Κυριακή 20 Ιούνη 2010
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΧΑΓΙΑΜΠΟΥΣΑ ΣΤΟΝ ΑΣΤΕΡΟΕΙΔΗ ΙΤΟΚΑΟΥΑ
Επιτυxής επιστροφή παρά την πλειάδα βλαβών

Το Χαγιαμπούσα την ώρα που παίρνει δείγμα από την επιφάνεια του Ιτοκάουα (καλλιτεχνική απεικόνιση)
Το Χαγιαμπούσα την ώρα που παίρνει δείγμα από την επιφάνεια του Ιτοκάουα (καλλιτεχνική απεικόνιση)
Μετά από 7 χρόνια πτήσης, η ιαπωνική διαστημοσυσκευή Χαγιαμπούσα, επέστρεψε την περασμένη Κυριακή στη Γη, με άθικτη την κάψουλα στην οποία ελπίζεται ότι υπάρχει μικρή έστω ποσότητα από το χώμα του αστεροειδή Ιτοκάουα. Η κάψουλα μεταφέρθηκε στην Ιαπωνία για ανάλυση σε ειδικό εργαστήριο από Ιάπωνες, Αμερικανούς και Αυστραλούς επιστήμονες, αλλά τα αποτελέσματα δεν αναμένονται πριν περάσει ένας μήνας. Είναι η πρώτη φορά που διαστημοσυσκευή επισκέπτεται αστεροειδή μετ' επιστροφής.

Το γεγονός ότι γύρισε η Χαγιαμπούσα είναι από μόνο του εκπληκτικό και ενδεικτικό της δυνατότητας του ανθρώπου να κάνει πραγματικότητα το φαινομενικά ακατόρθωτο. Το αυτόματο εξερευνητικό σκάφος, βάρους μισού τόνου και διαστάσεων 1 επί 1,6 επί 2 μέτρα, εκτοξεύτηκε στις 9 Μάη του 2003 από το Διαστημικό Κέντρο Καγκοσίμα, με τη βοήθεια του επίσης ιαπωνικού πυραύλου φορέα, M-V-5. Το Νοέμβρη του 2005 έφτασε στον αστεροειδή Ιτοκάουα, σε απόσταση 300 εκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη και αιωρήθηκε σε μικρή απόσταση από την επιφάνειά του, ώστε να συλλέξει δείγμα του εδάφους. Η προσεδάφιση δεν ήταν εύκολο να γίνει λόγω της ελάχιστης βαρύτητας του μικρού αστεροειδούς, που αποτελεί μάλλον το συσσωμάτωμα κομματιών ενός μεγαλύτερου αστεροειδούς, ο οποίος κάποια στιγμή στο παρελθόν είχε μια ...ατυχή συνάντηση.

Καλλιτεχνική απεικόνιση της διαστημοσυσκευής Χαγιαμπούσα με τον αστεροειδή Ιτοκάουα στο βάθος
Καλλιτεχνική απεικόνιση της διαστημοσυσκευής Χαγιαμπούσα με τον αστεροειδή Ιτοκάουα στο βάθος
Κατά την απομάκρυνση του Χαγιαμπούσα από τον αστεροειδή άρχισαν τα σοβαρά προβλήματα, καθώς διαρροή καυσίμου σε έναν από τους χημικούς πυραυλοκινητήρες είχε ως αποτέλεσμα να θέσει το σκάφος σε περιδίνηση και να χαθεί η επικοινωνία με αυτό επί 7 βδομάδες. Είχε προηγηθεί η βλάβη των δύο από τους τρεις τροχούς ανάδρασης, που επιτρέπουν τη σταθεροποίηση του σκάφους. Ετσι για την προσέγγιση και απομάκρυνση από τον αστεροειδή, χρησιμοποιήθηκε ο εναπομείνας σε λειτουργία τροχός, σε συνδυασμό με κατάλληλες πυροδοτήσεις από τη μηχανή ιόντων.

Με κατάλληλους τηλεχειρισμούς, αλλά και λίγη τύχη, το σκάφος επανέκτησε την επικοινωνία με τη Γη και τον Απρίλη του 2007, πυροδότησε τους 3 από τους 4 κινητήρες ιόντων με το οποίο είναι εξοπλισμένο, για να βγει από την τροχιά γύρω από τον Ιτοκάουα. Ομως, η πηγή ιόντων του κινητήρα Α και ο ουδετεροποιητής των κινητήρων Β και Δ σύντομα βγήκαν εκτός λειτουργίας. Οι μηχανικοί, έχοντας προνοήσει για το ενδεχόμενο αστοχίας υποσυστημάτων των κινητήρων, λόγω φθοράς ή άλλης αιτίας, έστειλαν εντολές, ώστε να συνδυαστεί ο ουδετεροποιητής του κινητήρα ιόντων Α με την πηγή ιόντων Β, για να λειτουργήσει ένας τουλάχιστον κινητήρας.

Με τους χημικούς κινητήρες εκτός λειτουργίας, τα προβλήματα στους κινητήρες ιόντων και στα συστήματα σταθεροποίησης, ήρθε και η βλάβη στις μπαταρίες, που οδήγησε στην αναγκαιότητα να μην πάψουν ούτε για μια στιγμή οι φωτοηλεκτρικές κυψέλες να είναι στραμμένες προς τον Ηλιο, αφού αυτές ήταν πια η μόνη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Η μια πλευρά του ...πατατόμορφου Ιτοκάουα, όπως φωτογραφήθηκε από το Χαγιαμπούσα. Εντυπωσιακοί είναι οι μεγάλοι ογκόλιθοι (ο μεγαλύτερος στα δεξιά έχει διάμετρο 50 μέτρα) που συγκρατούνται από την εξαιρετικά μικρή βαρύτητα του αστεροειδούς
Η μια πλευρά του ...πατατόμορφου Ιτοκάουα, όπως φωτογραφήθηκε από το Χαγιαμπούσα. Εντυπωσιακοί είναι οι μεγάλοι ογκόλιθοι (ο μεγαλύτερος στα δεξιά έχει διάμετρο 50 μέτρα) που συγκρατούνται από την εξαιρετικά μικρή βαρύτητα του αστεροειδούς
Η καθυστέρηση που προκάλεσαν τα τεχνικά προβλήματα ανάγκασε σε επανασχεδιασμό της πορείας επιστροφής του Χαγιαμπούσα. Αυτή έγινε εφικτή χάρη και στην αξιοποίηση ενός φυσικού φαινομένου: της ανεπαίσθητης πίεσης που ασκεί το φως (του Ηλιου στην προκείμενη περίπτωση) σε κάθε επιφάνεια. Στο Διάστημα, όπου δεν υπάρχει τριβή, η πίεση αυτή μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο. Ετσι μπόρεσαν να γίνουν οι απαραίτητες μικροδιορθώσεις πορείας του Χαγιαμπούσα, που δεν ήταν εφικτές πια με κανέναν άλλο τρόπο.

Τελικά, με τρία χρόνια καθυστέρηση το σκάφος κατάφερε να προσεγγίσει με τη σωστή γωνία τη Γη, ώστε όπως προβλεπόταν να καεί λόγω τριβής στην ατμόσφαιρά της, απελευθερώνοντας όμως με ασφάλεια την κάψουλα με το χώμα από τον αστεροειδή. Η κάψουλα προσγειώθηκε με τη βοήθεια αλεξίπτωτου στην έρημο Γούμερα της Αυστραλίας και περισυνελέγη από τους επιστήμονες της ιαπωνικής διαστημικής υπηρεσίας (JAXA).


Η σκιά του Χαγιαμπούσα πάνω στον αστεροειδή φωτογραφίζεται από το ίδιο το σκάφος (σε κύκλο ο Δείκτης Στόχου), καθώς αυτό κατεβαίνει για να συλλέξει δείγμα εδάφους
Η σκιά του Χαγιαμπούσα πάνω στον αστεροειδή φωτογραφίζεται από το ίδιο το σκάφος (σε κύκλο ο Δείκτης Στόχου), καθώς αυτό κατεβαίνει για να συλλέξει δείγμα εδάφους

Κοντινή άποψη της επιφάνειας του Ιτοκάουα, όπως φωτογραφήθηκε από το Χαγιαμπούσα. Κάτω δεξιά σημειώνεται με κόκκινο το ισοδύναμο ενός μέτρου
Κοντινή άποψη της επιφάνειας του Ιτοκάουα, όπως φωτογραφήθηκε από το Χαγιαμπούσα. Κάτω δεξιά σημειώνεται με κόκκινο το ισοδύναμο ενός μέτρου

Ακόμα πιο κοντινή άποψη της επιφάνειας του αστεροειδούς, που δημιουργεί την αίσθηση ότι θα σκύψεις και θα πιάσεις το χώμα αυτού του τόσο μακρινού ουράνιου σώματος
Ακόμα πιο κοντινή άποψη της επιφάνειας του αστεροειδούς, που δημιουργεί την αίσθηση ότι θα σκύψεις και θα πιάσεις το χώμα αυτού του τόσο μακρινού ουράνιου σώματος

Επιμέλεια:
Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ
Πηγή: JAXA (www.jaxa.jp)



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ