Η σκανδαλώδης παραχώρηση ολόκληρης της περιοχής της λίμνης Βιστονίδας, στο Πόρτο Λάγος, συντελέστηκε ουσιαστικά από το 1999 έως φέτος το καλοκαίρι. Η κυβέρνηση, με τρεις αποφάσεις υφυπουργών Οικονομικών - η πρώτη, από Γ. Δρυ, το 1999 και οι άλλες δύο, από τον Α. Φωτιάδη, το 2002 και 2003 - αποδείχτηκε ιδιαίτερα ευήκοος στα συμφέροντα της μονής Βατοπεδίου. Οι αποφάσεις αυτές στηρίχτηκαν σε αντίστοιχες και πανομοιότυπες γνωμοδοτήσεις του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Δημοσίων Κτημάτων και Ανταλλάξιμης Περιουσίας (ΓΣΔΚΑΠ) και αναφέρονται σε περιοχές που περικλείουν ακόμη και δύο αρχαιολογικούς χώρους.

Μόνο τελευταία (30/10/2003) και κάτω από την πίεση των κινητοποιήσεων των κατοίκων και των φορέων της περιοχής, ο υφυπουργός Οικονομικών Α. Φωτιάδης, αναγκάστηκε να αναπέμψει για επανεξέταση τις γνωμοδοτήσεις, που είχε αποδεχτεί αρχικά το υπουργείο στο σύνολό τους...

Σύμφωνα με τις υπουργικές αποφάσεις παραχώρησης η κυβέρνηση δηλώνει, ότι αποδέχεται στο σύνολό τους τις γνωμοδοτήσεις 26/3.12.98, 17/18.7.2002 και 46/2002, του ΓΣΔΚΑΠ, υπέρ της μη προβολής δικαιωμάτων κυριότητας του ελληνικού δημοσίου

• επί της νησίδας «Αντά - Μπουρού» περιοχής λίμνης Βιστονίδας Ν. Ξάνθης,
• επί των τοπογραφημένων παραλίμνιων εκτάσεων, εμβαδού 25.000 στρ. και των δύο νησίδων Αγίου Νικολάου και Παναγίας Παντανάσσης στη Λίμνη Μπουρού, περιοχής Ν. Ροδόπης και κατά μικρότερο τμήμα του Ν. Ξάνθης, ανηκουσών εξ ολοκλήρου στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου Αγίου Ορους
• και επί της λίμνης Βιστονίδας (σ.σ. 45.000 στρ.), των οχθών αυτής, στους Νομούς Ξάνθης και Ροδόπης, όποιας έκτασης και αν είναι αυτή, ανηκούσης εξ ολοκλήρου στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου Αγίου Ορους, αντίστοιχα.

Κι όλ' αυτά, παρότι οι χώροι αυτοί συμπεριλαμβάνουν περιουσίες κατοίκων, το ιχθυοτροφείο και αρχαιολογικούς χώρους. Παρότι, επίσης, σε απόφαση του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους, στις 18/2/2000, αναφέρεται ότι η διαχείριση - ακόμα περισσότερο η κυριότητα - της λίμνης δεν μπορεί να παραχωρηθεί με υπουργική απόφαση, παρά μόνο με νομοθετική ρύθμιση, αφού «δε νοείται υπουργική απόφαση να καταργήσει ρητές νομοθετικές διατάξεις και αυτό ανεξάρτητα από το γεγονός ότι η παραχώρηση της εκμετάλλευσης λιμνοθάλασσας, συνιστά παραχώρηση αποκλειστικής χρήσης κοινόχρηστου». Απόφαση που θέτει ουσιαστικά εκτός ισχύος και τις τρεις υπουργικές αποφάσεις.

Ο σκανδαλώδης και αδικαιολόγητος χαρακτήρας της παραχώρησης επιβεβαιώνεται και από την επιστημονική τεκμηρίωση αρχαιολόγου της 12ης Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, Κωνσταντίνου Τσουρή. «Η Μονή Βατοπεδίου, αναφέρει χαρακτηριστικά, διεκδικεί τις επίμαχες εκτάσεις, βασιζόμενη σε τρεις χρυσόβουλλους λόγους - έγγραφα βυζαντινών χρόνων. Ο 1ος του αυτοκράτορα Νικηφόρου Βοτανειάτη, του 1080, ο 2ος του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Γ' Παλαιολόγου, του 1329 και ο 3ος του Ιωάννου Ούγκλεση, το 1371». Οι τίτλοι αυτοί κατ' αρχήν, μιλούν για μετόχια και κτήματα και όχι για ολόκληρη την περιοχή. Ακόμα, δεν αναφέρονται σε αντίθεση με τους συνήθεις βυζαντινούς τίτλους, τα ακριβή όρια της ιδιοκτησίας και δεν προσδιορίζεται η τοποθεσία τους, επομένως δεν είναι δυνατόν να βρεθεί για ποιες εκτάσεις μιλάμε.

Οσον αφορά δε το χρυσόβουλλο λόγο του Ιωάννου Ούγκλεση, σύμφωνα και με τον Κ. Τσουρή, «υπάρχουν επιφυλάξεις για τη γνησιότητα του συγκεκριμένου εγγράφου, δεδομένου, ότι, ίσως να πρόκειται για χαλκευμένο έγγραφο». Ακόμα όμως και στην περίπτωση, που το δεχτούμε ως γνήσιο, προσθέτει, «με το έγγραφο αυτό παραχωρείται στη Μονή, το ιχθυοτροφείο στη λίμνη Πορού και όχι όλη η λίμνη Βιστωνίδα, που εκτείνεται σε 45.000 στρ. περίπου, αν όχι και παραπάνω».

Στην περιοχή υπάρχουν και τρεις αρχαιολογικοί χώροι, από τους οποίους η Αναστασιούπολη / Περιθεώριο και η νήσος Μπορού, διεκδικούνται από τη Μονή Βατοπεδίου. Σύμφωνα όμως με το ΚΝ5351/32, «περί αρχαιοτήτων», όλα τα αρχαία είναι ιδιοκτησία του κράτους, αν αυτά βρίσκονται σε χώρους που ανήκουν σε δήμους, κοινότητες και Μονές, δεν παρέχεται καμία αποζημίωση ή αμοιβή. Βάσει δε και του Ν3020/02, «τα αρχαία ακίνητα μνημεία ανήκουν στο Δημόσιο κατά κυριότητα και νομή και είναι πράγματα εκτός συναλλαγής και ανεπίδεκτα χρησικτησίας».

Αγωνιστικά ετοιμάζονται να αποτρέψουν τη ληστεία του τόπου τους οι κάτοικοι της Ξάνθης και της Κομοτηνής. Εξαγριωμένοι αγρότες, αλιείς, κτηνοτρόφοι, είναι αποφασισμένοι να υπερασπίσουν τη γη, τη λίμνη και τα ποτάμια, που θέλει να βάλει στο χέρι η Μονή Βατοπεδίου με τη στήριξη της κυβέρνησης.

Η Μονή Βατοπεδίου διεκδικεί - με τις πλάτες της κυβέρνησης - έκταση 80.000 στρεμμάτων στα όρια των Νομών Ξάνθης και Κομοτηνής. Συγκεκριμένα, ζητά να περιέλθει στην ιδιοκτησία της όλο το οικοσύστημα της Λίμνης Βιστονίδας, το οποίο προστατεύεται από τη Συνθήκη Ραμσάρ, διότι, εκτός των άλλων, φιλοξενεί 214 είδη πουλιών και σπάνια αποικία ερωδιών. Συγκεκριμένα, διεκδικεί ολόκληρη τη Λίμνη, τη νησίδα Αντά Μπουρού (μέσα στη λίμνη) και περίπου 30.000 στρέμματα χέρσας και καλλιεργήσιμης γης γύρω από τη Λίμνη. Μέσα στις διεκδικήσεις της περιλαμβάνονται περιοχές με ενάλιες, κλασικές και βυζαντινές αρχαιότητες.

Η Μονή Βατοπεδίου θέτει υπό αμφισβήτηση τις ιδιοκτησίες (σπίτια, χωράφια, υποδομές συνεταιρισμών, λιμενικές εγκαταστάσεις κλπ.) των κατοίκων, επικαλούμενη βυζαντινά αυτοκρατορικά χρυσόβουλα και 900 χρόνια μετά θέλει να κάνει νοικάρηδες τους κατοίκους της περιοχής, που μόχθησαν για να χτίσουν ένα σπίτι, να αγοράσουν ένα κομμάτι γης ή μια βάρκα για να βγάζουν το μεροκάματο από την αλιεία.

Η αγωγή της Μονής Βατοπεδίου εναντίον του ελληνικού Δημοσίου εκδικάστηκε στις 5 Νοέμβρη και η απόφαση αναμένεται να εκδοθεί μέχρι τέλος Δεκέμβρη ή το αργότερο αρχές του επόμενου έτους.

Σύσσωμοι οι κάτοικοι, οι φορείς, οι δικηγορικοί σύλλογοι, η Τοπική και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, ο κλήρος της περιοχής - ο μητροπολίτης Ξάνθης Παντελεήμονας βρίσκεται στο πλευρό τους - προειδοποιούν πως δε θα επιτρέψουν στους ληστές να πατήσουν το πόδι τους στην περιοχή. Εν αναμονή της απόφασης του δικαστηρίου, οι κάτοικοι, με πρωτοπόρο πυρήνα τους εργάτες, τους αγρότες και τους αλιείς στο Πόρτο Λάγος, οργανώνουν συγκέντρωση διαμαρτυρίας και πορεία προς το μοναστήρι του Αγίου Νικολάου στις 6 Δεκέμβρη, ανήμερα του Αϊ Νικόλα. Στο μεταξύ, έχουν αναρτήσει πανό και μαύρες σημαίες στον οικισμό του Πόρτο Λάγος.

Η αγανάκτηση ξεχειλίζει. Διαμαρτύρονται και απειλούν. Νιώθουν προδομένοι από το κράτος, που όπως τώρα διαπιστώνουν, για άλλη μια φορά, παίζει παιχνίδια στην πλάτη τους. Ο λόγος για τους κατοίκους των χωριών στα όρια των Δήμων Βιστονίδας, Αιγείρου, Αβδήρων, Ιάσμου, που βρίσκονται γύρω από τη Λίμνη.

Οι αγρότες τσακίζονται στα χωράφια. Πολεμούν με τον καιρό, τις αρρώστιες. Πασχίζουν να βγάλουν καλής ποιότητας καλαμπόκι, βαμβάκι, τεύτλα, βιομηχανική ντομάτα, ηλίανθο. Και, στο τέλος, η παραγωγή πουλιέται σε χαμηλές τιμές. Ο μόχθος τους πάει χαράμι στις τσέπες των μεγαλεμπόρων. Ετσι, ακόμη κι όταν έχουν καλή απόδοση, μόλις και μετά βίας καταφέρνουν να βγάλουν τα καλλιεργητικά έξοδα, ή, στην καλύτερη περίπτωση, τις δόσεις για τα χρέη στην ΑΤΕ.

Δεν τους έφτανε, λοιπόν, η αντιαγροτική πολιτική κυβέρνησης και Ευρωπαϊκής Ενωσης, που θέλει να τους διώξει από τη γη τους, ήρθαν τώρα και οι καλόγεροι να επισπεύσουν τον ξεσπιτωμό τους, με την υπογραφή υπουργών της κυβέρνησης.

«Εχουμε 10 στρέμματα χωράφι και θα έρθει να μας τα πάρει και μετά να μας ζητάει ενοίκιο; Εμείς δεν έχουμε κράτος, έχουμε λησταρχείο. Πώς βάλανε υπογραφές και τα χαρίσανε;», αναρωτιούνται οι αγρότες στη Διαλαμπή και προειδοποιούν πως θα πάρουν τα όπλα, προκειμένου να υπερασπιστούν τη γη τους.

Το χωριό Διαλαμπή έχει 7.000 καλλιεργήσιμες εκτάσεις και από αυτές η Μονή Βατοπεδίου διεκδικεί τα 2.700 στρέμματα.

«Είναι πληρωμένα με αίμα τα χωράφια μας», λέει ο μπάρμπα Θεόφιλος. Οπως περιγράφουν, τα είχαν αγοράσει το 1950. Με τον αναδασμό του '56 - '57, τους τα πήρε μια φορά το Δημόσιο για να τα δώσει σε ακτήμονες. Μετά τα αγόρασαν και πάλι. Τώρα έρχεται η Μονή και θέλει να τους πάρει τα χωράφια, που οι ίδιοι ή οι γονείς τους διπλοπλήρωσαν.

«Με τι θα ζήσουμε εμείς, αν μας πάρουν τα χωράφια; Το παιδί μου, μετά από 10 χρόνια δουλιάς, σήμερα είναι άνεργο και περιμένει τη σύνταξη για να ζήσει κι εκείνο», λέει ο κυρ Θανάσης, συνταξιούχος του ΟΓΑ.

Από τη Σάλπη, οι καλόγεροι διεκδικούν 1.000 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης. «Ο κόσμος είναι μουδιασμένος. Δεν πιστεύαμε ότι μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο. Τους τίτλους από τον τελευταίο αναδασμό, μας τους έδωσαν το καλοκαίρι. Θα έρθουν τώρα να μας πάρουν τα χωράφια;», αναρωτιέται ο Κώστας Καρανάσιος, πρόεδρος του Τοπικού Συμβουλίου Σάλπης.

Από τον κλήρο της Καλλίστης διεκδικούν 750 στρέμματα βοσκοτόπια και 30 στρέμματα καλλιεργήσιμη έκταση. Ακόμη και ο παπάς του χωριού, ο παπα Νικόλας, λέει ότι «πρέπει να ξεσηκωθεί ο κόσμος. Και χαρτιά να έχει η Μονή πού ήταν τόσα χρόνια; Εξάλλου, η Εκκλησία δεν είναι μόνο να παίρνει, πρέπει να δίνει. Τόσος φτωχός κόσμος υπάρχει στην περιοχή».

Η Λίμνη κάποτε είχε έκταση 45.000 στρέμματα, τώρα με τις προσχώσεις από τα ποτάμια μειώθηκε. Η νησίδα (Αντά Μπορού) ήταν 800 στρέμματα και με τις προσχώσεις έφτασε τα 1.400 στρέμματα.

Ο Αλιευτικός Συνεταιρισμός στο Πόρτο Λάγος από το 1945 μισθώνει τη λίμνη από το Δημόσιο. Την επικαρπία, όμως, έχει η Μονή Βατοπεδίου. Εως το 1987 πλήρωνε το 25% επί των ακαθαρίστων εσόδων τους και στη συνέχεια το Δημόσιο απέδιδε στη μονή το 15%. Σήμερα η Μονή συνεχίζει να εισπράττει το 15%. Ο συνεταιρισμός αποδίδει το 10% και το υπόλοιπο 5% το καταβάλλει το Δημόσιο.

Κάποτε ο συνεταιρισμός είχε 80 μέλη, σήμερα απέμειναν 56. Παλεύουν με τον καιρό, τις πλημμύρες και την παγωνιά για να βγάλουν το χρόνο 150 έως 250 τόνους ψάρια. Το εισόδημα μικρό, «γιατί οι αθρόες εισαγωγές ρίχνουν τις τιμές», λέει ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού, Θ. Αράπης.

Δουλεύουν στη λίμνη το μισό χρόνο. Τον υπόλοιπο καιρό, αν βρουν δουλιά, αφήνουν τη λίμνη και πάνε στη θάλασσα. «Οι θάλασσες, οι λίμνες και τα ποτάμια ανήκουν στο Δημόσιο. Πού τα βρήκαν αυτοί και τα ζητάνε δικά τους; Δεν τους φτάνουν όσα παίρνουν;», διερωτάται ο Ευθύμης Αρβανιτίδης.

Οι πληροφορίες δίνουν και παίρνουν. Ολοι προσπαθούν να καταλάβουν τι κρύβεται πίσω από τις διεκδικήσεις της Μονής Βατοπεδίου. Ως επικρατέστερη εκδοχή προβάλλει η πρόθεσή της να δημιουργήσει ένα βυζαντινό οικισμό, προκειμένου να τον εκμεταλλευτεί τουριστικά. Μάλιστα, πληροφορίες αναφέρουν πως πίσω της κρύβονται αγγλικά επιχειρηματικά συμφέροντα, ενώ πριν λίγους μήνες γνωστός Ελληνας μεγαλοεπιχειρηματίας στο χώρο του τουρισμού, που διαθέτει μεγάλη τουριστική μονάδα στη Χαλκιδική και φιλικά προσκείμενος στην κυβέρνηση, επισκέφθηκε την περιοχή για να δει από κοντά το «φιλέτο».

Σύσσωμοι, όμως, αγρότες, λιμενεργάτες, κτηνοτρόφοι, αλιείς δηλώνουν πως το μέλλον τους δεν μπορεί να στηριχτεί στον τουρισμό. Χρειάζεται παραγωγική ανάπτυξη και άλλη πολιτική, που θα δώσει δουλιά στους νέους, θα στηρίξει το εισόδημα των αγροτών και θα συγκρατήσει τον ντόπιο πληθυσμό στην περιοχή.

Γι' αυτό και το Σωματείο Φορτοεκφορτωτών στο λιμάνι του Πόρτο Λάγος δηλώνει με κατηγορηματικό τρόπο πως όποιος αμφισβητεί το δημόσιο χαρακτήρα των εκτάσεων στη χερσαία ζώνη του λιμένα Λάγος, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή θα βρει μπροστά του τους εργάτες. «Δεν πρόκειται να μείνουμε άπραγοι στη φυσική μας εξόντωση, με την αποστέρηση των μοναδικών πλουτοπαραγωγικών πηγών του τόπου μας, που είναι το λιμάνι και η λίμνη. Αυτή είναι η ελάχιστη υποχρέωσή μας απέναντι στους εαυτούς μας και τα παιδιά μας».