Η ΚΕ του ΚΚΕ με μεγάλη θλίψη αποχαιρετά τον Γιώργη Φαρσακίδη, ταλαντούχο καλλιτέχνη και αφοσιωμένο αγωνιστή στα ιδανικά του ΚΚΕ. Παρέμεινε μέχρι το τέλος της ζωής του ακούραστος και δημιουργικός. Τίμησε με το παραπάνω τον τίτλο του μέλους του ΚΚΕ. Ο σ. Γιώργης Φαρσακίδης γεννήθηκε στην Οδησσό της Σοβιετικής Ενωσης το 1924, όπου έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του. Το 1934 η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη, αρχικά στο Κέντρο και μετά στο Ντεπώ, την προσφυγογειτονιά που σημάδεψε τα νεανικά του χρόνια.

Ποτισμένος με το νάμα της Οκτωβριανής Επανάστασης, από μικρός ήρθε σε επαφή με τις ιδέες του ΚΚΕ. Συμμετείχε στους πρώτους αντιφασιστικούς πυρήνες, μυημένος από παλιούς κομμουνιστές, όταν βρέθηκε να εργάζεται στους επιταγμένους από τις αρχές Κατοχής αλευρόμυλους «Αλλατίνι», όπου στεγάζονταν τα αρτοποιεία του γερμανικού στρατού. Εκεί εμπνεύστηκε τα πρώτα χιουμοριστικά αντιφασιστικά σκίτσα του.

Οργανώθηκε στην ΕΠΟΝ το 1943. Σύντομα έγινε μέλος του ΚΚΕ. Το 1944 με άλλους συντρόφους του εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ, στην υποδειγματική διμοιρία της ΕΠΟΝ, και πολέμησε στη Χαλκιδική εναντίον των γερμανικών και βουλγαρικών δυνάμεων κατοχής όπως και των δοσίλογων συνεργατών τους.

Το καλοκαίρι του 1944, σε μάχη μεταξύ Κρήνης και Πετραλώνων, τραυματίστηκε στα δυο του χέρια, τα οποία τελικά μπόρεσε να κρατήσει, έστω παραμορφωμένα, χάρη στην αυτοθυσία και στις φροντίδες των συναγωνιστών του. Εκεί «έχασε» το σακίδιο με τα πρώτα του σχέδια και το ημερολόγιό του. Του τα επέστρεψε όμως πολύ αργότερα ένας Βούλγαρος φαντάρος, που τα περιμάζεψε και τα κράτησε.

Μετά τη «Βάρκιζα», μαζί με χιλιάδες συντρόφους του υπέστη τις διώξεις και τις βιαιότητες από το αστικό κράτος και το παρακράτος. Το Σεπτέμβρη του 1946 εντάχθηκε στη Στενή Αυτοάμυνα και συμμετείχε σε ένοπλες ενέργειες κατά των αστικών δυνάμεων καταστολής. Συνελήφθη στα τέλη Δεκέμβρη και βασανίστηκε επί βδομάδες μέχρι θανάτου στην Ασφάλεια. Δεν «μίλησε», ούτε όταν τον οδήγησαν στον τέταρτο όροφο για να τον «εκπαραθυρώσουν».

Αργότερα, τον Αύγουστο του 1947, εκτοπίστηκε στον Αη Στράτη και αμέσως μετά στη Μακρόνησο, στο Α' ΕΤΟ, όπου στάθηκε όρθιος και πάλι απέναντι στα πιο σκληρά και απάνθρωπα βασανιστήρια και μέσα στο «Σύρμα», στη «Χαράδρα», στη ΣΦΑ. Αντιμετώπισε τα πάντα με υπεράνθρωπη αντοχή αλλά και πηγαίο χιούμορ, που ποτέ δεν τον εγκατέλειψε.

Στη Μακρόνησο, μέσα σ' εκείνες τις συνθήκες, φιλοτέχνησε σχεδόν χωρίς χέρια την πρώτη του ξυλογραφία. Εκεί, στο κάτεργο εξόντωσης, άνοιξε ένας νέος δρόμος, αυτός του λαϊκού, του επαναστάτη καλλιτέχνη, που με τα τσακισμένα χέρια, μαζί με λεπτά προσωπικά συναισθήματα και ευαισθησίες, έμελλε να εκφράσει με βάθος και ταλέντο την ψυχή και την πνοή των λαϊκών αγώνων, των αγώνων του ΚΚΕ.

Οπως και άλλοι κρατούμενοι, το πραγματικό σχολείο της εικαστικής δημιουργίας στάθηκε η κοινότητα των εξόριστων, όπου ο καθένας συνεισέφερε με όσα είχε και κατείχε. Εκεί, στον Αη Στράτη, με πρώτο δάσκαλο τον Χρήστο Δαγκλή, ο Φαρσακίδης μυήθηκε, μ' ένα σουγιαδάκι, ένα κοπίδι ή ένα απλό καρφί στα μυστικά της χαρακτικής. Εκτός από τα προσωπικά δημιουργήματα, φιλοτέχνησε σκηνικά για θεατρικές παραστάσεις που έστηναν οι εξόριστοι, με τη βοήθεια των κομμουνιστών διανοούμενων και καλλιτεχνών όπως ο Γιάννης Ρίτσος, ο Μάνος Κατράκης, ο Τζαβαλάς Καρούσος και άλλοι.

Το 1956 ο Γιώργης Φαρσακίδης, ως αδειούχος εξόριστος, έλαβε εντολή από το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ να ανασυγκροτήσει και να καθοδηγήσει την παράνομη ΚΟΘ, καθήκον στο οποίο δόθηκε με ζήλο. Αν και τα αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, αναγκάστηκε να πειθαρχήσει στις Αποφάσεις της 8ης Ολομέλειας του 1958 για τη διάλυση των Κομματικών Οργανώσεων.

Σύντομα η άδεια «ανακλήθηκε» και παρέμεινε στον Αη Στράτη έως το 1961. Ο αγώνας συνεχίστηκε μέσα από τις γραμμές της ΕΔΑ. Το 1967 με 1971 εκτοπίστηκε και πάλι στη Γυάρο και στο Λακκί της Λέρου. Συμπαρατάχθηκε σταθερά με τις Αποφάσεις της 12ης Ολομέλειας το 1968. Στη νέα εξορία μετέφερε παράνομα έναν πυρογράφο, κάτι που δεν σημάδεψε μόνο την δική του δημιουργία της περιόδου αυτής. Εγινε παράλληλα το έναυσμα να μυηθούν δεκάδες συγκρατούμενοί του στην τεχνική αυτή. Αλλο ένα παράδειγμα της επαναστατικής αντίληψης και πρακτικής του Φαρσακίδη για την τέχνη. Μετά τη χούντα ο Φαρσακίδης συνέχισε μέσα από τις γραμμές του ΚΚΕ τη στρατευμένη πάλη ανάμεσα στους καλλιτέχνες.

Το πρώτο του λεύκωμα, που είχε εκδοθεί το 1964, εμπνευσμένο από τη ζωή στο κάτεργο της Μακρονήσου. Εξω από τα κάτεργα, πάντα συνειδητά στρατευμένος κομμουνιστής, ο καλλιτέχνης Φαρσακίδης ήταν πλέον ασυγκράτητος. Το βαθύ αποτύπωμα της ζωής, των αγώνων και των βασανιστηρίων στην ευαίσθητη και λεπτή φύση του βρήκε δημιουργική έκφραση στο εικαστικό και συγγραφικό έργο.

Ο Γιώργης Φαρσακίδης πραγματοποίησε δεκάδες εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Πολυγραφότατος και πολυδιαβασμένος εξέδωσε πάνω από τριάντα βιβλία, με εικαστικές δημιουργίες ή πεζογραφήματα. Εγραψε παράλληλα σε εφημερίδες και περιοδικά.

Το έργο του είναι εμπνευσμένο από την Αντίσταση, τους λαϊκούς αγώνες, την ταξική πάλη, από τη ζωή των φυλακισμένων αλλά και από την καθημερινότητα των λαϊκών στρωμάτων. Με την αμεσότητα, την απλότητα και το ανθρώπινο βάθος άγγιξε όχι μόνο τις γενιές της Αντίστασης και του ΔΣΕ, των φυλακών και των βασανιστηρίων, αλλά και κάθε ευαίσθητο προοδευτικό άνθρωπο. Γνώρισε καθολική αποδοχή, αλλά και την προσοχή ειδικών. Εχουν δημοσιευτεί σχετικά εξειδικευμένες εργασίες και έχουν πραγματοποιηθεί δημόσιες παρουσιάσεις από ειδικούς.

Το ΚΚΕ και το λαϊκό - εργατικό κίνημα τίμησαν επανειλημμένα τον Γιώργο Φαρσακίδη. Η Εταιρεία Ελλήνων Λογοτεχνών βράβευσε το 1984 το βιβλίο του «Η πρώτη πατρίδα». Μέσα στις διεθνείς του διακρίσεις ξεχωρίζει η απονομή του Ανώτατου Χρυσού Μεταλλίου της Σοβιετικής Επιτροπής Ειρήνης για τα 30 χρόνια από την Αντιφασιστική Νίκη.

Ο κομμουνιστής ζωγράφος και λογοτέχνης, Γιώργης Φαρσακίδης, θα πορεύεται πάντα μαζί μας, το έργο του ανήκει στο ΚΚΕ, στην εργατική τάξη, γιατί στη μεγάλη υπόθεσή της αφιέρωσε όλη του τη ζωή.

Η ΚΕ του ΚΚΕ εκφράζει τα πιο θερμά της συλλυπητήρια στην οικογένεια του σ. Γιώργη Φαρσακίδη.

Δεκαπενταύγουστος του '67 στη Γιούρα

Η πολιτική τελετή αποχαιρετισμού του Γιώργη Φαρσακίδη γίνεται σήμερα στις 7 μ.μ. στο αίθριο του δημαρχείου Θεσσαλονίκης.

Γεννήθηκε το 1924 στην Οδησσό της Σοβιετικής Ενωσης. Μητέρα του ήταν η Ρωσίδα Ελενα και πατέρας του ο Αναστάσιος Φαρσακίδης, τιμημένος από τη νεαρή ΕΣΣΔ ως «πρωτοπόρος της σοσιαλιστικής εργασίας», γιατί παρότι μη επαναστάτης πίστευε πως «το μεγάλο δίκιο είναι το δίκιο της επανάστασης». Από τα παιδικά του χρόνια θυμάται τους γονείς του να του μιλάνε για την Επανάσταση, για το Θωρηκτό Ποτέμκιν όταν έφτασε στην Οδησσό το 1905.

Το 1934 η οικογένεια εγκαταστάθηκε στο Ντεπώ της Θεσσαλονίκης. «Ποτέ μου δεν υπήρξα "καλός μαθητής" και στο Δημοτικό το μόνο δεκαράκι που έπαιρνα, προς μεγάλη θλίψη της μάνας, ήταν στο "μάθημα της ιχνογραφίας". Η ζωγραφική στάθηκε σε μεγάλο βαθμό μια γέφυρα επικοινωνίας μου με τους άλλους, ένας τρόπος έκφρασης αλλά και προσωπικής μου δικαίωσης».

Ο νεαρός Γιώργος από μικρή ηλικία έρχεται σε επαφή με τις αξίες και τα ιδανικά του ΚΚΕ. Η Κατοχή τον βρήκε μαθητή στη Β' Γυμνασίου. Κάνει διάφορες δουλειές για να βοηθήσει την οικογένειά του και καταλήγει εργάτης στους φούρνους της βιομηχανίας «Αλατίνη», οργανωμένος ήδη στην ΕΠΟΝ. Εκεί ξεκινά και η πρώτη του επαφή με τη δημιουργία, φιλοτεχνώντας αντιφασιστικές γελοιογραφίες «με στόχο τους εισβολείς και τους "Ελληνες" συνεργάτες τους». Την άνοιξη του 1943 εντάσσεται στην ΕΠΟΝίτικη Υποδειγματική Διμοιρία του «Τάγματος Χορτιάτη» στο 2/31 Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Πολεμά, γράφει ημερολόγιο και σκιτσάρει την αντάρτικη ζωή και δράση. Σε μάχη κατά των Βουλγάρων τραυματίζεται στο κεφάλι και τρέχοντας χάνει το σακίδιό του, όπου ήταν και τα σκίτσα του. Τα σκίτσα αυτά θα παραδοθούν δεκαετίες αργότερα στην Οργάνωση Πολιτικών Προσφύγων στη ΛΔ Βουλγαρίας και θα δημοσιευτούν στον «Ριζοσπάστη», με την παράκληση να βρεθεί ο άγνωστος ΕΛΑΣίτης ζωγράφος. Δύο μέρες μετά, στα γραφεία της εφημερίδας θα εμφανιστεί ο Γιώργης Φαρσακίδης...

Σύνθεση πάνω στους στίχους του «Οδηγητή» του Κώστα Βάρναλη: «Εγώ του καραβιού γοργόνα στο ορθόπλωρο καράβι εμπρός»

Ακολουθούν τα σκληρά χρόνια των διώξεων στις φυλακές και τις εξορίες. Εκεί όπου ο Φαρσακίδης έκανε τα τσακισμένα χέρια του «όπλα» του απροσκύνητου και αλύγιστου αγώνα. Εκεί όπου η Τέχνη του, η αυτοδίδακτη και στρατευμένη, «δεν υπήρξε μια ευχάριστη ενασχόληση, αλλά ένα επιπλέον, αναντικατάστατο όπλο αγώνα, μια μαρτυρία». Ζωγραφίζει, αποτυπώνει τις στιγμές, τα βασανιστήρια, σκηνές από τη ζωή των εξόριστων. Συμμετέχει στη δημιουργία σκηνικών για τις παραστάσεις που ανέβαζαν οι εξόριστοι. Αντιμετωπίζει όλες αυτές τις ανείπωτες στιγμές με αισιοδοξία. «Πες το αισιόδοξη στάση ζωής, πες το αυτοάμυνα ενστικτώδη, ένα το σωστό, το γέλιο στάθηκε ο πιο πολύτιμος σύντροφός μας στη δύσκολη ώρα. Σε στιγμές της μεγάλης δοκιμασίας γελάς συχνά, γελάς πολύ. Με τη λύσσα του Αλφαμίτη, την κούρασή του σαν σε χτυπάει. Με την τρέλα, τον πόνο, με τις πληγές σου. Με ό,τι σήμερα πια ποτέ δε θα γελάσεις». Αϊ - Στράτης, Μακρόνησος, ξανά Αϊ - Στράτης και αργότερα, στα χρόνια της χούντας, Γυάρος και Λέρος είναι τα νησιά όπου εξορίζεται. Σύνολο: 16,5 χρόνια.

Χαρακτικό στη Μακρόνησο εμπνευσμένο από στίχους του Μενέλαου Λουντέμη: «Είμαι καλά. Κι ας μην έχω χέρι να το γράψω. Γι' αυτό το σκάβω. Το σμιλεύω επιτύμβιο πάνω σ' αυτόν τον ανεμόδαρτο γρεμνό...»

Στο περσινό Φεστιβάλ με τον ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δ. Κουτσούμπα

Ο Γ. Φαρσακίδης ήταν μέλος του Τμήματος Χαρακτικής του ΕΕΤΕ. Συμμετείχε στην 30μελή αντιπροσωπεία του ΕΕΤΕ το 1999, κατά τη διάρκεια των αεροπορικών βομβαρδισμών του ΝΑΤΟ κατά της Σερβίας, στο ταξίδι αλληλεγγύης και συμπαράστασης του ΕΕΤΕ στον βομβαρδιζόμενο λαό.

«Ορθοστατών και ορθοβαδίζων» μέχρι τέλους. Ηταν μέλος της ΚΟΒ Εικαστικών της ΤΟ Καλλιτεχνών της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ. Οσο του το επέτρεπαν οι δυνάμεις του, συμμετείχε σε δραστηριότητες του ΚΚΕ. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε στο σπίτι του στη Θεσσαλονίκη, έχοντας τη βοήθεια και τη συντροφιά φίλων και συντρόφων.

«Ο Λένιν έλεγε ότι κομμουνιστής είναι εκείνος που συμβάλλει ώστε να προωθηθούμε έστω κι ένα βηματάκι προς την επανάσταση. Ούτε μεγάλα λόγια, ούτε εξάρσεις... Να συμβάλλεις με ένα μικρό λιθαράκι, αυτό που μπορεί να προσφέρει ο καθένας.

Στο εργαστήριό του στην Αθήνα

Για μένα θα υπάρχει πάντα η "Ιθάκη" μου, η ιδεολογία μου. Ποτέ δεν θα 'θελα να κάνω συμβιβασμό, να κάνω πίσω, να αρνηθώ. Αυτό ποτέ δεν θα το κάνω».

Καφέμπρικα σε αντίσκηνο του Αϊ - Στράτη, ακουαρέλα και σινική, 1959

Θεσσαλονίκη 1935, στις γειτονιές του Ντεπώ. Η ποδοσφαιρική ομάδα «Τα Καμινινίκια» (Ο Γ. Φαρσακίδης στα αριστερά με τις τιράντες). Από τους εικονιζόμενους όλοι θα πάρουν μέρος στην Αντίσταση, τρεις θα υπηρετήσουν στον ΕΛΑΣ - ο ένας θα σκοτωθεί - και κάποιοι θα περάσουν απ' τη Μακρόνησο...

Στον ΕΛΑΣ

«Σύντροφε, σήμερα σε αποχαιρετούμε. Το έργο σου όμως, η ζωή σου ολόκληρη, μένουν χαραγμένα στο μυαλό, στην καρδιά και στους αγώνες μας», σημειώνει στον αποχαιρετισμό της η ΤΟ Καλλιτεχνών της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ, της οποίας ο Γ. Φαρσακίδης ήταν μέλος.

Ανάμεσα σε άλλα αναφέρει: «Οσοι σύντροφοί του είχαμε τη χαρά να ζήσουμε από κοντά τον υπέροχο αυτόν κομμουνιστή καλλιτέχνη, διδαχτήκαμε από τη συνταρακτική και ζηλευτή ζωή του, την ανθρωπιά, την αυτοθυσία, τη λιτότητα, τη ζωντάνια του, απολαύσαμε το πνεύμα και το πηγαίο χιούμορ του. Υπήρξε πραγματικό στήριγμα στη δράση της Οργάνωσής μας, ιδιαίτερα τα κρίσιμα χρόνια του 1990 - 1991 μετά τις ανατροπές στην ΕΣΣΔ και τη διάσπαση του Κόμματος. Παρά την ηλικία και την κλονισμένη του υγεία, τον θυμόμαστε στα 90 του να συμμετέχει σε συνεδριάσεις της ΚΟΒ, σε κινητοποιήσεις και κομματικές εκδηλώσεις. Ακόμα και μετά από εγκεφαλικό, το 2015, στο 41ο Φεστιβάλ της ΚΝΕ, σε εικαστική έκθεση που του είχε αφιερωθεί στο Στέκι Πολιτισμού, ο Γιώργος Φαρσακίδης έκανε ο ίδιος τις ξεναγήσεις, αγωνιώντας όχι μόνο να δείξει στους νέους επισκέπτες μέσα από τα έργα την αστική βία και βαρβαρότητα στους τόπους εξορίας, αλλά προπαντός να διαπαιδαγωγήσει με την ηρωική στάση των κομμουνιστών απέναντί της».

Το ΔΣ του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος (ΕΕΤΕ) εκφράζει τη λύπη του για το θάνατο του ζωγράφου - χαράκτη και μέλους του, Γιώργη Φαρσακίδη, και τα ειλικρινή συλλυπητήριά του στους οικείους του. «Στην εξορία, παρά τα βασανιστήρια και τις κακουχίες, ζωγραφίζει, χαράζει, καταγράφει τη ζωή, με δάσκαλο στην Τέχνη του τον συνεξόριστο χαράκτη Χρήστο Δαγκλή (που ήταν ο δάσκαλος δεκάδων εξόριστων καλλιτεχνών). Ζωγραφίζει και χαράζει έργα - ντοκουμέντα για τη ζωή στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των συγκρατούμενων συναγωνιστών του, καταγράφει με τη χαρακτική, την πυρογραφία, την ακουαρέλα, τα βασανιστήρια και αναδεικνύει το μεγαλείο του αγώνα», αναφέρει ανάμεσα σε άλλα το ΕΕΤΕ.

Τη βαθιά θλίψη της για το θάνατο του Γ. Φαρσακίδη εκφράζει η Παγκόσμια Συνδικαλιστική Ομοσπονδία. Σε ανακοίνωσή της σημειώνει μεταξύ άλλων: «Για την ΠΣΟ και τα 105 εκατ. μέλη της από όλο τον κόσμο, ο Γιώργος Φαρσακίδης αποτελεί το παράδειγμα αγωνιστή. Πιστός στην ιδεολογία του και στην υπεράσπιση της τάξης του έως το τέλος της ζωής του, συνόψισε σε μια φράση το πρότυπο του αγωνιστή: "Ούτε μεγάλα λόγια, ούτε εξάρσεις. Απλώς, πρακτικά, να συμβάλλεις με ένα μικρό λιθαράκι. Αυτό που μπορεί να προσφέρει ο καθένας"».

Η Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Υφεση και Ειρήνη (ΕΕΔΥΕ) με ανακοίνωσή της αποχαιρετά τον Γ. Φαρσακίδη σημειώνοντας μεταξύ άλλων ότι «υπηρέτησε με σεμνότητα κι ανιδιοτέλεια το αντιπολεμικό - αντιιμπεριαλιστικό κίνημα της χώρας μας, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της δράσης της ΕΕΔΥΕ, ενώ ήταν από τους πρωτεργάτες του περιοδικού "Δρόμοι της Ειρήνης". Διετέλεσε, επίσης, μέλος του Εθνικού Συμβουλίου της ΕΕΔΥΕ. Μέχρι το τέλος της ζωής του έδινε το "παρών" σε εκδηλώσεις των Επιτροπών Ειρήνης».

Η Πανελλήνια Ενωση Κρατουμένων Αγωνιστών Μακρονήσου (ΠΕΚΑΜ) αποχαιρετά τον Μακρονησιώτη Γ. Φαρσακίδη σημειώνοντας ανάμεσα σε άλλα: «Το κάτεργο της Μακρονήσου ήταν ο χώρος όπου παντρεύτηκαν τα ιδανικά του κομμουνιστή - αγωνιστή Γ. Φαρσακίδη με τις προσωπικές ευαισθησίες και το ταλέντο του, και άφησε παρακαταθήκη στις νεότερες γενιές το μεγαλείο των λαϊκών αγωνιστών, των αλύγιστων της ταξικής πάλης».