Στο Μεντεγίν της Κολομβίας και τη γύρω περιοχή υπάρχει συγκεντρωμένη η μεγαλύτερη ομάδα ανθρώπων που πάσχουν από μια κληρονομική μορφή της νόσου του Αλτσχάιμερ, που εμφανίζεται πριν από την ηλικία των 50 ετών. Πρόκειται για 25 οικογένειες, που μαζί με τα μέλη του μακρινότερου βαθμού συγγένειας που μπορεί να εντοπιστεί, αριθμούν γύρω στους 5.000 ανθρώπους. Με αυτήν την ομάδα πρόκειται να ξεκινήσουν δοκιμές συνδυασμών φαρμάκων, αρχίζοντας τη χορήγηση από την ηλικία των 40 ετών, πριν εμφανιστεί η νόσος. Οι ερευνητές ελπίζουν ότι θα ανακαλύψουν κάποιο «κοκτέιλ» που θα παρεμποδίζει τη δράση πολλαπλών βιοχημικών διαδρομών της νόσου, καθυστερώντας έτσι σημαντικά την εμφάνιση των συμπτωμάτων.

Το πρώιμο Αλτσχάιμερ που κληρονομείται ακόμα και αν το έχει ο ένας γονιός, σχετίζεται μόλις με το 1% των 27 εκατομμυρίων περιπτώσεων που καταγράφηκαν μόνο το 2006, αλλά οι χαρακτηριστικές εγκεφαλικές αλλοιώσεις που προκαλεί είναι πανομοιότυπες με εκείνες του κατά πολύ συχνότερου Αλτσχάιμερ των ηλικιωμένων, όπου τα συμπτώματα δεν εμφανίζονται πριν από τα 65 χρόνια. Η προβλεψιμότητα του πρώιμου Αλτσχάιμερ στις οικογένειες του Μεντεγίν τράβηξε την προσοχή ομάδας επιστημόνων, αλλά και φαρμακευτικών εταιρειών, που εξετάζουν μια πρωτότυπη προσέγγιση: Τη δοκιμή φαρμάκων σε ασθενείς πριν εμφανιστούν τα πρώτα σημάδια άνοιας. Τα φάρμακα αυτά θα σταματούν τη συσσώρευση των τοξικών κομματιών πρωτεϊνών στον εγκέφαλο, ή ακόμα και θα τα αφαιρούν αν έχουν αρχίσει να συσσωρεύονται.

Αυτή η προσέγγιση είναι γνήσια ερευνητική έμπνευση ή σχετίζεται και ωθείται από την προσπάθεια του φαρμακευτικού κεφαλαίου να πουλήσει περισσότερα φάρμακα; Βάσιμα εγείρονται αμφιβολίες, όταν μια τέτοια προσέγγιση πραγματοποιείται μέσα σε συνθήκες ασυδοσίας των μονοπωλίων, σε συνθήκες καπιταλισμού στο ιμπεριαλιστικό στάδιο. Γιατί τι καλύτερο για τους φαρμακοβιομήχανους από το να αρχίσουν εκτεταμένα τμήματα του πληθυσμού, π.χ. από την ηλικία των 55, να παίρνουν φάρμακα για Αλτσχάιμερ, έτσι για κάθε ενδεχόμενο... Φυσικά, όπως κάθε φάρμακο, έτσι και αυτά που θα δοκιμαστούν στις οικογένειες του Μεντεγίν θα έχουν παρενέργειες, ενώ κανείς δεν μπορεί να προβλέψει στην περίπτωση που έχουν αποτέλεσμα, αν θα είναι το ίδιο αποτελεσματικά και στην πιο διαδεδομένη παραλλαγή της νόσου, που χτυπά τους ηλικιωμένους.

Τα τελευταία χρόνια απέτυχαν αρκετά υποψήφια φάρμακα για την αντιμετώπιση του μη προχωρημένου Αλτσχάιμερ, πείθοντας τους ερευνητές ότι μεγάλο μέρος από την παθολογία της νόσου - συσσώρευση ανώμαλων πρωτεϊνών και απώλεια εγκεφαλικών κυττάρων και κυκλωμάτων - αρχίζει πολύ πριν γίνει αντιληπτή η απώλεια μνήμης. Αυτό επιβεβαιώθηκε με τη χρήση νέων τεχνολογιών που επιτρέπουν την παρακολούθηση των πρόδρομων ενδείξεων επί αρκετά χρόνια πριν εμφανιστεί το πρώτο σύμπτωμα. Γι' αυτό θεωρούν ότι η θεραπεία πρέπει να αρχίζει πολλά χρόνια πριν γίνει εμφανής η ύπουλη αρρώστια, όταν ακόμα είναι ακέραιη η μνήμη εκείνου που πρόκειται να νοσήσει.

Ως συνέπεια, σημαντικό μέρος της έρευνας για τη νόσο του Αλτσχάιμερ στρέφεται στην αντιμετώπισή της πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα. Η αντιμετώπιση αυτή δεν αφορά μόνο τα φάρμακα, αλλά και την προσαρμογή του τρόπου ζωής έτσι που να περιορίζονται οι κίνδυνοι για Αλτσχάιμερ. Μέτρα προσαρμογής που έχουν να κάνουν με την εξάσκηση του εγκεφάλου σε κοινωνικές συναναστροφές και παιχνίδια, τη σωματική άσκηση, την καλή διατροφή, βρίσκονται δηλαδή στον αντίποδα των μέτρων που παίρνουν οι καπιταλιστικές κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο, οδηγώντας νέους και ηλικιωμένους σε μια ζωή γεμάτη στερήσεις, ελλείψεις, περιορισμούς, φτώχεια και εξαθλίωση.

ΣΥΡΡΙΚΝΩΣΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ

1-3 χρόνια πριν τη διάγνωση

Καθώς η υποκείμενη νόσος προχωρά, τα νευρικά κύτταρα αρχίζουν να πεθαίνουν και οι ασθενείς, όπως και οι οικογένειές τους, αρχίζουν να αντιλαμβάνονται διαλείψεις μνήμης και γενικότερα νοητικών λειτουργιών. Ο θάνατος των κυττάρων συρρικνώνει τον εγκέφαλο σε περιοχές που σχετίζονται με τη μνήμη (ιππόκαμπος) και τις ανώτερες εγκεφαλικές λειτουργίες (φλοιός) και μπορεί να εντοπιστεί από μια μορφή απεικόνισης μαγνητικού συντονισμού που μετράει τον όγκο του εγκεφάλου. Αυτή η συρρίκνωση επιταχύνεται και καταλήγει να περιλαμβάνει πολλές περιοχές του εγκεφάλου.

ΣΥΣΣΩΡΕΥΣΗ ΤΑΥ

1-5 χρόνια πριν από τη διάγνωση

Πριν ακόμα τα συμπτώματα δικαιολογήσουν μια διάγνωση της νόσου του Αλτσχάιμερ, η πρωτεΐνη ταυ μέσα στους νευρώνες αρχίζει να μη συμπεριφέρεται σωστά. Κανονικά η ταυ βοηθά στη συντήρηση της δομής των μικροσκοπικών σωλήνων (μικροσωληνοειδών) που είναι κρίσιμα για τη σωστή λειτουργία των νευρώνων. Οταν φωσφορικές ομάδες αρχίσουν να συσσωρεύονται στις πρωτεΐνες ταυ (λεπτομέρεια), αυτές αποσυνδέονται από τα μικροσωληνοειδή. Τα σωληνοειδή αποσυντίθενται, με αποτέλεσμα οι πρωτεΐνες ταυ να συσσωρεύονται, σχηματίζοντας κουβάρια που παρεμβαίνουν στις κυτταρικές λειτουργίες. Η λήψη υγρού από τη σπονδυλική στήλη επιτρέπει την ανίχνευση αυτής της διαδικασίας.

ΣΥΣΣΩΡΕΥΣΗ ΑΜΥΛΟΕΙΔΟΥΣ

5-20 χρόνια πριν από τη διάγνωση της άνοιας λόγω Αλτσχάιμερ

Χρόνια πριν την εμφάνιση του Αλτσχάιμερ, ένα τμήμα πρωτεΐνης, που ονομάζεται β-αμυλοειδές, συσσωρεύεται στα κέντρα του εγκεφάλου όπου σχηματίζονται οι νέες αναμνήσεις. Η συσσώρευση του αμυλοειδούς, ενός βιοδείκτη που προδίδεται από την παρουσία πλακών, έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή συνάψεων, δηλαδή των διασυνδέσεων μεταξύ των νευρώνων (λεπτομέρεια). Το αμυλοειδές εμποδίζει τα χημικά σήματα (νευροδιαβιβαστές) να φτάσουν τους υποδοχείς στον νευρώνα παραλήπτη. Η συσσώρευση αυτή μπορεί να καταγραφεί από διάφορες μορφές νευροαπεικόνισης, όπως η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET), που ανιχνεύει μια ραδιενεργό χημική ουσία γνωστή ως PIB, ικανή να προσδεθεί ειδικά στο αμυλοειδές. Η λήψη υγρού από τη σπονδυλική στήλη επιτρέπει τη μέτρηση της συγκέντρωσης του βιοδείκτη αμυλοειδές.