Κυριακή 7 Σεπτέμβρη 2003
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
Η τραγωδία του αμερικανικού διαστημικού προγράμματος

Οι τελευταίες στιγμές της μοιραίας αποστολής του «Κολούμπια»

Associated Press

Οι τελευταίες στιγμές της μοιραίας αποστολής του «Κολούμπια»
Το διαστημικό πρόγραμμα των ΗΠΑ ουσιαστικά ξεκίνησε τη μέρα της εκτόξευσης του πρώτου τεχνητού δορυφόρου της Γης, του σοβιετικού «Σπούτνικ-1». Ο πολιτικός και στρατιωτικός ανταγωνισμός με τη σοσιαλιστική κοινότητα και ιδίως με την πρώτη χώρα του σοσιαλισμού ήταν η πραγματική ώθηση πίσω από τις πρώτες αμερικανικές διαστημικές αποστολές και πίσω από το πρόγραμμα «Απόλλων» για το ταξίδι στη Σελήνη. Η επιτυχία του «Απόλλων» και η πρωτιά που πρόσφερε στις ΗΠΑ μετά τις τόσες σοβιετικές, οδήγησαν την κυβέρνηση αυτού του ιμπεριαλιστικού κέντρου, αλλά και τη διοίκηση της διαστημικής του υπηρεσίας, της NASA, σε μια αδικαιολόγητη υπεροψία. Προχώρησαν στην κατασκευή ενός αποτυχημένου τροχιακού σταθμού, του «Σκάιλαμπ», και τη δημιουργία ενός στόλου επαναχρησιμοποιούμενων «διαστημικών λεωφορείων» (ΔΛ) που εξαρχής φαινόταν ότι έχουν προβλήματα σχεδίασης (οφειλόμενα κυρίως στα ασταθή κεραμικά πλακάκια που σκεπάζουν μεγάλο μέρος της εξωτερικής επιφάνειας του διαστημοπλοίου). Την ίδια περίοδο καταδίκαζαν και περιγελούσαν σαν παλιοσίδερα τα σοβιετικά διαστημόπλοια και πυραύλους, που ωστόσο συνέχιζαν - και συνεχίζουν και στη νεοκαπιταλιστική Ρωσία - να θέτουν σχεδόν χωρίς κανένα πρόβλημα ανθρώπους και μηχανήματα σε τροχιά.

Μετά τις ανατροπές στις σοσιαλιστικές χώρες της Ευρώπης και την εξάλειψη, εκ των πραγμάτων, του ανταγωνισμού στο Διάστημα, το διαστημικό πρόγραμμα των ΗΠΑ περιέπεσε σε σύγχυση. Μεγάλες περικοπές στα κονδύλια, έλλειψη συγκεκριμένης στόχευσης και πολιτικής που έθεσε και θέτει σε κίνδυνο μια πολυμερή προσπάθεια, όπως ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ΔΔΣ) κι η αύξηση του βάρους της στρατιωτικής χρήσης του Διαστήματος οδήγησαν την 1 Φλεβάρη 2003 στη δεύτερη μεγάλη καταστροφή, την απώλεια του ΔΛ «Κολούμπια» και του επταμελούς πληρώματός του. Με δεδομένη την καταστροφή το 1987 και ενός άλλου ΔΛ, του «Τσάλεντζερ» και του επίσης επταμελούς πληρώματός του, οι ΗΠΑ έχουν μείνει τώρα με 3 γερασμένα ΔΛ, για τα οποία υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες αν θα προσφέρουν στο εξής ασφαλείς πτήσεις. Ταυτόχρονα, έχουν μείνει χωρίς κανένα σχέδιο, έστω επί χάρτου, για ένα νέο σύστημα εκτόξευσης που θα αντικαταστήσει τα ΔΛ.

Κακεντρέχειες;


NASA

Τα παραπάνω συμπεράσματα δεν είναι κακεντρέχειες πολιτικών αντιπάλων, αλλά διατυπώνονται από Αμερικανούς ειδικούς, ακόμα και από την ανεξάρτητη (από τη NASA) διερευνητική επιτροπή που εξέτασε τα αίτια της καταστροφής του «Κολούμπια». Στη σελίδα 9 της έκθεσής της λέει χαρακτηριστικά: «Οι οργανωτικές αιτίες του ατυχήματος έχουν τη ρίζα τους στην ιστορία και την κουλτούρα του προγράμματος διαστημικών λεωφορείων, συμπεριλαμβανόμενων των συμβιβασμών που απαιτήθηκαν για να εγκριθεί το πρόγραμμα, των περικοπών στις δαπάνες στα χρόνια που ακολούθησαν, των μεταβαλλόμενων προτεραιοτήτων, των πιέσεων στον προγραμματισμό, του λαθεμένου χαρακτηρισμού του ΔΛ σαν λειτουργικού, αντί σαν υπό ανάπτυξη και της έλλειψης ενός καταληγμένου εθνικού οράματος για τις επανδρωμένες διαστημικές πτήσεις. Αφέθηκαν να αναπτυχθούν νοοτροπία και οργανωτικές πρακτικές επιβλαβείς για την ασφάλεια, όπως η στήριξη σε παλιές επιτυχίες σαν υποκατάστατο των προσεγμένων διαδικασιών της τεχνικής (όπως ο έλεγχος για να κατανοηθεί γιατί κάποια συστήματα δεν ανταποκρίνονται σύμφωνα με τις απαιτήσεις)...».

«Μια σαφής ένδειξη της προτεραιότητας που έχει για την εθνική πολιτική ηγεσία μια δραστηριότητα που χρηματοδοτείται ομοσπονδιακά, είναι ο προϋπολογισμός της. Με αυτό το κριτήριο, οι διαστημικές δραστηριότητες της NASA δεν είναι ψηλά στη λίστα των εθνικών δραστηριοτήτων τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Μετά από μια κορύφωση κατά τη διάρκεια του προγράμματος "Απόλλων", όταν ο προϋπολογισμός της NASA έφτανε το 4% του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού, από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 ο προϋπολογισμός της κυμαίνεται γύρω στο 1% ή και λιγότερο των ομοσπονδιακών δαπανών. (σελ. 102). Κατά την τελευταία δεκαετία, ούτε ο Λευκός Οίκος, ούτε το Κογκρέσο ενδιαφέρθηκαν για ένα «αναζωογονημένο διαστημικό πρόγραμμα». Αντίθετα, ο στόχος ήταν ένα πρόγραμμα που συνέχιζε να παράγει πολύτιμα επιστημονικά και συμβολικά οφέλη για το έθνος, χωρίς ανάγκη αυξημένων προϋπολογισμών» (σελ. 102-103).

Ως γενική εκτίμηση για το ΔΛ, η έκθεση της επιτροπής γράφει στη σελίδα 25 ότι έχει λίγες από τις δυνατότητες που υποσχόταν αρχικά η NASA: «Δεν μπορεί να εκτοξευτεί οποιαδήποτε στιγμή, δεν ισοσκελίζει το κόστος του, δε μεταφέρει πια φορτία εθνικής ασφάλειας και δεν είναι αρκετά κερδοφόρα, ούτε επιτρέπεται από το νόμο η μεταφορά εμπορικών δορυφόρων. Παρά τις προσπάθειες για τη βελτίωση της ασφάλειάς του, το ΔΛ παραμένει ένα πολύπλοκο και γεμάτο κινδύνους σύστημα». Η επιτροπή, ωστόσο, δεν κάνει καμιά εκτίμηση γύρω από τους επιπλέον κινδύνους που ενέχει το πρόγραμμα ιδιωτικοποίησης τμημάτων του προγράμματος των ΔΛ, που σκόπευε να εφαρμόσει η νέα διορισμένη από την κυβέρνηση Μπους διοίκηση της NASA.

Επισκευή σε τροχιά

Κατά τ' άλλα, η συγκεκριμένη αιτία που οδήγησε στην καταστροφή ήταν ένα κομμάτι στερεού μονωτικού αφρού, που αποκολλήθηκε 82 δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευση, από την εξωτερική δεξαμενή και χτύπησε με ταχύτητα 872 χιλιομέτρων την ώρα το μπροστινό μέρος του αριστερού φτερού του «Κολούμπια». Κατά την επανείσοδο στην ατμόσφαιρα υπέρθερμα αέρια μπήκαν στο φτερό και σταδιακά έλιωσαν τον αλουμινένιο σκελετό. Οι αυξανόμενες αεροδυναμικές αντιστάσεις στα παραμορφωμένα μέρη οδήγησαν τελικά στη διάλυση του ΔΛ. «... με τον τρέχοντα σχεδιασμό του διαστημοπλοίου, δεν υπήρχε πιθανότητα επιβίωσης του πληρώματος», επισημαίνει η έκθεση της επιτροπής.

Η μεγάλη ταχύτητα πρόσκρουσης του αφρού οφείλεται στο ότι μέσα στα 161 χιλιοστά του δευτερολέπτου που έκανε, ώσπου να διανύσει την απόσταση ανάμεσα στη μύτη της δεξαμενής και το φτερό, επιβραδύνθηκε λόγω της αντίστασης του αέρα στα 1.636 χλμ. την ώρα. Ετσι η σχετική του ταχύτητα σε σχέση με το διαστημόπλοιο που συνέχιζε να τρέχει με 2.508 χλμ. την ώρα έγινε 872 χλμ. την ώρα. Μια από τις σημαντικότερες συστάσεις που έκανε η επιτροπή πριν πραγματοποιηθεί η επόμενη πτήση ΔΛ, είναι να αναπτύξει η NASA σύστημα επισκευής των μονωτικών πλακακίων σε τροχιά, έργο που φαντάζει πολύ δύσκολο και σε μερικούς αδύνατο, τουλάχιστον αν μιλάμε για πλήρη αποκατάσταση της βλάβης. Φυσικά, η βλάβη θα πρέπει να έχει εντοπιστεί και γι' αυτό η επιτροπή προτείνει μια σειρά μέτρων παρακολούθησης και ελέγχου του ΔΛ κατά την εκτόξευση και σε τροχιά.

Στο μεταξύ, τα ρωσικά διαστημόπλοια τύπου «Σογιούζ» και «Προγκρές» είναι αυτή τη στιγμή τα μόνα διαθέσιμα μέσα για τη μεταφορά ανθρώπων και εφοδίων στο ΔΔΣ. Το περασμένο Σαββατοκύριακο το «Προγκρές-12» μετέφερε γύρω στα 500 κιλά τρόφιμα και εξοπλισμό, καταλαμβάνοντας τη θέση πρόσδεσης όπου βρισκόταν το «Προγκρές-10», το οποίο φορτωμένο απορρίμματα κάηκε σκοπίμως κατά την επανείσοδο στην ατμόσφαιρα. Το ίδιο θα γίνει στα τέλη Οκτώβρη με το «Προγκρές-11», ώστε να συνδεθεί στη θέση του ένα «Σογιούζ TMA-2» που θα μεταφέρει το 8ο πλήρωμα του ΔΔΣ, απαρτιζόμενο από έναν Αμερικανό, έναν Ρώσο και έναν Ισπανό (εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας). Το πλήρωμα αυτό θα αναπληρώσει το 7ο πλήρωμα που βρίσκεται αυτή τη στιγμή στο σταθμό, αποτελούμενο από τον Εντ Λου και τον Γιούρι Μαλεντσένκο. Ο Ισπανός κοσμοναύτης θα μείνει στο σταθμό για 8 μέρες και θα επιστρέψει στη Γη μαζί με τους Λου και Μαλεντσένκο με το «Σογιούζ», που είχε μεταφέρει στο ΔΔΣ τους δύο κοσμοναύτες και παραμένει συνδεδεμένο με το σταθμό.


Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ