Ο Μίκης της αντίστασης και των αγώνων. Ο Μίκης της δημιουργίας και της μεγάλης Τέχνης. Ο Μίκης που μας έμαθε να τραγουδάμε λόγια μεγάλων ποιητών. Ο Μίκης που ευτύχησε να δει τα έργα του να ριζώνουν στην καρδιά και το μυαλό ενός ολόκληρου λαού, γιατί σε αυτά τα έργα είναι χαραγμένα οι αγωνίες, οι πόθοι, τα οράματά του, δεν βρίσκεται πια στη ζωή. «Εφυγε», χτες, Πέμπτη 2 Σεπτέμβρη, λίγο μετά τη συμπλήρωση των 96 του χρόνων.

Τα λόγια είναι περιττά μπροστά στην τεράστια συμβολή του Μίκη Θεοδωράκη στον λαϊκό μας πολιτισμό, αλλά και στους μεγάλους αγώνες. Η Τέχνη του είναι μεγάλη γιατί είναι δεμένη με τους πόθους, τις αγωνίες και την πάλη των ταπεινών αυτής της Γης. Γι' αυτό και η μεγαλύτερη τιμή για τον ίδιο ήταν ότι οι λαοί μπορούν και αναγνωρίζουν στο έργο του το πρόσωπό τους.

Ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, στην έναρξη της ομιλίας του, χτες, στη Βουλή, αναφέρθηκε στη μεγάλη απώλεια του Μίκη Θεοδωράκη:

«Με βαθιά συγκίνηση κι ένα ακατάπαυστο χειροκρότημα αποχαιρετούμε τον Μίκη Θεοδωράκη, αγωνιστή - δημιουργό, πρωτεργάτη μιας νέας μαχόμενης τέχνης στη μουσική. Φλεγόμενος από το πάθος της προσφοράς στον λαό, ο Θεοδωράκης κατόρθωσε να χωρέσει στο μεγαλειώδες έργο του όλο το έπος της λαϊκής πάλης του 20ού αιώνα στη χώρα μας. Αλλωστε, μέρος αυτού του έπους υπήρξε και ο ίδιος.

Στον Μίκη άρεσε να περπατά "στους μεγάλους δρόμους κάτω απ' τις αφίσες". Κι εκεί η μουσική του θα συνεχίζει να ακούγεται, να εμπνέει, να διαπαιδαγωγεί. Με τη μουσική του Μίκη πορευόμαστε ώσπου "να σημάνουν οι καμπάνες" της κοινωνικής απελευθέρωσης. Θα είναι μαζί μας κι όταν "κοκκινίζουν τα όνειρα"».

Ολοκληρώνοντας την παρέμβασή του για τον Μίκη Θεοδωράκη τόνισε:

«Κι όπως μου θύμισε ένας πολύ αγαπημένος φίλος, και φίλος του Μίκη, να σας πω, πως όταν πέθανε το 1857, στην αγγλοκρατούμενη τότε Κέρκυρα, ο Διονύσιος Σολωμός, η Ιόνιος Βουλή διέκοψε τις εργασίες της. Κάτι τέτοιο βέβαια ούτε να σκεφτείτε καν, εσείς που θα έπρεπε έτσι κι αλλιώς, να αποσύρετε αυτό το νομοσχέδιο».

Να διακόψει η Βουλή τις εργασίες της κατά τη διάρκεια του τριήμερου πένθους ζήτησε και επισήμως λίγο αργότερα ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΚΚΕ Θανάσης Παφίλης.

Στην προσωπική του επιστολή στις 5 Οκτώβρη 2020 προς τον Δημήτρη Κουτσούμπα, έγραφε: «Τώρα στο τέλος της ζωής μου, την ώρα των απολογισμών, σβήνουν απ' το μυαλό μου οι λεπτομέρειες και μένουν τα "Μεγάλα Μεγέθη". Ετσι βλέπω ότι τα πιο κρίσιμα, τα δυνατά και τα ώριμα χρόνια μου τα πέρασα κάτω από τη σημαία του ΚΚΕ. Για το λόγο αυτό θέλω να αφήσω αυτόν τον κόσμο σαν κομμουνιστής».

Με την επιστολή του ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης ζητούσε από τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ να επιληφθεί εκείνος προσωπικά, ώστε, όπως έγραφε: «Να γίνει σεβαστή όχι μονάχα η ιδεολογία μου αλλά και οι αγώνες μου για την ενότητα των Ελλήνων. Καθώς επίσης βέβαια και όλα αυτά που ήδη έχω ρυθμίσει, σε συνεννόηση με την γραμματέα μου Ρένα Παρμενίδου και τον φίλο και Πρόεδρο του Παγκρητίου Συλλόγου Φίλων Μίκη Θεοδωράκη, Γιώργο Αγοραστάκη».

Η τελευταία επιθυμία του Μίκη Θεοδωράκη, την οποία είχε μεταφέρει στον Δημήτρη Κουτσούμπα, στην Ρένα Παρμενίδου και τον Γιώργο Αγοραστάκη, ήταν η νεκρώσιμη ακολουθία και η ταφή να πραγματοποιηθούν στην πατρίδα του, τον Γαλατά Χανίων.

Η σορός του Μίκη Θεοδωράκη θα εκτεθεί σε τριήμερο λαϊκό προσκύνημα, από την ερχόμενη Τρίτη έως και την Πέμπτη στη Μητρόπολη Αθηνών.

Στην ανακοίνωσή του για τον θάνατο του Μίκη Θεοδωράκη, το Κεντρικό Συμβούλιο της ΚΝΕ σημειώνει:

«Το Κεντρικό Συμβούλιο της ΚΝΕ εκφράζει τη βαθύτατη θλίψη του για τον θάνατο του σπουδαίου Ελληνα συνθέτη, Μίκη Θεοδωράκη.

Το έργο του θα φλογίζει πάντα τους νέους κομμουνιστές και φίλους της ΚΝΕ, την καρδιά κάθε νέου αγωνιστή, καθώς έκανε μελωδίες "το όνειρο όλων των πεινασμένων και των αδικημένων" για "όλου του κόσμου το ψωμί, το φως και το τραγούδι". Θα μας μείνει χαραγμένο και ριζωμένο στην ψυχή μας, σε όλους τους μικρούς και μεγάλους αγώνες που δίνουμε καθημερινά, αλλά και τις μάχες που μας περιμένουν.

Ο Μίκης Θεοδωράκης έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού, αποτελώντας σημαντικό κεφάλαιο του σύγχρονου νεοελληνικού πολιτισμού, με παγκόσμια μάλιστα επιρροή. Μελοποίησε σπουδαίους Ελληνες ποιητές, παντρεύοντας τη συμφωνική με την ελληνική παραδοσιακή και δημοτική μουσική, εκφράζοντας με νότες τις αγωνίες, τους πόθους, τους αγώνες και τα πάθη του ελληνικού λαού. Οπως έλεγε ο ίδιος: "Ο λαός δεν μπορούσε ούτε να πλησιάσει τη μεγάλη ποίηση, γιατί δεν είχε στη διάθεσή του τα κλειδιά να ανοίξει τις μεγάλες πόρτες. Κάνοντας τραγούδι και βάζοντας στα χείλη του τη μεγάλη ποίηση, είναι σαν να του πρόσφερα αυτό το σπάνιο κλειδί να ανοίξει τις μεγάλες πόρτες". Μελοποίησε Σολωμό, Βαλαωρίτη, Πολέμη, Δροσίνη, Παλαμά, Χατζόπουλο, Μαλακάση, Γρυπάρη και μετέπειτα Σεφέρη, Ελύτη και Ρίτσο, με τον οποίο τον συνέδεε μια βαθιά σχέση, που άφησε πίσω αξεπέραστους καρπούς δημιουργίας.

Ο Μίκης Θεοδωράκης, προσωπικότητα πολυδιάστατη, ανήσυχη, διαρκώς δημιουργική και παραγωγική, άφησε το δικό του αποτύπωμα στο Φεστιβάλ ΚΝΕ - "Οδηγητή", άλλοτε διευθύνοντας στη σκηνή, άλλοτε μιλώντας από το βήμα. Ηταν παρών από τα πρώτα Φεστιβάλ βοηθώντας να εδραιωθούν τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού του μεγάλου θεσμού. Στο 8ο Φεστιβάλ υπήρξε μέλος της κριτικής επιτροπής καλλιτεχνικού διαγωνισμού που διοργανώθηκε μαζί με τον Γιάννη Ρίτσο και άλλους συντρόφους. Ξεχωριστή στιγμή και η μεγάλη συναυλία του στο 21ο Φεστιβάλ, αφιερωμένη στην προσπάθεια διάσωσης του Ιστορικού Αρχείου του Κόμματος μετά την καταστροφική πλημμύρα. Συγκινητική ήταν, επίσης, η παρουσία του στο 43ο Φεστιβάλ, το 2017.

Σε νεαρή ηλικία οργανώθηκε στο ΕΑΜ και το ΚΚΕ, έδωσε μάχες στα Δεκεμβριανά, πέρασε φριχτά βασανιστήρια σε φυλακές και εξορίες, έδρασε στην παρανομία, αποκτώντας βιώματα που αποτέλεσαν τη μαγιά για τη σύνθεση του απέραντου μουσικού του κόσμου. Ο ίδιος είχε αναφέρει: "Τα πιο δυνατά και όμορφα χρόνια μου τα έζησα στις γραμμές του ΚΚΕ. (...) Οπως βλέπετε, το βιογραφικό μου είναι γεμάτο με τους αγώνες που έδωσα μες στις γραμμές του ΚΚΕ. Αγώνες που συνδυάστηκαν με τις μουσικές συνθέσεις εκείνης της εποχής"...

Οι μουσικές του Μίκη Θεοδωράκη, εμπνευσμένες από την αγωνιστική κληρονομιά του λαού μας, θα ζουν παντοτινά ως μια μεγάλη πολιτιστική παρακαταθήκη που περνά από γενιά σε γενιά. Η ΚΝΕ και το Φεστιβάλ ΚΝΕ - "Οδηγητή" θα δώσουν τον καλύτερό τους εαυτό ώστε η σκυτάλη να περνά στις μικρότερες ηλικίες, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι "είμαστε πολλοί, είμαστε όλοι (...) βήματα που βαδίζουν σίγουρα στο μέλλον" (Γ. Ρίτσος, "Γειτονιές του κόσμου") - στίχος που είναι και ο τίτλος της μεγάλης φετινής συναυλίας με έργα του μεγάλου μουσικοσυνθέτη στο πλαίσιο του 47ου Φεστιβάλ ΚΝΕ - "Οδηγητή", την οποία αφιερώνουμε στη μνήμη και την ανεξίτηλη προσφορά του.

Αθάνατος!

Το Κεντρικό Συμβούλιο της ΚΝΕ εκφράζει τα θερμά του συλλυπητήρια στους οικείους του».

«Με βαθιά συγκίνηση κι ένα ακατάπαυστο χειροκρότημα αποχαιρετούμε τον Μίκη Θεοδωράκη, αγωνιστή - δημιουργό, οδηγητή και πρωτεργάτη μιας νέας, μαχόμενης τέχνης στη μουσική.

Ορμητικός, εμπνευσμένος και φλεγόμενος από το πάθος της προσφοράς στον λαό, ο Θεοδωράκης κατόρθωσε να χωρέσει στο μεγαλειώδες έργο του όλο το έπος της λαϊκής πάλης του 20ού αιώνα στη χώρα μας. Αλλωστε, μέρος αυτού του έπους υπήρξε και ο ίδιος.

Από 17 κιόλας χρόνων οργανώθηκε στο ΕΑΜ και λίγο μετά στο ΚΚΕ, παίρνοντας μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Τον Δεκέμβρη του '44 πολέμησε στη μάχη της Αθήνας, που πνίγηκε στο αίμα και μετά την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού μοιράστηκε με τους συντρόφους του τις άγριες διώξεις του αστικού κράτους ως εξόριστος στην Ικαρία και τη μαρτυρική Μακρόνησο, όπου βασανίστηκε άγρια. Στη συνέχεια, αγωνίστηκε μέσα από την ΕΔΑ και τους Λαμπράκηδες για την πολιτιστική αναγέννηση, ενώ "πλήρωσε" με νέες δοκιμασίες, φυλακές και εξορίες την παράνομη δράση του ενάντια στη δικτατορία των συνταγματαρχών το 1967. Συγκλονιστικές ήταν οι συναυλίες που έδινε στο εξωτερικό μέχρι την πτώση της δικτατορίας και στη συνέχεια σε όλη την Ελλάδα. Το 1978 ήταν υποψήφιος δήμαρχος του ΚΚΕ στην Αθήνα, ενώ το 1981 και το 1985 εκλέχτηκε βουλευτής του Κόμματος. "Τα πιο δυνατά και όμορφα χρόνια μου τα έζησα στις γραμμές του ΚΚΕ", είχε δηλώσει στην εκδήλωση που διοργάνωσε το Κόμμα για να τιμήσει τα 90 χρόνια της καλλιτεχνικής και κοινωνικής προσφοράς του.

Αυτή η κατάφαση στη ζωή και τον αγώνα δεν είναι ρηχή και πάντα εύκολη. Κάποιες φορές αναδύεται μέσα από βασανιστικό αναστοχασμό. Χωρίς αμφιβολία ο Μίκης, όσο καλά ήξερε να χτυπά κάθε μικρή και μεγάλη αδικία, το ίδιο καλά ήξερε να εδραιώνει την πίστη ότι η αγάπη, η ευτυχία, η ειρήνη και η ελευθερία είναι πράγματα κατορθωτά. Αλλά κι όσο ρωμαλέα και δυνατά χειριζόταν το "δίκοπο μαχαίρι", το "αστραφτερό σπαθί" της μουσικής του, τόσο εύκολα ήξερε να απαλαίνει το τραγούδι του, αγγίζοντας με τρυφερή ευαισθησία κάθε καλό και ωραίο στη ζωή και τον κόσμο.

Η μουσική του Μίκη είναι ζυμωμένη με όλα εκείνα τα υλικά που φτιάχνουν τη μεγάλη τέχνη, την τέχνη που συλλαμβάνει τον σφυγμό της εποχής της και προαισθάνεται το επερχόμενο. Το αίσθημα, το φρόνημα, η μνήμη και η πείρα του λαού που αγωνίζεται είναι η πηγή της έμπνευσής του. "Ο,τι φτιάξαμε το πήραμε από το λαό και στο λαό το επιστρέφουμε" έλεγε και αυτό δεν ήταν σεμνοτυφία. Ο Θεοδωράκης είχε βαθιά συνείδηση ότι για το προσωπικό του καλλιτεχνικό κατόρθωμα σπουδαίο ρόλο έπαιξε η εποχή του. Είχε απόλυτη επίγνωση ότι στον ιδιαίτερο τρόπο και τον δυναμισμό της τέχνης του αντανακλούσαν οι πράξεις του λαού κι ότι η δική του συμμετοχή στη λαϊκή δράση, παρότι τον αποσπούσε σε κάποιον βαθμό από τη δημιουργία του, ήταν το οξυγόνο της. "Ο καλλιτέχνης που ζει και δημιουργεί μέσα στην πάλη, εξασφαλίζει ξεχωριστή θέση για το έργο του", δήλωνε. Το έργο του είναι λαμπρή απόδειξη ότι η μεγάλη τέχνη είναι πάντα πολιτική είτε το επιδιώκει είτε δεν το επιδιώκει ο δημιουργός της.

Ο Θεοδωράκης είχε και εμπιστοσύνη στον λαό. Πίστευε ότι ο λαός έχει τη δύναμη να κατακτήσει ό,τι πιο υψηλό και όμορφο δημιουργεί ο άνθρωπος στην ιστορία του. Γι' αυτό και με ιερή αφοσίωση καλλιέργησε μια τέχνη που ανυψώνει τον λαό. Ο Μίκης δεν μελοποίησε μόνο έξοχα τον ποιητικό λόγο χωρίς να τον προδίδει, τον αναδημιούργησε και τον παρέδωσε με εκείνη τη μορφή που μπαίνει κατευθείαν στη λαϊκή καρδιά. "Εφερε την ποίηση στο τραπέζι του λαού, πλάι στο ποτήρι και το ψωμί του", όπως έγραφε γι' αυτόν ο Ρίτσος. Δεν είναι μόνο η ανεπανάληπτη στην ιστορία συνομιλία της μουσικής του με την ποίηση του Ρίτσου στον "Επιτάφιο", που μέσα και από τις συγκλονιστικές ερμηνείες του Μπιθικώτση και του Χιώτη έγινε ένας διαχρονικός λαϊκός θρήνος και ύμνος μαζί στον θάνατο που γονιμοποιεί το μέλλον. Ο Θεοδωράκης πέτυχε να μιλήσει με την υψιπετή ποίηση στη λαϊκή ψυχή, ακόμα και μέσα από απαιτητικές και ασυνήθιστες στο λαϊκό αυτί μουσικές φόρμες, όπως αυτές στο "Αξιον Εστί" του Ελύτη, στο "Επιφάνεια - Αβέρωφ" του Σεφέρη, στο "Πνευματικό Εμβατήριο" του Αγγελου Σικελιανού κ.ά.

Στον ποταμό του έργου του συνυπάρχουν σχεδόν όλα τα είδη μουσικής: Οι λαϊκοί δρόμοι και το δημοτικό τραγούδι, αλλά και η αρχαία τραγωδία, το βυζαντινό μέλος, το κλασσικό τραγούδι, η συμφωνική μουσική, τα ορατόρια. Πολύπλευρος και πολυτάλαντος, διανοούμενος καθώς ήταν, είχε και ένα πλούσιο συγγραφικό έργο. Στην περίπτωση του Μίκη Θεοδωράκη συναντήθηκε η καλλιτεχνική ιδιοφυία με μια προσωπικότητα ανήσυχη, άγρυπνη και δημιουργική, που ένιωθε πάντα την ανάγκη να ξεπερνά τον εαυτό της. Η μουσική του έσπασε τα σύνορα της χώρας, καθώς η γλώσσα της έχει την οικουμενικότητα από τα κοινά βάσανα, τις ελπίδες, τα οράματα που μοιράζονται όλοι οι λαοί, όλοι οι ταπεινοί της Γης. Η παγκόσμια αναγνώριση της καλλιτεχνικής και κοινωνικής προσφοράς του επισφραγίστηκε με το βραβείο Λένιν για την Ειρήνη. Και αύριο με τη δική του μουσική θα τραγουδήσουμε μαζί οι λαοί στην Ελλάδα, στην Τουρκία, στην Κύπρο, στα Βαλκάνια, στη Μέση Ανατολή, παντού στη Γη, στο τραγούδι της Ειρήνης.

Στον Μίκη άρεσε να περπατά, να αναπνέει "στους μεγάλους δρόμους, κάτω απ' τις αφίσες". Και εκεί η μουσική του θα συνεχίζει να ακούγεται, να εμπνέει, να παρακινεί, να διαπαιδαγωγεί. Με τη μουσική του Μίκη θα συνεχίζουμε να πορευόμαστε ώσπου... "να σημάνουν οι καμπάνες" της κοινωνικής απελευθέρωσης. Αλλά και όταν "τελειώσει ο πόλεμος" δεν θα τον ξεχάσουμε... Θα είναι μαζί μας και όταν "κοκκινίζουν τα όνειρα".

Αθάνατος Μίκη!

Στους οικείους του το ΚΚΕ απευθύνει τα θερμά του συλλυπητήρια και τους εύχεται καλή δύναμη».

Παρτιτούρα του για τον «Επιτάφιο»

Ευτύχησα να γνωρίσω εν ζωή τη μέθη της μέθεξης ανάμεσα στο έργο μου και τους άλλους. Είδα τα έργα μου να ριζώνουν σε ξένες ψυχές, να απλώνουν κλαδιά και να ανθίζουν... Τι άλλο, αλήθεια, είναι μια πλατεία, ένα στάδιο, ένας δρόμος γεμάτους ανθρώπους, που ομαδικά τραγουδούν ένα τραγούδι σου, παρά ένας ολάνθιστος κάμπος; Αυτό το πέτυχα, το έζησα και ακόμα και τώρα εξακολουθώ να το ζω και να το θεωρώ σαν τη μέγιστη ευλογία των ουρανών...».

Αυτά είχε αναφέρει ο Μίκης Θεοδωράκης πριν από 20 χρόνια στην εφημερίδα μας, όταν είχε κληθεί να κάνει τον απολογισμό της πολυκύμαντης ζωής του.

Και πράγματι, τι παραπάνω να ζητήσει ένας δημιουργός; Η τέχνη που έπλασε, ζυμωμένη με τους καημούς, τις αγωνίες, την πάλη και τα οράματα των ταπεινών και καταφρονεμένων, είναι διαχρονική και τέτοια θα μείνει. Σε αυτά τα 70 χρόνια δημιουργίας, ευτύχησε να δει τα έργα του να ριζώνουν σε ψυχές, να πυρπολούν τα όνειρα, για να «λάβουν εκδίκηση».

Και πώς μπορεί, κανείς, άραγε να χαρακτηρίσει με λίγα λόγια αυτό που ήταν ο Μίκης Θεοδωράκης; Θα το επιχειρήσουμε δανειζόμενοι τα λόγια του άλλου «μεγάλου» της μουσικής μας, του Μάνου Χατζιδάκι: «Ο Μίκης Θεοδωράκης είναι ένας ποταμός σπανίων μελωδιών, που έχει βαθιές τις ρίζες του στον αραβικό χώρο κι όχι μόνο στην Κρήτη. Από την Κρήτη πήρε την επική μεγαλοστομία και λεβεντιά που σφραγίζει τους ρυθμούς του. Απ' τα νησιά του Αιγαίου τη χάρη του και τη λεπτεπίλεπτη δεξιοτεχνία του. Κι από τη βόρεια Ελλάδα τους βαθείς αναστεναγμούς της μουσικής του...».

Εξω από τις φυλακές του Ωρωπού

Στα παιδικά του χρόνια γνώρισε πολλές μετακινήσεις λόγω της δουλειάς του πατέρα του. Χίος, Μυτιλήνη, Σύρος, Αθήνα, Γιάννενα, Κεφαλονιά, Πάτρα, Πύργος, Τρίπολη μέχρι το 1943 και στη συνέχεια Αθήνα. Λόγω των μετακινήσεων δεν μπόρεσε να δεθεί με κάποια περιοχή, να αποκτήσει παιδικούς φίλους. «Ημουν κλεισμένος σε τρεις κύκλους. Πρώτος ήταν ο οικογενειακός κύκλος... Μου έδωσε μεγάλη χαρά και ευτυχία, για την οποία ευγνωμονώ τους δικούς μου. Δηλαδή ό,τι γεύση ευτυχίας έχω στη ζωή μου, την έχω από την οικογένειά μου. Ενα οικογενειακό περιβάλλον που βασίλευε η μεγάλη αγάπη, η χαρά, η ευτυχία, η αλληλεγγύη, το τραγούδι, το κέφι». Ο δεύτερος κύκλος ήταν οι δημόσιοι υπάλληλοι και ο τρίτος οι Κρητικοί.

Αυτή η αίσθηση της «απομόνωσης» που βιώνει σαν παιδί, είναι και ένας από τους λόγους που τον οδηγούν στη μουσική. Εκεί, βρίσκει «καταφύγιο», αν και όπως ο ίδιος μαρτυρά, στην αρχή η σχέση του με τη μουσική υπήρξε μαρτυρική. Κι αυτό γιατί, ενώ για κάθε άλλη παιδική απορία ή ανησυχία υπήρχε μια απάντηση, εντούτοις για τη μουσική δεν υπήρχε καν ερώτημα. «Τόσο απίθανο και ξένο ήταν, τουλάχιστον στο περιβάλλον μου, το λειτούργημά της...». Παρ' όλα αυτά, οι μελωδίες της Φιλαρμονικής του δήμου Αργοστολίου, η θέα ενός πιάνου - από τα ελάχιστα μιας μικρής επαρχιακής πόλης - τον σημαδεύουν. Οι γονείς του κάποια Πρωτοχρονιά τού κάνουν δώρο ένα βιολί. «Αυτό ήταν ένα από τα σημαντικότερα, αν όχι το πιο σημαντικό γεγονός της ζωής μου».

Πράγματι, τα γεγονότα της ζωής του ήταν συνταρακτικά.

Το έργο του αντηχεί ακέριο όλη τη μεγάλη πορεία και τις περιπέτειες του λαϊκού κινήματος του 20ού αιώνα. Ηταν και αυτός μέλος της γενιάς που ανδρώθηκε στην Αντίσταση, που πάλεψε για να έρθουν καλύτερες μέρες στον τόπο μας και γι' αυτή του την απόφαση διώχτηκε, φυλακίστηκε, εξορίστηκε, συνέχισε να παλεύει και να δημιουργεί. Για αυτόν, όμως, αυτά ήταν και τα πιο δυνατά και όμορφα χρόνια του. Είχε αναφέρει χαρακτηριστικά στη μεγάλη συναυλία που είχε διοργανώσει το Κόμμα για τα 90χρονά του: «Βρίσκομαι σήμερα εδώ μπροστά σας με μεγάλη συγκίνηση, γιατί τα πιο δυνατά και όμορφα χρόνια μου τα έζησα στις γραμμές του ΚΚΕ. Εθνική Αντίσταση, Εμφύλιος Πόλεμος, οι διώξεις που ακολούθησαν την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού, η βαθιά παρανομία με την ένοπλη προσπάθεια το 1944 μέσα στην Αθήνα, που πνίγηκε στο αίμα, η Ικαρία και η Μακρόνησος, η αναγεννητική προσπάθεια μέσα από την ΕΔΑ και τους Λαμπράκηδες. Η παράνομη δράση με την ίδρυση του Πατριωτικού Μετώπου, δέκα μέρες μετά την επικράτηση της χούντας. Αργότερα, υποψήφιος δήμαρχος του ΚΚΕ στην Αθήνα και τέλος η εκλογή μου ως βουλευτής του Κόμματος το 1981 και 1985».

Με τον Μάνο Κατράκη στο 3ο Συνέδριο της ΚΝΕ

Τον Ιούλη του 1947 συλλαμβάνεται και εξορίζεται στην Ικαρία. Εκεί, θα ακούσει τον «Καπετάν Αντρέα Ζέππο» από μια ομάδα εξόριστων Πειραιωτών. «Και αυτό ήταν το δεύτερο σοκ της ζωής μου», μετά την 9η του Μπετόβεν. Νέοι δρόμοι στη μουσική ανοίγονται μπροστά του. Τον χειμώνα του 1949 εξορίζεται στη Μακρόνησο και βασανίζεται φρικτά. Εκεί είναι που, σύμφωνα με τον ίδιο, έσπασε το «εγώ» κι έγινε τελεσίδικα «εμείς». «Η μάχη θα δοθεί για το "εμείς", υπέρ του ανθρώπου, εναντίον των κανιβάλων... Η ασθένεια των κανιβάλων είναι το "εν αρχή το κέρδος". Ακολουθεί η υποτίμηση του ανθρώπου». Μέσα σε τεράστιες δυσκολίες δεν σταματά να δημιουργεί. Μάλιστα, αποσπάσματα από την «Πρώτη Συμφωνία» του, που δούλευε εκείνη την περίοδο, παρουσίασε στη σκηνή των στρατηγών, εκεί όπου κρατούνταν ο Σαράφης και άλλοι. «Αυτό το θεωρώ μια πολύ σημαντική πράξη της ζωής μου και είναι σημαδιακή. Στις δύσκολες στιγμές απαντάμε πάντα με δημιουργία».

Πορεία Ειρήνης 1965, ο Μίκης με Λαμπράκηδες του Πειραιά

Η διαβίωση στην Αθήνα δεν είναι εύκολη. Κάθε βδομάδα έπρεπε να παρουσιάζεται στην Ασφάλεια. Εκείνη την περίοδο πήρε και το πτυχίο του στο Ωδείο. Οι πόρτες όμως είναι κλειστές. Για να επιβιώσει κάνει αντίγραφα μουσικής και παίζει εκτάκτως σε συναυλίες. Γράφει μουσική, πολλή μουσική. Το 1954 με υποτροφία εγκαθίσταται στο Παρίσι. Συνεχίζει το συμφωνικό του έργο και γράφει μερικά από τα σπουδαιότερα συμφωνικά του έργα: «Τρεις σουίτες», «Το μπαλέτο Αντιγόνη», «Κονσέρτο για πιάνο».

Εκείνη την περίοδο παντρεύεται την Μυρτώ Αλτίνογλου και μαζί αποκτούν δύο παιδιά, την Μαργαρίτα και τον Γιώργο.

Το 1958, βρισκόμενος στο Παρίσι, παίρνει στα χέρια του την επανέκδοση του «Επιτάφιου» με την αφιέρωση του ποιητή: «Το βιβλίο τούτο κάηκε από τον Μεταξά στα 1938 κάτω από τους Στύλους του Ολυμπίου Διός». Αναφέρει ο Θεοδωράκης: «Θυμάμαι ότι έλαβα τον "Επιτάφιο" στο Παρίσι, από τον ίδιο τον Ρίτσο. Ευθύς μόλις τον διάβασα, άρχισα να γράφω τα τραγούδια, αυθόρμητα, δίχως καμιά ανάγκη, καμιά πρόθεση θα έλεγα. Και η μουσική βγήκε αυτή που βγήκε: λαϊκή. Γιατί, άραγε; Καταρχήν νομίζω από την ανάγκη να παρακολουθήσω την ίδια διαδικασία με τον Ρίτσο, καθώς παίρνει τους αρμούς, τα δυνατά στοιχεία από τα μοιρολόγια και τη δημοτική μας ποίηση και - όντας πάντοτε Ρίτσος - θέλει να είναι συνάμα ο οποιοσδήποτε λαϊκός ποιητής, η οποιαδήποτε χαροκαμένη μάνα, η λαϊκή μούσα».

Συναυλία σε εργοστάσιο στο Αμβούργο, το 1972. Τραγουδούν η Μ. Φαραντούρη, ο Α. Καλογιάννης και η Μ. Δημητριάδη

Η συνύπαρξη της λαϊκής με τη συμφωνική μουσική στο έργο του Μίκη Θεοδωράκη κάνει τον ίδιο και τη μουσική του μοναδική περίπτωση στο χώρο της διεθνούς μουσικής, καθώς κινείται συνεχώς ανάμεσα σε αυτούς τους δύο κόσμους προσπαθώντας να τους συνενώσει σε έναν και μοναδικό.

Ηταν ο πρώτος που έβαλε στο στόμα του απλού λαού λόγια μεγάλων ποιητών. «Ο ελληνικός λαός τραγουδούσε, στις ταβέρνες, στα γιαπιά, στις εκδρομές, στις συντροφιές, στις διαδηλώσεις, μελωδίες βασισμένες σε αυστηρά ποιητικά κείμενα, που τα χαρακτήριζαν η τελειότητα του λόγου, η τόλμη της εικόνας και η δύναμη της έκφρασης». Για τον ίδιο ήταν ξεκάθαρο: «Οι μεγάλοι ποιητές ανήκουν στους εργαζόμενους, στον λαό. Μόνο αυτοί μπορούν να τους καταλάβουν. Φυσικά, ο καθένας μπορεί να αγοράσει βιβλία τους. Πόσοι όμως είναι; Το πρόβλημα δεν είναι πρακτικό - ποσοτικό. Ο λαός δεν μπορούσε να πλησιάσει τη μεγάλη ποίηση, γιατί δεν είχε στη διάθεσή του τα κλειδιά για να ανοίξει τις πόρτες. Κάνοντας τραγούδι και βάζοντας στα χείλη του λαού τη μεγάλη ποίηση, είναι σαν να του πρόσφερα αυτό το σπάνιο κλειδί να ανοίξει τις μεγάλες πόρτες και να μπει στον μαγικό κόσμο της λόγιας τέχνης».

Με τον Μάνο Χατζιδάκι

4 Οκτώβρη 1983. Παρασημοφόρηση με το Βραβείο «Λένιν»

Συστήνει στο κοινό νέους συνθέτες, όπως τον Μάνο Λοΐζο και τον Χρήστο Λεοντή. Μάλιστα, τους χάρισε και την πέτρα που του είχαν ρίξει στη διάρκεια συναυλίας στη Νάουσα παρακρατικές ομάδες.

Το 1963 δολοφονείται στη Θεσσαλονίκη ο βουλευτής της ΕΔΑ Γρηγόρης Λαμπράκης. Ο Θεοδωράκης αναλαμβάνει Γραμματέας της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη και εκλέγεται στο Κοινοβούλιο.

Το 1964 κυκλοφορεί το «Αξιον Εστί» σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη. Σύμφωνα με τον ίδιο, το «Αξιον Εστί» συνοψίζει σε μία μόνο κορύφωση όλες του τις σκέψεις, τις προθέσεις και τις απόπειρες όσον αφορά τη δημιουργία ενός νεοελληνικού λαϊκού μουσικού έργου.

Το 1966 μελοποιεί «μονορούφι» τη «Ρωμιοσύνη» του Γιάννη Ρίτσου, μετά από έναν άγριο ξυλοδαρμό του από την αστυνομία. Με τη «Ρωμιοσύνη» ο Μ. Θεοδωράκης έκανε το μεγάλο άλμα, καθώς ήταν το πρώτο έργο που παρουσιάστηκε σε μεγάλη λαϊκή συναυλία σε γήπεδο, αφού δεν ήταν αρκετές πια οι μικρές αίθουσες. «Ο Γιάννης Ρίτσος, καθισμένος ακριβώς πίσω μου, ρουφούσε τη συγκλονιστική στιγμή με όλους τους πόρους της ψυχής του. Δεν ήταν μόνο η μουσική, η ποίηση, το τραγούδι. Ηταν προπαντός αυτή η μυστική μέθεξη όλων αυτών των χιλιάδων, που μέσα απ' τη "Ρωμιοσύνη", ξαναζούσαν μέσα τους και ξαναδημιουργούσαν ιδεατά το μέγα όνειρο που είχαν όλοι μαζί ζήσει, αφού οι ίδιοι το είχαν πρώτα δημιουργήσει...», θυμόταν αργότερα ο συνθέτης.

Εκείνη την περίοδο συνθέτει «ΤαΤραγούδια του αγώνα», «Επιφάνεια Αβέρωφ», «Κατάσταση Πολιορκίας», «Τα τραγούδια του Ανδρέα», «Τα 18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας» κ.ά. Εκείνης της περιόδου έργο είναι και το μεγαλειώδες «Κάντο Χενεράλ» σε ποίηση Πάμπλο Νερούδα. Τις πρόβες του έργου είχε παρακολουθήσει ο ίδιος ο ποιητής. Σχεδιαζόταν, μάλιστα, να γίνει μια μεγάλη συναυλία στο Σαντιάγο, όπου θα παρουσιαζόταν το έργο και θα απήγγειλλε ο Νερούδα. Η συναυλία δεν έγινε κατορθωτό να πραγματοποιηθεί λόγω του πραξικοπήματος του Πινοσέτ.

Ο Μίκης Θεοδωράκης (κάτω δεξιά) με συνεξόριστους στη Μακρόνησο, το 1948-'49

Τα επόμενα χρόνια, ο Μίκης συνεχίζει να δημιουργεί και να παίρνει ξεκάθαρη θέση μπροστά σε γεγονότα του καιρού μας. Αξίζει να αναφέρουμε τη δήλωση που είχε κάνει ενάντια στο αντικομμουνιστικό μνημόνιο το 2005: «Το Συμβούλιο της Ευρώπης αποφάσισε να αλλάξει την Ιστορία. Να τη διαστρεβλώσει εξισώνοντας τα θύματα με τους θύτες. Τους εγκληματίες με τους ήρωες. Τους κατακτητές με τους απελευθερωτές και τους ναζιστές με τους κομμουνιστές. Δυστυχώς, σήμερα είμαι υποχρεωμένος να μιλώ περισσότερο στο όνομα των νεκρών παρά των ζωντανών. Στο όνομα, λοιπόν, των νεκρών συντρόφων μου κομμουνιστών, αυτών που πέρασαν από την Γκεστάπο, τα στρατόπεδα θανάτου και τους τόπους των εκτελέσεων για να εξοντωθεί ο ναζισμός και να θριαμβεύσει η λευτεριά, έχω να απευθύνω στους "κυρίους" αυτούς μόνο μια λέξη: ΝΤΡΟΠΗ!».

Με το έργο του καταγράφει σαν σεισμογράφος τις διακυμάνσεις της συνείδησης του λαού μας, καθώς τη διαμορφώνουν τα ιστορικά γεγονότα, οι κοινωνικές συνθήκες και οι πολιτικές εξελίξεις. Αλλωστε, μέσα από την Τέχνη του τον λαό και τους αγώνες του θέλησε να υπηρετήσει. Εκεί αφιέρωσε το ταλέντο και τη δημιουργία του. Γι' αυτό και ο λαός τον τίμησε και τον αγάπησε παρά τις αντιφάσεις του.

Στη Μόσχα, κατά τη βράβευση με το Βραβείο της Κομσομόλ

Ο ίδιος θεωρούσε τον «Κάκτο», που έγραψε το 1967, κρατούμενος στην Ασφάλεια, το πιο αντιπροσωπευτικό του τραγούδι.

...Πότε πέρασαν κιόλας τόσοι αιώνες;

Θα ζήσω άλλους τόσους

ακούγοντας τις ρίζες να προχωρούν

μέσα στο ξερό χώμα της καρδιάς μου.

Και πράγματι, το έργο του θα ζήσει «άλλους τόσους»... Γιατί, όπως και ο ίδιος είχε πει σε συνέντευξή του στον «Ριζοσπάστη»: «Από όλα τα είδη ζωής, ποιο είναι αυτό που αντέχει περισσότερο στο χρόνο; Η πνευματική, το πνευματικό δημιούργημα. Αυτό αντέχει. Και η αντοχή του, η διάρκειά του, δεν είναι παρά μια μορφή αθανασίας. Μια νίκη στο θάνατο, τον τελικό μας νικητή. Εκτός και αν με το πνευματικό έργο υψωθούμε εκεί που δεν μπορεί να μας φτάνει το αρπακτικό του χέρι. Ετσι είναι συλλογική, και όχι αποκλειστικά προσωπική, η νίκη με το θάνατο, όταν η κοινωνία μιας εποχής μπορεί να εκφραστεί και αναγνωριστεί μέσα στην πνευματική δημιουργία». Και ο Μίκης Θεοδωράκης αυτό το κατάφερε.

Από την επίσκεψή του στο Αρχείο του ΚΚΕ το 1994. Με την Αλέκα Παπαρήγα

*«Επιτύμβιο», Γιάννης Ρίτσος - Μίκης Θεοδωράκης, από τα «18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας»

Μάρτης 1949. 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο

Με τον Χαρίλαο Φλωράκη και τον Γιάννη Ρίτσο

Σε εκδήλωση των Λαμπράκηδων στον Πειραιά το 1963. Διακρίνονται οι Μάνος Λοΐζος και Μαρία Φαραντούρη

Συμμετέχοντας στο 4ο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή»

Ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν από τους στυλοβάτες του Φεστιβάλ, τόσο στα πρώτα του βήματα όσο και όταν μεγάλωνε και «θέριευε». Η παρουσία του δεν είναι τυπική και διεκπεραιωτική. Συμμετέχει ενεργά και συμβάλλει στο πρόγραμμά του κάθε χρόνο τη δεκαετία του 1980 τόσο με συναυλίες, όσο και με ιδέες, προτάσεις, αλλά και ως κριτής σε διαγωνισμούς τραγουδιών. Χαρακτηριστικά, στο 8ο και το 9ο Φεστιβάλ συμμετέχει ως κριτής στο διαγωνισμό του έντεχνου λαϊκού τραγουδιού μαζί με τους Γ. Ρίτσο, Λ. Παπαδόπουλο, Στ. Κουγιουμτζή, Φ. Ανωγειανάκη και άλλους. Ενώ για πολλά χρόνια οι εκδηλώσεις του Φεστιβάλ έκλειναν με μεγάλη συναυλία του Θεοδωράκη και απαγγελία του Ρίτσου.

9ο Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή» στο Περιστέρι, οι Λ. Παπαδόπουλος, Μ. Θεοδωράκης και Γ. Ρίτσος βαθμολογούν τα τραγούδια του διαγωνισμού για το λαϊκό τραγούδι

Το Κεντρικό Συμβούλιο της ΚΝΕ εξαρχής είχε ανακοινώσει, μαζί με το υπόλοιπο πρόγραμμα των εκδηλώσεων του 47ου Φεστιβάλ ΚΝΕ - «Οδηγητή», συναυλία - αφιέρωμα στον μεγάλο μουσικοσυνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου, με τίτλο «Είμαστε πολλοί, είμαστε όλοι (...) βήματα που βαδίζουν σίγουρα στο μέλλον» από τη συλλογή «Γειτονιές του κόσμου». Την ενορχήστρωση και επιμέλεια έχει αναλάβει ο Μανόλης Ανδρουλιδάκης, και συμμετέχουν η Μαρία Φαραντούρη, ο Γιάννης Κότσιρας, η Ρίτα Αντωνοπούλου και ο Κώστας Τριανταφυλλίδης.

Υστερα από το θλιβερό γεγονός αναγγελίας του θανάτου του, το Κεντρικό Συμβούλιο της ΚΝΕ, μέσα από την ανακοίνωση που δημοσιοποίησε, αφιερώνει την τρίτη μέρα του κεντρικού Φεστιβάλ στην Αθήνα, το Σάββατο 25 Σεπτέμβρη, στον μεγάλο δημιουργό.

Για πρώτη φορά, μετά από πολλά χρόνια, θα ακούσουμε τους μοναδικούς στίχους από τις «Γειτονιές του κόσμου», υλοποιώντας την επιθυμία του Μίκη Θεοδωράκη αυτοί να επανεκτελεστούν στη Σκηνή του Φεστιβάλ... «Γεια σου, χαρά σου λεφτεριά», «Ετσι μικρό ήταν το όνειρό μας...», αγαπημένοι στίχοι που θα μας ξανασυντροφέψουν σε αυτήν τη μοναδική βραδιά. Επιπλέον, το αφιέρωμα θα περιλαμβάνει μουσικές επιλογές από τον «Επιτάφιο», τη «Ρωμιοσύνη» και άλλα τραγούδια που έχουν εμπνευστεί από τους μεγαλύτερους αγώνες του λαού μας και θα συνεχίζουν να μας συντροφεύουν ώσπου «να σημάνουν οι καμπάνες»!

Με τον Δημήτρη Κουτσούμπα σε συναυλία προς τιμήν του στο Φεστιβάλ της ΚΝΕ το 2017

Ακόμα, την Πέμπτη 23 Σεπτέμβρη, στην Κεντρική Σκηνή, στις 23.00, ο Γιώργος Νταλάρας θα πραγματοποιήσει αφιέρωμα «Η ποίηση στα τραγούδια του Μίκη». Μαζί του οι Βιολέτα Ικαρη και Ασπασία Στρατηγού.

Κατάμεστο το θέατρο Πέτρας

Στη συναυλία σπουδαίοι ερμηνευτές χάρισαν στο κοινό που κατέκλυσε το θέατρο ένα μικρό, μόλις, δείγμα από το τεράστιο έργο του.

Ο Μίκης, τότε, είχε χαρακτηρίσει στο σύντομο χαιρετισμό του, τη συγκεκριμένη εκδήλωση ως τη «δικαίωση μιας ζωής». «Οπως βλέπετε, το "βιογραφικό" μου είναι γεμάτο από τους αγώνες που έδωσα μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ, αγώνες που συνδυάστηκαν με τις μουσικές συνθέσεις εκείνης της εποχής, με κορυφαία έργα τη "Ρωμιοσύνη" και τις "Γειτονιές του Κόσμου" και τα δύο σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου και το δεύτερο αφιερωμένο στον αγαπημένο μου σύντροφο Χαρίλαο Φλωράκη», είχε αναφέρει τότε ο μεγάλος μας μουσικοσυνθέτης.

Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης, ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας, παρέδωσε εκ μέρους της ΚΕ αντίγραφο από το Αρχείο του Κόμματος με το χειρόγραφο χριστουγεννιάτικο μήνυμα του Μίκη τον Δεκέμβρη του 1969 από τις φυλακές του Ωρωπού, όπου ήταν φυλακισμένος. Και στη συνέχεια, η Μαρία Φαραντούρη με συνοδεία κιθάρας ερμήνευσε το τραγούδι, «Και συ να λείπεις» από τις «Γειτονιές του Κόσμου» του Γ. Ρίτσου, που ο Μίκης το είχε αφιερώσει στον Χ. Φλωράκη και σε όλους τους παλιούς αγωνιστές που έφυγαν, αλλά συνεχίζουν να μας εμπνέουν.

Eurokinissi

Η προσφορά όμως στον πολιτισμό ήταν πάντα συνυφασμένη με τους αγώνες και τις αγωνίες του λαού μας. Ηταν έκφραση της αγωνίας μιας προσωπικότητας ανήσυχης, δημιουργικής, για να βρει τρόπους να συμβάλει και στην πνευματική πολιτιστική ανάπτυξη του λαού μας, ταυτόχρονα με την αναχαίτιση μιας συνεχούς απόπειρας φθοράς και παρακμής.

Στο έργο του Μίκη Θεοδωράκη συναντάμε τη βαθιά αλληλεγγύη της τέχνης στη ζωή και τους αγώνες του λαού μας. Δεν μπορείς να μη νιώσεις ακριβώς αυτό, όταν ακούς τα τραγούδια του (...). Πριν από 5 χρόνια σε εκδήλωση η Αλέκα Παπαρήγα είχε τονίσει χαρακτηριστικά: "Θυμάμαι τις πρώτες συναυλίες του Μίκη, πριν από 45 - 50 χρόνια στον Λυκαβηττό που ξεκίνησε ο Μίκης κι έγινε ο ίδιος ένα μεγάλο κίνημα. Ποτέ άλλοτε δεν δέθηκε τόσο πολύ το πολιτικό σύνθημα με την τέχνη. Πρέπει να ξαναγεννηθεί αυτό το κίνημα. Ο Μίκης έδωσε τα πάντα σ' αυτό και αυτό δεν το ξεχνάμε ποτέ".

Από τον συγκλονιστικό "Επιτάφιο", στο μεγαλειώδες "Canto General". Από την αθάνατη "Ρωμιοσύνη", τα "18 λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας" και το "τραγούδι του νεκρού αδελφού", στο "Μαουτχάουζεν", το "Αξιον Εστί", τις "Μικρές Κυκλάδες", την "Πολιτεία Α' και Β'", τους "Λιποτάκτες", το "Αρχιπέλαγος" και τόσα άλλα σπουδαία έργα, ήχους, μελωδίες, μιας ανεξάντλητης μουσικής προσφοράς.

Εμπνευσμένες από τα κοινωνικά βιώματα του λαού μας, τις ιστορικές, λαϊκές παρακαταθήκες, τις θυσίες, που με τη σειρά τους αυτά τα έργα συνόδεψαν τους καθημερινούς λαϊκούς ταξικούς αγώνες, ρίζωσαν στις καρδιές μας, έγιναν συστατικό στοιχείο της συλλογικής μνήμης, της λαϊκής συνείδησης.

Μελωδίες, τραγούδια, που ντύθηκαν, χτίστηκαν πάνω σε σπουδαία ποίηση κορυφαίων Ελλήνων ποιητών.

Σε εποχές δύσκολες, σε μέρες σκληρής πάλης του λαού μας, ενάντια στον φασισμό, στον καπιταλισμό, στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους και επεμβάσεις, τα στρατιωτικά πραξικοπήματα.

Σε μέρες ηρωικής ανόδου του κινήματος, κοσμογονίας των επαναστατικών ιδανικών, αλλά και στις μέρες ήττας, διώξεων, εκτελέσεων, αντιδημοκρατικών μέτρων, απολύσεων, θυσιών και άφθαστου ηρωισμού των παιδιών του λαού μας στην πάλη τους για να ξημερώσουν καλύτερες μέρες, για τον σοσιαλισμό - κομμουνισμό, για μια κοινωνία χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο».

• Οποιος επιθυμεί μπορεί να παρακολουθήσει ολόκληρη τη συναυλία στο πόρταλ «902.gr».

Η Πανελλήνια Ενωση Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης και Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΠΕΑΕΑ - ΔΣΕ), με θλίψη αλλά και υπερηφάνεια και συγκίνηση, αποχαιρετά τον συναγωνιστή Αντιστασιακό ΕΑΜίτη Μίκη Θεοδωράκη, που με τους αγώνες του και το τεράστιο και μεγαλειώδες καλλιτεχνικό - πολιτιστικό του έργο τραγούδησε τους καημούς και τα οράματα του λαού μας για μια ζωή χωρίς καταπίεση και αδικία, σημειώνοντας, μεταξύ άλλων, πως «τίμησε την ΕΑΜική Αντίσταση ενάντια στους φασίστες κατακτητές και τους ντόπιους συνεργάτες τους στην οποία πήρε δραστήρια μέρος αλλά και τους αγώνες του ελληνικού λαού για την Ελευθερία, τη Δημοκρατία και τα κοινωνικά - λαϊκά δικαιώματα και έκανε γνωστούς στα πέρατα του κόσμου αυτούς τους αγώνες, στηρίζοντάς τους μέσα από το ανεπανάληπτο έργο του αλλά και με την πολύμορφη δική του αγωνιστική δράση».

Ανάμεσα σε άλλα σημειώνει ότι «Σ' όλη του τη ζωή τίμησε την Αντίσταση και τους αγωνιστές της στους οποίους ανήκε και ο ίδιος, στηρίζοντας με πολλούς τρόπους το έργο της ΠΕΑΕΑ - ΔΣΕ, αλλά και το "Σπίτι του Αγωνιστή" στο οποίο υπήρξε συνιδρυτικό μέλος και πρόεδρός του, συνεισφέροντας στο σημαντικό έργο του Ιδρύματος για τη στήριξη και περίθαλψη των ηλικιωμένων αγωνιστών».

Τον συνθέτη αποχαιρετά και η Πανελλήνια Ενωση Κρατούμενων Αγωνιστών Μακρονήσου, σημειώνοντας μεταξύ άλλων πως «Το εμβληματικό έργο του έγινε το τραγούδι χιλιάδων κατατρεγμένων και αγωνιστών της δικής του γενιάς και των επόμενων στην περίοδο της δικτατορίας και στη συνέχεια της μεταπολίτευσης» και τονίζοντας πως «το έργο του θα ταξιδέψει ξανά και ξανά σε δρόμους των μεγάλων πόλεων, στη Μακρόνησο, στη Γυάρο και στους τόπους Λευτεριάς, προκαλώντας ανάταση ψυχής στη σημερινή και τις επόμενες γενιές των απογόνων των Μακρονησιωτών συντρόφων του, για να βρίσκουμε πάντα τη δύναμη να συνεχίζουμε για όσα πάλεψαν εκείνοι κι ο Μίκης, μέχρι να σημάνουν οι καμπάνες, μέχρι την τελική Νίκη!»

Το ΔΣ του Ιδρύματος Περίθαλψης Ηλικιωμένων Αγωνιστών «Το Σπίτι του Αγωνιστή» με συγκίνηση αποχαιρετά τον αγωνιστή της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης Μίκη Θεοδωράκη αναφέροντας πως «δεν ξέχασε τους συναγωνιστές του και τις ανάγκες τους. Συμμετείχε στη δημιουργία του Ιδρύματός μας "Το Σπίτι του Αγωνιστή" το 1984, υπήρξε ο πρώτος πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου μας μέχρι το 2003. Για τον σκοπό της λειτουργίας του Ιδρύματος πρόσφερε 33.000 δολάρια από την απονομή του διεθνούς Βραβείου Λένιν για την Ειρήνη που του απονεμήθηκε από την κυβέρνηση της Σοβιετικής Ενωσης».

Σε αντιπολεμικό συλλαλητήριο το 2001

Οπως σημειώνεται στην ανακοίνωση, «οι δημιουργίες του Μίκη ήταν για πάνω από μισό αιώνα η μουσική υπόκρουση των αγώνων του λαού μας. Ενώ και ο ίδιος σημάδεψε με την προσωπική του δράση και συμμετοχή το εργατικό - λαϊκό κίνημα.

Τα έργα του λαϊκά, πανανθρώπινα, αγαπημένα, αποτέλεσαν για πολλούς τα πρώτα αγωνιστικά μουσικά ακούσματα, ένα ξεχωριστό σχολείο που εξέφραζαν τα βάσανα, τις αγωνίες, αλλά και τους αγώνες και τις ελπίδες του κόσμου του μόχθου, κόντρα στην αδικία και την εκμετάλλευση. Με το έργο του ο Μίκης Θεοδωράκης έφερε πιο κοντά την εργατική τάξη με τους μεγάλους ποιητές του λαού μας.

Γι' αυτούς τους λόγους οι δημιουργίες του ξεπέρασαν τα σύνορα της χώρας μας και αγαπήθηκαν σε όλο τον κόσμο.

Εργα που τραγουδήθηκαν σε θέατρα και ορχήστρες, αλλά και σε δρόμους και εργοστάσια, σε φυλακές και εξορίες.

Εργα που συγκίνησαν, ζεσταίνοντας τις καρδιές των εργατών, χαρίζοντας χαμόγελα στα χείλη απεργών, έδωσαν δύναμη στα χέρια που γινόντουσαν σφιγμένες γροθιές, σήκωσαν κεφάλια που είχαν σκύψει, κράτησαν ζωντανή την ελπίδα σε καιρούς δύσκολους.

Τα τραγούδια και η μουσική του Μίκη ήταν, είναι και θα είναι σύντροφος των αγώνων, των συλλαλητηρίων, των απεργιών και των διαδηλώσεων της εργατικής τάξης. Θα μας συντροφεύουν κάθε Μέρα Μαγιού. Μέχρι να σημάνουν οι καμπάνες».

«Επιτάφιος» - Ο Μ. Θεοδωράκης με τον Γ. Μπιθικώτση και την Αλ. Παΐζη

Επίσης, στον παρακάτω σύνδεσμο μπορεί όποιος επιθυμεί να βρει αφιέρωμα του WebRadio του ΠΑΜΕ το 2020 στο έργο του Μίκη Θεοδωράκη: https://pamehellas.gr/afieroma-toy-web-radio-toy-pame-to-2020-sto-ergo-toy-miki-theodoraki.

• Ανακοινώσεις για τον θάνατο του μεγάλου μουσικοσυνθέτη εξέδωσαν και δεκάδες Εργατικά Κέντρα και σωματεία.

«Τα τραγούδια του Μίκη θα είναι πάντα στην πρώτη γραμμή των αγώνων της νεολαίας», τονίζει η Εκτελεστική Γραμματεία του Μετώπου Αγώνα Σπουδαστών που εκφράζει τη βαθιά της λύπη για το θάνατο του σπουδαίου συνθέτη.

«Οι φοιτητές και οι φοιτήτριες πολλά από όσα γνωρίζουμε για την ιστορία μας, την ιστορία των αγώνων της χώρας μας, τα ξέρουμε μέσα από το μουσικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη. Ιδιαίτερα η ιστορία του φοιτητικού κινήματος έχει σημαδευτεί από την μουσική του, καθώς η εξέγερση του Πολυτεχνείου, όλη η περίοδος του αντιδικτατορικού αγώνα στην οποία το φοιτητικό κίνημα της χώρας μας έπαιξε μεγάλο ρόλο, είναι συνυφασμένη με την μουσική προσφορά του Μίκη Θεοδωράκη», τονίζει ανάμεσα σε άλλα το ΜΑΣ που εκφράζει τα θερμά συλλυπητήρια στους οικείους του.

Αύριο, Σάββατο, στις 23.00 η Τηλεόραση της Βουλής θα προβάλει την ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη «Ηλέκτρα» σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη, ενώ την Κυριακή 5 Σεπτέμβρη στις 22.00 την εμβληματική συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη στο Λυκαβηττό το 1977, όπου παρουσιάζει το λαϊκό ορατόριο «Αξιον Εστί» σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη. Συμμετέχουν οι Μάνος Κατράκης, Γρηγόρης Μπιθικώτσης και Ανδρέας Κουλουμπής. Στο μπουζούκι είναι οι Κώστας Παπαδόπουλος και Λάκης Καρνέζης.

«Υπήρξε ένας πανέλληνας και ταυτόχρονα οικουμενικός δημιουργός, ένα ανεκτίμητο κεφάλαιο του μουσικού μας πολιτισμού. Του χαρίστηκε μια πλούσια και γόνιμη ζωή που τη βίωσε με πάθος, μια ζωή ταγμένη στη μουσική, τις τέχνες, τον τόπο μας και τους ανθρώπους του, αφοσιωμένη στις ιδέες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης, της ισότητας, της κοινωνικής αλληλεγγύης», σημείωσε η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου.

«Ο Μίκης Θεοδωράκης περνά πια στην αιωνιότητα. Η φωνή του σίγησε και μαζί του σίγησε και ολόκληρος ο Ελληνισμός», ανέφερε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στην εισαγωγική του τοποθέτηση στη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου, ανακοινώνοντας τριήμερο εθνικό πένθος.

«Τον αποχαιρετούμε με τη βεβαιότητα ότι αυτό που αφήνει πίσω του είναι ανεξίτηλο. Στην ψυχή του λαού μας, στην ταυτότητα της πατρίδας μας, στην πολιτιστική κληρονομιά της οικουμένης», ανέφερε ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξης Τσίπρας.

«Οι ιδέες του και οι πολιτικοί του αγώνες που ενέπνευσαν περισσότερες από μία γενιά, αποτελούν παρακαταθήκες για τη δημοκρατία, την ελευθερία, την εθνική αξιοπρέπεια», σημείωσε η πρόεδρος του ΚΙΝΑΛ Φώφη Γεννηματά.

Ο Γιάνης Βαρουφάκης από το ΜέΡΑ25 σημείωσε πως «η Ρωμιοσύνη φτώχυνε σήμερα, αλλά τη Ρωμιοσύνη ο Μίκης Θεοδωράκης την προίκισε με μια μεγάλη περιουσία, που την κατέστησε περισσότερο πλούσια στο διηνεκές».

Ο αντιπρόεδρος της Βουλής Νικήτας Κακλαμάνης, ανακοινώνοντας την είδηση του θανάτου του Μ. Θεοδωράκη, κάλεσε σε ενός λεπτού σιγή την Ολομέλεια και ανακοίνωσε πως η Βουλή θα τιμήσει τη μνήμη του Μ. Θεοδωράκη.

Η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη ανέφερε πως «δεν θα είναι πια μαζί μας, αλλά ο Γαλαξίας του έργου του θα μας περιβάλλει και θα μας φωτίζει». Το υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε την αναβολή όλων των εκδηλώσεων του προγράμματος «Ολη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» έως και αύριο Σάββατο 4 Σεπτέμβρη. Αναβάλλονται και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις της Περιφέρειας Αττικής.

Σε ανακοίνωσή της η Ενωση Δικαστών και Εισαγγελέων αποχαιρέτησε «τον Μίκη Θεοδωράκη που η προσωπική και καλλιτεχνική του εμβέλεια έφτασε σε όλες τις άκρες του πλανήτη. Εξέφρασε μια ολόκληρη εποχή και η μουσική του τραγουδήθηκε από εκατομμύρια ανθρώπους».

Με μεγάλη θλίψη αποχαιρέτησε τον μουσικοσυνθέτη και ο Πανελλήνιος Μουσικός Σύλλογος, τονίζοντας ότι «το έργο που μας αφήνει, ανεξίτηλο, αθάνατο, φάρος για όλους τους μουσικούς, για όλους τους καλλιτέχνες, για όλο τον λαό», σημειώνοντας πως «αποτελεί ένα λαμπρό παράδειγμα μιας Τέχνης που στρατεύεται ολόψυχα στα μεγάλα ιστορικά καλέσματα της εποχής του και γι' αυτό είναι μεγάλη. Η προσωπική του θέση και το υψηλό αισθητικό αποτέλεσμα των έργων αποτελεί μια σημαντική πρόκληση και για τη νέα γενιά δημιουργών και καλλιτεχνών».

Ανακοίνωση για τον θάνατο του Μίκη Θεοδωράκη εξέδωσε και ο καλλιτεχνικός διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, Γιώργος Κουμεντάκης, και ανέφερε πως ο τριετής κύκλος (2021 - 2024) για το έργο του που είχε σχεδιαστεί με τον ίδιο τον συνθέτη, θα είναι αφιερωμένος στη μνήμη του.

Τον Μίκη Θεοδωράκη αποχαιρέτησε σύσσωμος ο καλλιτεχνικός κόσμος.

Τα θερμά του συλλυπητήρια εξέφρασε και ο δήμαρχος Πατρέων Κώστας Πελετίδης, σημειώνοντας πώς «ο δήμος της Πάτρας θα τιμήσει τον ίδιο και τη μουσική του, προβάλλοντας και αναδεικνύοντας το έργο του στον λαό και τη νεολαία της πόλης. Μίας πόλης, στην οποία έζησε για δύο χρόνια και ξεκίνησε και τις μουσικές του σπουδές».

Σε μήνυμά της η ΚΕ του ΚΚ Μεξικού προς την ΚΕ του ΚΚΕ σχετικά με τον θάνατο του Μίκη Θεοδωράκη αναφέρει:

«Μαθαίνοντας για την απώλεια του μεγάλου Καλλιτέχνη του Λαού, Μίκη Θεοδωράκη, θέλουμε να εκφράσουμε στο ΚΚΕ τα συλλυπητήριά μας και να σας παρακαλέσουμε να τα μεταφέρετε και στους συγγενείς του.

Είναι σημαντική η επιστολή στον σύντροφο Δημήτρη Κουτσούμπα του Θεοδωράκη του 2020, όπου εκφράζεται η πεποίθηση, που είναι και μια αναγνώριση του αδιαμφισβήτητου αγώνα της πρωτοπορίας της εργατικής τάξης της Ελλάδας, που χωρίς καμία αμφιβολία ήταν αυτή που ενέπνευσε τη μεγάλη τέχνη του Θεοδωράκη και θα φωτίζει και νέους επαναστάτες καλλιτέχνες.

Το αποτύπωμα του Θεοδωράκη στην τέχνη είναι μια συμβολή στη διεθνή υπόθεση της εργατικής - λαϊκής πάλης. Χαμηλώνουμε με θλίψη την κόκκινη σημαία μας.

Προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε!».

Σε μήνυμά του το ΚΚ Τουρκίας αναφέρει: «Μάθαμε με μεγάλη λύπη την απώλεια του μεγάλου μουσικοσυνθέτη, πρώην βουλευτή του ΚΚΕ, κατόχου του Βραβείου Λένιν, Μίκη Θεοδωράκη. Η ανθρωπότητα έχασε ένα ξεχωριστό μέλος της. Εκφράζουμε τα συλλυπητήριά μας στο ΚΚΕ, για το οποίο ο ίδιος συνέχισε να μιλάει ακόμη και τις τελευταίες του μέρες, στους συντρόφους μας και στον εργαζόμενο λαό της Ελλάδας.

Ο Μίκης Θεοδωράκης, ήταν μέρος του αγώνα για τον σοσιαλισμό σε όλη του τη ζωή και υποστήριζε πάντα την αδελφική φιλία των λαών της Ελλάδας και της Τουρκίας. Θα συνεχίσει τον αγώνα του όντας τραγούδι στα στόματα των κομμουνιστών και επαναστατών σε όλο τον κόσμο. Το έργο του θα είναι ζωντανό στον αγώνα των κομμουνιστών στην Ελλάδα, στην Τουρκία και σε όλο τον κόσμο!»

Πρόβες για το «Canto General», παρουσία του μεγάλου κομμουνιστή ποιητή, Π. Νερούδα και του ερμηνευτή Π. Πανδή

«Ο Μίκης μας έφυγε», έγραψε το πρακτορείο «Reuters», συμπληρώνοντας: «Βασανίστηκε για τις ιδέες του, πέθανε κομμουνιστής».

Εκτός από τον «Ζορμπά», «σε μια ταραχώδη περίοδο στην ελληνική ιστορία, ήρθε επίσης να συνοψίσει τους πικρούς αγώνες της ταξικής αντίστασης με τη σφοδρή ένταση του κύκλου τραγουδιών "Ρωμιοσύνη" που έγιναν ύμνος για την πολιτική αριστερά», σημειώνεται.

Ανάμεσα σε άλλα, για την πολιτική του δράση αναφέρει ότι «συνελήφθη το 1947, επειδή υποστήριζε τις αντάρτικες δυνάμεις στον εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε αμέσως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο μεταξύ δεξιών βασιλικών και αριστερών λαϊκών δυνάμεων» και «στάλθηκε στο διαβόητο στρατόπεδο στο νησί της Μακρονήσου το 1948, όπου ξυλοκοπήθηκε και βασανίστηκε».

Την είδηση μετέδωσαν και τα αμερικανικά ΜΜΕ, μεταξύ τους οι «New York Times» με τίτλο «Ο Ελληνας συνθέτης και μαρξιστής επαναστάτης» και το «Associated Press».

Το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων (AFP) μετέδωσε την είδηση του θανάτου του, κάνοντας λόγο για έναν «αντιστασιακό, πολέμιο της δικτατορίας των Συνταγματαρχών, ο οποίος έγινε γνωστός στον κόσμο από τη μουσική που συνέθεσε για την ταινία "Ζορμπάς"» και «υπήρξε ο δημιουργός ενός γιγαντιαίου έργου και ο διασημότερος Ελληνας συνθέτης», ο οποίος έγινε «το σύμβολο της αντίστασης στην Ελλάδα στη διάρκεια των χρόνων», «κάνοντας μέσα από τη μουσική του προσιτή σε όλους την υψηλή τέχνη των τιμημένων με Νόμπελ ποιητών Οδυσσέα Ελύτη και Γιώργου Σεφέρη».

Eurokinissi

Από τη συναυλία στο Βελιγράδι το 1999 ενάντια στους ΝΑΤΟικούς βομβαρδισμούς

Η «Liberation» ανέφερε ότι «έγινε σύμβολο αντίστασης στην Ελλάδα στο πέρασμα των χρόνων. Εχοντας συμπαραταχθεί με τους κομμουνιστές στη διάρκεια του εμφυλίου (1946-1949) που ξέσπασε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, εξορίστηκε στο νησί - φυλακή της Μακρονήσου όπου βασανίστηκε».

Τα γερμανικά ΜΜΕ, όπως η Γερμανική Ραδιοφωνία και η δημόσια τηλεόραση ARD, μετέδωσαν την είδηση του θανάτου του. H εφημερίδα «Die Zeit» έγραψε: «Για πολλούς Ελληνες ο Μίκης Θεοδωράκης ήταν μέχρι και σήμερα η φωνή του λαού. Η μουσική του θεωρήθηκε παρηγοριά, ειδικά σε ιστορικά δύσκολες εποχές, όπως η στρατιωτική δικτατορία, αλλά και ένδειξη αντίστασης».

«Τα απλά, συναισθηματικά λαϊκά τραγούδια του, που έχουν τις ρίζες τους στην ελληνική παράδοση και στα κείμενα των οποίων ζωντανεύει τους μεγάλους ποιητές της χώρας του, τον έκαναν σύμβολο του αγώνα της αριστεράς», αναφέρει ανάμεσα σε άλλα το εκτενές αφιέρωμα της «Deutsche Welle», υπογραμμίζοντας ότι η μουσική του ήταν «διεθνώς αναγνωρισμένη και απαγορευμένη στην Ελλάδα».

«Ως αναγνωρισμένος αριστερός, ο Θεοδωράκης ήταν επίσης δημοφιλής στη Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία. Πολλά από τα έργα του πρωτοπαρουσιάστηκαν στην Ανατολική Γερμανία, γύρω στο 1981, το "Canto General" στο Βερολίνο - μόλις το 1993 ακολούθησε η πρεμιέρα του στη Χιλή, τρία χρόνια μετά το τέλος της δικτατορίας Πινοσέτ», έγραψε το σάιτ «nordbayern». «Το 1982 η γερμανική έκδοση του "Αξιον Εστί" έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Μουσικής της Δρέσδης. Ενα χρόνο αργότερα - επίσης στο φεστιβάλ της Δρέσδης - τραγούδησε τη Λειτουργία Αρ. 2 δημόσια για πρώτη φορά, με τον υπότιτλο "Στα παιδιά που σκοτώθηκαν σε πολέμους"», συνεχίζει το σάιτ.

Η απώλεια του Μίκη Θεοδωράκη ήταν πρώτη είδηση χτες το πρωί στην ιστοσελίδα του Αυστριακού Πρακτορείου Ειδήσεων (ΑPΑ), ενώ η δημόσια Αυστριακή Ραδιοφωνία, ήδη στο πρωινό δελτίο ειδήσεων, παρουσίασε αφιέρωμα, τονίζοντας τη συμμετοχή του στην αντίσταση κατά της γερμανικής ναζιστικής κατοχής, τους αγώνες κατά της χούντας, τον ρόλο του στην πολιτική, αλλά και το τεράστιο μουσικό έργο του.

Για πολλούς Ελληνες, ο Θεοδωράκης εξακολουθεί και σήμερα να είναι η «φωνή του λαού», επισημαίνει μεταξύ άλλων το τηλεγράφημα του APA, που αναπαράχθηκε από πολλά αυστριακά ΜΜΕ.

«Ο πιο γνωστός Ελληνας συνθέτης όλων των εποχών πέθανε (...) μετά από μια μακρά ζωή, γεμάτη τιμές, πόνο, συνυφασμένη με ορισμένα από τα τραγικότερα γεγονότα του περασμένου αιώνα», μετέδωσε το ιταλικό πρακτορείο «Ansa», ενώ η «La Stampa» σημείωσε ότι «αφιέρωσε τη ζωή του στη μουσική και στην πολιτική».

Στην Κύπρο ο «Φιλελεύθερος» έγραψε ότι «ο Μίκης Θεοδωράκης πέρασε στην αθανασία», ενώ η «Χαραυγή» φιλοξένησε σειρά δημοσιευμάτων, μεταξύ άλλων για «τη στράτευση στη μαρξιστική ιδεολογία, τις διώξεις και το βραβείο "Λένιν"».

Αναντικατάστατη απώλεια όχι μόνο για τον ελληνικό λαό, αλλά για ολόκληρο τον κόσμο χαρακτήρισε η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα το θάνατο του Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος, όπως είπε, διατηρούσε με τη Ρωσία και την ΕΣΣΔ σχέση «αμοιβαίας αγάπης», υπενθυμίζοντας ότι «έχει τιμηθεί με σειρά σοβιετικών και ρωσικών παρασήμων».

Εκτενή ρεπορτάζ είχαν ρωσικές εφημερίδες όπως «Κομερσάντ», «Ροσίσκαγια Γκαζιέτα», όπου φιλοξενούνται ηχητικά και μαγνητοσκοπημένα αποσπάσματα από έργα του Μ. Θεοδωράκη. «Εφυγε ως κομμουνιστής», σημείωσε το δορυφορικό δίκτυο της ρωσικής τηλεόρασης «Ρωσία-24» κάνοντας ειδική αναφορά στην επιστολή του Μ. Θεοδωράκη στον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ Δ. Κουτσούμπα.

Ο Πρόεδρος της Σερβίας Αλεξάνταρ Βούτσιτς εξέφρασε βαθιά θλίψη, δηλώνοντας ότι «η Σερβία σήμερα θρηνεί για την απώλεια του θρυλικού Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος δεν ήταν μόνο ένας από τους μεγαλύτερους μουσικοσυνθέτες αλλά και μεγάλος φίλος της χώρας μας και τους λαού μας».

Ο Βούτσιτς εξήρε το σθένος που επέδειξε ο Μίκης Θεοδωράκης το 1999 καταδικάζοντας τους ΝΑΤΟικούς βομβαρδισμούς της Γιουγκοσλαβίας. «Θα τον θυμόμαστε για την αιώνια μουσική του, με την οποία άφησε το στίγμα του σε όλο τον κόσμο, αλλά και για το θάρρος του να στηρίξει τη Σερβία στις πιο δύσκολες στιγμές (...) κατά τους βομβαρδισμούς του 1999», επισημαίνει.

«Αντίο, μεγάλε μαέστρο! Η Σερβία θα σε θυμάται!», καταλήγει η ανακοίνωση.

Ο θάνατος του Θεοδωράκη αποτελεί ένα από τα πρώτα θέματα της επικαιρότητας στη Σερβία, με ιδιαίτερη αναφορά στην καταδίκη των ΝΑΤΟικών βομβαρδισμών, και αναμεταδίδεται από τηλεοπτικά κανάλια η ομιλία του από τη συναυλία που πραγματοποιήθηκε στην πλατεία Συντάγματος το 1999.

Η Ιβα Τζανίκι, από τις γνωστότερες Ιταλίδες τραγουδίστριες και ερμηνεύτρια, στα Ιταλικά, των επιτυχιών του Μ. Θεοδωράκη, δήλωσε στο ΑΠΕ:

«Χρωστάω πάρα πολλά στον Μίκη. Στη δεκαετία του '70 κυκλοφόρησε ο δίσκος μου, "Caro Theodorakis", ο οποίος, στην Ιταλία, έσπασε ρεκόρ πωλήσεων (...). Είχε γράψει ένα τραγούδι για μένα, και εγώ ηχογράφησα δώδεκα τραγούδια του στα Ιταλικά. To "Fiume Amaro" (Καημός) πούλησε πάνω από 1 εκατ. δίσκους. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ: Οταν πήγα με το πικάπ, σε νοσοκομείο της Ρώμης, για να ακούσει τις ερμηνείες μου, ο Μίκης και δυο σύντροφοί του της αντίστασης άρχισαν να κλαίνε, και συγκινήθηκα και εγώ. Ηταν μοναδικές στιγμές», δήλωσε.

«Θυμάμαι μια συναυλία στην Αθήνα μαζί του, λίγο μετά το τέλος της δικτατορίας. Μια σπάνια, τρομερά δυνατή συγκίνηση», πρόσθεσε η Ιταλίδα ερμηνεύτρια.

Ο Ομέρ Ζουλφού Λιβανελί, ο μουσικός, συγγραφέας και ποιητής, στενός φίλος και συνεργάτης του Μ. Θεοδωράκη, τον αποχαιρέτησε με ένα μήνυμά του, στο οποίο ανάμεσα σε άλλα αναφέρει για τη δεκαετία του '80 στην Κωνσταντινούπολη: «Καθώς πίναμε ρακί, αποφασίσαμε να ιδρύσουμε την Ενωση Ελληνοτουρκικής Φιλίας... Εκατοντάδες συναυλίες, η αξέχαστη νύκτα που είχαμε στην Εφεσσο με τον Χατζιδάκι, τον Θεοδωράκη και τριάντα χιλιάδες θεατές, ταξίδια, διακοπές, αρρώστιες... Ολα αυτά περνούν από το μυαλό μου»...

«...αυτός που πολέμησε κατά των Βρετανών, μαζί με τους αδελφούς του στον Εμφύλιο, έπειτα κατά της χούντας των συνταγματαρχών και στη συνέχεια αυτός που δεν δίστασε να ορθώσει το ανάστημά του οπουδήποτε, θεωρούσε ότι υπήρχε καταπίεση ή παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με λίγα λόγια, απέναντι σε κάθε είδος καταπίεσης και πολέμων σε όλη του τη ζωή»...

«Εφυγε ένας καλλιτέχνης και πάνω απ' όλα ένα αξέχαστο σύμβολο της πολιτικής ελευθερίας, την οποία εξέφρασε μέσω της μουσικής», δήλωσε ο βραβευμένος με Οσκαρ Ιταλός συνθέτης, Νικόλα Πιοβάνι.

Το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης (ΠΣΕ) με ανακοίνωσή του «αποδίδει φόρο τιμής στη θρυλική μορφή του Μίκη Θεοδωράκη», σημειώνοντας ότι οι συνθέσεις του «έφεραν εκατοντάδες τραγούδια κοντά στους λαούς, οι μελωδίες του συνόδευαν πορείες, συγκεντρώσεις και διαμαρτυρίες σε δεκάδες χώρες». Μεταξύ άλλων σταθμών της αγωνιστικής του δράσης, υπενθυμίζει επίσης ότι τον Ιούνη του 1983, κατά το 12ο Συνέδριο του ΠΣΕ στην Πράγα, ο Μίκης Θεοδωράκης εξελέγη ως ένας από τους αντιπροέδρους του, ένα μήνα μετά τη βράβευσή του με το Διεθνές Βραβείο Λένιν για την Ειρήνη.