Σάββατο 26 Φλεβάρη 2022 - Κυριακή 27 Φλεβάρη 2022
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Χρειάζεται άραγε η λογοτεχνία;

Αποσπάσματα από την ομιλία της Ελένης Μηλιαρονικολάκη, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ και υπεύθυνης του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ, σε εκδήλωση της ΤΟ Εκπαιδευτικών της ΚΟ Αττικής

Η λογοτεχνία, όπως γενικότερα η τέχνη, σύμφωνα με τη μαρξιστική θεωρία, αποτελεί μια μορφή κοινωνικής συνείδησης, έναν ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο ο δημιουργός και γενικότερα ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται, κατανοεί, αφομοιώνει τον κόσμο που μας περιβάλλει. Για να φτάσει όμως σ' αυτή την αφομοίωση της πραγματικότητας, ο λογοτέχνης έχει προηγουμένως εργαστεί και μάλιστα πολλές κοπιαστικές ώρες (...).

Αρα η λογοτεχνία είναι πρώτα - πρώτα μια ιδιαίτερη μορφή εργασίας, όπως η πρακτική - τεχνική ή τεχνολογική και η επιστημονική εργασία. Η διαφορά της είναι ότι ενώ αξιοποιεί στοιχεία των δύο άλλων τρόπων, τη γνώση, τη σκέψη, την παρατήρηση, συμπεριλαμβάνει και κάποια άλλα, που δεν τα απαιτούν ή τα εξαιρούν συνειδητά οι άλλοι τρόποι εργασίας, όπως είναι το συναίσθημα ή οι ηθικές αποτιμήσεις πραγμάτων, καταστάσεων, χαρακτήρων. Υπεισέρχεται δηλαδή σ' αυτήν ένας υποκειμενισμός που, όπως θα φανεί στη συνέχεια, δεν την εμποδίζει να φτάσει σε αλήθειες. Σ' αυτόν τον υποκειμενικό, προσωπικό τρόπο που αντιλαμβάνεται ο κάθε λογοτέχνης την πραγματικότητα, οφείλει η λογοτεχνία τον δυναμισμό της, την ικανότητά της να μας μιλά πολλές φορές για ίδια θέματα, αλλά με καινούργιο κάθε φορά τρόπο, να αναδείχνει κι άλλες αθέατες πλευρές τους.

Η εργασία ωστόσο αποτελεί τη θεμελιακή προϋπόθεση για τη διαμόρφωση βαθύτερης κοινωνικής συνείδησης, διεισδυτικότερης αντίληψης για τον κόσμο, γιατί εργαζόμενος ο άνθρωπος εισχωρεί ολοένα και περισσότερο στην ουσία των πραγμάτων και των φαινομένων, ανακαλύπτοντας τις ιδιότητές, τις σχέσεις και τις αλληλεξαρτήσεις τους, τους νόμους που τα κυβερνούν.

Γι' αυτό η λογοτεχνία και η τέχνη γενικότερα αποτελεί ένα μέσο για να γνωρίσουμε, εργαζόμενοι, τον κόσμο ζωντανά, βαθιά, μέσα στην κίνησή τους. Και μάλιστα είναι το αποτελεσματικότερο μέσον, γιατί δύσκολες έννοιες μπορεί και τις εκφράζει με τρόπο ευχάριστο.

***

Ομως η εργασία δεν γίνεται άσκοπα. Δεν δουλεύουμε για να δουλεύουμε, αλλά για να προσαρμόσουμε την πραγματικότητα στις ανθρώπινες ανάγκες (...). Επομένως και η λογοτεχνία δεν συμβάλλει απλά στη γνώση της πραγματικότητας, αλλά καλλιεργεί και τις διαθέσεις για τη μεταμόρφωσή της σύμφωνα με τους ανθρώπινους - σε κάθε ιστορική εποχή - σκοπούς και ανάγκες.

Εδώ διατυπώνεται βέβαια σοβαρός αντίλογος, ότι ένα πλήθος από λογοτεχνικά έργα (...) διαπνέονται από την κυρίαρχη ιδεολογία για το αμετάβλητο του κοινωνικού συστήματος. Αλλωστε, σύμφωνα με τα αστικά πολιτιστικά επιτελεία ο σκοπός της τέχνης είναι να αμβλύνει τις ταξικές αντιθέσεις, να καλλιεργεί όπως λένε την «κοινωνική συνοχή», την εθνική ομοψυχία, δηλαδή την υποταγή στην κυρίαρχη τάξη και τις αξίες της, ή να παρέχει ένα είδος ψυχολογικής υποστήριξης για να αντέχουμε τη βαρβαρότητα μιας ολοένα αυξανόμενης εκμετάλλευσης. Η ταξικότητα στην τέχνη, ο επηρεασμός του καλλιτέχνη - δημιουργού από την αστική ιδεολογία, ακόμη και άθελά του, χωρίς δηλαδή συνειδητή τοποθέτησή του υπέρ της μιας ή της άλλης από τις δύο πρωταγωνιστικές κοινωνικές τάξεις, την εργατική και την αστική, είναι αναμενόμενος. Οχι όμως και αναπόφευκτος.

Ο δημιουργός που στέκεται έντιμα απέναντι στην τέχνη του, που δεν ξεκινά να εργαστεί έχοντας ως στόχο του να επιβεβαιώσει προκατασκευασμένα στο μυαλό του σχήματα, ακόμη και αν δεν γνωρίζει τους νόμους της ιστορικής κίνησης, ακόμη κι αν αρνείται τον διαλεκτικό και τον ιστορικό υλισμό, θα μπορέσει να φτάσει σε αλήθειες (...).

Στην ιστορία της λογοτεχνίας υπάρχουν αρκετά παραδείγματα μεγάλων συγγραφέων που δημιούργησαν έργα, τα οποία ξεπερνούν τη συντηρητική ιδεολογία τους. Οι κλασικοί μας Μαρξ, Ενγκελς και Λένιν αναφέρονται στις περιπτώσεις του Μπαλζάκ και του Τολστόι. Ο Ενγκελς γράφει χαρακτηριστικά για τον Μπαλζάκ πως «ποτέ η σάτιρά του δεν είναι τόσο κοφτερή και τόσο πικρή η ειρωνεία του, όπως όταν περιγράφει τους άντρες και τις γυναίκες που συμπαθεί περισσότερο, δηλαδή τους ευγενείς. Και οι μόνοι άνθρωποι για τους οποίους μιλάει πάντα με ανυπόκριτο θαυμασμό είναι ακριβώς οι πολιτικοί του αντίπαλοι, οι δημοκράτες ήρωες...». Αλλά και στην ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας υπάρχουν αντίστοιχα παραδείγματα έντιμης στάσης του δημιουργού απέναντι στην πραγματικότητα και την τέχνη τους, όπως αυτό του φυσιολάτρη Ελύτη, του υμνητή της αιγιοπελαγίτικης ομορφιάς. Αυτός όμως είναι ο ίδιος που σύνθεσε το «Αξιον Εστί», έναν ύμνο στον αγώνα του ανθρώπου για την ελευθερία. Αλλη περίπτωση είναι του αστού διανοούμενου και κοσμοπολίτη Σεφέρη, που μέσα από τις εμπειρίες του ως διπλωμάτη κατά τις διαπραγματεύσεις της κυβέρνησης του Καΐρου με τους συμμάχους της έφτασε να αποκαλεί την αστική πολιτική εξουσία «ψυχές μαραγκιασμένες από τις δημόσιες αμαρτίες» και τους αγωνιστές της Αντίστασης «ήρωες που προχωρούν στα σκοτεινά». Προφανώς κάτι ήξερε περισσότερο για τα σχέδια που είχε η αστική τάξη και οι σύμμαχοί της απέναντι στο EAMικό κίνημα (...).

***

Οταν λοιπόν μιλάμε για λογοτεχνία, αναφερόμαστε στην αληθινή λογοτεχνία κάθε καιρού και τόπου, σ' αυτή που ξέρει να επισύρει την προσοχή στα πιο μεγάλα προβλήματα του καιρού της, προσπαθώντας να τα αντιμετωπίσει, έστω κι αν δεν το καταφέρνει ολοκληρωμένα, όπως το επιδιώκει η σοσιαλιστική ρεαλιστική λογοτεχνία.

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι κάθε λογοτεχνικό έργο θα πρέπει να μιλάει για τον σοσιαλισμό. Υπάρχουν έργα που επιτελούν τον ρόλο τους να δείχνουν στον άνθρωπο τον δρόμο για να αλλάξει τον εαυτό του και την πραγματικότητα, χωρίς κατ' ανάγκη να αναφέρονται στην κοινωνική επανάσταση, όπως χαρακτηριστικά η «Μάνα Κουράγιο» του Μπρεχτ (...). H συγκλονιστική περιγραφή της προθυμίας των περισσότερων ανθρώπων να θυσιάσουν όλη τη ζωή τους για τιποτένιους λόγους, την ίδια στιγμή που δεν κάνουν το παραμικρό για εκείνα που θα τους ωφελήσουν, κάνει τον θεατή να αναγνωρίσει πλευρές του εαυτού του και να εξεγερθεί ενάντια σ' αυτές. Η Μάνα Κουράγιο δεν διδάσκεται από τα παθήματά της, αλλά διδάσκεται ο θεατής. Με λίγα λόγια, η λογοτεχνία είναι και ένα ισχυρό μέσον διαπαιδαγώγησης (...).

Η λογοτεχνία περιέχει μια συμπυκνωμένη πείρα από τη ζωή, όπως γνώσεις για τον χαρακτήρα, τη συνείδηση, την ψυχολογία διάφορων τύπων ανθρώπων, μια πείρα που όσο κοινωνικοί κι αν είμαστε, ποτέ δεν θα μπορέσουμε να την αποκτήσουμε στη διάρκεια της σύντομης ζωής μας. Με λίγα λόγια πλαταίνει την κοινωνική γνώση μας, μας βοηθά να ζούμε πολλές ζωές και όχι μόνο τη δική μας.

Ο Λένιν έγραφε ότι από τη λογοτεχνία αντλούσε πολύ πιο χρήσιμες πληροφορίες για την οικονομία και τις κοινωνικές σχέσεις διαφόρων ιστορικών περιόδων απ' ό,τι από τα οικονομικά ή ιστορικά έργα που τις ανέλυαν επιστημονικά. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Γιάννης Κορδάτος στο πολύτομο έργο του για τη Νεότερη Ιστορία της Ελλάδας τεκμηριώνει τα διάφορα ιστορικά γεγονότα όχι μόνο με αρχειακό υλικό, αλλά και με αποσπάσματα από λογοτεχνικά κείμενα σχετικά με αυτά τα γεγονότα (...).

Αυτή η πολύτιμη συμβολή της λογοτεχνίας στη γνώση και στη διανοητική διαμόρφωση οφείλεται στο ότι η τέχνη του λόγου διαφέρει από άλλα είδη της τέχνης, τα εικαστικά, τη μουσική κ.λπ. Δεν απευθύνεται, όπως αυτά, άμεσα στις αισθήσεις. Μορφοποιείται με λέξεις και γίνεται κατανοητή με την πνευματική αντίληψη (...). Και αυτό γιατί η γλώσσα, όπως θα ξέρετε, είναι η άμεση δραστηριότητα της σκέψης. Δεν μπορούμε να σκεφτούμε έξω από τη γλώσσα. Σωστά μιλάμε για την αναντικατάστατη συμβολή της λογοτεχνίας στην ανάπτυξη και στον εμπλουτισμό της γλώσσας. Και πράγματι, αυτός είναι ένας σπουδαίος λόγος για τον οποίο είναι απαραίτητη η λογοτεχνία, ειδικά στους νεότερους ανθρώπους, που γενικά δεν έχουν και το πλουσιότερο λεξιλόγιο. Ομως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η γλωσσική ανάπτυξη σημαίνει πάνω απ' όλα ανάπτυξη διανοητική, ικανότητα βαθύτερης και ακριβέστερης σκέψης. Θα έχετε προσέξει ότι πίσω από μια κακή διατύπωση, υπάρχει μια ανολοκλήρωτη, όχι καλά επεξεργασμένη σκέψη.

Περισσότερο από άλλα είδη τέχνης η λογοτεχνία έχει τεράστια ιδεολογική επίδραση. Ο Λένιν έγραφε ότι οι ήρωες που δημιούργησε ο Γκόρκι στο μυθιστόρημα «Μάνα», έκαναν εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες να νιώσουν ποιον δρόμο έπρεπε να πάρει η επανάσταση (...).

Η αστική τάξη με τη μακρόχρονη πείρα της κατανοεί καλύτερα από εμάς την ιδεολογική δύναμη της λογοτεχνίας και την εκμεταλλεύεται στο έπακρο για τους δικούς της σκοπούς. Τα τελευταία χρόνια, στο έδαφος της επανεγγραφής της Ιστορίας υπάρχει ένας βομβαρδισμός από «λογοτεχνικά» κείμενα και άλλα «καλλιτεχνικά» προϊόντα που επιχειρούν να αφαιρέσουν από το ΚΚΕ τη γοητεία που ασκεί στις νεότερες γενιές η ηθική υπεροχή του σε όλη την ιστορική του διαδρομή.

***

Η λογοτεχνία όμως δεν περιορίζεται στην ανάπτυξη μόνο της σκέψης και της λογικής, αλλά συμμετέχει δυναμικά στη σφαιρική διαμόρφωση της ανθρώπινης προσωπικότητας, καθώς καλλιεργεί ταυτόχρονα και τις τρεις πλευρές του ανθρώπινου ψυχισμού: Τη νόηση, το συναίσθημα και τη βούληση (...).

Χωρίς συναίσθημα, φαντασία, φλόγα, χωρίς ισχυρή θέληση δεν μπορεί να υπάρξει έμπνευση, κίνητρο για την κατάκτηση δύσκολων στόχων, ακόμη και αυτών που δείχνουν ακατόρθωτοι. Η συνένωση αυτών των ψυχικών χαρισμάτων με τη γνώση είναι που οδηγεί στις μεγάλες πράξεις της Ιστορίας. Ας μην ξεχνάμε πως ο Λένιν δίδασκε ότι η πολιτική είναι επιστήμη και τέχνη: Η τέχνη της διορατικότητας, του να συλλαμβάνεις τις αλλαγές στη συνείδηση των ανθρώπων, την τάση των πραγμάτων, ακόμη και να ονειροπολείς, χωρίς να αφαιρείσαι από την πραγματικότητα, όπως σημειώνει στο έργο του «Τι να κάνουμε», υπογραμμίζοντας πως χωρίς όνειρα δεν μπορεί να φανταστεί τι είναι εκείνο που θα ανάγκαζε τον άνθρωπο να αναλαμβάνει και να πραγματώνει τόσο πλατιά και επίπονα έργα σε όλους τους τομείς της δραστηριότητάς του.

H ακατάβλητη ψυχική δύναμη των μαχητών του ΔΣΕ δεν πήγαζε αυτόματα μόνο από το δίκιο του αγώνα. Ηταν καρπός μιας σχεδιασμένης διαπαιδαγωγητικής δουλειάς, που μαζί με τα πολιτικά και ιδεολογικά μαθήματα αναπόσπαστο μέρος της είχε και την τέχνη. Το τραγούδι, ο χορός, η ποίηση, το θέατρο και το διάβασμα ήταν πλευρές της καθημερινότητας στον ΔΣΕ, ενώ τα λογοτεχνικά βιβλία είχαν μόνιμη θέση στο σακίδιο κάθε μαχητή, παρότι συχνά δεν υπήρχε σ' αυτό ούτε ψίχουλο ψωμί. Είναι εντυπωσιακό το βάρος που έδινε το Κόμμα μας στην τέχνη στις πιο κρίσιμες στιγμές της Ιστορίας του. Στους αγώνες, στις φυλακές, στις εξορίες, στην παρανομία, στα πεδία των μαχών οι κομμουνιστές διάβαζαν και πολλοί, όχι μόνο οι επώνυμοι, έγραφαν κιόλας. Ο Ρίτσος παρότρυνε τους συνεξόριστούς του στη Μακρόνησο να γράφουν ποιήματα.

Το γιατί δεν είναι δύσκολο πια να απαντηθεί. Γιατί η λογοτεχνία τελικά, προπαντός εκείνη που διαπνέεται από τα πιο προχωρημένα ανθρώπινα ιδανικά, μεγαλώνει το μπόι του ανθρώπου, τον βοηθά να κατανοεί πως είναι πιο τρανός απ' την καθημερινή την έγνοια του, όπως έγραφε κι ο Ρίτσος, τον βοηθά να αποκτά συνείδηση της δύναμής του να μεταμορφώσει τον κόσμο...

ΗΜΕΡΙΔΑ ΤΗΣ ΚΟ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΤΟΥ ΚΚΕ
«Οι Λογοτεχνικές Φωνές της Θεσσαλονίκης»

Την Κυριακή 27 Φλεβάρη στο κεντρικό αμφιθέατρο της Παλιάς Φιλοσοφικής στο ΑΠΘ

Ημερίδα με θέμα «Οι Λογοτεχνικές Φωνές της Θεσσαλονίκης» διοργανώνει η KO Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ την Κυριακή 27 Φλεβάρη, στις 11 π.μ. στο κεντρικό αμφιθέατρο της Παλιάς Φιλοσοφικής στο ΑΠΘ.

Στην εκδήλωση θα γίνουν τρεις εισηγητικές ομιλίες και θα ακολουθήσουν τοποθετήσεις από πολλούς σύγχρονους λογοτέχνες της Θεσσαλονίκης.

Εισηγητικά θα μιλήσουν οι:

  • Σίσσυ Πολυκάρπου, μέλος του Πολιτιστικού Τμήματος της ΚΟ Κεντρικής Μακεδονίας, με θέμα «Η επίδραση των κοινωνικών συνθηκών στη ζωή και στο έργο του λογοτέχνη».
  • Θεανώ Καπέτη, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ και Γραμματέας της ΚΟ Κ. Μακεδονίας, με θέμα «Η Ιστορία της λογοτεχνίας στην πόλη της Θεσσαλονίκης».
  • Δημήτρης Ξεκαλάκης, μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και διευθυντής της «Σύγχρονης Εποχής», με θέμα «Η κατάσταση στις εκδόσεις σήμερα».

Παρεμβάσεις θα κάνουν οι λογοτέχνες της πόλης:

Γιάννης Ατζακάς, Γιάννης Βρεττός, Χριστίνα Γεωργιάδου, Γιώργος Γκόζης (ταμίας της Ενωσης Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης), Κατερίνα Καριζώνη, Θωμάς Κοροβίνης, Ηλίας Κουτσούκος, Χλόη Κουτσουμπέλη (αντιπρόεδρος της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης), Σπύρος Λαζαρίδης, Ευτυχία - Αλεξάνδρα Λουκίδου, Δημήτρης Μαργαριτόπουλος, Αλεξάνδρα Μητσιάλη, Δήμητρα Μήττα, Τόλης Νικηφόρου, Μάγδα Παπαδημητρίου - Σαμοθράκη, Χρυσούλα Παπακυριάκου, Μαρία Πολίτου, Βαγγέλης Τασιόπουλος (πρόεδρος της Εταιρείας Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης), Ελένη Τζήκα, Ρία Φελεκίδου.

Μιλώντας για τους σκοπούς και το περιεχόμενο αυτής της πρωτοβουλίας, η Σίσσυ Πολυκάρπου, μέλος του Πολιτιστικού Τμήματος της ΚΟ Κ. Μακεδονίας του ΚΚΕ, δήλωσε στον «Ριζοσπάστη»: «Η εκδήλωση - ημερίδα του Τμήματος Πολιτισμού της ΟΠ Κεντρικής Μακεδονίας του ΚΚΕ είναι ενταγμένη στην προσπάθεια που κάνει τα τελευταία χρόνια το Κόμμα μας να μελετήσει τη νεοελληνική λογοτεχνία. Ορισμένα συμπεράσματα αυτής της μελέτης έχουν παρουσιαστεί σε μια σειρά από επιστημονικά συνέδρια, με πιο πρόσφατο αυτό με θέμα τη "Συνάντηση της νεοελληνικής λογοτεχνίας με το εργατικό κίνημα και την κομμουνιστική ιδεολογία από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και τον Μεσοπόλεμο". Ανοίγουμε τη συζήτηση για το έργο των λογοτεχνών της πόλης μας, κάνουμε μια απόπειρα να τους γνωρίσουμε, να έρθουμε σε επαφή με το έργο τους, να αναδείξουμε τις κοινωνικές συνθήκες μέσα στις οποίες γεννήθηκε η τοπική λογοτεχνία, ως μέρος της ευρύτερης λογοτεχνικής παραγωγής της Ελλάδας.

Οι ομιλίες του πρώτου μέρους της ημερίδας αφορούν τη σχέση του λογοτεχνικού έργου και του λογοτέχνη με την κοινωνική πραγματικότητα, την παρουσίαση της λογοτεχνικής παραγωγής της πόλης μας στην ιστορική εξελικτική της πορεία και την κατάσταση που επικρατεί στις εκδόσεις. Προβάλλονται διάφοροι προβληματισμοί για τον ρόλο της λογοτεχνίας στη διαμόρφωση ταξικής συνείδησης, για την επίδραση των ιστορικών γεγονότων στη λογοτεχνική δημιουργία, για τη σχέση της λογοτεχνικής έμπνευσης με την πόλη και τη ζωή της.

Η Θεσσαλονίκη της προσφυγιάς, των εργατικών αγώνων, της Αντίστασης, της αντιπολεμικής και αντιφασιστικής δράσης, είναι παρούσα στα λογοτεχνικά έργα. Ακολουθούμε τα ίχνη της λογοτεχνικής δραστηριότητας της πόλης μέσα από τις λογοτεχνικές παρέες, τα περιοδικά, τα έργα και τις μελέτες, με το βλέμμα στο σήμερα, στην ανάγκη για μια λογοτεχνία "χρήσιμη" στην εποχή μας, που αποκαλύπτει τα "συστατικά στοιχεία" της πραγματικότητας και εξοπλίζει με γνώση και πεποίθηση αυτούς που έχουν συμφέρον να την αλλάξουν.

Στο φιλόδοξο έργο μας έχουμε τη σημαντική συνδρομή λογοτεχνών που ζουν και δημιουργούν στην πόλη μας, συζητούν μεταξύ τους και συμμετέχουν στην πνευματική ζωή της. Η ζωντανή τους παρουσία και οι παρεμβάσεις τους, στο δεύτερο μέρος της ημερίδας, θα συμβάλουν καθοριστικά στην προσπάθειά μας να αποτυπώσουμε το χτες και το σήμερα της λογοτεχνίας της Θεσσαλονίκης».

ΣΥΖΗΤΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΓΙΟΥΛΙΚΑ ΣΚΑΦΙΔΑ
«Δεν μας αξίζει να συνηθίσουμε το τέρας»

Η μαγεία της Γιούλικας Σκαφιδά δεν περιορίζεται στη θεατρική σκηνή, στο τηλεοπτικό πλατό και το κινηματογραφικό στούντιο. Εχει καταφέρει να «μαγέψει» και τον χωροχρόνο, αφού στο υπερτεντωμένο 24ωρό της χωρούν άπειρα γυρίσματα, πρόβες, διάβασμα και παραστάσεις σε πολλούς διαφορετικούς χώρους, πόλεις, χώρες. Ενα κορίτσι γεννημένο για Μαραθώνιους!

* * *

-- Από το 2004 που μας πρωτοσυστήθηκες μέσα από τα «Παιδιά της Νιόβης», τι είναι αυτό που δεν έπαψε να είναι το ζητούμενο στην τέχνη σου;

-- Ημουν δευτεροετής στη δραματική σχολή του Ωδείου, όταν ο Κώστας Κουτσομύτης μου έδωσε τον πρώτο μου ρόλο στη σειρά. Δεν περίμενα ότι θα κάνω καριέρα. Δεν είχα κανέναν καλλιτεχνικό προσανατολισμό και με χαρακτήριζε μία παιδική αφέλεια. Ημουν ανοιχτή, όμως, σε καθετί που θεωρούσα δημιουργικό και είχα μία φοβερή περιέργεια να δω και να μάθω, να εξερευνήσω τεχνικές, να ακούσω τους ανθρώπους, να ρουφήξω τη ζωή. Αυτό με έσωσε κι αυτό εξακολουθεί να με συντηρεί στη δουλειά μου.

Η περιέργεια για το άγνωστο, που δεν σου επιτρέπει ποτέ να βαρεθείς. Μόνο περπατώντας μέσα από καινούργια μονοπάτια κάθε φορά, μπορείς να εξελιχθείς, και αυτό είναι βασικό ζητούμενο στη δουλειά μου όλα αυτά τα χρόνια. Αυτή η περιέργεια μου φέρνει εξέλιξη. Σε αυτήν τη δουλειά η συνήθεια, όσο ασφαλείς κι αν μας κάνει να νιώθουμε, είναι εχθρός. Με αυτό πορεύομαι όλα αυτά τα χρόνια και με την ευχή που μου έδωσε κάποτε ένας δάσκαλος, να μην προδώσω ποτέ τις προσδοκίες των ανθρώπων που με εμπιστεύτηκαν.

-- Και το ζητούμενο στη ζωή σου;

-- Στη ζωή, θυμάμαι τη μητέρα μου να λέει πως αυτό που θέλει από εμάς είναι να σπουδάσουμε και να γίνουμε καλοί και δημιουργικοί άνθρωποι στην κοινωνία. Μέσα από την τέχνη μου, με τον δικό μου τρόπο, αυτό προσπαθώ να πετύχω όλα αυτά τα χρόνια. Δεν είμαι βέβαια από τους ανθρώπους που πιστεύουν ότι η Τέχνη μπορεί να σου αλλάξει τη ζωή. Πιστεύω όμως ακράδαντα πως μπορεί να της ανοίξει ένα παράθυρο, να δώσει την ευκαιρία να ρίξεις μια ματιά σε έναν κόσμο που δεν είχες φανταστεί, να σου χαλάσει λίγο τη σιγουριά που σε νεκρώνει. Και αυτό είναι που προσπαθώ να επιτύχω σε κάθε ρόλο, μέσα από μία θεατρική παράσταση, μία σειρά ή μία ταινία. Φυσικά, για να το πετύχω αυτό, επιβάλλεται να έχω μία ενδιαφέρουσα ζωή.

Φωτογραφία: Νίκος Εμμανουηλίδης
Φωτογραφία: Νίκος Εμμανουηλίδης
-- Ο ηθοποιός οφείλει, δηλαδή, να είναι ένα άγραφο χαρτί;

-- Ακριβώς, ένα χαρτί το οποίο αποτυπώνει τις εντυπώσεις και τα ερεθίσματα από το περιβάλλον. Γι' αυτό έχω ανάγκη να ζω με τις κεραίες μου ανοιχτές μέσα στην κοινωνία, να την αφουγκράζομαι.

-- Ποια είναι η πιο σωστή κουβέντα που θυμάσαι από δάσκαλό σου;

-- Θυμάμαι με πολλή αγάπη την πρώτη μου δουλειά, γιατί είχα την τύχη να δουλέψω σε ένα περιβάλλον προστατευμένο. Ο Κώστας Κουτσομύτης, ως καθηγητής μου στη δραματική σχολή του Ωδείου Αθηνών, έκανε πάντα στους πρωτοετείς στις εξετάσεις τους την ίδια ερώτηση: «Ποια είναι η διαφορά στο παίξιμο στο θέατρο και στο σινεμά;»

Ολοι απαντούσαμε με κλισέ, όπως ότι το θέατρο χρειάζεται μια υπερβολή, ενώ το σινεμά πιο λιτό παίξιμο. Η σωστή απάντηση ήταν πως το ζητούμενο και στα δύο είναι η αλήθεια. Είναι η πιο σοφή από τις συμβουλές που άκουσα από τον δάσκαλό μου, την έχω πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μου, όποιο ρόλο κι αν υποδύομαι. Το ζητούμενο πάντα ήταν και θα είναι να πεις την ιστορία αληθινά, να έχεις στα μάτια σου την αλήθεια και τότε και μόνο τότε ο κόσμος θα κλάψει ή θα γελάσει μαζί σου.

Θα ήθελα πολύ να ζούσε ο δάσκαλός μου και να απαντούσε στη δήλωση της υπουργού Πολιτισμού πως εξαπατήθηκε από την υποκριτική τέχνη του Δημήτρη Λιγνάδη. Είμαι σίγουρη πως θα έδινε μία απάντηση που θα έβαζε τα πράγματα στη θέση τους μια και καλή, για το τι σημαίνει να είσαι ηθοποιός, τι σημαίνει υποκριτική τέχνη και τι σημαίνει να είσαι τσαρλατάνος. Κάποιοι άνθρωποι έχουν την τάση - και τους λόγους; - να τα μπερδεύουν στις μέρες μας.

-- Επέλεξες πάλι κάτι σημαντικό για ν' αναμετρηθείς, ένα απαιτητικό θεατρικό έργο για τις ανθρώπινες σχέσεις. Πώς δουλέψατε με τον Πασκάλ Ραμπέρ στις «Δύο αδελφές, Μυρτώ και Γιούλικα»;

-- Ξεκίνησα με την προετοιμασία αυτής της παράστασης πριν από 1,5 χρόνο. Αφιέρωσε μερικές μέρες, δίνοντάς μας τις κύριες κατευθύνσεις του έργου του και πολύ γρήγορα ανεβήκαμε στη σκηνή για να ξεκινήσουμε τις πρόβες.

-- Είναι αλήθεια πως είναι ένας σκηνοθέτης που δεν μιλάει πολύ;

-- Ούτε μιλάει πολύ ούτε αναλύει πολύ το έργο του. Θεωρεί πως αυτές είναι βαρετές συζητήσεις. Ξεκινήσαμε να δουλεύουμε σχεδόν απευθείας πάνω στη σκηνή. Δουλέψαμε για περίπου δύο βδομάδες και μετά έφυγε ξανά για το Παρίσι. Τον εμπιστευτήκαμε γιατί μας έπεισε ότι το δικό μας ένστικτο θα βρει τον τρόπο που θα λειτουργήσει το έργο μέσα από το σώμα μας κι αυτό είναι αρκετό. Και πόσο δίκιο είχε! Οταν επέστρεψε μετά από λίγο καιρό, το έργο ήταν έτοιμο!

-- Και με την Μυρτώ Αλικάκη πώς τα πήγατε;

-- Βρισκόμασταν με την Μυρτώ δυο φορές τη βδομάδα και περνούσαμε τα λόγια σε διάφορα καφέ της Αθήνας, παίζαμε σχεδόν κανονικά το έργο, όπου οι πελάτες στην αρχή νόμιζαν ότι... τσακωνόμασταν! Ηταν κάπως αστείο. Οταν επέστρεψε ο Πασκάλ, όντως το έργο είχε λειτουργήσει μέσα μας, οι λέξεις του είχαν εισβάλει στο σώμα μας και ήμασταν έτοιμες!

-- Κάθε βδομάδα βιώνεις μια θεατρική εμπειρία, που ξεκινάει από μία αδελφική διαμάχη και εξελίσσεται σε σύγκρουση δύο διαφορετικών κόσμων. Τι σκέψεις σού δημιουργούν οι αντιδράσεις του κοινού, τι σκέφτεσαι, αλήθεια, μετά την υπόκλιση;

-- Θα μπορούσε να πει κανείς για την παράστασή μας πως ξεκινάει με την κόντρα δύο αδελφών, αποκαλύπτοντας συγχρόνως τις μεγάλες ενδοοικογενειακές ρήξεις που προκαλούν οι δύσκολες συνθήκες της συνύπαρξης σήμερα. Είναι ένα bradefer μεταξύ δύο θυμωμένων νέων γυναικών. Στη διάρκεια του έργου, όμως, συνειδητοποιούμε ότι η καθεμία από αυτές εκφράζει και εκπροσωπεί έναν τελείως διαφορετικό κόσμο και το έργο μετατρέπεται σε σύγκρουση δύο θεωριών.

Είναι μία παράσταση που μόνο αν την παρακολουθήσεις με ανοιχτούς πόρους, μόνο τότε θα μπορέσεις να την απολαύσεις. Κάποιοι κλαίνε, κάποιοι δυσαρεστούνται, κάποιοι θαυμάζουν την ικανότητά μας να αποστηθίσουμε ένα τόσο μεγάλο κείμενο. Κάθε φορά στην υπόκλιση νιώθω μια ανακούφιση, έχω ένα ελαφρύ μειδίαμα στα χείλη, που είχα την τύχη να μπω στον κόσμο του Πασκάλ. Χαίρομαι που κάνω αυτήν τη δουλειά, που μου επιτρέπει να αδειάζω την ψυχή μου κάθε βράδυ και να φεύγω από το θέατρο με μία γαλήνη μέσα μου.

-- Πριν απ' αυτό το έργο, είχες συνειδητοποιήσει πόσο επώδυνη είναι η απόρριψη από τους γονείς και η λαχτάρα γι' αγάπη και αποδοχή;

-- Επειδή μεγάλωσα σε μια αγαπημένη οικογένεια δεν έχω βιώσει το αίσθημα της απόρριψης από τους γονείς. Μπορώ να καταλάβω, όμως, πώς ένα μικρό παιδί μπορεί να μεγεθύνει στο μυαλό του μία λαθεμένη αντίδραση ή μία λάθος έκφραση των γονιών του. Και αυτή η υπερβολή να φτάσει να γίνει τραύμα, που θα δυσκολέψει τη μετέπειτα ζωή του. Δεν είναι εύκολη δουλειά να είσαι γονιός, έχει ευθύνες και δυστυχώς δεν έχει εγχειρίδιο χρήσης.

-- Πώς αισθάνεσαι που ο χώρος σου βγήκε μπροστά με γενναιότητα και έριξε φως στο σκοτάδι των βιασμών, των κακοποιήσεων, της βίας, του σεξισμού και των στερεοτύπων; Πιστεύεις πως θα υπάρξει συνέχεια; Ξεκινάει, λες, αυτή η συντηρητική και σεξιστική κοινωνία να κατανοεί και να απαιτεί;

-- Χαίρομαι πολύ που το σινάφι μου βγήκε μπροστά με θάρρος και κατήγγειλε περιστατικά κακοποίησης και βίας. Αυτό που έγινε, το οφείλαμε στις επόμενες γενιές ηθοποιών που έρχονται. Οφείλουμε να τους μεταφέρουμε την πληροφορία πως δεν είναι OK να σε κακοποιεί ο σκηνοθέτης λεκτικά ή ψυχολογικά, πως η δουλειά του ηθοποιού έχει να κάνει με την ψυχή του και ο βιασμός της ψυχής δεν βοηθάει την οποιαδήποτε προσπάθεια επαφής με την ψυχή του καθενός ή με το κοινό.

Εχω χαρά που ηθοποιοί βγήκαν μπροστά, αλλά έχω και φοβερό θυμό για ανθρώπους που αποφάσισαν για τους δικούς τους λόγους να βιάσουν τις ψυχές και τα σώματα άλλων ανθρώπων. Αισθάνομαι απογοήτευση που οι υπόλοιποι επαγγελματικοί κλάδοι αποφάσισαν να σωπάσουν. Ζούμε σε μία βαθιά σεξιστική και συντηρητική κοινωνία, που έχει επαναπαυθεί στις συνήθειες και στα στερεότυπα που την κάνουν να νιώθει ασφαλής.

Η εξέλιξη έρχεται όμως στις κοινωνίες, γιατί οι άνθρωποι αφυπνίζονται και διεκδικούν. Θα έρθει και εδώ ίσως λίγο πιο αργά, αλλά θα έρθει, κανείς δεν μπορεί να την σταματήσει. Κατά τη γνώμη μου, η αρχή του προβλήματος είναι οι λέξεις, οι λέξεις που τόσο αβίαστα βγαίνουν από το στόμα μας στην καθημερινότητά μας και ακόμη κι όταν δεν το θέλουμε, διατηρούν στερεότυπα και καλλιεργούν σεξιστικές αντιλήψεις.

Εάν ο καθένας από μας σκεφτεί, για παράδειγμα, γιατί χρησιμοποιεί τη φράση «φοράω παντελόνια», αναρωτηθεί γιατί στα οικογενειακά τραπέζια πάντα κάποιος ρωτάει μία γυναίκα εάν την βοηθάει ο σύζυγός της στις δουλειές κ.τ.λ., νομίζω θα έχουμε κάνει ένα μεγάλο βήμα για τη δημιουργία μιας δίκαιης κοινωνίας, όπου όλοι οι άνθρωποι θα είναι ισότιμοι και οι σχέσεις επί της ουσίας.

Το δύσκολο στη δουλειά μας είναι πως δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός κώδικας συμπεριφοράς. Εάν σου μιλήσει άσχημα ο υπάλληλος στην τράπεζα θα τσακωθείς μαζί του, εάν σου μιλήσει άσχημα ο οδηγός του λεωφορείου επίσης θα τσακωθείς, ίσως τον καταγγείλεις κιόλας. Εάν σου μιλήσει άσχημα ο σκηνοθέτης, σου πετάξει ένα τασάκι, σε προσβάλει τόσο πολύ που να θες να αλλάξεις επάγγελμα, θα πρέπει να μαζέψεις τα κομμάτια σου και την επόμενη μέρα να ξαναπάς στη δουλειά. Οχι γιατί είσαι δειλός, όχι γιατί δεν έχεις αξιοπρέπεια, αλλά γιατί μπορεί να νομίζεις πως με αυτόν τον τρόπο δουλειάς θα εξελιχθείς. Σ' έχουν κάνει να πιστεύεις πως έτσι γίνεσαι καλός ηθοποιός, αν πονέσεις, κλάψεις και ταπεινωθείς.

-- Εχεις υποστεί λεκτική και ψυχολογική βία, κανιβαλισμό στη δουλειά; Κακό παραγωγό, δύστροπο σκηνοθέτη; Υπήρξαν περιστατικά που δεν θέλεις να θυμάσαι;

-- Δεν γνωρίζω ηθοποιό που να μην έχει περάσει κάτι από τα παραπάνω και να μην έχει κάνει αυτές τις σκέψεις. Σε όλους μας έχει συμβεί κάτι. Ειδικά αν είσαι νέος και δεν έχεις την εμπειρία και τις άμυνες, χρειάζεται πολύ γερό στομάχι. Σκέψου πόσο άδικο είναι, εσύ να αγωνίζεσαι ν' αποκτήσεις τη γνώση για να είσαι καλός, για να μπορείς να παίξεις καλά τον ρόλο σου, να μπορείς να γελάς στην πρόβα, χωρίς κανείς να σε βρίζει και να σε κακοποιεί λεκτικά και τελικά να βρίσκονται στον δρόμο σου τέρατα.

-- Εχω ακούσει πως ήταν και λίγο μόδα να συνεργάζεσαι με κακότροπους και προσβλητικούς σκηνοθέτες;

-- Υπήρχαν και υπάρχουν σκηνοθέτες που είναι δύστροποι από άποψη. Πουλάνε την τρέλα τους. Αν δεν είναι καλοί σκηνοθέτες δεν θα ξαναδουλέψεις μαζί τους, εάν όμως είναι καλοί σκηνοθέτες και η παράσταση, η σειρά ή η ταινία πετύχει, διατρέχεις τον κίνδυνο η κακοποιητική συμπεριφορά να γίνει τάση. Λες συνυπάρχω με το τέρας, αλλά δικαιώνομαι γιατί πέτυχα. Είναι σκέψεις που πολλοί ηθοποιοί έχουμε κάνει, όμως εμένα προσωπικά δεν με αφορά πια αυτό. Μετά από 18 χρόνια σ' αυτόν τον χώρο, λέω με σιγουριά πως ζητούμενό μου είναι πρώτα να περνάω καλά στη δουλειά μου.

-- Δύο χρόνια από την εμφάνιση του πρώτου κρούσματος κορονοϊού στη χώρα, εξακολουθούμε να εξαρτιόμαστε από ένα διαλυμένο σύστημα Υγείας, ενώ η φτωχοποίηση, η ακρίβεια, οι καθημερινές ανατιμήσεις, οι απολύσεις καλπάζουν. Ποια θεωρείς πως πρέπει να είναι η αντίδρασή μας;

-- Οι άνθρωποι πάντα έχουν την τάση να πιστεύουν πως μετά από οποιαδήποτε μορφή κρίσης θα βγούμε πιο δυνατοί. Ο,τι δε σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό, συνηθίζεται να λέμε. Προσωπικά έχω την αίσθηση πως μετά την πανδημία, όχι μόνο πιο δυνατοί δεν θα βγούμε, αλλά θα βγούμε σίγουρα αποδεκατισμένοι. Εχουν διαλυθεί όλα. Ο μεγαλύτερός μου φόβος είναι μήπως βγούμε αποχαυνωμένοι ή υπνωτισμένοι απ' όλο αυτό.

Είναι μεγάλη παγίδα να συνηθίσεις το κακό και να πάψεις να αντιδράς πια. Να απογοητευτείς και να προτιμήσεις την ησυχία σου. Η αντίδρασή μας θα πρέπει να είναι να παραμείνουμε ενεργοί πολίτες, να μην πάψουμε να ονειρευόμαστε έναν καλύτερο και δίκαιο κόσμο. Να αγωνιζόμαστε για να το πετύχουμε. Να μη συνηθίσουμε το τέρας. Εχουμε χρέος για τις επόμενες γενιές, για τον κόσμο που θα τους παραδώσουμε.

-- Πόσο παράξενο ήταν το πέρασμά σου από τα εργαστήρια οξυγονοκόλλησης και τόρνου στο ΤΕΙ Ναυπηγικής, που σπούδαζες, στη σκηνή;

-- Η αλήθεια είναι πως για τρία χρόνια ζούσα ένα μικρό πολιτισμικό σοκ. Ξυπνούσα πολύ πρωί για να πηγαίνω στα εργαστήρια τα πρωινά, στις 8, για ναυπηγικό σχέδιο, ηλεκτρολογία, οξυγονοσυγκόλληση κ.λπ. Το μεσημεράκι έφευγα τρέχοντας για τη δραματική σχολή του Ωδείου Αθηνών. Αλλος κόσμος. Πιο θεωρητικός. Αντεπεξήλθα, όμως, ίσως γιατί ήμουν μαθημένη να ζω πάντα ανάμεσα σε δίπολα. Επαιζα κλασική κιθάρα, αλλά ταυτόχρονα άκουγα μέταλ μουσική. Ημουν στην πρώτη δέσμη αλλά ταυτόχρονα μάθαινα κείμενα του Λόρκα.

Ολα αυτά στη Γ' Λυκείου γιατί μου είχε μπει το μικρόβιο της υποκριτικής. Ημουν αθλήτρια στίβου, μου άρεσε η μοναξιά του δρομέα, αλλά ταυτόχρονα έπαιζα μπάσκετ, αγαπούσα την ασφάλεια μιας ομάδας. Ανάμεσα σε αυτό το δίπολο λοιπόν πορεύτηκα για τρία χρόνια και απ' όσο θυμάμαι ήταν μια πολύ δημιουργική περίοδος της ζωής μου. Τη θυμάμαι με αγάπη παρ' όλη την κούραση.

-- Ολοκλήρωσες τα γυρίσματα της ταινίας «Μονοκατοικία», που αφορά στην καταστροφική επιρροή της κοινωνίας πάνω στο ευαίσθητο άτομο που δεν προσαρμόζεται. Ποια είσαι εκεί;

-- Η «Μονοκατοικία» είναι μία ταινία που γυρίστηκε σε σκηνοθεσία Κ. Μυλωνά, μία παραγωγή της εταιρείας «Αργοναύτες» και του Γ. Οικονομίδη. Υποδύομαι μία δημοσιογράφο που εισβάλλει στη μονοκατοικία, γιατί μυρίζεται λαβράκι. Εκπροσωπώ την πλευρά του Τύπου που κιτρινίζει, που λαϊκίζει και που ενεργεί σύμφωνα με τα συμφέροντά του. Είμαι εκπρόσωπος της επικίνδυνης δημοσιογραφίας που κινεί τα νήματα, επηρεάζει συνειδήσεις και διαμορφώνει την κοινή γνώμη.

-- Είναι η πρώτη φορά που έχεις ρόλο κακιάς και... αρπακτικού;

-- Η ηρωίδα μου είναι ένας αρνητικός χαρακτήρας και, ναι, είναι η πρώτη φορά που υποδύομαι μία ηρωίδα που πράττει άσχημα και συμπεριφέρεται άδικα.

Μπορώ να σου πω πως ευχαριστήθηκα πολύ αυτόν τον ρόλο, της Ξανθής. Θέλησα ν' αποδοθεί με ισορροπία, ώστε να μη βγει καρικατούρα, και ο κόσμος να αναγνωρίσει στο πρόσωπό της κάποιους ανθρώπους που μπαίνουν στο σπίτι μας κάθε βράδυ, μέσω της ενημέρωσης.

-- Αναρωτιέμαι πότε προλαβαίνεις ν' αναπνεύσεις... Εκτός από το θέατρο και την ταινία, αναμένεται και η crime comedy «Αόρατοι», όπου υποδύεσαι μια street performer και η σειρά «Milkyway». Τι άλλο σχεδιάζεις;

-- Η σειρά «Αόρατοι» θα προβληθεί μέσα στον Μάρτη από το συνδρομητικό κανάλι της «Cosmote TV». Το σενάριο είναι του Χ. Μαζαράκη και του Θ. Νικολαΐδη, σε σκηνοθεσία Χ. Μαζαράκη. Μια παρέα τριαντάρηδων έχει την ιδέα να ιδρύσει μία εταιρεία που προσφέρει άλλοθι. Αρχικά σε παράνομους εραστές, αλλά μετέπειτα οι δουλειές ανοίγουν! Τελικά ένας φόνος οδηγεί στη σύλληψή τους. Παράλληλα έχω πολλή χαρά γιατί είμαι μέλος της ομάδας του «Μilkyway». Είναι η καινούργια σειρά του Β. Κεκάτου για το «Μega», που θα προβληθεί την επόμενη σεζόν.

-- Με τόσες πολλές δουλειές, δεν φαντάζομαι να έχεις παραμελήσει το τρέξιμο...

-- Μου αρέσει τόσο πολύ το τρέξιμο και δεν υπάρχει περίπτωση να παραμεληθεί. Αυτήν την περίοδο προετοιμάζομαι για τον Ημιμαραθώνιο της Αθήνας, στις 20 Μάρτη. Εχω τη χαρά και την τιμή να τρέξω με τη φανέλα της «Σχεδίας», του περιοδικού δρόμου!


Συνέντευξη στη
Σεμίνα ΔΙΓΕΝΗ

Χώμα από αίμα

Ενα προλεταριακό ποίημα, από τον Βασίλη Καλαμαρά, δημοσιογράφο, συγγραφέα και κριτικό βιβλίου, αφιερωμένο στον δίκαιο αγώνα των εργατών της ΛΑΡΚΟ

Το χώμα αυτό που το πατούμε

Μόνο αυτό γνωρίζει τα βήματά μας

Το χώμα αυτό που το πατούμε

Τα βήματά μας γνωρίζουν αυτό το χώμα

/

Αυτό το χώμα είναι ποτισμένο από το αίμα μας

Αυτό το χώμα είναι ποτισμένο από το αίμα

Από το αίμα είναι ποτισμένο των προγόνων μας

/

Οι προγονοί μας πότισαν αυτό το χώμα

Κι από το χώμα ορθώνεται μια στήλη φωτός

Ορθώνεται φθάνει έως τα ουράνια

Κι αυτά κλειδώνουν τα σύννεφα

/

Για να μην μπορούν να δακρύσουν

Για να μην μπορούν να χύσουν δάκρυα

Οχι είναι τα μάτια στεγνά από δάκρυα

Αυτά τα μάτια κοιτάζουν μπροστά

/

Δεν θα λιποψυχήσουμε δεν θα υποχωρήσουμε

Αυτός ο αγώνας οδηγεί προς την νίκη

Αυτός ο αγώνας θα είναι νικηφόρος

Αυτός ο αγώνας είναι σαν μια γροθιά

/

Αυτά τα μάτια κοιτάζουν μπροστά

Αυτά τα μάτια είναι σαν δυο πυρακτωμένοι κλίβανοι

Είναι καυτά σαν δυο αναβράζουσες χύτρες

Δεν μπορούν αυτά τα μάτια να δακρύσουν

/

Εχουν εξατμισθεί τα δάκρυα από τις ψηλές θερμοκρασίες

Δεν δακρύζουν αυτές οι δύο οπές της οργής

Είναι δυο τρύπες που ξερνούν φωτιές

Είναι οι φωτιές που καίνε την αδικία

/

Είναι οι φωτιές που θ' ανάψουν την ημέρα της νίκης

Ο νικηφόρος αγώνας ήδη καίει και καταλάμπει

Γι' αυτό τα μάτια όλων μας δεν μπορούν να κλάψουν


Δεν είναι ώρα για κλάματα δεν είναι ώρα για θρήνους

/

Θα μείνει ανοιχτό το εργοστάσιο δεν θα παγώσει η υψικάμινος

Η υψικάμινος θα παραμείνει καυτή νικώντας τον θάνατο

Η υψικάμινος δεν θα προλάβει να κρυώσει

Γιατί την κρατάμε σε υψηλές θερμοκρασίες

/

Εμείς οι εργάτες με τα μαυρισμένα πρόσωπα

Εμείς οι εργάτες με τα καμένα πρόσωπα

Εμείς οι εργάτες με τα καρβουνιασμένα χέρια

Εμείς οι εργάτες με τα παραμορφωμένα δάχτυλα

Εμείς οι εργάτες με τα κομμένα δάχτυλα

Εμείς οι εργάτες που ζητάμε το δίκιο μας

Εμείς οι εργάτες με τα κατάμαυρα ρούχα

Εμείς οι εργάτες με τα κατεστραμμένα υποδήματα

Εμείς οι εργάτες με την δουλειά μας θα κρατήσουμε

/

Ανοιχτό το εργοστάσιο δεν θα μας πάρουν τα σπίτια μας

Δεν θα μας πάρουν τα σπίτια μας θα κρατήσουμε

Ανοιχτό το εργοστάσιο δεν θα μας το κλείσουν

Οχι δεν θα μας το κλείσουν δεν θα μας πετάξουν

Από τα σπίτια μας δεν θα μας ξεσπιτώσουν

/

Ενας για όλους κι όλοι για έναν

Ολοι για έναν όλοι μαζί σαν μια γροθιά

Δεν θα υποχωρήσουμε δεν θα υποχωρήσουμε

Εμείς οι εργάτες που θάψαμε τους νεκρούς μας

/

Οι νεκροί μας ζητάν δικαίωση οι νεκροί εργάτες

Οι νεκροί εργάτες δεν πέθαναν ποτέ

/

Βρίσκονται ανάμεσά μας ολοζώντανοι

Ο αγώνας είναι μια καύτρα τσιγάρου

Π' ανάβει μες στην νύχτα στην μνήμη τους

Ασβεστη η μνήμη τους άσβεστη η υψικάμινος

Θα κρατήσουμε ζωντανή την μνήμη τους

Δεν θα την αφήσουμε ξεχασμένη στα νεκροταφεία

/

Οι νεκροί εργάτες δεν πέθαναν ποτέ

Είναι πάντα ζωντανοί βρίσκονται ανάμεσά μας

/

Κυκλοφορούν στα μαυρισμένα δρομάκια που οδηγούν

Στα σπίτια μας. Οχι δεν θα μας πάρουν τα σπίτια μας

Δεν θα μας θάψουν ζωντανούς μέσα στα χώματα

/

Αυτά τα χώματα είναι τα δικά μας χώματα

Χώματα ποτισμένα από το αίμα μας

Χώματα ποτισμένα από το αίμα των προγόνων μας

Οι νεκροί εργάτες δεν πέθαναν ποτέ

Είναι πάντα ζωντανοί - ακούμε την αναπνοή τους

Αναπνέουμε μαζί τους γιατί δεν είναι νεκροί

Μας ζητούν να κρατήσουμε το εργοστάσιο ανοιχτό

Δεν θα το κλείσουμε το εργοστάσιο

/

Αυτό το εργοστάσιο είναι δικό μας

Αίμα από το αίμα μας

/

Αυτό το εργοστάσιο είναι δικό μας

Σώμα από το σώμα μας

/

Αυτό το εργοστάσιο είναι δικό μας

Αναπνοή από την αναπνοή μας

/

Αυτό το εργοστάσιο είναι δικό μας

Ζωή από τη ζωή μας.

ΙΙ

Εργάτες με το πλατύ χαμόγελο

Εργάτες που δεν το βάζετε κάτω

Εργάτες με τα ανασηκωμένα φρύδια

Εργάτες με τα φωτεινά μάτια

/

Ο αγώνας σας είναι το μέλλον μας

Ο αγώνας σας είναι δικαιωμένος από τώρα

Ο αγώνας σας είναι το δίκιο του εργάτη

Ο αγώνας είναι το δίκιο όλων μας

/

Γι' αυτό είμαστε μαζί σας γι' αυτό είμαστε ένα μ' εσάς

Γιατί το σήμερα δεν αναβάλλεται για αύριο

Γιατί το σήμερα είναι εκτάκτου ανάγκης

Γιατί το σήμερα είναι εδώ και τώρα

/

Εδώ και τώρα με μια φωνή που φθάνει έως τα ουράνια

Κρατά κλειδωμένα ο ουρανός το σήμερα

Το κρατά στην αγκαλιά του για να μην κλάψει

Εχουν στερέψει τα κλάματα έχουν βουβαθεί

/

Οι εργάτες δοκιμάζουν να ξαναπούν

Τα πράγματα να τα πουν με τ' όνομά τους

Δεν οπισθοχωρούν οι εργάτες δεν πισωγυρίζουν

Η σημαία κυματίζει τον αγώνα τον δίκαιο

Η σημαία τον αγώνα τον δίκαιο ανεμίζει

/

Κρατιούνται τα σύννεφα σφιχτά στην αγκαλιά

Τ' ουρανού δεν βρέχει δάκρυα έχουν στεγνώσει

Τα πρόσωπα γιατί τα μάτια είναι δύο εστίες

Τα μάτια είναι δύο εστίες πυρκαγιάς άσβεστης

/

Δυο εστίες πυρκαγιάς γιατί το μέλλον

Δεν είναι μακριά το μέλλον της νέας πυρκαγιάς

Δεν είναι μακριά το προοιωνίζονται τα μάτια

Πάνω στην ίριδά τους ακροπατάει ο κεραυνός

/

Μην τους κοιτάς στα μάτια μην τους συμπονάς

Η κάθε τους κίνηση είναι μία έκρηξη

Η κάθε έκρηξη είναι μία κόκκινη φωτιά

Μια κόκκινη φωτιά κατακόκκινη

Που υπερθερμαίνει τα κάρβουνα

/

Μην τους κοιτάς στα μάτια οι φωτιές

Που είναι όλων τα μάτια τους διασχίζουν

Το παρόν το λιώνουν σε υψηλούς βαθμούς

Ακούς το μάγμα να χύνεται ηφαιστειακά

Και ν' απλώνεται και ν' απλώνεται εωσότου

Δεν μείνει ούτε ένας κόκκος χώματος κατακόκκινος

/

Εχουν το δίκιο με το μέρος τους και δεν είναι μόνοι

Ερχονται από το όχι και τόσο μακρινό μέλλον χιλιάδες

Εκατομμύρια στρέφουν το βλέμμα τους προς το παρόν

Ευγνώμονες προς τους εργάτες που δεν παραδόθηκαν

Ευγνώμονες προς τους εργάτες που τίμησαν τους νεκρούς τους

Ευγνώμονες προς τους εργάτες που δεν ξεσπιτώθηκαν

Ευγνώμονες προς τους εργάτες που δεν έκλεισαν το εργοστάσιο

/

Ο ουρανός πάνω από τα κεφάλια τους είναι ένα σφουγγάρι

Κι από κάτω η Ιστορία με τις ανορθογραφίες της σβήνεται

Ορμάει με τα σύννεφά του κι αστράφτει και μπουμπουνίζει

Βροντάει ο ουρανός λιωμένος αναριγεί με τον θυμό του

/

Κι αρχίζει να πέφτει μια βροχή χωρίς τέλος που πνίγει

Το άδικο μέσα στις νεροσυρμές μέσα στα ρυάκια

/

Να πνιγεί η αδικία μέσα στην πιο δίκαιη διεκδίκηση

Την ακούς να φουσκώνει σαν ποταμός που ζητάει

Να ξεσπάσει να ξεδώσει ν' αδειάσει όλη η κοίτη του

Ν' αδειάσει η κοίτη από την οργή του λαού

/

Αυτά τα χώματα είναι ποτισμένα από τον

Από τον ιδρώτα είναι ποτισμένα των εργατών

Αυτά τα χώματα που τα πατούνε υποχωρούν

Θα θάψουν εντός τους χολερικούς κονδυλοφόρους

Θα θάψουν εντός τους τα άδικα μεροκάματα

Υβριστών παράφορων του μόχθου του εργάτη

Υβριστών της μνήμης των νεκρών εργατών

Υβριστών των παιδιών που αντιστέκονται

Των παιδιών που πρόωρα ενηλικιώθηκαν

Των παιδιών που κρατιούνται από τα σπίτια τους

Των παιδιών με το περήφανο βλέμμα των άστρων

Των παιδιών με το οργισμένο χαμογελαστό πρόσωπο

/

Δεν φοβούνται να λένε τα πράγματα με τ' όνομά τους

«Θέλουν να έχουν δουλειά οι γονείς μας»

Δεν είναι παρακαλετό είναι κραυγή είναι προσκλητήριο

Είναι προσκλητήριο σε αγώνα τον δίκαιο των δικαίων

Μπροστά στις μανάδες με τα μαυρισμένα από την αγωνία

Πρόσωπα από την αγωνία χορός αρχαίας τραγωδίας

Οι μανάδες που ξαναγέννησαν τα παιδιά τους

Δύσκολη κύηση οδυνηρή τα παιδιά από φως

Είναι όλα μία στήλη φωτός που τα σκοτάδια

Υποχωρούν σε τόση φωτεινότητα έντρομα

(Από την ποιητική σύνθεση «Χώμα από αίμα»)


Βασίλης ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ