μέσα στο σχολείο, συχνά και μέσα στην ίδια την οικογένεια, μπορεί να ακούγονται ή να δουλεύονται πράγματα που, κατά τη γνώμη μου, μπορεί να μη βοηθούν. Π.χ. λέμε στα παιδιά μας για να αντέξεις στη σημερινή σκληρή κοινωνία πρέπει να είσαι "σκληρός". Σωστό και λάθος ταυτόχρονα. Το ερώτημα είναι σκληρός απέναντι σε ποιον; Γιατί αν σημαίνει "μη δίνεις και τόση σημασία σε όση δυστυχία υπάρχει γύρω σου, κοίτα εσύ να τα καταφέρεις να μη βρεθείς σε αυτήν τη θέση", κινδυνεύουμε να διαμορφώσουμε προσωπικότητες με υπερβολικό εγωισμό.

Να διδάξουμε στα παιδιά μας να βλέπουν τον κόσμο λίγο πιο πλατιά. Καμιά φορά, έχει αξία να τους μιλάμε και για το τι γίνεται παραέξω, σε σπίτια με κομμένο ρεύμα, πώς περνούν οι συνομήλικοί τους στη μακρινή Παλαιστίνη, όχι για να νιώθουν μόνο ευχαριστημένα και για να εκτιμούν αυτά που έχουν (έτσι πάλι δεν πετυχαίνουμε το στόχο μας - αυτή η προσέγγιση είναι και πάλι ατομιστική), αλλά και προκειμένου να πάρουν τη θέση τους στη διεκδίκηση να έχουν όλοι όσα δικαιούνται.

Ιδιαίτερα για το γονέα και το δάσκαλο, την ύψιστη σημασία έχει το προσωπικό παράδειγμα. Να βλέπουν έμπρακτα την αλληλεγγύη, το νοιάξιμο, το ενδιαφέρον, τη συμμετοχή στο λαϊκό κίνημα. Ν' ακούσει το παιδί στη συζήτηση στο τραπέζι, πώς ο γονιός υπερασπίστηκε το συνάδελφο που θίχτηκε ή αδικήθηκε στη δουλειά και το πιθανότερο είναι ότι θα το αξιοποιήσει όταν θα θιχτεί ή θα θυματοποιηθεί ο συμμαθητής του».

Καταλήγοντας, υπογράμμισε: «Η ριζική εξάλειψη φαινομένων σαν το μπούλινγκ θα προχωρά όσο οικοδομείται κι ένα σχολείο σε ριζική αντίθεση με αυτό που ζούμε ή ζήσαμε παλιότερα. Ενα σχολείο ενιαίο που δεν κατηγοριοποιεί τους μαθητές όπως σήμερα. Το σχολείο αυτό δεν έχει καμία σχέση με το σημερινό σχολείο, το ταξικό σχολείο, το ταξικό Λύκειο. Δε στερεί, όπως σήμερα, από τα παιδιά της λαϊκής οικογένειας την αναγκαία για τη σημερινή εποχή γενική μόρφωση ως υπόβαθρο για κάθε μελλοντική επαγγελματική επιλογή και μάλιστα παίρνει μέτρα ειδικά για τα παιδιά της λαϊκής οικογένειας για να βοηθηθούν όσο το δυνατόν περισσότερο στις σπουδές τους και στα μαθήματά τους, που δε θεωρεί κανένα παιδί για πέταμα, ανήμπορο μπροστά στη γνώση. Ενα σχολείο που μαζί με τη γνώση οργανώνει το συναισθηματικό κόσμο των μαθητών και την κοινωνική τους ζωή, αναπτύσσοντας την αισθητική και φυσική αγωγή, την κοινωνική δράση. Ενα σχολείο που γράφει στη σημαία του "όλοι για έναν και ένας για όλους"».