Κυριακή 24 Δεκέμβρη 2000
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΕΠΟΡΤΑΖ
Κόντρα στη νέα (α)ταξία
Πλανερές φωταύγειες της κοινωνίας λευκών κελιών

Η σιδεροκατασκευή με τα χιλιάδες λαμπιόνια σπαθίζει με έπαρση τα ύψη. Για να συμπεριληφθεί, με την πρόκληση της αλαζονείας, στο βιβλίο των ρεκόρ.

Στα δέντρα της πλατείας, που ταυτίστηκε με την αξίωση του Συντάγματος και τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων, λαμπηδόνες, φωταύγειες και βιομηχανοποιημένες πυγολαμπίδες.

Στις φετινές γιορτές πρέπει να πολλαπλασιαστούν οι γιρλάντες, οι παράτες, τα πυροτεχνήματα. Πρέπει να κατασκευαστεί η ατμόσφαιρα τεχνητής ευφορίας και της εικονικής πραγματικότητας. Πρέπει η κοινωνία της χρυσόσκονης και της ενοχής να σκεπάσει τις κραυγές θανάτου των ανθρώπινων πυρσών, που φωτίζουν τους δρόμους της τουρκικής Ολυμπιάδας τρόμου. Από κοντά, οι δεκαπέντε εταίροι, που ανοίγουν διάπλατες τις αγκαλιές τους στην εταίρα και στις πόρτες προς τα «λευκά κελιά», που άλλωστε πρώτοι δημιούργησαν. «Εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω», φαίνεται να κομπάζει ο Τούρκος πρωθυπουργός της εταιρικής λυκοπαρέας.

Λίγο πιο κάτω, στο προαύλιο άσυλο των Προπυλαίων του Πανεπιστημίου, Τούρκοι και Κούρδοι, κορίτσια και άντρες παλικάρια, συνεχίζουν για τρίτη βδομάδα την απεργία πείνας - συμπαράστασης στους αγωνιστές μελλοθάνατους των «λευκών κελιών». Τριγύρω τους, βουνά οι κουραμπιέδες, τα μελομακάρονα, το κέρας της Αμαλθείας γεμάτο με τα αγαθά της ευμάρειας για τους έχοντες και κατέχοντες. Γύρω τους οι φωνές των δικών μας, που αγωνίζονται για το ψωμί και τα δικαιώματα, για το «καλάθι της νοικοκυράς», που όλο και περισσότερο αδειάζει, όπως υπόσχεται ο νέος προϋπολογισμός. Και η απορία της Μαρίας Αντουανέτας από τα βάθη της Ιστορίας: - Μα, καλά, δεν έχουν παντεσπάνι αυτοί οι άνθρωποι;

Στις παραμονές του καινούριου χρόνου, τα παιδιά του Τρίτου Κόσμου παθαίνουν στο μαραγκιασμένο στήθος της πεθαμένης μάνας και την ίδια στιγμή τα κανάλια της ντροπής προβάλλουν ένα διαφημιστικό στηθόδεσμο, κεντημένο με πολύτιμες πέτρες, αξίας δεκαπέντε εκατομμυρίων δολαρίων. Και ο πόνος του ποιητή: «Ντρέπομαι για τη ζέστα μου και για την ανθρωπιά μου».


Του
Γιώργου Κ. ΤΣΑΠΟΓΑ

Κείμενα: Θανάσης ΜΠΑΛΟΔΗΜΑΣ

Την επόμενη Κυριακή: Παρέμβαση της ΕΣΚ - ΟΤΕ: Φτηνά τιμολόγια και υψηλές υπηρεσίες μπορεί να εγγυηθεί μόνον ένας 100% δημόσιος ΟΤΕ, που θα κινείται με γνώμονα τα λαϊκά συμφέροντα και την ανάπτυξη της χώρας

«Union free enviroment»

Η Διεθνής Συνδικαλιστική Ενωση των Τηλεπικοινωνιών (UNI) υπογραμμίζει ακόμα ότι MCI και «Worldcom» είναι «εκ πεποιθήσεως κατά των συνδικάτων». Θυμίζει ότι η MCI στις αρχές της δεκαετίας του 1970 εφηύρε τη φράση «union free enviroment», δηλαδή «περιβάλλον απαλλαγμένο από τα συνδικάτα» και εξέδωσε δε, ένα εγχειρίδιο για να εκπαιδεύσει τους επόπτες εργασίας σε αντισυνδικαλιστικές δράσεις.

Η UNI αναφέρει ότι η «Sprint» στην εταιρία «Global One» που έστησε με τις «Deutsche Telecom» και «France Telecom», χρησιμοποίησε όλα τα μέσα για να χτυπήσει το συνδικαλισμό. Ακόμα, ότι γενικά στις επιχειρήσεις που αναπτύσσει υπερατλαντικά, απολύει τους εργαζομένους της όταν διεκδικούν συνδικαλιστική εκπροσώπηση.

Οι πιέσεις των μεγάλων μετόχων

Πριν λίγα χρόνια η τότε PTTI εκπόνησε «Μελέτη για την απασχόληση στις τηλεπικοινωνίες». Εκεί σημείωνε ότι «αμέσως μετά τις ιδιωτικοποιήσεις ακολουθούν υπερβολικές αυξήσεις στις τιμές και χάνονται θέσεις εργασίας».

Παρακάτω συμπλήρωνε ότι οι ιδιωτικές εταιρίες «δίνουν προτεραιότητα στην αύξηση εσόδων, ενώ περικόπτουν το εργασιακό κόστος» και «όσον αφορά τις ιδιωτικοποιήσεις, οι περικοπές θέσεων εργασίας εμφανίζονται αναπόφευκτες, με αιτία την αύξηση του διαθέσιμου κέρδους προς διανομή στους νέους μετόχους».

Αναλύοντας την πληγή - κυριολεκτικά - της χρηματιστηριακής περιπέτειας στην οποία εμπλέκονται τηλεπικοινωνιακές επιχειρήσεις, ανέφερε ως παράδειγμα τη «British Telecom» (ΒΤ): «Ενα μεγάλο, ίσως το πιο αξιοσημείωτο στοιχείο στη στρατηγική της ΒΤ, ήταν πάντα η ανταπόκρισή της στις πιέσεις του Χρηματιστηρίου... Η λογική πίσω από τις άγριες περικοπές θέσεων εργασίας αποτελεί ανταπόκριση στις βραχυπρόθεσμες απαιτήσεις των μεγάλων θεσμικών μετόχων. Το Σεπτέμβρη του 1990 η Warburg Bank πίεσε τη ΒΤ να περικόψει 10.000 θέσεις εργασίας. Η εταιρία επιβεβαίωσε ότι ήταν πιθανές περαιτέρω περικοπές, ενώ 6.991 είχαν ήδη περικοπεί κατά το πρώτο εξάμηνο του 1991. Σε μικρότερη κλίμακα παρόμοια έγιναν στη New Zeland Telekom».

Στην ίδια μελέτη γινόταν αναφορά στην ανάθεση έργων σε ιδιώτες: «Στη ΒΤ, το συνδικάτο εκτιμά ότι περίπου 10.000 θέσεις εργασίας έχουν χαθεί τα πέντε τελευταία χρόνια, εκεί όπου χρησιμοποιήθηκαν εργολάβοι, όπως στις υπηρεσίες καθαριότητας, ασφάλειας καλωδίων, διαδικασίας παροχής δεδομένων και ανάπτυξης λογισμικού».

Κατακόρυφη πτώση της ποιότητας υπηρεσιών

Τον Απρίλη του 2000, η Διεθνής Συνδικαλιστική Ενωση των Τηλεπικοινωνιών (UNI) κατέθεσε υπόμνημα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να εκφράσει την αντίθεσή της - για διάφορους λόγους - στην επιχειρούμενη συγχώνευση των τηλεπικοινωνιακών εταιριών MCI - Worldcom και Sprint.

Αναπτύσσοντας τι σημαίνουν οι συγχωνεύσεις επιχειρήσεων και επομένως η αναδιάρθρωση των μεγάλων καπιταλιστικών μπλοκ, σημείωνε: «Η προτεινόμενη συγχώνευση θα οδηγήσει σε περικοπές θέσεων εργασίας, με αρνητική κατ' επέκταση επίπτωση στις υψηλής ποιότητας τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες... Τα διαθέσιμα στοιχεία από τις ΗΠΑ αποδεικνύουν περίτρανα ότι μετά τη συγχώνευση των MCI - Worldcom είχαμε 3.750 απολύσεις, παρά τις δηλώσεις της Ομοσπονδιακής Επιτροπής Τηλεπικοινωνιών στις ΗΠΑ ότι η συγχώνευση θα δημιουργήσει 10.000 νέες θέσεις εργασίας. Βάσει των δημοσίως δημοσιευθέντων στοιχείων, η MCI - Worldcom απασχολεί 3.300 λιγότερους υπαλλήλους από αυτούς που απασχολούσαν οι δύο εταιρίες πριν από τη συγχώνευση. Ολες αυτές οι απολύσεις έγιναν άνευ προηγούμενων διαβουλεύσεων με τους εργαζομένους».

Τι σήμαιναν για τον καταναλωτή, οι απολύσεις εργαζομένων; «Οι πελάτες της MCI - Worldcom διαμαρτύρονται για την ποιότητα παροχής υπηρεσιών που οφείλεται στην περικοπή θέσεων εργασίας».

Αλλη ενδεικτική περίπτωση του πώς λειτουργεί ένας ιδιώτης είναι αυτή της «Sprint». Εχει έδρα τις ΗΠΑ, παρέχει τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες σε παγκόσμιο επίπεδο, συνεργάζεται και με τις Deutsche Telecom και France Telecom: «Εκανε περικοπές στα επίπεδα απασχόλησης πολύ πιο πάνω από το επιτρεπόμενο όριο που διασφαλίζει την ανάγκη διεξαγωγής των απαιτούμενων εργασιών. Η εταιρική πολιτική της Sprint δε θα επιτρέψει στους τοπικούς μάνατζερ να προσλάβουν τεχνικούς για να πληρωθούν οι κενές θέσεις. Λόγω της ύπαρξης λιγότερων τεχνικών από αυτούς που απαιτούνται για την εγκατάσταση νέων γραμμών και την επισκευή των βλαβών, οι καταναλωτές υφίστανται μεγάλες χρονικές καθυστερήσεις».

Ακόμα η UNI σημειώνει ότι ο ιδιώτης δεν εφαρμόζει πλέον προληπτική συντήρηση του δικτύου, διότι δεν υπάρχει επαρκής αριθμός τεχνικών. Οι προϋπολογισμοί λειτουργικών δαπανών σε τοπικό επίπεδο έχουν μειωθεί δραστικά, κάτι που σημαίνει ότι ο ετήσιος προϋπολογισμός για την επισκευή ελαττωματικών καλωδίων συχνά εκπνέει το πρώτο ή δεύτερο εξάμηνο του έτους. Αφήνει τις εξωτερικές της εγκαταστάσεις να φθίνουν και δεν επενδύει σε άλλες. Προτρέπει τους τεχνικούς της να προβαίνουν σε πρόχειρες επιδιορθώσεις, παρά να επανορθώνουν το υπάρχον πρόβλημα.

Προσθέτει ότι η ιδιωτική εταιρία δίνει προτεραιότητα στην παροχή υπηρεσιών στους πιο επικερδείς πελάτες της. Διευκρινίζει ότι «δίνει εντολές στο προσωπικό της να παρέχει καλύτερες υπηρεσίες στους μεγάλους πελάτες, αγνοώντας έτσι την παροχή έστω και υποφερτών υπηρεσιών στους απλούς και μικρούς πελάτες».

Επικαλείται δε και αναφορά του ίδιου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, που εμμέσως πλην σαφώς αναγνώριζε ότι οι ιδιωτικές επιχειρήσεις επικεντρώνουν τη δραστηριότητά τους στις μεγάλες πόλεις όπου βρίσκονται και οι μεγάλες πελάτες, αδιαφορώντας για κάλυψη παραπέρα τηλεπικοινωνιακών αναγκών: «Η απελευθέρωση της αγοράς δεν είχε τις αντίστοιχες επιδράσεις στη διαθεσιμότητα της καθολικής υπηρεσίας (σ.σ.: πρακτικά σημαίνει και την τελευταία γραμμή που φτάνει και στο τελευταίο χωριό για να καλυφθούν οι ανάγκες των κατοίκων) όπως αυτή προσδιορίζεται στην αντίστοιχη οδηγία. Η πρόσβαση στις νέες υπηρεσίες δε φαίνεται να έχει ξεπεράσει τα κύρια αστικά κέντρα, κάτι που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την ανάγκη για περιφερειακή ισότητα και ίσα δικαιώματα των πολιτών στην κοινωνία μας».

«ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ» ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ
Επώδυνη η διεθνής εμπειρία

Οπου λειτούργησαν ιδιωτικές επιχειρήσεις ή επιχειρήσεις που μόνο στόχο είχαν το κέρδος, οι καταναλωτές έχασαν. Και στην τσέπη, και στην ποιότητα

Ο ΟΤΕ απογυμνώνεται από έμπειρο προσωπικό, ικανό να αντιμετωπίσει τα όποια προβλήματα, εφόσον δε γίνονται προσλήψεις μονίμων και καταρτισμένων εργαζομένων
Ο ΟΤΕ απογυμνώνεται από έμπειρο προσωπικό, ικανό να αντιμετωπίσει τα όποια προβλήματα, εφόσον δε γίνονται προσλήψεις μονίμων και καταρτισμένων εργαζομένων
Αντεργατική συμπεριφορά. Διώξεις συνδικαλιστών. Διορισμένα συνδικαλιστικά όργανα. Κατακόρυφη πτώση της ποιότητας των υπηρεσιών. Περικοπές κόστους μέσω χιλιάδων απολύσεων προσωπικού, μειώσεων μισθών, αλλά και μη συντήρησης των υφιστάμενων - φθαρμένων πολλές φορές - τηλεπικοινωνιακών δικτύων. Φροντίδα μόνο για τους μεγάλους πελάτες και αδιαφορία για τους οικιακούς χρήστες.

Τα προαναφερόμενα δεν είναι χαρακτηριστικά τηλεπικοινωνιακής επιχείρησης τριτοκοσμικής χώρας, με τεράστια οικονομικά προβλήματα. Ούτε επιχείρησης που λειτουργεί σε χουντοκρατούμενο κράτος. Είναι τα βασικά συστατικά «επιτυχίας» μεγάλων και πολυδιαφημισμένων τηλεπικοινωνιακών εταιριών, που φέρνουν ως παράδειγμα οι κυβερνήσεις του δικομματισμού και οι υποστηρικτές τους για να δικαιολογήσουν την πώληση του ΟΤΕ. Εταιριών που λειτουργούν αποκλειστικά με τα λεγόμενα «ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια» και δε διστάζουν μπροστά σε τίποτα, προκειμένου να επιτύχουν το μέγιστο κέρδος για τους μεγαλομετόχους τους, αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις στο κοινωνικό σύνολο.

Στο πλαίσιο του αφιερώματός μας για την «απελευθέρωση» των τηλεπικοινωνιών, σήμερα παρουσιάζουμε παραδείγματα λειτουργίας τέτοιων επιχειρήσεων-παραδείγματα, που έχουν συγκεντρωθεί από τη Διεθνή Συνδικαλιστική Ενωση των Τηλεπικοινωνιών (πρώην PTTI και νυν UNI). Σε πολλές από τις επιχειρήσεις που θα παρατεθούν, αποτάθηκε το ΥΠΕΘΟ αναζητώντας το «στρατηγικό σύμμαχο» του ΟΤΕ. Και με τη σημερινή ενότητα, θα προσπαθήσουμε να δείξουμε τι θα γίνει στην Ελλάδα, αν υλοποιηθούν τα κυβερνητικά σχέδια για πλήρη παράδοση του ΟΤΕ και γενικότερα του τηλεπικοινωνιακού έργου σε ιδιώτες.

  • Στη Βρετανία και την British Telecom, η πολιτική ιδιωτικοποιήσεων ξεκίνησε επί Θάτσερ. Απολύθηκαν 130.000 εργαζόμενοι. Υπήρξε μεγάλη μείωση στις αμοιβές, κατάργηση συλλογικών συμβάσεων εργασίας, αντικατάστασή τους από ατομικές και εφαρμογή της ημιαπασχόλησης.
  • Η Group Telefonica δραστηριοποιείται σε πολλές λατινόφωνες χώρες. Στην έδρα της εταιρίας, την Ισπανία, εφαρμόζει πρόγραμμα εθελούσιας εξόδου, με το οποίο, μόνο το 1994, 2.000 εργαζόμενοι αποχώρησαν από την εταιρία. Η στρατηγική της είναι να περιορίζει τις θέσεις εργασίας, να εκχωρεί δουλιές σε εργολάβους, να μην υπογράφει συλλογικές συμβάσεις εργασίας, να προβαίνει σε ατομικές συμβάσεις και να πολεμά τη δράση των συνδικάτων. Οι σταθερές θέσεις εργασίας ανατρέπονται με προσωρινές, με ελαστικά και διακεκομμένα ωράρια. Στις επιχειρήσεις που ελέγχει, η Telefonica επιδιώκει μείωση των θέσεων εργασίας μέχρι και 50% και να απολύει όσους έχουν ηλικία 52 χρόνων και πάνω. Ηδη, απέλυσε το 50% του προσωπικού στην επιχείρηση που ελέγχει στο Περού και προωθεί ανάλογα μέτρα σε Βραζιλία και Αργεντινή.
  • Η Telecom Hong Kong το 1990 είχε 17.800 εργαζομένους. Το 1991 ανακοινώθηκε ότι 1.150 εργαζόμενοι επρόκειτο να απολυθούν για να γίνει «περικοπή κόστους». Οι επικεφαλής της εταιρίας δήλωναν με περισσό θράσος ότι οι περικοπές «έγιναν με μεγάλη θλίψη, αλλά και με την πεποίθησή μας ότι θα δημιουργηθεί μια ισχυρότερη εταιρία». Η εταιρία εξαγοράστηκε από την Cable and Wireless, η οποία αρνείται να προχωρήσει σε συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Αντίθετα, προχώρησε αυθαίρετα σε μείωση κατά 10% των μισθών και σε απολύσεις. Χρειάστηκαν συνεχείς διαμαρτυρίες για να ανακληθούν οι μειώσεις μισθών και να υπογραφούν συλλογικές συμβάσεις με κάποια σωματεία.
  • Στον Καναδά, η Bell Canada, το 1995, ανακοίνωσε σχέδια περικοπής 10.000 θέσεων εργασίας, το ένα τέταρτο δηλαδή του εργατικού της δυναμικού. Η εταιρία επικαλέστηκε για την απόφασή της τις «ανταγωνιστικές πιέσεις» άλλων επιχειρήσεων.
  • Στη Νέα Ζηλανδία, η Ameritech και ηBell Atlantic αγόρασαν την Telecom New Zeland. Τα συνδικάτα κατέρρευσαν. Η εταιρία προχώρησε σε χιλιάδες απολύσεις και διατήρησε μόλις 400 εργαζόμενους πλήρους και μόνιμης απασχόλησης κι αυτούς στις επιτελικές υπηρεσίες. Οι υπόλοιπες (συντήρηση, κατασκευές, πωλήσεις κλπ.) λειτουργούν με εργολαβίες και υπεργολαβίες. Οι δε 400 δεν αμείβονται μέσω συλλογικών συμβάσεων εργασίας, αλλά μέσω ατομικών συμφωνιών.
  • Η ολλανδική KPN-ROYAL DUTCH POST στην περίοδο 1994-1997 μείωσε κατά 3.000 τις θέσεις εργασίας στον τηλεπικοινωνιακό τομέα της εταιρίας.
  • Στη σουηδική Telia από το 1990 μέχρι σήμερα έγιναν συνεχείς μειώσεις προσωπικού. Εφυγαν 22.000 εργαζόμενοι, για να μείνουν σήμερα περίπου 30.000 και η ίδια πολιτική συνεχίζεται. Για να δικαιολογήσει τις μειώσεις των θέσεων εργασίας, η εταιρία επικαλείται την είσοδο νέων τεχνολογιών και τις «ανταγωνιστικές πιέσεις».
Τι εφαρμόζει ο ΟΤΕ

«Αφήνει τις εξωτερικές της εγκαταστάσεις να φθίνουν και δεν επενδύει σε άλλες. Προτρέπει τους τεχνικούς της να προβαίνουν σε πρόχειρες επιδιορθώσεις, παρά να επανορθώνουν το υπάρχον πρόβλημα»
«Αφήνει τις εξωτερικές της εγκαταστάσεις να φθίνουν και δεν επενδύει σε άλλες. Προτρέπει τους τεχνικούς της να προβαίνουν σε πρόχειρες επιδιορθώσεις, παρά να επανορθώνουν το υπάρχον πρόβλημα»
Ανάλογη τακτική ακολουθεί και ο ΟΤΕ στις επιχειρήσεις που εξαγόρασε στο εξωτερικό. Π.χ, στη Ρουμανία, όπου εξαγόρασε το 35% και το διευθυντικό δικαίωμα του ρουμάνικου Οργανισμού Τηλεπικοινωνιών, έχει θέσει ως βασικό όρο στη Romtelekom να μειώσει περίπου στο μισό τις θέσεις εργασίας. Ηδη έχουν απολυθεί περίπου 3.700 άτομα.

Επιπλέον, οι διοικήσεις του Οργανισμού, ακολουθώντας τα πρότυπα του εξωτερικού, εφαρμόζουν προγράμματα «εθελούσιας εξόδου» (ή πρόωρης συνταξιοδότησης), με τα οποία ο ΟΤΕ απογυμνώνεται από έμπειρο προσωπικό, ικανό να αντιμετωπίσει τα όποια προβλήματα, εφόσον δε γίνονται προσλήψεις μονίμων και καταρτισμένων εργαζομένων. Τα κενά που δημιουργούνται, δήθεν καλύπτονται με προσλήψεις εκτάκτων, ωρομισθίων, ημιαπασχολούμενων. Δηλαδή, με φθηνό μισθολογικά και άπειρο προσωπικό, που μέχρι να μάθει τη δουλιά από τους «παλιούς», λήγει η οκτάμηνη σύμβασή του και φεύγει. Οπως τονίζουν συνδικαλιστές του ΟΤΕ, η συνεπαγόμενη εντατικοποίηση επιβαρύνει τους διαρκώς μειούμενους μονίμους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών.

Θυμίζουμε ότι φέτος λήγει το τετραετές πρόγραμμα «εθελούσιας εξόδου», που καταρτίστηκε το 1996 επί διοίκησης Π. Λάμπρου, με το οποίο αποχώρησαν περίπου 3.800 εργαζόμενοι, με αποτέλεσμα το προσωπικό του ΟΤΕ να ανέρχεται σήμερα σε περίπου 19.500 άτομα. Στις 24 του Νοέμβρη ο νυν πρόεδρος, Ν. Μανασής, υπέγραψε με την ηγεσία της Ομοσπονδίας Εργαζομένων ΟΤΕ τη συνέχιση ουσιαστικά αυτού του προγράμματος και για το 2001. Υπολογίζεται ότι τον επόμενο χρόνο θα αποχωρήσουν πρόωρα άλλοι 850-1.000 εργαζόμενοι.

Και η μείωση δε θα σταματήσει εκεί. Σημειώστε ότι ο Ν. Μανασής από τον προηγούμενο Μάη είχε δηλώσει στην αρμόδια κοινοβουλευτική επιτροπή ότι ο Οργανισμός μπορεί - υπό κάποιες προϋποθέσεις - να λειτουργήσει μόλις με 10.000 υπαλλήλους...


Τέτοιες εικόνες μόνο αλλεργία προκαλούν στους ιδιώτες
Τέτοιες εικόνες μόνο αλλεργία προκαλούν στους ιδιώτες
Η ΑΛΛΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ
Διαχρονικές φυλακές - διαχρονική τιμωρία

Η εξουσία (και αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με την Τουρκία, θα ήταν αστείο...) δεν έφτασε τυφλά - και τυχαία - στα «λευκά κελιά»... Εκανε μια μακριά - και επίπονη - διαδρομή αναζήτησης. Σε κάποια φάση της ιστορίας, όταν η εξουσία έγινε περισσότερο αυταρχική, οι φυλακές έπαψαν να είναι τα άθλια σκοτεινά υπόγεια, που ο κρατούμενος έκανε παρέα με τα ποντίκια, όπως διαβάζαμε στα ρομαντικά, κυρίως, μυθιστορήματα. Εγιναν κτίρια με «αρχιτεκτονική» μελέτη και σκεπτικό. Εγιναν πραγματικά «σωφρονιστικά» καταστήματα. Πραγματικοί χώροι εξόντωσης.

Για το σκοπό αυτό, η εξουσία έφτιαξε τις πιο εκδικητικές νομοθεσίες, οργάνωσε τα πιο εξοντωτικά «σωφρονιστικά συστήματα», υπέβαλε τις πιο φρικιαστικές ποινές. Τις περισσότερες φορές, η τιμωρία ήταν - και είναι - χειρότερη από το έγκλημα. Η ηλεκτρική καρέκλα είναι μια ψυχρή δολοφονία. Το σύστημα πάντα είχε μια ασίγαστη επιθυμία: Να τιμωρεί!

«Αναψαν το θειάφι, αλλά επειδή η φωτιά δεν ήταν δυνατή, κάηκε μόνο το χέρι του μελλοθάνατου. Τότε, ο ένας από τους δήμιους, πήρε στα χέρια του κάτι ατσάλινες λαβίδες και τις έχωσε βαθιά πρώτα στην κνήμη του δεξιού ποδιού, ύστερα στο μηρό, στο δεξιό βραχίονα και, τέλος, στους μαστούς», έτσι περιγράφεται μια εκτέλεση του 17ου αιώνα...

Ποιος μπορεί, τώρα, να περιγράψει την πρόσφατη εκτέλεση των κρατουμένων στην Τουρκία; Ολα γίνανε στο σκοτάδι και οι δήμιοι, όπως έγινε γνωστό, δεν κρατούσανε πυρωμένες λαβίδες, αυτό είναι βέβαιο. Κρατούσανε σύγχρονα όπλα και φορούσανε σύγχρονες στολές. (Κουκούλες, φυσικά, φορούσανε και τούτοι). Πάντως, και τα δυο εγκλήματα, που τα χωρίζει απόσταση αιώνων, στόχευαν στο ίδιο αποτέλεσμα. Την τιμωρία του στασιαστή.

Θα πρέπει να μη μας διαφύγει, ότι εκείνο που τιμωρείται ιδιαίτερα από την εξουσία είναι το ψυχικό σθένος του τιμωρούμενου. Ο φυλακισμένος πρέπει να συντριβεί. Να μην του μείνει κανένα ίχνος και καμία δύναμη αντίστασης. Να γίνει ένα «φυσιολογικό» άτομο. Επίσης, δεν πρέπει να μας διαφεύγει και η ηδονή που προσφέρει στους δήμιους η τιμωρία. Αυτά τα δυο στοιχεία ήταν και είναι η φιλοσοφία του «σωφρονισμού».

Τα «λευκά κελιά», που γίνανε εισαγωγή από τη Γερμανία στην Τουρκία, είναι η συνέχεια της «πανοπτικής» φυλακής του Μπένθαμ. Μιας φυλακής, που ήταν έτσι καμωμένη, που ένας και μόνον παρατηρητής έφτανε να βλέπει κάθε στιγμή όλους τους φυλακισμένους και, μάλιστα, όλες τις ώρες. Μιας φυλακής, που ο κρατούμενος ήξερε πως τον παρακολουθούν. Που τον έχουν κάτω από το αυστηρό βλέμμα τους. Και αυτά τον 17ο αιώνα, ακόμα...

Το «καινούριο», που έφερε η «πανοπτική» φυλακή, ήταν ότι κατήργησε τα μπουντρούμια και στη θέση τους έβαλε το φως. Το εξοντωτικό φως. Ο κρατούμενος είναι όλη την ώρα εκτεθειμένος. Να πούμε, για την ιστορία, ότι τα σχέδια αυτής της περίφημης φυλακής ο δημιουργός της τα εμπνεύστηκε από ένα θηριοτροφείο; Μελέτησε τον τρόπο που «σωφρονίζονταν» τα ζώα και αποφάσισε πως ήταν ο καταλληλότερος και για τους ανθρώπους.

Να μια ακόμα ομοιότητα του 17ου αιώνα με το σήμερα. Ο φύλακας του συστήματος, ο χωροφύλακας, ο αστυνομικός, αυτός, τέλος πάντων, που έκανε «ντου» στις τούρκικες φυλακές, μοιάζει ακριβώς με τις περιγραφές που κάνουν για τον στρατιώτη - φύλακα εκείνης της περιόδου: Πρέπει να έχει φυσικά σημάδια ρώμης και θάρρους, σημάδια περηφάνιας. Το σώμα του να είναι το έμβλημα της δύναμης και της ανδρείας...

Ποιος αμφιβάλλει ότι όλοι αυτοί οι εκτελεστές δε διαθέτουν όλα αυτά τα προσόντα; Τυχαία, λέτε, να επιλέχτηκαν;

«Τα σημάδια που μας κάνουν να αναγνωρίζουμε τους πιο κατάλληλους για το επάγγελμα αυτό, είναι η ζωντάνια και η εξυπνάδα, το κεφάλι ψηλά, το ανυψωμένο στομάχι, οι φαρδείς ώμοι, τα μακριά χέρια, το ρυθμικό βάδισμα...». Κάπως έτσι φτιάχνει τον κατασταλτικό στρατό της η κάθε Τουρκία. Με περιγραφές του 18ου αιώνα, η εξόντωση πρέπει να είναι καθολική!

«Την πρώτη μέρα, οδηγήθηκε στην πλατεία, όπου υπήρχε ένα καζάνι με βραστό νερό. Του βούτηξαν μέσα σ' αυτό το χέρι, με το οποίο έκανε το έγκλημα. Την άλλη μέρα, του κόψανε το χέρι και το κλότσησαν πέρα μακριά. Την τρίτη μέρα, τον βασάνισαν με πυρακτωμένες λαβίδες. Την τέταρτη, επαναλήφθησαν τα ίδια στη ράχη και στους γλουτούς. Για δεκαοκτώ μέρες, κράτησαν τα βασανιστήρια»... στον άνθρωπο που σκότωσε τον Γουλιέλμο της Οράγης!

Πόσες μέρες - και νύχτες - πρέπει να βασανίζεται ένας σύγχρονος πολιτικός κρατούμενος; Και, μάλιστα, στην Τουρκία; Οπου, τόσο η Αμερική, όσο και η Ευρωπαϊκή Ενωση έχουν πολιτικά και εμπορικά ενδιαφέροντα;


Του
Νίκου ΑΝΤΩΝΑΚΟΥ

Τα πρώτα ημερολόγια της νέας χιλιετίας

Πότε πέρασε κιόλας ένας χρόνος; Στ' αυτιά μας ακόμα οι διαφημίσεις για το 2000, το «υπέροχο», «καταπληκτικό» 2000, όπου όλοι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές θα σταματούσαν και όλα θα άλλαζαν... Ομως η ζωή συνεχίζεται - και να τα πρώτα γυναικεία ημερολόγια του 2001! Πόσους συνειρμούς από το παρελθόν φέρνει το ξεφύλλισμά τους... Γυναικείες φωνές, πορείες, διαδηλώσεις, μάτια που σπίθιζαν, πλακάτ, χρώματα, νεανικά πρόσωπα που γέμισαν ρυτίδες - όμως όχι, η μαχητικότητα δε γέρασε...

«Είσαστε οι τελευταίοι των Μοϊκανών», ακούγονται να λένε όσοι θέλουν να πιστεύουν στο τέλος των ιδεολογιών. Κι όμως εμείς μπροστά στην εκσυγχρονισμένη βαρβαρότητα του καπιταλισμού, που έρχεται πάνοπλη για να σαρώσει όλες τις κατακτήσεις του αιώνα που πέρασε - μαζί και τις κατακτήσεις των γυναικών - απαντάμε με τα λόγια του Αντόνιο Ματσάντο: «Διαβάτη, δρόμος δεν υπάρχει, το δρόμο τον φτιάχνεις προχωρώντας!». Στην αρχή του 2001 όλα είναι δυνατά, όλα είναι πιθανά, φτάνει ν' αγωνιζόμαστε!

Γυναίκα, μην κουράζεσαι, οι εχθροί περιμένουν...

Το ημερολόγιο της Ομοσπονδίας Γυναικών Ελλάδας - τρία σ' ένα, ατζέντα, τηλεφωνικός κατάλογος και σημειωματάριο - επικεντρώνεται στους αγώνες του παρόντος και στους προσανατολισμούς του μέλλοντος. Αλλωστε, η οργάνωση, με μια κληρονομιά είκοσι πέντε χρόνων από την ίδρυσή της, προετοιμάζεται για το όγδοο συνέδριό της, που θα γίνει το Μάρτη.


«Το 2000 ανήκει πια στο παρελθόν. Στιγμές σημαντικές, ώρες κρίσιμες, μέρες γεμάτες γεγονότα, προκαθορισμένα μα και απρόοπτα, το σημάδεψαν», διαβάζουμε στον πρόλογο της ατζέντας της ΟΓΕ. «Μια δεκαετία, η τελευταία ενός μεγαλειώδους αιώνα που έκλεισε με τη... μοντέρνα σφαγή στα Βαλκάνια και τα υπερμοντέρνα βεγγαλικά του Μιλένιουμ στον Παρθενώνα και τις οθόνες μας... Πέρασε κιόλας ένας χρόνος από τότε που υποδεχτήκαμε το «ελπιδοφόρο 2000» - ένας χρόνος γεμάτος προβλήματα, αντιφάσεις, απειλές, αμφιβολίες, αμφισβητήσεις διαψεύσεις, απογοητεύσεις. Ενας χρόνος που στο πέρασμά του έδειχνε να γκρεμίζει τα πάντα...».

Σ' αυτά που γκρεμίστηκαν, σ' αυτά που κινδυνεύουν να γκρεμιστούν - και πρέπει να κρατηθούν όρθια - είναι αφιερωμένη η ατζέντα. Μια ατζέντα όπως πάντα αγωνιστική, που δίνει ερεθίσματα εγρήγορσης και δράσης, ώστε να μην είναι οι γυναίκες παθητικοί θεατές αυτών που γίνονται γι' αυτές - χωρίς αυτές. Η εργασία, η οικογένεια, η υγεία, η εκπαίδευση, αλλά και το περιβάλλον που καταστρέφεται, τα ναρκωτικά που απειλούν τα παιδιά μας, η πορνεία, η ποιότητα ζωής, ο πολιτισμός, είναι τομείς για τους οποίους δίνει το στίγμα της η ΟΓΕ, χωρίς να ξεχνάει το χιούμορ. Μερικά δείγματα:

«Παιδί μου, πήρες 19,4 και δεν μπήκες στη σχολή που ήθελες. Δεν πειράζει, θα προσπαθήσεις πάλι του χρόνου. Ισως υπερβείς το 20»!

«Είσαι φτωχός; Δεν μπορείς να κάνεις επιλογές; Θα τις κάνουμε εμείς για σένα: Δε χρειάζεσαι μόρφωση, μόνο κατάρτιση. Δε χρειάζεσαι δουλιά, μόνο απασχόληση. Δε χρειάζεσαι σύνταξη και κοινωνικές παροχές, μόνο βοηθήματα "επιβίωσης". Δε χρειάζεσαι "πολυτελείς υπηρεσίες υγείας", ένα ράντσο στο διάδρομο σου φτάνει. Πώς; Τι είπες; Αντιδράς; ΕΙΣΑΙ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΗΣ!!».

Οι «ατάκες» της ατζέντας συνοδεύονται από στοιχεία για την πυρηνική απειλή, στατιστικές για το ΕΪΤΖ που συνεχώς εξαπλώνεται, για την παιδεία, που δείχνουν τον ταξικό προσανατολισμό της αντιμεταρρύθμισης, αναφορές στην υπογεννητικότητα και τα αίτιά της, τα εγκλήματα πολέμου στη Γιουγκοσλαβία, την ανεργία των νέων... Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία για τα - εντυπωσιακά - περιουσιακά της Εκκλησίας, που καταλήγουν: «Αχ Χριστέ μου, πού είσαι, να τους θυμίσεις εκείνο το "ο έχων δυο χιτώνες να δίδει τον έναν"»...

Εκτός από διευθύνσεις γυναικείων οργανώσεων και κινήσεων, η φετινή ατζέντα της ΟΓΕ περιλαμβάνει χρήσιμα τηλέφωνα για την προστασία από τη βία στην οικογένεια, αλλά και για την προστασία των αλλοδαπών γυναικών από τη σεξουαλική εκμετάλλευση και εμπορία.

«Ολα τα φεγγάρια του κόσμου ασήμωσαν τα μαλλιά σου και χτίσανε μνημεία, για σένα γυναίκα, που κουβαλάς αθόρυβα τον αιώνιο σταυρό χωρίς να λυγίζεις» υμνεί στην ατζέντα η Φαίδρα Ζαμπαθά - Παγουλάτου τη «γυναίκα - μάνα όλης της Γης». Και οι συντάκτριες του ημερολογίου απευθύνουν έκκληση σ' όλες τις σύγχρονες γυναίκες ενόψει του 8ου Συνεδρίου: «Γυναίκα, τα προβλήματα είναι πολλά - κάνε την αγανάκτησή σου δράση. Πάρε δύναμη από τη γνώση, για να συνεχίσεις με πιότερη δύναμη. Μην κουράζεσαι, γιατί ξέρεις πως οι εχθροί σου αυτό περιμένουν»!

Ενδοξο παρελθόν

Ο αιώνας που πέρασε, η νέα χιλιετία, σηματοδοτεί το τέλος μιας άλλης χιλιετίας, χιλιετίας κοινωνικής υποδούλωσης των γυναικών. Ειδικότερα ο περασμένος αιώνας, ο αιώνας των μεγάλων επαναστάσεων, γνώρισε και τον ξεσηκωμό του γυναικείου κινήματος ενάντια στη διπλή καταπίεση της γυναίκας, για την κοινωνική, οικονομική, πολιτική χειραφέτησή της. Σ' αυτό το ένδοξο παρελθόν των γυναικείων αγώνων αναφέρεται μια άλλη ατζέντα που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες, «Το ημερολόγιο των γυναικών - Σελάνα 2001» (Εκδόσεις Κανάκη και Παμπούκη). Μικροί και μεγάλοι σταθμοί της ιστορίας των γυναικών, αλλά και οι διώξεις εναντίον τους από την Εκκλησία και τις προκαταλήψεις.

Ποιος θα το πίστευε λ.χ. ότι στη διάρκεια του «κυνηγιού των μαγισσών» από την καθολική Εκκλησία, εννέα εκατομμύρια άτομα, το 80% γυναίκες, θανατώθηκαν στην πυρά ή στο νερό κατηγορούμενες για συνεργασία με το... σατανά; Ομως τον πραγματικό σατανά, το φασισμό, τον πολέμησαν και γυναίκες τον 20ό αιώνα. Υπήρξαν και θηλυκές Ικαροι, γυναίκες τυχερές που δεν άφησαν να τους κόψουν τα φτερά.

Υπήρξαν, θα λέγαμε εμείς και γυναίκες σαν τον θρυλικό Αντουάν Σεντ Εξιπερί, τον ηρωικό αεροπόρο και συγγραφέα (πατέρα του «Μικρού πρίγκιπα»), που χάθηκε στον ουρανό ή μάλλον στη θάλασσα στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο: «Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος - διαβάζουμε την ατζέντα - σαν έτοιμες από καιρό τις βρήκε. Στη Σοβιετική Ενωση η Μαρίνα Ρόσκοβα οργάνωσε μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, εκπαίδευσε και διοίκησε μια μονάδα από 1.000 περίπου ικανές και αξιόμαχες πιλότους. Στην Αγγλία δημιουργήθηκε το 1941 από την Τζάκι Κόχραν ένας σμήνος από έμπειρες πιλότους που πετούσαν με κάθε είδους αεροπλάνο. Αμέσως μετά την είσοδο της Αμερικής στον πόλεμο, η Τζάκι κλήθηκε εκεί για να οργανώσει την Αεροπορική Υπηρεσία Γυναικών Πιλότων WASP. Εκπαιδεύτηκαν πολύ γρήγορα 1.074 γυναίκες, που αναλάμβαναν κάθε είδους αποστολή, εκτός από μάχες. Η Αμι Τζόνσον στον πόλεμο μετέφερε αεροπλάνα για λογαριασμό της Στρατιωτικής Αεροπορίας. Χάθηκε μαζί με το αεροπλάνο της σε μια τέτοια αποστολή το 1941 κοντά στο Μπλάκπουλ. Ηδη, το 1930 πέταξε μόνη, από την Αγγλία στην Αυστραλία. Η πτήση κράτησε 19 επίπονες και ηρωικές ημέρες.

Η ίδια έσπασε το 1932 το ρεκόρ ταχύτητας από Λονδίνο στο Κέιπ Τάουν. Περισσότερα θύματα στην αεροπορία είχαν οι Σοβιετικές. Οπως η Λίλη Λίτβακ (1922-1943). Ηρωίδα της πολεμικής αεροπορίας. Πιλοτάριζε ένα μαχητικό αεροπλάνο. Σε κάθε πλευρό του είχε ζωγραφίσει ένα άσπρο τριαντάφυλλο. Σε κάθε μάχη έπαιρνε μαζί της ένα μπουκετάκι αγριολούλουδα. Σκοτώθηκε σε μια αποστολή του 1943. Ηταν μόλις 21 χρόνων.

Η Μαρίνα Ρόσκοβα (1912-1943) είχε τιμηθεί με το ανώτατο παράσημο των Ηρώων της Σοβιετικής Ενωσης, το Χρυσό Αστέρι, μαζί με δυο άλλες πιλότους, για την τολμηρή και ηρωική τους στάση κατά τη διάρκεια μιας πτήσης προς την Απω Ανατολή. Σκοτώθηκε πετώντας με το αεροπλάνο της...

Αγαπημένο μου πλυντήριο!

Αλλά από τους αιθέρες να ξαναγυρίσουμε στη γη και στο πλύσιμο των ρούχων, που για αιώνες ολόκληρους είναι η πεζή καθημερινότητα για τις περισσότερες γυναίκες. Οπως μας πληροφορεί η ατζέντα, τα παλιά χρόνια η μπουγάδα γινόταν με ομαδική δουλιά, οργάνωση, αλληλεγγύη, πρόγραμμα.

Παρέες από γειτόνισσες ή συγγένισσες μαζεύονταν δίπλα σε πηγές, ποτάμια, βρύσες, σε ανοιχτές πλατείες ή μέσα σε αυλές κλειστές, άναβαν τα καζάνια, συντηρούσαν τη φωτιά, έπλεναν, κοπάνιζαν, ξέβγαζαν, άπλωναν. Παράλληλα, άλλες γυναίκες φτωχές έκαναν τη σκληρή δουλιά της πλύστρας για λίγα χρήματα. Οταν όμως οι υπηρεσίες καθαριότητας πήραν πιο οργανωμένη μορφή, πέρασαν στα χέρια των αντρών...

Από τα πρώτα αιτήματα των σοσιαλιστριών και των φεμινιστριών ήταν δωρεάν πλυντήρια, εστιατόρια, νηπιαγωγεία και παιδικοί σταθμοί, για να εξυπηρετούνται οι εργαζόμενες και κυρίως οι μητέρες. Στις σοσιαλιστικές χώρες τέτοιες κρατικές υπηρεσίες λειτούργησαν αρκετά ικανοποιητικά. Στις καπιταλιστικές, ανέλαβε η ιδιωτική πρωτοβουλία... Οι επιχειρήσεις που παράγουν ή διαθέτουν στην αγορά είδη διατροφής, απορρυπαντικά και όλα τα παρεμφερή είναι από τις πιο επικερδείς, σημειώνεται στην ατζέντα.

Μια εφευρέτρια, η Ζοζεφίνα Κόχραν, κατασκεύασε το πρώτο επαγγελματικό πλυντήριο πιάτων το 1893. Το 1901 μια καινούρια μηχανή βγαίνει στην αγορά. Για να λειτουργήσει θέλει ηλεκτρικό ρεύμα, ένα μοτεράκι και τρεχούμενο νερό της βρύσης. Μπαίνει στα σπίτια και αναποδογυρίζει συνήθειες... Υπολογίστηκε ότι το ηλεκτρικό πλυντήριο απελευθέρωσε το 1/3 του χρόνου της γυναίκας...».

Θα υπέθετε κανείς ότι κάποιες εφευρέσεις, όπως το πλυντήριο ή επιστημονικές ανακαλύψεις όπως το αντισυλληπτικό χάπι, έφεραν την επανάσταση στη ζωή των γυναικών και συνακόλουθα όλης της ανθρωπότητας... Στην πραγματικότητα κι αυτή την επανάσταση έφερε η αλλαγή των παραγωγικών σχέσεων, η ανάγκη χιλιάδων, εκατομμυρίων, εργαζομένων γυναικών να απαλλαγούν από τη σκλαβιά του νοικοκυριού, ώστε να απασχοληθούν στην παραγωγή και να ζήσουν σαν άνθρωποι, μαζί με τους συντρόφους τους. Ομως η κοινωνικοποίηση του νοικοκυριού - αίτημα και ελπίδα του επαναστατικού γυναικείου κινήματος - δεν πρόλαβε ποτέ να γίνει πραγματικότητα... στον εικοστό αιώνα, με εξαίρεση ίσως την πορεία προς αυτό που χάραξε η οικοδόμηση του σοσιαλισμού. Αλλωστε η κοινωνικοποίηση του νοικοκυριού είναι υπόθεση της αταξικής κοινωνίας.


Αλίκη ΞΕΝΟΥ - ΒΕΝΑΡΔΟΥ



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ