Κυριακή 27 Μάη 2007
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "ΡΙΖΟχαρτο"

«Οχι φίλτρα στα φουγάρα μας», επέμεναν οι καμινάδες.

Κι έτσι άρχισε η απεργία. Ολες μα όλες οι καμινάδες έκλεισαν τα φουγαροστόματά τους και οι μηχανές στα εργοστάσια δεν μπορούσαν να δουλέψουν. Οι εξατμίσεις στ' αυτοκίνητα, στα τρένα σφιχτομανταλώθηκαν τόσο, που μόλις οι οδηγοί άνοιγαν τις μηχανές όλα γέμιζαν με τόσο καπνό που πετάγονταν έξω, καταμουντζουρωμένοι.

Πέρασαν τρεις μέρες και τα φουγάρα δεν έλεγαν ν' ανοίξουν τα φουγαροστόματά τους. Σ' αυτό όμως το διάστημα, έγινε κάτι που οι καμινάδες δεν είχαν υπολογίσει. Η ατμόσφαιρα καθάρισε από τις κάπνες, ο ουρανός φάνηκε καταγάλανος, τα σπίτια άνοιξαν διάπλατα τα πορτοπαράθυρά τους και τα χρώματα στα λουλούδια ξανάγιναν φωτεινά. Τρεις μέρες μόνο χωρίς τους καπνούς από τις καμινάδες και τα μαγουλάκια των παιδιών, έγιναν ροδοκόκκινα.

Τότε ένα πουλάκι βρήκε την ευκαιρία και πήρε στο ράμφος του ένα λουλούδι, πέταξε ψηλά ως την ψηλότερη καμινάδα του κόσμου.

-- Καλημέρα κυρία καμινάδα. Σου προσφέρω αυτό το λουλούδι με πολλή πολλή αγάπη.

Η καμινάδα πήρε το λουλούδι και το πλησίασε στη φουγαρομύτη της.

Από το βιβλίο «Το άρωμα των λουλουδιών» της Αναστασίας Περιστεράκη - Ψυχογιού,

Εικονογράφηση: Χριστίνα Γαγγάδη, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή».

ΘΩΜΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ
Το φεγγαρόψαρο

Εκδόσεις «Κέδρος»

«Ξέρεις γιατί με λένε φεγγαρόψαρο; Οι σύντροφοί μου κι εγώ έχουμε μια ξεχωριστή ιδιότητα: το σώμα μας μπορεί και εκπέμπει αυτό το δυνατό φως που σου έδειξα από την αρχή της γνωριμίας μας!

Κάθε φορά που έχει πανσέληνο, αναδυόμαστε στην επιφάνεια της θάλασσας και ρουφάμε το φεγγαρόφωτο. Το ρουφάμε, το ρουφάμε, ώσπου στο τέλος γινόμαστε φωτεινοί σαν το φεγγάρι.

Κι αυτό το φως το σκορπάμε γύρω μας, κι όποιος το δει, γίνεται τυχερός...».

Μικρό μυθιστόρημα που μοιάζει με παραμύθι, ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΟΨΑΡΟ είναι στην ουσία μια αλληγορία πάνω στη βία και στην αυθαιρεσία των τυράννων. Ενα μικρό αγόρι, πιάνει φιλίες με ένα παράξενο ψάρι.

Σ' ένα ονειρικό και παράξενο ταξίδι, το ψάρι θα δείξει στο φίλο του τις ομορφιές του βυθού αλλά θα του ιστορήσει και τον κίνδυνο που πέρασαν οι θαλασσινοί κάτοικοι, το φόβο και την ταπείνωσή τους όταν το τέρας της αβύσσου θέλησε να κυριαρχήσει στον κόσμο τους.

Με όλη την ποίηση που ταιριάζει στην περιγραφή της ομορφιάς και με όλη την αγανάκτηση που ταιριάζει στην εξιστόρηση της βαρβαρότητας, ο Νικολάου μιλάει για την έπαρση και την απληστία του τυράννου, τη χλιδή και την καπηλεία της τέχνης, για τα μαρτύρια και τη σκλαβιά που τρομοκρατούσαν τον κόσμο του αλμυρού νερού. Ομως οι τύραννοι νικιούνται, μας λέει ο συγγραφέας. Αρκεί οι λαοί να συνειδητοποιήσουν τη δύναμη που τους δίνει η ένωση και ο κοινός αγώνας.


Η εικονογράφηση της Κατερίνας Βερούτσου δίνει στο ταξίδι του φεγγαρόψαρου ένα πραγματικά μαγικό φως. Ζωγραφίζει τα πλάσματα του βυθού σαν κομμάτια από τους ιριδισμούς του νερού στις σταγόνες παιχνιδιάρικα και τρυφερά τα μικρά ψάρια, μαρμαρωμένες χορεύτριες τις μέδουσες και τις θαλάσσιες ανεμώνες, άγριους κι ορμητικούς μέσα στο βαθύ μπλε της αβύσσου τους καρχαρίες. Εικόνες μοναδικής ομορφιάς και δύναμης που συνοδεύουν δημιουργικά το λόγο.

Το αλληγορικό αυτό παραμύθι - σε πρώτη γραφή από τον Θωμά Νικολάου και την Καρόλα Ολ - Νικολάου, είχε κυκλοφορήσει στη Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας το 1987. Η απήχηση του έργου ήταν τέτοια ώστε μια από τις παιδικές χαρές του Βερολίνου αναπαριστά το θαλασσινό ταξίδι του Νίκου και έχει πάρει το όνομα ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΟΨΑΡΟ!


Ζ.Β.

Λογοτεχνία για παιδιά
Μια επικράτεια με δικούς της νόμους

Ποιοι είναι αυτοί οι νόμοι; Ποιο είναι το περιεχόμενο της παιδικής λογοτεχνίας; Ποιο ακριβώς είναι το κοινό της; Ποιο είναι το στοιχείο που τη διαφοροποιεί από τη λογοτεχνία για ενήλικες;

Ας ξεκινήσουμε διευκρινίζοντας τους όρους. «Παιδική Λογοτεχνία» ή «Λογοτεχνία για Παιδιά» ή «Νεανική Λογοτεχνία» ή «Λογοτεχνία για Νέους», είναι όροι σχεδόν ταυτόσημοι.

Ως παιδικό κοινό, αποδέκτη της λογοτεχνίας και των βιβλίων που προσδιορίζονται «παιδικά», θεωρούμε τον άνθρωπο από τα 3 περίπου χρόνια του έως τα 15, δηλαδή το παιδί στις διάφορες φάσεις ανάπτυξής του. Ο όρος «νεανικό» κοινό καλύπτει βιβλία κυρίως για εφήβους, αφού στη μετεφηβική ηλικία, τα παιδιά, που δε θέλουν να θεωρούνται πια παιδιά, διαβάζουν μόνο βιβλία για μεγάλους.

Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι τα παιδιά της ίδιας βιολογικής ηλικίας δε βρίσκονται όλα στο ίδιο επίπεδο νοητικής και ψυχικής ωριμότητας, ούτε έχουν όλα τις ίδιες ανάγκες. Είναι συνηθισμένο φαινόμενο πολλά να ευχαριστιούνται - και πρέπει να τα αφήσουμε να το κάνουν - με λογοτεχνικά έργα, ακόμη και με βιβλία γνώσεων, που θα θεωρούσαμε πιο ταιριαστά σε μεγαλύτερα ή μικρότερά τους.

Ας συνεχίσουμε εξερευνώντας τις περιοχές αυτής της μαγικής επικράτειας.

Η λογοτεχνία μπορεί να είναι προφορική ή γραπτή.

-- Τα προφορικά λογοτεχνήματα δημιουργούνται για να μεταδίδονται κυρίως με την προφορική και προσωπική επικοινωνία. Παραμύθια και θρύλοι, τραγούδια, αινίγματα, νανουρίσματα, διασχίζουν τα βάθη των αιώνων στα φτερά του λόγου.

Να μην ξεχνάμε ότι το φτερό είναι βασικό εξάρτημα της λογοτεχνίας. Αν για τα προφορικά λογοτεχνήματα το φτερό είναι το όχημα της φαντασίας, για τα γραπτά είναι το όργανο αποτύπωσής τους, παλαιό, αλλά ολοζώντανο στη γλώσσα. «Εχει καλή πένα» (πένα λατινικά: φτερό) σημαίνει: γράφει καλά.

-- Με τον όρο γραπτή λογοτεχνία εννοούμε το λογοτεχνικό βιβλίο.

Ας σταθούμε τώρα για λίγο σ' αυτούς τους δικούς της νόμους, όπως λέει ο Γκόρκι.

Γιατί να υπάρχει διαφορετική λογοτεχνία για τα παιδιά; Κι είναι άραγε διαφορετικός ο «συγγραφέας για παιδιά»;

Η λογοτεχνία για παιδιά δε θα μπορούσε να είναι ίδια με των ενηλίκων γιατί και τα παιδιά είναι διαφορετικά από τους ενήλικες. Ο τρόπος που έως τα 11 περίπου χρόνια δομείται η σκέψη τους είναι διαφορετικός από αυτόν των ενηλίκων. Εξάλλου, τα παιδιά δεν έχουν την ενήλικη συναισθηματική και ψυχική ωριμότητα, τους λείπουν γνώσεις και εμπειρίες που βοηθάνε στην κατανόηση των φαινομένων της ζωής και των λειτουργιών της κοινωνίας. Τα παιδιά έχουν ανάγκη να μυηθούν στη γλώσσα της τέχνης αλλά και στην αλήθεια της ζωής μέσα από δρόμους κατάλληλους για να τους βαδίσουν, πρόσφορους για να τους εξερευνήσουν, ευχάριστους για να τους απολαύσουν.

Οσο για τον καλό λογοτέχνη για παιδιά, αυτός δεν είναι ένας συγγραφέας που προσπαθεί να θυμηθεί την παιδική του ηλικία, που γλυκαίνει τη φωνή του με υποκοριστικά και αφαιρέσεις για να γράψει για τα μικρά, αλλά ένας ενήλικας συγγραφέας που έχει το ταλέντο αυθόρμητα και φυσικά να εκφράζεται με τους κώδικες της παιδικής ηλικίας.

Η λογοτεχνία για παιδιά είναι η Επικράτεια της Φαντασίας και της Αλήθειας, της Τέχνης και της Δημιουργικότητας. Η λογοτεχνία για τη νέα γενιά είναι μια λογοτεχνία όχι κατώτερη, όπως υπάρχει ακόμη η τάση να θεωρείται, αλλά, αντίθετα, ιδιαίτερα απαιτητική, γιατί και το κοινό της είναι εξαιρετικά χαρισματικό. Πράγματι, τα έργα της παιδικής λογοτεχνίας θα πρέπει να ανταποκρίνονται στην εκρηκτική προσωπικότητα του παιδιού, την πλούσια σε φαντασία, την αστείρευτη σε ευρηματικότητα, με τον ευαίσθητο και απρόβλεπτο ψυχισμό και τη συναισθηματική της πολυπλοκότητα.

Από το βιβλίο της Ζωής Βαλάση

«ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ», εκδ. Ελληνικά Γράμματα



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ