Σάββατο 20 Νοέμβρη 2021 - Κυριακή 21 Νοέμβρη 2021
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Οι απλές κλίνες που «βαφτίζονται» ΜΕΘ και η πραγματικότητα

Eurokinissi

Τις τελευταίες μέρες ακούμε από επίσημα χείλη ότι είναι ασφαλές να νοσηλεύονται διασωληνωμένοι ασθενείς εκτός ΜΕΘ, ότι «αν σε μία απλή κλίνη άλλης κλινικής προσαρτήσουμε έναν αναπνευστήρα και ένα μόνιτορ μετατρέπεται σε κλίνη ΜΕΘ» και ότι όλες οι κλίνες που «βαφτίστηκαν» ΜΕΘ «πληρούν όλες τις προδιαγραφές»...

Διερωτάται κανείς: Γιατί τις θέλουμε τις ΜΕΘ τότε; Ας τις καταργήσουμε! Να μοιράσουμε τα μηχανήματα και να νοσηλεύει κάθε κλινική τους διασωληνωμένους ασθενείς της!

Προδιαγραφές που δεν χωράνε στη λογική «κόστους - όφελους»

Η Μονάδα Εντατικής Θεραπείας απαρτίζεται από ένα σύνολο υλικοτεχνικών υποδομών (όχι μόνο μόνιτορ και αναπνευστήρες), που λειτουργούν σε χώρο με συγκεκριμένες προδιαγραφές ασφαλείας, από εξειδικευμένο και επαρκές προσωπικό, με στόχο τη συνεχή - αδιάκοπη παρακολούθηση του ασθενούς και την άμεση θεραπευτική παρέμβαση όταν είναι απαραίτητο.

Ο χώρος της ΜΕΘ, εκτός από συγκεκριμένες προδιαγραφές κλιματισμού, εξαερισμού κ.λπ., οφείλει να είναι επαρκής (περίπου 14 τ.μ. ανά κλίνη) και εργονομικά σχεδιασμένος, προκειμένου να τοποθετείται σωστά όλος ο απαραίτητος εξοπλισμός, και συγχρόνως να επιτρέπει να κινούνται απρόσκοπτα οι εργαζόμενοι. Είναι ζωτικής σημασίας ο εργαζόμενος στη ΜΕΘ να έχει εύκολη - γρήγορη πρόσβαση στον ασθενή και καθαρό οπτικό πεδίο, που να του επιτρέπει να παρακολουθεί και τον ίδιο τον ασθενή και τις ενδείξεις στις οθόνες των μηχανημάτων. Επίσης ο χώρος της ΜΕΘ πρέπει να είναι απομονωμένος, να μην επιτρέπει άμεση πρόσβαση σε τρίτους. Δυστυχώς αυτές οι προδιαγραφές δεν πληρούνται στο σύνολό τους ούτε στις ήδη υπάρχουσες μονάδες, πόσο μάλλον σε αυτές που δημιουργήθηκαν άρον άρον σε χώρους που δεν ήταν κατάλληλοι και χωρίς τον απαραίτητο σχεδιασμό.

Ο εξοπλισμός της ΜΕΘ αποτελείται από πλήθος μηχανημάτων, εξαρτημάτων και συσκευών που εξυπηρετούν διαφορετικές ανάγκες του διασωληνωμένου ασθενούς.

Δύο απλά παραδείγματα:

1. Αντλίες χορήγησης φαρμάκων επιτρέπουν τη χορήγηση ενδοφλέβιας αγωγής με απόλυτη ακρίβεια και ασφάλεια. Ο τρόπος χορήγησης της φαρμακευτικής αγωγής στη ΜΕΘ διαφέρει, υπάρχουν δε φαρμακευτικές ουσίες που είναι επισφαλές να χορηγούνται εκτός ΜΕΘ - είτε γιατί έχουν ειδικό τρόπο χορήγησης είτε γιατί απαιτείται διαρκής παρακολούθηση κατά τη χορήγησή τους - και γι' αυτό δεν χρησιμοποιούνται σε ασθενείς νοσηλευόμενους εκτός ΜΕΘ, ακόμα κι αν τις έχουν ανάγκη.

2. Μηχανήματα νεφρικής υποκατάστασης δίνουν τη δυνατότητα υποστήριξης των ασθενών με νεφρική βλάβη χωρίς ανάγκη μεταφοράς σε μονάδα τεχνητού νεφρού. Ο διασωληνωμένος ασθενής που παραμένει σε καταστολή επί μακρόν αναπτύσσει μέρα με τη μέρα σειρά παθολογικών καταστάσεων, π.χ. μυοπάθεια, οι οποίες χρήζουν επίσης εξειδικευμένης παρακολούθησης και φροντίδας. Κάθε μέρα που παραμένει ένας διασωληνωμένος ασθενής εκτός ΜΕΘ είναι εις βάρος του, καθώς μειώνονται κατά πολύ οι πιθανότητες επιβίωσής του.

Η «ψυχή» της ΜΕΘ είναι το προσωπικό της

Εξίσου σημαντική είναι η επάρκεια σε αναλώσιμα υλικά, και όχι να μετράμε γάντια, ποδιές μίας χρήσης κ.ά. με το κομμάτι, και να μας κατηγορούν και για αλόγιστη χρήση! Ισα ίσα, η «σπατάλη» θα έπρεπε να επιβάλλεται και να επιβραβεύεται! Οσα περισσότερα γάντια αλλάξεις, όσο περισσότερο αντισηπτικό χρησιμοποιήσεις, τόσο το καλύτερο για τον ασθενή σου!

Η «ψυχή» της ΜΕΘ όμως δεν είναι ούτε ο χώρος της, ούτε τα μηχανήματά της. Είναι το προσωπικό της! Ολα τα ανωτέρω οφείλουν να υπάρχουν προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα οι εργαζόμενοι στις ΜΕΘ να παρέχουν τις καλύτερες δυνατές υπηρεσίες Υγείας στους ασθενείς, με ασφάλεια και με ανθρώπινες συνθήκες.

Στη ΜΕΘ απασχολούνται γιατροί διαφόρων ειδικοτήτων, νοσηλευτές, νοσοκόμοι, φυσικοθεραπευτές, τραυματιοφορείς και πολλοί άλλοι. Ολοι τους πρέπει να είναι εξειδικευμένοι ή με εμπειρία στη διαχείριση του βαρέως πάσχοντος. Η αναλογία γιατρών ανά κλίνη είναι: 6 γιατροί για τις 6 πρώτες κλίνες και ένας γιατρός ανά 3 κλίνες επιπλέον των 6 (π.χ. για μία μονάδα 24 κλινών τουλάχιστον 12 γιατροί). Ο αριθμός αυτός είναι ο ελάχιστος προκειμένου να λειτουργήσει με ασφάλεια το τμήμα και αφορά αποκλειστικά εξειδικευμένους γιατρούς, δεν συμπεριλαμβάνονται οι εκπαιδευόμενοι. Η αντίστοιχη αναλογία για το νοσηλευτικό προσωπικό είναι μίνιμουμ 3 νοσηλευτές ανά ασθενή, ενώ ήδη σε άλλα κράτη η αναλογία αυτή έχει διευρυνθεί σε 4/1, 5/1 και παραπάνω σε ορισμένες περιπτώσεις. Δηλαδή σε μία ΜΕΘ 24 κλινών ελάχιστος αριθμός νοσηλευτών 72 (αναλογία 3/1), χωρίς να συμπεριλαμβάνονται σ' αυτόν τον αριθμό εκπαιδευόμενοι, νοσοκόμοι και λοιπό βοηθητικό προσωπικό. Οι αναλογίες αυτές δεν υφίστανται στην Ελλάδα ούτε κατά διάνοια, ούτε στις ήδη υπάρχουσες ΜΕΘ, πόσο μάλλον στις νεοσύστατες βαφτισμένες «κλίνες ΜΕΘ»...

Θα ρωτήσει κανείς: Γιατί είναι απαραίτητο τόσο προσωπικό; Μήπως υπερβάλλουμε και είναι «πάρα πολλοί» και «αχρείαστοι», όπως είχαμε ακούσει άλλωστε να λέγεται στην προ πανδημίας εποχή; Η απάντηση είναι σαφής: Ο αριθμός αυτός είναι απολύτως απαραίτητος προκειμένου να εξασφαλιστούν η συνεχής - αδιάκοπη παρακολούθηση και φροντίδα των ασθενών και η άμεση θεραπευτική παρέμβαση 24 ώρες το 24ωρο, 7 μέρες τη βδομάδα. Αυτό είναι εξάλλου το βασικότερο στοιχείο που διαφοροποιεί τη ΜΕΘ από τις υπόλοιπες κλινικές, η διαρκής παρακολούθηση.

Λιγότεροι νοσηλευτές και γιατροί σημαίνει περισσότερες λοιμώξεις

Ενας άλλος σημαντικός λόγος που πρέπει να υπάρχει επάρκεια προσωπικού είναι ο έλεγχος των νοσοκομειακών λοιμώξεων. Εχει αποδειχθεί ότι παρά τα προστατευτικά μέτρα, τα ανθεκτικά μικρόβια που αποικίζουν τους ασθενείς των ΜΕΘ είναι ιδιαίτερα μεταδοτικά και ο καλύτερος τρόπος αναχαίτισής τους είναι η μεγαλύτερη αναλογία νοσηλευτών ανά ασθενή. Δηλαδή, αν ένας νοσηλευτής φροντίζει στη βάρδιά του 3 ασθενείς, έχει μεγαλύτερη πιθανότητα μετάδοσης μικροβίων μεταξύ των ασθενών αυτών σε σχέση με το να φρόντιζε 2 ή 1, παρά τη λήψη όλων των προστατευτικών μέτρων. Και ποια είναι τα μέτρα αυτά: Γάντια, ποδιές μίας χρήσης, αντισηπτικά κ.ά., εκπαίδευση για τη σωστή περιποίηση των ασθενών και επαρκής χώρος.

Δεν μπορούμε να μιλάμε για έλεγχο λοιμώξεων στις ΜΕΘ και κατ' επέκταση για μείωση της θνητότητας που αυτές προκαλούν, όταν υπάρχουν μονάδες στις οποίες νοσηλευτής περιποιείται έναν ασθενή και η πλάτη του ακουμπάει στο κρεβάτι του διπλανού ασθενούς... 'Η να μην έχει χώρο να τοποθετήσει τα απαραίτητα, με αποτέλεσμα αυτά να καταλήγουν πάνω στο κρεβάτι...

Η προπαγάνδα ότι είναι ασφαλής και επαρκής η νοσηλεία διασωληνωμένων ασθενών εκτός ΜΕΘ επειδή τους παρέχουμε έναν αναπνευστήρα, ή ότι όλες οι κλίνες ΜΕΘ στην Ελλάδα πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις, είναι εγκληματική. Το σύστημα λειτουργεί βασισμένο πάνω στις πλάτες ανθρώπων που εργάζονται ανελλιπώς, χωρίς να τους παρέχονται τα απαραίτητα εφόδια, και έχουν φτάσει στα όριά τους! Για πόσο ακόμα;


Γεωργία ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ
Πνευμονολόγος - εντατικολόγος, επιμελήτρια Β', ΜΕΘ ΓΝ Νίκαιας

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ
Μπροστά στις εκλογές στους Συλλόγους ΔΕΠ

Ανάγκη αποφασιστικής ενίσχυσης των ψηφοδελτίων της ΔΗΠΑΚ

Eurokinissi

Την περίοδο αυτή είναι σε εξέλιξη εκλογοαπολογιστικές συνελεύσεις των Συλλόγων ΔΕΠ καθώς και οι εκλογές για την εκπροσώπηση των Συλλόγων στο πανελλαδικό συνέδριο της ΠΟΣΔΕΠ που θα διοργανωθεί από 17 έως 19 Δεκέμβρη.

Οι εκλογές αυτές διενεργούνται σε μία κρίσιμη συγκυρία για τη χώρα αλλά και για την Ανώτατη Εκπαίδευση. Είναι όμως και μια ευκαιρία να προβληματιστούμε για το τι έγινε τα τελευταία δύο χρόνια στον κλάδο, στο πανεπιστήμιο, στην κοινωνία.

Η κυβέρνηση, όπως έκλεισε άρον άρον τις σχολές χωρίς κανένα σχέδιο, έτσι τις άνοιξε, 3 εξάμηνα μετά, με ένα σχέδιο - παρωδία.

Στην αρχή απαξίωσε τη διά ζώσης εκπαίδευση και παρουσίασε την πανδημία ως ευκαιρία για τον εκσυγχρονισμό της εκπαιδευτικής διαδικασίας μέσω της «πλήρους μετάπτωσης στην εξ αποστάσεως». Η κυβέρνηση τώρα εμφανίζεται φανατική υπέρμαχός της και καταδικάζει, με το γνωστό αυταρχικό ύφος, κάθε προσπάθεια χρησιμοποίησης εργαλείων τηλεκπαίδευσης, ακόμα κι όταν είναι να καλύψουν αστοχίες και ελλείψεις που η ίδια και οι προκάτοχοί της προκάλεσαν.

Ενώ επί 18 μήνες αρνήθηκε να πάρει μέτρα για το άνοιγμα των σχολών, η κυβέρνηση έχει εδώ και δύο μήνες επιβάλει την επιστροφή σε μια «κανονικότητα» χωρίς ουσιαστικά μέτρα προστασίας, χωρίς πραγματική επιδημιολογική επιτήρηση, χωρίς να έχει γίνει ουσιαστικό έργο ούτε στην υποδομή ούτε στο προσωπικό ούτε καν στη φοιτητική μέριμνα που θα έπρεπε να είναι στο κέντρο κάθε σχεδίου επιδημιολογικής επιτήρησης και υγειονομικής φροντίδας σε περίοδο πανδημίας. Βροχή έρχονται οι καταγγελίες από όλα τα πανεπιστήμια της χώρας για τις αίθουσες και τα εργαστήρια που είναι στην ίδια ή και χειρότερη κατάσταση από πριν, για τα κενά και τις ανάγκες που δημιούργησε η πανδημία κι ήρθαν να προστεθούν στις «πάγιες και διαρκείς» ελλείψεις, για τα προβλήματα στα μαθήματα, στην καθαριότητα, στις μετακινήσεις.

Δύο χρόνια σχεδόν δεν στάθηκαν αρκετά για να γίνουν προσλήψεις ΔΕΠ, ΕΔΙΠ, ΕΤΕΠ, διοικητικού προσωπικού. Να ανευρεθούν νέοι χώροι για αραίωση των φοιτητών. Να στηθούν μονάδες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας μέσα στα πανεπιστήμια. Να επισκευαστούν τα ταλαιπωρημένα κτίρια και να εξοπλιστούν κατάλληλα για να λειτουργήσουν με ασφάλεια σε συνθήκες πανδημίας.

Εγιναν όμως πολλά άλλα...

Ψηφίστηκε ο νόμος Κεραμέως - Χρυσοχοΐδη που επιχείρησε να εγκαταστήσει την Πανεπιστημιακή Αστυνομία στις σχολές και να καταπνίξει κάθε φωνή αντίθετη στις προτεραιότητες του Πανεπιστημίου ΑΕ που χτίζουν νόμο τον νόμο οι κυβερνήσεις τις τελευταίες δύο δεκαετίες, που εισήγαγε την Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής για να «τρέξουν» οι αντιεκπαιδευτικές αναδιαρθρώσεις και στην Ανώτατη Εκπαίδευση, να ενταθεί η κατηγοριοποίηση μεταξύ των πανεπιστημίων της χώρας και να χαρίσει σε ιδιωτικές δομές Εκπαίδευσης μια δεξαμενή πελατών. Δομές που πρώτα τις προίκισε με πτυχία που βάφτισε ισότιμα με αυτά των δημόσιων πανεπιστημίων.

Ψηφίστηκε ο νόμος Χατζηδάκη που διαλύει ό,τι άφησαν όρθιο οι προηγούμενοι στις εργασιακές σχέσεις, στο ωράριο, στη σχέση χρόνου εργασίας και μισθού, στην προστασία των εργαζομένων από την αυθαιρεσία των εργοδοτών, στο δικαίωμα των εργαζομένων στη συλλογική δράση, στο ιερό δικαίωμα στην απεργία. Με πρόσχημα την πανδημία, θεσμοθετήθηκε η τηλεργασία, που καταπατά κάθε έννοια διευθέτησης του χρόνου εργασίας, διαλύει τα όρια του προσωπικού χώρου και χρόνου, καθιστά ατομική ευθύνη ακόμα και τις συνθήκες εργασίας.

Βρέθηκαν δισεκατομμύρια ευρώ για ΝΑΤΟικούς εξοπλισμούς κι εκατοντάδες εκατομμύρια για την ενίσχυση επιχειρηματικών κολοσσών, ανανεώθηκε η Συμφωνία για τις αμερικανικές βάσεις, παραδόθηκαν βουνά και νησιά στην «πράσινη» ανάπτυξη, που διέθετε ΜΑΤ για την περιφρούρησή της αλλά όχι πυροσβέστες για τις πυρκαγιές που ρήμαξαν ολόκληρες περιοχές.

Και η ΠΟΣΔΕΠ; Απέναντι σε αυτές τις εξελίξεις η διοίκηση της ΠΟΣΔΕΠ και οι παρατάξεις της πλειοψηφίας την έχουν μετατρέψει επί της ουσίας σε κυβερνητικό παράρτημα. Για τα οξυμένα μισθολογικά, συνταξιοδοτικά, ασφαλιστικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η πλειοψηφία του κλάδου δεν υπάρχει ούτε διεκδικητικό πλαίσιο ούτε κατεύθυνση οργάνωσης του κλάδου μας για τη διεκδίκηση της επίλυσής τους. Οσο δε για τις μεγάλες αρνητικές αλλαγές στα ΑΕΙ που νομοθετούνται είτε κυοφορούνται «αθόρυβα» σε κάθε τμήμα και σχολή... μάλλον σε πορεία δημιουργικής εφαρμογής κινείται η πλειοψηφία της ΠΟΣΔΕΠ.

Το χρέος μας ως ΔΕΠ απέναντι στη νέα γενιά

Οι επικείμενες εκλογές στην ΠΟΣΔΕΠ και στους Συλλόγους ΔΕΠ είναι μια ευκαιρία καθεμιά και καθένας από μας να προβληματιστεί για το παρόν και το μέλλον της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, για το πώς μπορεί να συμβάλει στην αναχαίτιση πολιτικών και πρακτικών που αποδομούν ό,τι έχει απομείνει από το δημόσιο πανεπιστήμιο, να διεκδικήσει ουσιαστική βελτίωση των συνθηκών στις οποίες εργαζόμαστε, πραγματική αναβάθμιση του εκπαιδευτικού κι ερευνητικού έργου, σύνδεση με την κοινωνική πλειοψηφία κι όχι την ολιγαρχία της αγοράς.

Η δουλειά μας είναι γοητευτική γιατί μας επιτρέπει να μαθαίνουμε διαρκώς, να αναζητούμε, να οραματιζόμαστε, να εκπαιδεύουμε και να εμπνέουμε τα νιάτα της πατρίδας μας. Είναι όμως και πολύ απαιτητική και σύνθετη. Εκτός από το εκπαιδευτικό και ερευνητικό έργο, είμαστε επιφορτισμένοι με σημαντικό διοικητικό έργο, ενώ όλο και σημαντικότερο μέρος της προσπάθειάς μας κατευθύνεται στην ανεύρεση χρηματοδότησης. Διαπιστώνουμε με ανησυχία ότι το πανεπιστήμιο στο οποίο σπουδάσαμε δεν έχει σχέση με αυτό στο οποίο υπηρετούμε. Μας ανησυχούν τα κριτήρια με τα οποία δομείται ή αναθεωρείται ένα πρόγραμμα σπουδών, η αποσπασματικότητα των προσφερόμενων γνώσεων, το κυνήγι των δεξιοτήτων εις βάρος της υποδομής, η ιδεαλιστική προσέγγιση του κόσμου και οι αντιδραστικές θεωρίες που τη συνοδεύουν, η κυριαρχία της ζούγκλας της αγοράς ανάμεσα στα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, η αποτίμηση με όρους αγοράς έργων και ανθρώπων, ο εξοντωτικός ανταγωνισμός, η μυστικότητα, η μισαλλοδοξία. Αναρωτιόμαστε τι γνώσεις αλλά και τι παράδειγμα πρέπει να δώσουμε στους νέους και στις νέες μας, πώς θα τους μάθουμε να αντιμετωπίζουν με θάρρος, εντιμότητα κι ειλικρίνεια τη ζωή τους, την επιστήμη και το επάγγελμά τους.

Οσοι από μας αναγνωρίζουμε τις αγωνίες μας στα παραπάνω, ήρθε η ώρα να σκεφτούμε τι κρύβεται τελικά πίσω απ' όλα αυτά, να στοχεύσουμε τον πραγματικό αντίπαλο. Το σύστημα που θέλει πολλές κατηγορίες φοιτητών και μαθητών για να έχει να διαλέγει «ευέλικτους» εργαζόμενους... Που καλλιεργεί «ρευστές» συνειδήσεις για να αποδέχονται ως ατομική ευθύνη την αποτυχία και τη φτώχεια... Που στηρίζει κι επιδιώκει την κατηγοριοποίηση, την ανισότητα, την αλληλοεξόντωση γιατί με αυτόν τον τρόπο αναπαράγεται... Που θεωρεί την υπεράσπιση και προστασία της ανθρώπινης ζωής κόστος... Τον καπιταλισμό.

Συμμετέχουμε, στηρίζουμε τα ψηφοδέλτια της ΔΗΠΑΚ για να αλλάξουν οι αρνητικοί για τον κλάδο συσχετισμοί στην ΠΟΣΔΕΠ

Η ΔΗΠΑΚ έχει ανοιχτό μέτωπο με τη λογική των χαμηλών εκπαιδευτικών απαιτήσεων. Δεν είναι πολυτέλεια οι αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και ζωής. Είναι αναγκαιότητα. Είναι εφικτό.

Η ΔΗΠΑΚ είναι η μόνη δύναμη που αντιπαρατίθεται με το σύνολο της στρατηγικής του επιχειρηματικού πανεπιστημίου και όχι μόνο σε δευτερεύουσες πλευρές της. Εναντιώνεται στην εμπορευματοποίηση της Εκπαίδευσης, της Ερευνας, των ανθρώπων και των σχέσεών τους.

Η ΔΗΠΑΚ αγωνίζεται για τη διατήρηση του επιστημονικού χαρακτήρα προγραμμάτων σπουδών που να υπηρετούν πλήρως και ολοκληρωμένα το επιστημονικό αντικείμενο που θεραπεύουν καθώς και τη σύνδεσή τους με πλήρη εργασιακά δικαιώματα των αποφοίτων.

Η ΔΗΠΑΚ αντιτίθεται στη μερική αντικατάσταση του μόνιμου ΔΕΠ και στην κάλυψη των εκπαιδευτικών αναγκών από συμβασιούχους διδάσκοντες με ελαστικούς όρους εργασίας και διεκδικεί μόνιμες θέσεις εργασίας με πλήρη δικαιώματα.

Η ΔΗΠΑΚ, παρούσα στις διεκδικήσεις μελών ΔΕΠ, εργαζομένων και φοιτητών, παραμένει σταθερή στη στρατηγική της στόχευση που είναι ένα Δημόσιο Δωρεάν Πανεπιστήμιο για όλους, απαλλαγμένο από τη «μιζέρια» και τις δεσμεύσεις της επιχειρηματικής δραστηριότητας.

Η ενίσχυση της ΔΗΠΑΚ είναι σημαντική συμβολή για να τεθούν στο επίκεντρο οι πραγματικές ανάγκες της επιστήμης, της κοινωνίας, των ανθρώπων που «δεν βολεύονται με λιγότερο ουρανό» στα αμφιθέατρα και θέλουν να κοιτούν στα μάτια τους φοιτητές τους, ως συνοδοιπόρους στους αγώνες και στα μεγάλα γιατί της κάθε επιστήμης.

Η ενίσχυση των δυνάμεων της ΔΗΠΑΚ αποτελεί συμβολή στην πάλη για:

  • Αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης των ΑΕΙ και έκτακτα κονδύλια λόγω πανδημίας. Ουσιαστικά μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας. Ενίσχυση του ΕΣΥ.
  • Προσλήψεις μελών ΔΕΠ, εργαστηριακού και διοικητικού/τεχνικού προσωπικού.
  • Αξιοπρεπείς μισθούς - συντάξεις - εφάπαξ, αναπλήρωση των μέχρι τώρα απωλειών. Μέτρα αντιμετώπισης της ακρίβειας.
  • Να μην επιτραπεί η λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων υπό τη μορφή κολεγίων. Πλήρεις σπουδές με πλήρη επαγγελματικά δικαιώματα για πλήρεις αποδοχές.
  • Κατάργηση του αγοραίου νόμου για την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ). Κατάργηση του κατασταλτικού νόμου Κεραμέως - Χρυσοχοΐδη. Επαναφορά του πανεπιστημιακού ασύλου. Κατάργηση των αντιασφαλιστικών νόμων, όλων των νόμων που περιορίζουν το δικαίωμα στην απεργία και βάζουν εμπόδια στη λειτουργία των σωματείων.

Της
Αφροδίτης ΚΤΕΝΑ*
*Η Αφροδίτη Κτενά είναι καθηγήτρια πανεπιστημίου και μέλος του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ

Biennale Eclipse: Τι κρατάμε και τι να αφήσουμε

Φέτος πραγματοποιείται η 7η Biennale της Αθήνας. Η έκθεση έχει διάρκεια δύο μήνες και ολοκληρώνεται στις 28 Νοέμβρη. Η ίδια η διοργάνωση της Μπιενάλε, που διεξάγεται κάθε δύο χρόνια στην Αθήνα, γίνεται από μη κερδοσκοπικό οργανισμό, αποτελεί μια συνόψιση της πρότασης των βασικών φορέων του αστικού συστήματος για τον Πολιτισμό και αυτό που αποκαλείται, επίσημα πλέον, «πολιτιστική βιομηχανία». Οι συμμετέχοντες γεωγραφικά καλύπτουν όλο το φάσμα των καπιταλιστικών κρατών της Δύσης, με χαρακτηριστική την παρουσία ανερχόμενων καπιταλιστικών κρατών όπως κάποιων χωρών της Αφρικής. Αλλωστε, στο πλαίσιο της λεγόμενης «διεθνοποίησης» και διεύρυνσης της πολιτιστικής αγοράς, αυτές οι χώρες αποκτούν ιδιαίτερη σημασία ως πομποί και ταυτόχρονα αποδέκτες των πολιτιστικών εμπορευμάτων.

Με βάση το ίδιο το εισαγωγικό σημείωμα της έκθεσης, γίνεται φανερό ότι η χώρα μας φιλοδοξεί να διαδραματίσει έναν κομβικό ρόλο και στον Πολιτισμό και να αναβαθμίσει μέσω και αυτής της οδού τη γεωπολιτική και οικονομική της θέση, ως «σταυροδρόμι» όπου συναντιούνται διάφοροι δρόμοι εμπορίου. Ετσι, χαρακτηριστικά αναφέρεται: «Η ECLIPSE ασχολείται με τις κοινωνικές, πολιτικές και πνευματικές αλλαγές που συντελούνται σε παγκόσμιο επίπεδο αλλά και στην ίδια την Αθήνα, μια ανερχόμενη μητρόπολη που βρίσκεται στο σημείο συνάντησης της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής, τόσο γεωγραφικά όσο και ιστορικά».

Σκοπός της Μπιενάλε, όπως αναφέρεται στο παραπάνω κείμενο, είναι στην ουσία η εμπέδωση των βασικών αρχών ιδιαίτερα της μεταμοντέρνας προσέγγισης στην Τέχνη. Η σχετικοποίηση της πραγματικότητας, οι παράλληλες υποκειμενικές ερμηνείες, που τελικά διαλύουν την πρόσληψη του πραγματικού κόσμου, θέτουν εμπόδια στην προσέγγιση της αλήθειας και νομιμοποιούν την υποκειμενικότητα, είναι οι βασικοί άξονες της έκθεσης. Η λέξη «αφήγημα» είναι το κλειδί για την κατανόηση της κατεύθυνσης που υπηρετεί η Μπιενάλε. Ετσι, μέσω αυτού του χαρακτηριστικού όρου της αστικής ιδεολογίας, τίθεται το ερώτημα: Πόσο πραγματική είναι η πραγματικότητα όταν είναι ιδωμένη υπό το πρίσμα κάποιων αφηγήσεων που κυριαρχούν; Αλλος αντιπροσωπευτικός όρος που αξιοποιείται στο θεωρητικό πλαίσιο της έκθεσης είναι αυτός της «ρευστότητας». Οταν τα πάντα είναι ρευστά και ευμετάβλητα, όταν καμιά νομοτέλεια δεν μπορεί να ορίσει τα κοινωνικά φαινόμενα, τότε οποιαδήποτε ανθρώπινη δράση παραμένει ανερμάτιστη, είναι μάταια λοιπόν κάθε απόπειρα γνώσης και ερμηνείας του κόσμου. Αυτό άλλωστε αποτελεί σήμερα και μια από τις βασικές πτυχές της αστικής προπαγάνδας τόσο στην επιστήμη όσο και στην τέχνη.

Βασικές παρατηρήσεις για το περιεχόμενο της Μπιενάλε

Μία αναλυτική κριτική για όλα τα έργα δεν χωράει στο παρόν άρθρο. Εδώ μπορούμε να κάνουμε ορισμένες γενικές διαπιστώσεις από όσα ξεχωρίζουν:

Το πιο χαρακτηριστικό ίσως στοιχείο που εγκαινιάζει αυτή η Μπιενάλε είναι η ολοκληρωτική κυριαρχία της μεταφυσικής σκέψης, που επιβάλλεται κυριολεκτικά με διάφορες μορφές. Σταχυολογώντας κάποια από τα θέματα των επιμέρους εκθέσεων, αναφέρουμε τους εξής τίτλους: «Προφητείες, ξόρκια και απόκρυφες εξομολογήσεις», «Eclipse Almanac» (κάτι σαν προφητικό ημερολόγιο), «Future teller» (μάντης), είναι μόνο κάποιες ενδεικτικές θεματικές της Μπιενάλε, μέσω των οποίων καθίσταται σαφές ότι η αστική τέχνη όλο και απομακρύνεται από κάθε ορθολογική σκέψη, απομακρύνεται από την αντικειμενική της σχέση με την επιστήμη, απομακρύνεται τελικά από τον ρόλο της ως μορφής κοινωνικής συνείδησης που δίνει τη δυνατότητα γνώσης και αλλαγής του κόσμου. Η μεταφυσική και ο ιδεαλισμός κρύβονται πίσω από θεματικές ενότητες που συνοπτικά αφορούν ζητήματα με ιδιαίτερο αποδέκτη σήμερα τη νεολαία, όπως της «ταυτότητας», των έμφυλων σχέσεων, της σχέσης ανθρώπου - φύσης - βιοποικιλότητας, της σχέσης του ανθρώπου με ιστορικά γεγονότα, τον χαρακτήρα του μέλλοντος με τη μορφή του Διαστήματος, την παρουσίαση της τεχνολογίας ως καταφύγιου «αντίστασης» και παραγωγής νέων ιδεών. Ολα τα παραπάνω, ενταγμένα σε ένα γνωστό πλέον πλαίσιο της «δυστοπίας» του μεταμοντέρνου, του ατομικού δικαιωματισμού και των εναλλακτικών δήθεν προτάσεων για την εξέλιξη του παρόντος (καπιταλιστικού) συστήματος, χωρίς να θίγεται η εκμεταλλευτική ταξική ουσία του.

Εξίσου χαρακτηριστικό είναι το στοιχείο της κυριαρχίας των νέων μέσων, των «πολυμέσων», που εξοβελίζουν κάθε άλλο είδος εικαστικής έκφρασης. Κυριαρχούν το video art, οι εγκαταστάσεις, η digital art (ψηφιακή τέχνη). Το στοιχείο αυτό εντάσσεται στη γενική, στρατηγική κατεύθυνση της προώθησης του ψηφιακού πολιτισμού, στον οποίο δίνει προτεραιότητα και η κυβέρνηση της ΝΔ σήμερα, αλλά και όλα τα αστικά κόμματα εν γένει. Σημειώνουμε πως η κάθε νέα μορφή τέχνης αντικειμενικά μπορεί να ενσωματώνει εργαλεία και μέσα όπως η ψηφιακή τεχνολογία, ιδιαίτερα σήμερα που αυτά τα μέσα έχουν ευρεία εφαρμογή σε διάφορες πτυχές της ζωής και μεγάλη εξέλιξη στις δυνατότητες και στην πολυπλοκότητά τους. Ωστόσο, η σχεδόν αποκλειστική έμφαση σε αυτά τα μέσα στην Μπιενάλε δεν απαντά σε καμιά αντικειμενική εξέλιξη και τάση. Αντίθετα, υπηρετεί πιστά τον στόχο της περαιτέρω εμπορευματοποίησης του καλλιτεχνικού αντικειμένου, μέσω της δυνατότητας μαζικής αναπαραγωγής του, δίνοντας προβάδισμα παράλληλα στους επιχειρηματικούς ομίλους που εμπλέκονται με αυτόν τον τομέα και ήδη απολαμβάνουν μεγάλη κερδοφορία. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η αποκαλούμενη «ψηφιακή τέχνη» (χαρακτηριστικός ο όρος nft καλλιτεχνικά έργα - non fungible token/ συλλεκτικά crypto-έργα1) αποφέρει, τον τελευταίο ειδικά καιρό, αμύθητα κέρδη σε επιχειρηματικούς ομίλους του χώρου, αφού κάθε τέτοιο έργο μπορεί να πουληθεί και αρκετά εκατομμύρια ευρώ... Φυσικά, όπως ωστόσο συμβαίνει και με την εξέλιξη συνολικότερα των μέσων παραγωγής, μέσω της ψηφιακής τέχνης το καλλιτεχνικό αντικείμενο όλο και περισσότερο απομακρύνεται από τον δημιουργό του, εγείροντας σοβαρά ζητήματα πνευματικών δικαιωμάτων, καθιστώντας το έργο ακόμα πιο εμπορεύσιμο και αξιοποιήσιμο από μεγάλες επιχειρήσεις στο πεδίο των Τεχνών.

Επιπλέον στοιχείο είναι το γεγονός ότι κάθε έργο συνοδεύεται από ένα σημείωμα για το θεωρητικό του υπόβαθρο, για το θέμα και το περιεχόμενό του, για την πρόθεση του καλλιτέχνη. Το σημείωμα αυτό δεν αποτελεί απλά μια επεξηγηματική προσέγγιση του καλλιτέχνη, με στόχο να βοηθηθεί η αντίληψη και κατανόηση του έργου. Αντίθετα, επιτείνει τελικά την απόσταση ανάμεσα στο τι βλέπουμε και στην πρόθεση του καλλιτέχνη για το τι σημαίνει αυτό που βλέπουμε. Ετσι, σε αρκετά έργα υπάρχει οριακή αυτοτέλεια ανάμεσα στα σημειώματα των καλλιτεχνών που περιγράφουν τις ιδέες τους, στα ίδια τα έργα και στο τι τελικά προσλαμβάνει ο θεατής. Στο πλαίσιο της υιοθέτησης πολλαπλών ερμηνειών, υποκειμενικής πρόσληψης του έργου Τέχνης και τελικά της πραγματικότητας, που αποτελεί μια από τις βασικές αρχές της μεταμοντέρνας προσέγγισης, διαλύεται στο τέλος κάθε συνεκτικό περιεχόμενο. Ετσι, η προσέγγιση του καλλιτέχνη γίνεται απλά άλλη μια ερμηνεία ανάμεσα στις πολλές, διαφορετικές, υποκειμενικές προσλήψεις της τέχνης που παράγει.

Ορισμένα γενικά συμπεράσματα

Με βάση τα παραπάνω γεννιέται εύλογα το ερώτημα: Μήπως πρέπει να αναζητήσουμε το πρόβλημα της σχέσης μορφής - περιεχομένου των σύγχρονων έργων τέχνης στα ιδεολογικά - μεθοδολογικά προβλήματα που κυριαρχούν στις συνειδήσεις των καλλιτεχνών, που καλλιεργούνται σκοπίμως και εντόνως στον χώρο της Τέχνης; Το ερώτημα αυτό μεταθέτει σήμερα την ευθύνη για την κρίση της Τέχνης, που αντανακλά τελικά την κρίση του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος, στον ίδιο τον καλλιτέχνη. Παραβλέπει το γεγονός ότι ο καλλιτέχνης καλείται σήμερα να δημιουργήσει μέσα σε ένα ασφυκτικό πλαίσιο εμπορευματοποίησης της Τέχνης, στο οποίο αν αντισταθεί, απειλείται με εξοβελισμό και αφάνεια. Ωστόσο, μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η ευθύνη του καλλιτέχνη δεν αναιρείται, στο βαθμό που καλείται να διεκδικήσει και να παλέψει για μια άλλη Τέχνη. Την Τέχνη που θα εκφράζει και θα εξυψώνει το περιεχόμενο των κοινωνικών αναγκών του λαού. Με αυτόν τον τρόπο, ο καλλιτέχνης θα ανοίγει δρόμους για να εξασφαλίζονται οι προϋποθέσεις ώστε αυτή η καλλιτεχνική δημιουργία να εκφράζεται και σήμερα, να βρίσκει τον χώρο και τον τρόπο που θα τη στεγάσει.

Ενα δεύτερο συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι υπάρχει απομάκρυνση της σύγχρονης εικαστικής τέχνης από το ευρύ κοινό, στη θέση του οποίου μπαίνει ένα καλλιτεχνικό κοινό, ένα περιορισμένο και εξοικειωμένο κοινό με τέτοιες αναζητήσεις. Κατ' αυτόν τον τρόπο, ο ελιτισμός της τέχνης αποκλείει τον λαό, τον εργαζόμενο ως αποδέκτη και απευθύνεται σε ένα κλειστό, εκπαιδευμένο με τον ίδιο τρόπο και αντιλήψεις κοινό.

Η διέξοδος για μια πραγματικά κοινωνική Τέχνη

Το ερώτημα «από ποιον και για ποιον» έχει τη δική του, ιδιαίτερη αναφορά και στον τομέα της Τέχνης. Ο καπιταλισμός ιδιαίτερα σήμερα έχει να προσφέρει δύο εκδοχές, που ωστόσο αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος: Μια ελιτίστικη τέχνη που απευθύνεται και αφορά τον εαυτό της (η τέχνη για την τέχνη) ως προς το περιεχόμενο, αλλά που αυτό δεν αναιρεί ότι παραμένει - ακριβό συνήθως - εμπόρευμα, και μια μαζική τέχνη που αντιμετωπίζει το κοινό ως πελάτη και το έργο τέχνης ως μαζικά προσβάσιμο προϊόν προς πώληση και ως μέσο μαζικής ενσωμάτωσης στην κυρίαρχη αστική ιδεολογία. Αντ' αυτού, το περιεχόμενο της πραγματικά κοινωνικής τέχνης δεν μπορεί παρά να εμπνέεται από τις σύγχρονες ανάγκες των ανθρώπων του μόχθου, να συμβάλλει στη διεύρυνση και στην αναβάθμισή τους, στην εκπλήρωσή τους. Αυτή η τέχνη δεν χωρά στα στεγανά της εμπορευματοποίησης, είναι εκ διαμέτρου αντίθετη με την ατομική ιδιοκτησία, καθιστά το έργο τέχνης κοινωνικό προϊόν. Αυτή η τέχνη, τέλος, προϋποθέτει έναν άλλον χαρακτήρα οικονομίας και εξουσίας, φιλολαϊκό και φιλεργατικό, και μόνο σε αυτό το πλαίσιο θα ανθίσει τελικά ένα νέο περιεχόμενο για το καλλιτεχνικό έργο, που θα συμπαρασύρει τη γέννηση νέων τρόπων έκφρασης, θα αναδείξει με δημιουργικότητα τη διαλεκτική σχέση ανάμεσα στο περιεχόμενο της τέχνης και στον τρόπο, στα μέσα που αυτό εκφέρεται.

Σημείωση:

1: Πρόκειται για καλλιτεχνικά αντικείμενα που πωλούνται μέσω πλατφορμών στο πεδίο του ηλεκτρονικού εμπορίου. Στην ουσία, ο υποψήφιος αγοραστής δεν αγοράζει το ίδιο το φυσικό αντικείμενο/περιουσιακό στοιχείο, αλλά το ηλεκτρονικό του σύμβολο, το οποίο αντιπροσωπεύει ένα κυρίως σπάνιο, συλλεκτικό εικαστικό αντικείμενο ή εν γένει, έργο τέχνης.


Κέλλυ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ - Μυρτώ ΠΕΤΑΣΗ
Μέλος του Τμήματος Πολιτισμού της ΚΕ του ΚΚΕ - Μέλος της Επιτροπής Πολιτισμού του ΚΣ της ΚΝΕ



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ