Ενα πραγματικά εξαιρετικό βιβλίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή». Ενα βιβλίο, που πρέπει να το πάρετε μαζί σας, αν φύγετε διακοπές και να «φύγετε» μαζί του, αν μείνετε σπίτι. Πρόκειται για την πρώτη μαρξιστική ανάλυση της ιστορίας και της σημερινής κατάστασης των Αυστραλών Αμπορίτζινες. Ενα βιβλίο τεκμηριωμένο, ανθρώπινο, αλλά και πολύ τρυφερό. Ενα βιβλίο, που είναι υλικό μελέτης για όποιον είναι αφοσιωμένος στην υπόθεση της δικαιοσύνης. Αναφερόμαστε στο έργο της Χάνα Μίντλετον: «Θέλουμε τη γη μας πίσω: Η Ιστορία των Αμπορίτζινες, ιθαγενών κατοίκων της Αυστραλίας», σε μετάφραση των Στρατή και Ξανθούλας Μαυραντώνη.

Πρόσφατα, ήρθαν στα χέρια μου οι αναμνηστικές φωτογραφίες, που μάζευε όσο ζούσε κάποια αγαπημένη μου θεία. Τ' ανεκτίμητα αυτά κειμήλια μου 'δωσε η αδελφή της, η οποία και τη φρόντισε στις τελευταίες της στιγμές, σύμφωνα με τους γενεαλογικούς κανόνες της κοινωνίας μας δεν ήταν, καθότι σύζυγος πρώτου ξάδελφου του πατέρα μου, Θεός σ' χωρέσ' τους. Ομως, σύμφωνα με τους άγραφους (δυστυχώς) κανόνες της ΑΝΘΡΩΠΙΑΣ η μακαρίτισσα, όχι μόνο θεία μου μπορούσε να είναι και ήταν, αλλά και μητέρα μου!

Θες διότι δεν αξιώθηκε να κάμει παιδιά, θες διότι έτσι το θεωρούσε ηθικό, έδινε τη στοργή της σε κάθε παιδί. Μα για μένα, την αδελφή μου, αλλά και για τ' ανίψια της, τα παιδιά του αδελφού του άντρα της, είχε μια αγάπη παράφορη, που αν δεν την είχα νιώσει, θα την ανακάλυπτα τώρα που βλέπω αυτές της τις φωτογραφίες.

Με το συγχωρεμένο το θείο μου, τον άντρα της δηλαδή, έζησε όχι μόνο πλούσια, αλλ' αρχοντικά! Εκείνος εραστής - «amateur» όπως αρέσκονταν να λέει - της «Καλής Ζωής», βρήκε σ' αυτό του το πάθος αντάξιο σύντροφο τον πατέρα μου, και αν κι αμφότεροι είχαν αδέλφια, ήσαν αχώριστοι σε τέτοιο βαθμό, ώστε να τους καταλογίζονται τα πλέον ζηλότυπα σχόλια απ' το συγγενολόι... Οχι σπάνια, ξόδευαν για να γλεντήσουν πολύ περισσότερα απ' το εισόδημά τους, αποτέλεσμα που έκαμε τη θεία και τη μητέρα μου - είχαν κι οι δυο τους τον ίδιο καημό όπως έλεγαν - ενίοτε να συμμαχούν προς, μάταιο δυστυχώς, συνετισμό των αντρών τους. Ησαν κι οι δυο τους «έξω καρδιά», κατά τη λαϊκή έκφραση.

«Με τέτοιο κακό κεφάλι», λοιπόν, - χαρακτηρισμό που έδιναν και δίνουν οι «συνετοί» και κατά κανόνα φθονεροί συνάνθρωποί μας -, γεύτηκαν απ' τους πρώτους τα οικονομικά δεινά που επέφερε στην Αίγυπτο, η τότε νέα τάξη που μαχόταν τη Νασερική επανάσταση... Αλλά και τότε, κι αργότερα όταν επαναπατριστήκαμε κι ως την ύστατη στιγμή της ζωής τους, οι άνθρωποι αυτοί έζησαν φτωχικά μεν, αλλά μ' άφατη αξιοπρέπεια κι αρχοντιά!

Κοιτώ και ξανακοιτώ αυτές τις φωτογραφίες. Οι περισσότερες από την Αλεξάνδρειά μας, απεικονίζουν γλέντια σε σπίτια συγγενικά κι αγαπημένα με τις κιθάρες, τ' ακορντεόν και να και μια, μ' όλο το συγκρότημα των μπουζουκιών του «Εξέλσιορ» του αξέχαστου Μήτσου Ιακωβίδη! Εκδρομές, στο Μαριούτ, στη Μαρεώπολη, στην Ισμαηλία, στο Κάιρο, στο Αλαμέιν, στο Σίντι Αμπντ ελ Ραχμάν, στη Μάρσα Ματρούχ!

Σ' αυτές τις εκδρομικές φωτογραφίες, φιγουράρει κ' η περίφημη «Shevrolet / Roadster 1924», του θείου μου. Το «Βασιλικό», όπως αποκαλούσα μικρός εκείνο το από κάθε άποψη αισθητικό κι αισθησιακό ασημογάλαζο αυτοκίνητο.

Γάμοι και Βαπτίσεις, μου ξαναφέρνουν στο νου στιγμές που βίωσα, που χάρηκα, που με γέμιζαν όνειρα, ελπίδα κι αισιοδοξία, έως ότου η αδυσώπητη πραγματικότητα με «προσγείωσε» βάναυσα... Πόσοι και πόσοι απ' τους εικονιζόμενους σ' αυτές τις φωτογραφίες δεν υπάρχουν πια! Ανθρωποι άξιοι, τίμιοι και καλοί. Χαρακτήρες ανεπανάληπτοι για την εποχή μας, αναμίξ με ανθρωπάρια, που ωστόσο κι αυτά αποτελούσαν την επίσης ανεπανάληπτη ατμόσφαιρα της Ελληνικής Αλεξάνδρειας!

Τέλος, φωτογραφίες από την τότε νυκτερινή ζωή της Αλεξάνδρειας. Απειρα τα ποτήρια με το ουίσκι και τ' άφθονα φαγητά στα τραπέζια, μαρτυρούν την ευμάρεια που υπήρχε κι αναπάντεχα χάθηκε, μια κι όλα αυτά τα «καλά» ήσαν χτισμένα χωρίς βάσεις. Κυριολεκτικά στην άμμο, έτσι για να καθιστούν επίκαιρα τα «Τείχη» του Καβάφη κι όχι μόνο το ποίημά του αυτό...

Φωτογραφίες, που όπως είπαν οι Κινέζοι, η κάθε μια τους λέει χίλια λόγια! Φωτογραφίες, που σε κάμουν να κλαις, να γελάς, να ξαναζείς, να ξαναχαίρεσαι και να πικραίνεσαι συνάμα, για κάτι που πίστεψες και δεν υλοποιήθηκε. Για κάτι που έζησες και δε θα ξαναζήσεις ποτέ πια, όχι γιατί το θέλησες εσύ, αλλά κάποιοι άλλοι, που ωστόσο εμείς οι ίδιοι συντηρούμε και διαιωνίζουμε...

Νοέμβρης, 1995

Κατά τον Ηρόδοτο και άλλους αρχαίους συγγραφείς, οι Αρκάδες και οι Κυνούριοι ήταν αυτόχθονες. Είχαν αυτόνομο πολιτικό βίο και κοινούς ηθικούς δεσμούς, μας πληροφορεί ο Αριστοτέλης. Εδώ στην Αρκαδία, όπου θα περάσουμε τη σημερινή Κυριακή μας, η δημοκρατία έχει ανθήσει νωρίτερα από την Αθήνα. Κατά τους Ελληνιστικούς Χρόνους, δημιουργήθηκαν μεγάλες πόλεις Μαντινεία, Ορχομενός, Τεγέα, πόλεις που ενώθηκαν και μεγάλωσαν μετά τη μάχη στα Λεύκτρα (371). Μετά την υποδούλωση της πόλης στους Ρωμαίους, άρχισε και η παρακμή της... Τώρα, ασφαλώς, θα αναρωτιέστε γιατί πάμε εκεί. Είναι απλό. Αποφασίσαμε να επισκεφτούμε όλη την Ελλάδα. Σήμερα, λοιπόν, θα θαυμάσουμε τις σπάνιες ομορφιές, τόσο στα ορεινά, όσο και στα παράλια αυτής της πανέμορφης περιοχής, στέλνοντας έτσι ένα μήνυμα σε εκείνους που νομίζουν ότι η καλοκαιρινή Ελλάδα είναι μονάχα η Μύκονος. Δεν είναι όμως. Η ελληνική ομορφιά απαντάται παντού και όχι στα μέρη που για άγνωστο λόγο έγιναν της μόδας. Πάμε;

...με το όνομά αυτό ήταν γνωστή η Τρίπολη μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα, που η γεωγραφική της θέση, στο κέντρο του οροπεδίου της Αρκαδίας, τη βοήθησε πολύ να αναπτυχθεί, να εξελιχθεί και να κυριαρχήσει στην περιοχή. Είναι χτισμένη στα 655 μέτρα, μέσα σε κατάφυτο και γόνιμο οροπέδιο και περιβάλλεται από τους ορεινούς όγκους του Αρτεμισίου, του Παρθένιου. Ανήκει στην επαρχία της Μαντινείας. Απέχει μόλις 165 χιλιόμετρα από την Αθήνα.

Στα δέκα χιλιόμετρα βρίσκεται η αρχαία Τεγέα. Η Τεγέα, η σημαντικότερη πόλη της Αρκαδίας, στην αρχαιότητα είχε μια πολύ ταραγμένη ιστορία και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να σώζονται ελάχιστα ίχνη από τα επιβλητικά της τείχη. Το αξιοθέατο της περιοχής είναι ο ναός της Αλέας Αθηνάς, που ξεχωρίζει για την κατασκευή του, όσο και για το μέγεθός του. Κοντά στην αγορά της Τεγέας, υπήρχε θέατρο, που το ανήγειρε ο Αντίοχος ο Επιφανής το 175 π.Χ., μέσα στο κοίλο του οποίου βρίσκεται η εκκλησία της Επισκοπής. Σε μικρή απόσταση διακρίνονται υπολείμματα μεσαιωνικών τειχών και το μωσαϊκό δάπεδο.

Η αρχαία Μαντινεία απέχει δώδεκα χιλιόμετρα από την Τρίπολη. Εκεί ανακαλύφθηκαν τα ερείπια της πόλης, που, από τον Πολύβιο, αναφέρεται ως «αρχαιοτάτη και μεγίστη», ενώ στην Ιλιάδα, ως «ερατεινή Μαντινέη». Εκεί η ιστορία ψιθυρίζει και τραγουδά. Μιλά για άλλες εποχές, για άλλα μεγαλεία, για μεγάλες μάχες, για μεγάλες καταστροφές. Μιλά για το θέατρο, για το βουλευτήριο, για τα δημόσια οικοδομήματα που μόνον τα λείψανά τους μπορούμε να δούμε σήμερα. Και εμείς μετά θα πάμε στο Αρχαιολογικό Μουσείο, για να δούμε όλα τα ευρήματα από τις ανασκαφές και κομμάτι κομμάτι να συναρμολογήσουμε το παζλ της ιστορίας. Και στο Μουσείο Τεγέας Αλέας θα μπορέσουμε να απολαύσουμε τη μοναδική στην Ελλάδα συλλογή λατρευτικών ειδωλίων.

Απέχει 45 χιλιόμετρα από την Τρίπολη και είναι γνωστό από τη Β` Εθνοσυνέλευση, που έγινε εκεί τον Απρίλη του 1823.

Θα προχωρήσουμε τρία μόλις χιλιόμετρα και θα φτάσουμε στο Γυναικείο Μοναστήρι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρα, που ιδρύθηκε το 12ο αιώνα. Πρόκειται για ένα κομψό οικοδόμημα με εντυπωσιακό τρούλο. Στην αυλή θα δούμε γλυπτά με περίτεχνο διάκοσμο. Λέγεται ότι ο Ηρώδης ο Αττικός είχε εκεί μια έπαυλη.

Τώρα στο Παράλιο Αστρος, που είναι τόσο γραφικό, που είναι χτισμένο αμφιθεατρικά κατά μήκος μιας όμορφης παραλίας και έχει έναν έντονο νησιώτικο χαρακτήρα, γραφικά σοκάκια και παραδοσιακή σπίτια με στέγες από κεραμίδια, θα λουστούμε.

Πού; Μα, φυσικά, στα Βερβένια, στον Αγιο Ανδρέα και στα λιμανάκια προς το Ξηροπήγαδο.

Η Βυτίνα είναι πανέμορφη. Αυτήν την εικόνα διατηρώ από τότε που ήμουνα παιδάκι, που με είχαν πάει οι γονείς μου για να μου ανοίξει η όρεξη... Η Βυτίνα είναι κατάφυτη, καταπράσινη, έχει εξοχές, έχει πάρκα και διαθέτει καταπληκτικό κλίμα. Το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Ιούλη, στο χωριό Νυμφαία, γίνεται το «Πανηγύρι του τσοπάνη». Συμμετέχουν οι τσοπάνηδες από όλο το νομό και προσφέρονται κρέας ψητό ή βραστό, τυροκομικά και κρασί. Αντε, λοιπόν, ραντεβού εκεί.

Πριν φύγουμε, όμως, θα κάνουμε μια στάση στην «μπαρουταποθήκη»του αγώνα, την πιο τυπική κωμόπολη του Μοριά, την ωραία Δημητσάνα. Είναι χτισμένη αμφιθεατρικά σε δύο αντικριστούς λόφους σε υψόμετρο 960 μέτρων, εκεί όπου στα αρχαία χρόνια ήταν η πόλη Τεύθις. Η Δημητσάνα ήταν η γενέθλια πόλη του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε ' και του μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανού. Η πανέμορφη πόλη, με τα σιωπηλά πέτρινα σπίτια της, τις τοξωτές πόρτες και τα πετρόστρωτα σοκάκια της, στέκεται περήφανη για τη σοβαρή ομορφιά της και σκεπτική «κοιτάζει» προς τον κάμπο της Μεγαλόπολης. Το ελεύθερο βλέμμα της σκαρφαλώνει στον Ταΰγετο που διαγράφεται στο βάθος, ενώ στα αυτιά της έρχονται οι υδάτινες μελωδίες του Λουσίου, του ποταμού που έλουσε τα μαλλιά του Δία, έτσι λέγεται τουλάχιστον.

Να 'ξερες τι είναι μια ευχάριστη νότα

στη μονότονη, πληκτική ζωή μας

Να 'ξερες ότι τα πάντα ρει και δεν

υπάρχει ελπίδα, ούτε απελπισία για κανέναν!

Να 'ξερες ότι το μεγάλο μεσημέρι όλα

επιστρέφουν με τον Ζαρατούστρα!

Να 'ξερες τι είναι μια ευχάριστη νότα

στο μικρό πρωινό ενός μικρού ανθρώπου!

Χε Γουέι

«Τα ελληνικά ποιήματα, οι μεταφράσεις και το φιλοσοφικό δοκίμιο», με άλλα λόγια το «σώμα» και η «διάνοια» του, άγνωστου σε μένα, Κινέζου φοιτητή Χε Γουέι ακουμπούσαν πάνω στο γραφείο μου την περασμένη Πέμπτη. Ετσι τον γνώρισα, τυπωμένο... Και γοητεύτηκα πολύ από την ευγενική, διακριτική, γοητευτική παρουσία του.

Από εκείνη τη στιγμή, δε σταμάτησα να τον σκέφτομαι. Η Θεσσαλονίκη, πανέμορφη και υγρή, ανοίγεται μπρος στα μάτια μου και ο νεαρός, χαμογελαστός Χε Γουέι διασχίζει την πόλη με τα χέρια στις τσέπες και τη σκέψη του να τρέχει στον Ηράκλειτο και στον Καβάφη. Επιμένω να τον βλέπω έτσι. Γιατί θέλω να τον διατηρήσω μέσα μου ζωντανό κι ας μου συστήθηκε όταν, πια είχε «φύγει». Αποφεύγω να φέρνω στο νου μου την τελευταία του διαδρομή, το Μάη του 1996, τότε που η καρδιά του σταμάτησε ξαφνικά.

Το Περιοδικό και οι εκδόσεις «Εντευκτήριο» τιμούν τη μνήμη του Χε Γουέι (στα κινέζικα το όνομά του σημαίνει «Πόσο Μεγάλος») εξέδωσαν έναν καλαίσθητο τόμο με τα ποιήματα, τις μεταφράσεις και το φιλοσοφικό δοκίμιο του Κινέζου ποιητή, που είχε διαλέξει την Ελλάδα για να ζήσει. Και να πεθάνει...

Ο Χε Γουέι γεννήθηκε στην Κίνα το 1967 και ήρθε στην Ελλάδα το 1985. Σπούδασε Φιλοσοφία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όπου και ολοκλήρωσε τις προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές του και ξεκίνησε τη διδακτορική του διατριβή. Είχε μυηθεί στην ελληνική ποίηση και άρχισε να μεταφράζει Καβάφη στα κινέζικα, αλλά και να γράφει ποιήματα στα ελληνικά. Πρωτοδημοσίευσε τα ποιήματά του στο περιοδικό «Πανός» και ήταν ο βασικός σύμβουλος στο αφιέρωμα του περιοδικού «Εντευκτήριο» στη σύγχρονη κινεζική λογοτεχνία (τεύχος 21, 1992). Δεν είμαι σε θέση να κρίνω «Πόσο Μεγάλος» ήταν ο Χε Γουέι, σίγουρα όμως ήταν ένας ιδιαίτερα χαρισματικός άνθρωπος.

Το βιβλίο για το οποίο μιλάμε σήμερα περιλαμβάνει μια επιλογή από ποιήματα που έγραψε ο Γουέι στα ελληνικά (Εισαγωγή - Επιμέλεια: Μπίλη Βέμη), μεταφράσεις από κλασικά, αλλά και νεότερα κείμενα της κινεζικής λογοτεχνίας, επίσης μεταφράσεις του δοκιμίων για τη νεότερη ποίηση της πατρίδας του. Στο επίμετρο γράφουν: Η Αλεξάνδρα Δεληγιώργη αναπληρώτρια καθηγήτρια Φιλοσοφίας στο ΑΠΘ, ο Δ. Ζ. Ανδριανόπουλος, ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, η Ελένη Χοντολίδου (διδάσκει στον Τομέα Παιδαγωγικής του ΑΠΘ) και ο Γιώργος Κορδομενίδης.