Κυριακή 4 Σεπτέμβρη 2011
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
«Χαμηλή» πτήση του ρωσικού διαστημικού προγράμματος

Η στιγμή της τελικά αποτυχημένης εκτόξευσης του «Προγκρές Μ-12Μ», με πύραυλο «Σογιούζ», στις 24 Αυγούστου
Η στιγμή της τελικά αποτυχημένης εκτόξευσης του «Προγκρές Μ-12Μ», με πύραυλο «Σογιούζ», στις 24 Αυγούστου
Η προσωρινή διακοπή πτήσεων που αποφάσισε η ρωσική υπηρεσία Διαστήματος Roscosmos (Ροσκόσμος), μετά τη νέα αποτυχημένη εκτόξευση στις 24 Αυγούστου, αυτή τη φορά του μεταγωγικού «Προγκρές M-12M» με προορισμό το Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, δεν είναι συνηθισμένο φαινόμενο. Μόνο η κοσμοχαλασιά των ανατροπών στις σοσιαλιστικές χώρες και τελικά της διάλυσης της Σοβιετικής Ενωσης το 1991 είχε κρατήσει στο έδαφος για ένα διάστημα τα διαστημόπλοια «Σογιούζ», τα μεταγωγικά «Προγκρές» και την πλειάδα πυραυλοφορέων που είχε αναπτύξει η πρώτη χώρα του σοσιαλισμού.

Τα σοβιετικά διαστημικά συστήματα είχαν ανέκαθεν το μεγαλύτερο ποσοστό επιτυχών εκτοξεύσεων και κατάφεραν να το διατηρήσουν μέχρι πρόσφατα, ακόμα και κατά τη χρήση τους από την καπιταλιστική Ρωσία. Πρόκειται για την πρώτη αποτυχημένη εκτόξευση «Προγκρές» από το 1978, όταν πρωτοπέταξε αυτός ο τύπος μεταγωγικού. Ηταν, όμως, αναπόφευκτο ότι κάποια στιγμή, το κυνήγι του κέρδους, που δεν τα πάει πολύ καλά με τον έλεγχο ποιότητας, ο αντίκτυπος στην παραγωγή από την καταστροφή του σοσιαλιστικού συστήματος Παιδείας και η διαρροή ρωσικού επιστημονικού και τεχνικού προσωπικού κυρίως σε Γερμανία και ΗΠΑ, λόγω και της μείωσης των δαπανών για έρευνα και ανάπτυξη, θα είχε αντίκτυπο και στον τομέα του Διαστήματος.

Συστημικές αιτίες

Το «Προγκρές M-12M» εκτοξεύτηκε από το κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ στο Καζαχστάν, φορτωμένο με 3,5 τόνους προμηθειών για το Διεθνή Διαστημικό Σταθμό. Ομως ο κινητήρας του ανώτερου σταδίου του πυραύλου «Σογιούζ» απενεργοποιήθηκε πρόωρα, μόλις 325 δευτερόλεπτα μετά την πυροδότηση, επειδή οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές του σκάφους εντόπισαν κάποιο πρόβλημα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το σκάφος να μην τεθεί στη σωστή τροχιά και να συντριβεί στα Αλταϊκά όρη, στη Σιβηρία, κοντά στα ρωσικά σύνορα με την Κίνα και τη Μογγολία.

Στο κέντρο της φωτογραφίας φαίνεται το ρωσικό μεταγωγικό «Προγκρές», που ήταν συνδεδεμένο στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, κατά την πρόσφατη αποστολή του «Ατλαντίς» (τελευταία πτήση αμερικανικού Διαστημικού Λεωφορείου). Σε άλλη θύρα σύνδεσης, πιο κοντά στο σημείο λήψης της φωτογραφίας, διακρίνεται διαστημόπλοιο «Σογιούζ», επίσης συνδεδεμένο στο ρωσικό τμήμα του ΔΔΣ
Στο κέντρο της φωτογραφίας φαίνεται το ρωσικό μεταγωγικό «Προγκρές», που ήταν συνδεδεμένο στο Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, κατά την πρόσφατη αποστολή του «Ατλαντίς» (τελευταία πτήση αμερικανικού Διαστημικού Λεωφορείου). Σε άλλη θύρα σύνδεσης, πιο κοντά στο σημείο λήψης της φωτογραφίας, διακρίνεται διαστημόπλοιο «Σογιούζ», επίσης συνδεδεμένο στο ρωσικό τμήμα του ΔΔΣ
Η απώλεια ήρθε ως ένας ακόμα κρίκος της αλυσίδας αποτυχιών του ρωσικού διαστημικού προγράμματος τους τελευταίους μήνες. Μια βδομάδα νωρίτερα ένας πύραυλος «Πρότον» είχε θέσει ακριβό δορυφόρο τηλεπικοινωνιών σε λανθασμένη, μη λειτουργική τροχιά. Το Μάρτη μια επανδρωμένη αποστολή στο ΔΔΣ είχε αναβληθεί λόγω τεχνικού προβλήματος. Το Φλεβάρη, ο στρατιωτικός δορυφόρος Geo-IK-2 δεν μπόρεσε να τεθεί στην κατάλληλη τροχιά και αχρηστεύτηκε. Το Δεκέμβρη του 2010, τρεις δορυφόροι του δικτύου Glonass (αντίστοιχο με τον αμερικανικό αστερισμό δορυφόρων GPS) δεν μπόρεσαν να τεθούν σε τροχιά, κατέπεσαν και καταστράφηκαν στον Ειρηνικό Ωκεανό.

Οι αποτυχίες αυτές δείχνουν συστημικά προβλήματα στον έλεγχο ποιότητας στη σημερινή ρωσική διαστημική βιομηχανία και δεν μπορούν να θεωρηθούν σύμπτωση. Ο αυξημένος ρυθμός εκτοξεύσεων του 2011 έφερε στην επιφάνεια τα προβλήματα αυτά, που, βέβαια, δε θα μπορούσαν να λυθούν απλώς με την αντικατάσταση του επικεφαλής της «Roscosmos», Ανατόλι Περμίνοφ, τον περασμένο Απρίλη, από τον νυν διευθυντή της και ως εκείνη τη στιγμή υπουργό Αμυνας της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Ποπόφκιν. Ερευνα για τις συγκεκριμένες αιτίες της σειράς των αποτυχιών πραγματοποιεί η «Ροσκόσμος», που, όμως, έσπευσε να ανακοινώσει ότι το πρόβλημα με τον πύραυλο «Πρότον» δεν συνδέεται με εκείνα των «Σογιούζ», είχε να κάνει με λάθος προγραμματισμό του συστήματος διεύθυνσης του ανώτερου σταδίου και γι' αυτό οι εκτοξεύσεις με το συγκεκριμένο τύπο πυραύλου θα ξαναρχίσουν κανονικά.

Επιπτώσεις

Η διακοπή νέων εκτοξεύσεων αποφασίστηκε όχι μόνο για να αποφευχθούν περαιτέρω οικονομικές απώλειες στο ρωσικό διαστημικό πρόγραμμα, αλλά και επειδή το ανώτατο στάδιο του πυραύλου «Σογιούζ» που χρησιμοποιήθηκε για τη μη επανδρωμένη πτήση του «Προγκρές», είναι σχεδόν πανομοιότυπο με αυτό που χρησιμοποιείται για τις επανδρωμένες εκτοξεύσεις διαστημοπλοίων «Σογιούζ» προς τον ΔΔΣ και βέβαια ακολουθεί την ίδια γραμμή παραγωγής και ποιοτικού ελέγχου. Αυτή τη στιγμή, δηλαδή μετά την οριστική απόσυρση των αμερικανικών «Διαστημικών Λεωφορείων» τον περασμένο Ιούλη, το «Σογιούζ» είναι το μόνο διαστημόπλοιο που μπορεί να μεταφέρει ανθρώπους από και προς το ΔΔΣ (η Κίνα ακολουθεί πρόγραμμα για την κατασκευή δικού της τροχιακού σταθμού). Για τη μεταφορά εφοδίων υπάρχουν ένα μεταγωγικό του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος και ένα της ιαπωνικής διαστημικής υπηρεσίας, αλλά χωρίς δυνατότητα συχνών εκτοξεύσεων ανάλογη με εκείνη των «Προγκρές» και με δυνατότητα επόμενης εκτόξευσης το νωρίτερο στα μέσα του 2012.

Στο ΔΔΣ βρίσκονται αυτή τη στιγμή έξι κοσμοναύτες και αστροναύτες, οι τρεις από τους οποίους επρόκειτο να επιστρέψουν στις 8 του μήνα, αλλά η επιστροφή τους (με κάψουλα «Σογιούζ» που είναι προσδεδεμένη στο σταθμό) αναβλήθηκε. Οι τρεις Ρώσοι, οι δύο Αμερικανοί και ο Ιάπωνας αστροναύτης δεν αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα λόγω της απώλειας του «Προγκρές», καθώς στο σταθμό υπάρχουν αποθηκευμένα αρκετά εφόδια. Ομως, όπως δήλωσαν υπεύθυνοι της διεθνούς συνεργασίας που λειτουργεί το ΔΔΣ, αν οι πτήσεις προς το σταθμό δεν αποκατασταθούν σύντομα, θα πρέπει για ένα διάστημα να μείνει χωρίς πλήρωμα. Πρόβλημα ίσως παρουσιαστεί με τις διορθώσεις ύψους του σταθμού, που θα γίνονταν χρησιμοποιώντας για το σκοπό αυτό καύσιμα από το «Προγκρές M-12M».

Πολλοί οι μνηστήρες

Οι δυσκολίες του ρωσικού διαστημικού προγράμματος έδωσαν επιχειρήματα στο λόμπι που υπερθεματίζει στις ΗΠΑ την απόφαση της κυβέρνησης Ομπάμα για απομάκρυνση της NASA από τις μεταφορές προσώπων και πραγμάτων σε τροχιά και παράδοση αυτής της δραστηριότητας εξ ολοκλήρου σε αμερικανικές ιδιωτικές εταιρείες. Ετσι, ο ρεπουμπλικάνος βουλευτής Ντέινα Ροραμπάκερ, μέλος της Επιτροπής Επιστημών, Διαστήματος και Τεχνολογίας του αμερικανικού κογκρέσου, κάλεσε την κυβέρνηση των ΗΠΑ να υποστηρίξει πιο ενεργά, χρηματοδοτώντας με κονδύλια της NASA, την ανάπτυξη των συστημάτων διαστημικών μεταφορών από τις τέσσερις εταιρείες, που έχουν ήδη παρουσιάσει πειραματικά πρωτότυπα ή σχέδια.

Τα επόμενα χρόνια είναι βέβαιο ότι θα υπάρξει έντονος ανταγωνισμός του διεθνούς κεφαλαίου στον τομέα των διαστημικών μεταφορών, με ενδεχόμενες ανακατατάξεις ή καλύτερα «πλασαρίσματα», των κρατικών φορέων και των ιδιωτικών εταιρειών της Ρωσίας, των ΗΠΑ, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος, της Κίνας, της Ιαπωνίας, ενδεχομένως και της Ινδίας, της Βραζιλίας, ακόμα και του Ιράν, που πρόσφατα εκδήλωσε σχετικό ενδιαφέρον.


Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγές: www.nasaspaceflight.com, www.spacenews.com, www.spaceref.com



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ