Το όρος Ράιτ (προς τιμήν των αδελφών Ράιτ της αεροπλοΐας) είναι ένα από τα δύο πιθανά κρυοηφαίστεια (αναβλύζουν πάγο αντί για υπέρθερμη λάβα), που εντόπισαν οι επιστήμονες της αποστολής «Νέοι Ορίζοντες» στην επιφάνεια του Πλούτωνα. Το ορεινό συγκρότημα έχει διάμετρο 150 και μέγιστο ύψος 4 χιλιόμετρα και αν πράγματι πρόκειται για κρυοηφαίστειο θα είναι το μεγαλύτερο που έχει ανακαλυφθεί στο ηλιακό σύστημα.

Οι ερευνητές παραξενεύονται από την αραιή διασπορά του κοκκινωπού υλικού στην περιοχή (χρωματισμένο με επεξεργασία εικόνας για να τονίζεται η διαφορά στη χημική του σύνθεση) και αναρωτιούνται γιατί δεν είναι πιο διαδεδομένο. Το γεγονός ότι φαίνεται μόνο ένας κρατήρας πρόσκρουσης μετεωρίτη πάνω στο όρος Ράιτ, υποδηλώνει ότι η επιφάνεια και ένα μέρος του φλοιού στο σημείο αυτό πρέπει να είναι γεωλογικά μικρής ηλικίας. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει ότι και το όρος Ράιτ ίσως να ήταν ηφαιστειακά ενεργό μέχρι σχετικά πρόσφατα (πάντα με τη γεωλογική έννοια του χρόνου) ή να είναι ακόμα.

Ενας σχηματισμός «Χ» (δεξιά και προς τα κάτω της φωτογραφίας) στην πεδιάδα «Σπούτνικ» στον Πλούτωνα είναι σύμφωνα με τους επιστήμονες ένδειξη ενδιαφέρουσας δραστηριότητας στην επιφάνεια του νάνου πλανήτη.

Ολόκληρη η πεδιάδα καλύπτεται από πάγο αζώτου και λειτουργεί σαν μια τεράστια λάμπα λάβας (το φωτιστικό όπου σταγόνες χρωματιστού υλικού που θερμαίνεται στο κάτω μέρος της λάμπας ανεβαίνουν αργά στην επιφάνεια, επειδή η πυκνότητά τους γίνεται ελαφρώς μικρότερη από εκείνη του πυκνόρρευστου διαφανούς υγρού μέσα στο οποίο βρίσκονται, εκεί κρυώνουν γίνονται πυκνότερες και κατεβαίνουν).

Η επιστημονική ομάδα της αποστολής «Νέοι Ορίζοντες» θεωρεί ότι οι σχηματισμοί που μοιάζουν με κύτταρα οφείλονται ακριβώς στην πολύ αργή ροή των πάγων, στους οποίους κυριαρχεί ο πάγος αζώτου. Την ασθενική θέρμανση στο βυθό αυτής της δεξαμενής πάγων προσφέρει το εσωτερικό του Πλούτωνα. Στις περιοχές όπου γίνεται η επανακαταβύθιση του πάγου σχηματίζονται τα όρια των «κυττάρων». Ο σκουρόχρωμος σχηματισμός κοντά στο κέντρο της φωτογραφίας είναι μάλλον κάποιο κομμάτι βρώμικου πάγου νερού, που επιπλέει πάνω στον πυκνότερο πάγο αζώτου. Τέτοια κομμάτια οδηγούνται στα όρια των κελιών συναγωγής θερμότητας. Ορατοί είναι και χιλιάδες μικροσκοπικοί λάκκοι, που οφείλονται στην εξάχνωση του πάγου αζώτου (πέρασμα απευθείας από τη στερεά στην αέρια κατάσταση).

Σύμφωνα με τις προσομοιώσεις σε υπολογιστή που έκαναν οι ερευνητές, τα σημεία σύγκλισης τριών κελιών συναγωγής (που είναι πάρα πολλά), αλλά και τεσσάρων κελιών, όπως στην περίπτωση του «Χ» της φωτογραφίας, μπορούν να αποκοπούν από τα κελιά τους και να απομονωθούν. Πρόκειται δηλαδή για το αποτύπωμα μιας «νεκρής» πια σύγκλισης τεσσάρων κελιών, που έπαψαν να υπάρχουν.

Για να μπορέσουν να κατανοήσουν την απρόσμενη γεωλογική περιπλοκότητα του Πλούτωνα και να βγάλουν συμπεράσματα για το πώς αυτή προέκυψε, οι επιστήμονες κατασκεύασαν γεωλογικούς χάρτες, όπως αυτός. Ο συγκεκριμένος χάρτης καλύπτει περιοχή με διάσταση 2.000 χιλιομέτρων από πάνω προς τα κάτω, στην πλούσια σε πάγο αζώτου πεδιάδα «Σπούτνικ» και τα εδάφη που την περιβάλλουν. Κάθε χρώμα αντιστοιχεί σε τμήματα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά υφής και μορφολογίας, όπως το αν είναι λείο, αν έχει λάκκους, θρυμματισμούς, ράχες κ.τ.λ. Πόσο καλά μπορούν να προσδιοριστούν τα όρια μιας περιοχής εξαρτάται από την ανάλυση των φωτογραφιών που χρησιμοποιούνται. Οι φωτογραφίες γι' αυτόν το χάρτη πάρθηκαν με ανάλυση που αντιστοιχεί σε 320 μέτρα ανά εικονοστοιχείο (πίξελ), την οποία οι επιστήμονες θεωρούν επαρκή για συμπεράσματα με μεγάλη βεβαιότητα.

Οι περιοχές γαλάζιου και πρασινωπού χρώματος στο κέντρο του χάρτη αναπαριστούν περιοχές με «κυτταρική» εμφάνιση στο κέντρο και βόρεια της πεδιάδας «Σπούτνικ», μέχρι τις λείες και γεμάτες λάκκους περιοχές στο νότο. Οι μαύρες γραμμές αναπαριστούν χαντάκια που ορίζουν τα όρια των κυτταρόμορφων περιοχών του πάγου. Με μοβ χρωματίζονται οι χαοτικές, απότομες ράχες στα δυτικά, ενώ με ροζ οι περιοχές των διάσπαρτων λόφων πάγου που επιπλέουν (!) στα ανατολικά. Το όρος Ράιτ που πιθανολογείται ως κρυοηφαίστειο καλύπτεται με κόκκινο χρώμα στη νοτιότερη γωνιά του χάρτη. Τα απότομα υψίπεδα της περιοχής Τσούλχου χαρτογραφούνται με σκούρο καφέ κατά μήκος της δυτικής άκρης, σημαδεμένα από πολλούς μεγάλους κρατήρες πρόσκρουσης, χρωματισμένους με κίτρινο.

Μελετώντας πώς τα όρια των διαφορετικών περιοχών διασταυρώνονται μεταξύ τους, οι επιστήμονες μπορούν να προσδιορίσουν ποιες είναι υπερκείμενες και ποιες υποκείμενες και να συνθέσουν μια σχετική χρονολογική εξέλιξη για κάθε διακριτή περιοχή. Για παράδειγμα, οι κίτρινοι κρατήρες (αριστερά, στη δυτική πλευρά του χάρτη) πρέπει να σχηματίστηκαν μετά το σχηματισμό της περιοχής που τους περιβάλλει.

Ο μεγαλύτερος δορυφόρος του Πλούτωνα, ο Χάροντας, ίσως κάποια στιγμή στο παρελθόν φούσκωσε τόσο που δε χωρούσε πια στο «δέρμα» του. Οι εικόνες που έστειλε το σκάφος «Νέοι Ορίζοντες» δείχνουν ότι ο Χάροντας πρέπει κάποτε να είχε έναν υπόγειο ωκεανό, που παρέμενε υγρός χάρη στην εναπομένουσα εσωτερική θερμότητα, μετά από το σχηματισμό του δορυφόρου. Οταν ο υπόγειος ωκεανός πάγωσε και διαστάλθηκε, έσπρωξε προς τα έξω τα ανώτερα στρώματα του φλοιού, προκαλώντας ρωγμές πολύ μεγάλων διαστάσεων στην επιφάνεια του φεγγαριού.

Στις εικόνες της λεπτομέρειας φαίνεται (σε φυσικό χρώμα πάνω και με τεχνητό χρωματισμό κάτω) ένα ολόκληρο σύστημα από τεκτονικά ρήγματα, που εκδηλώνονται ως συρρικνώσεις του εδάφους, κοιλάδες και θρύψαλα φλοιού. Οι κοιλάδες φτάνουν σε βάθος έως και τα 6,5 χιλιόμετρα. Η συγκεκριμένη κοιλάδα ονομάστηκε Χάσμα της Γαλήνης και είναι τμήμα της μεγάλης ισημερινής ζώνης χασμάτων του δορυφόρου, μήκους 1.800 χιλιομέτρων. Συγκριτικά, το Γκραντ Κάνιον στις ΗΠΑ έχει μήκος 446 χιλιόμετρα και μέγιστο βάθος 1,6 χιλιόμετρα...

Καθώς το σκάφος της αποστολής της NASA «Νέοι Ορίζοντες» κατευθύνεται προς τον επόμενο στόχο του, το μικρό ουράνιο σώμα 2014-MU69 της ανεξερεύνητης ζώνης Κούιπερ στα άκρα του ηλιακού μας συστήματος, οι επιστήμονες επεξεργάζονται με μεγάλο ενδιαφέρον τις φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης, που συνεχίζει να στέλνει στη Γη, από το πλούσιο υλικό που κατέγραψε στο σύντομο πέρασμά του στις 14 Ιούλη 2015, μέσα από το σύστημα του Πλούτωνα. Οι φωτογραφίες αυτές αποκαλύπτουν εκπληκτικά και απρόσμενα χαρακτηριστικά της επιφάνειας, τόσο του νάνου πλανήτη, όσο και του δορυφόρου του Χάροντα, από τα οποία οι ερευνητές συνάγουν συμπεράσματα τόσο για τη γεωλογική εξέλιξη αυτών των σωμάτων - για τα οποία μέχρι πριν ένα χρόνο ελάχιστα γνωρίζαμε - όσο και για ορισμένες αργές γεωλογικές διεργασίες, που ίσως συνεχίζονται και σήμερα. Ψήγματα αυτών των συμπερασμάτων μαζί με χαρακτηριστικές φωτογραφίες παρουσιάζουμε σήμερα.