Στην εκδήλωση θα μιλήσει ο ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, Δημήτρης Κουτσούμπας.

Θα ακολουθήσει συναυλία με το μουσικό έργο του Θ. Μικρούτσικου «Καντάτα για τη Μακρόνησο», πάνω σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου.

Ο άγονος βράχος που δεσπόζει απέναντι από την εργατούπολη του Λαυρίου, λίγα χιλιόμετρα από την Αθήνα, λειτούργησε ως τόπος εκτοπισμού από το 1947 κι ενώ ήταν σε εξέλιξη η ένοπλη λαϊκή πάλη του ΔΣΕ, αρχικά για στρατεύσιμους που κρίνονταν «εθνικώς ύποπτοι». Αργότερα μεταφέρθηκαν από άλλα νησιά πολιτικοί εξόριστοι, σχηματίζοντας το μεγαλύτερο στρατόπεδο της περιόδου 1946-'49.

Στο «Μακρονήσι», που αστοί πολιτικοί χαρακτήριζαν «εθνικό αναμορφωτήριο», «εθνική κολυμβήθρα», «νέο Παρθενώνα» κ.λπ., συγκεντρώθηκαν χιλιάδες αγωνιστές της ΕΑΜικής Αντίστασης, αξιωματικοί του ΕΛΑΣ, μέλη και στελέχη του ΚΚΕ. Ο στόχος της αστικής τάξης ήταν σαφής: Να κάμψει την ηρωική πάλη του λαϊκού κινήματος και να χτυπήσει την πολιτική επιρροή του ΚΚΕ, στήνοντας το μηχανισμό απόσπασης δηλώσεων. Στο πλαίσιο αυτό, το κράτος ανέπτυξε πλήρως όλες τις μεθόδους βασανισμού και εξόντωσης, επινοώντας πλήθος μαρτυρίων για να λυγίσει τους αγωνιστές.

Σ' αυτό το νησί, όπου η πίστη στα ιδανικά της πάλης για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, για το σοσιαλισμό - κομμουνισμό, απέδειξε ότι γιγαντώνει την ανθρώπινη αντοχή, θα περπατήσουν την ερχόμενη Τρίτη όσοι θα συμμετάσχουν στην εκδήλωση.

Για να τιμηθούν οι χιλιάδες που έμειναν αλύγιστοι, αποτελώντας τον ηθικό θρίαμβο των κομμουνιστών και βάζοντας τη σφραγίδα τους για να αντέξουν και οι κατοπινές γενιές και να κρατήσουν ψηλά τη σημαία της πάλης. Θα τιμηθούν οι χιλιάδες που με τη στάση τους τσαλάκωσαν τα εκτελεστικά αποσπάσματα, αποδεικνύοντας ότι ο ηρωισμός που πηγάζει από την πεποίθηση ότι ο καπιταλισμός μπορεί να ανατραπεί και η εργατική τάξη θα ζήσει καλύτερες μέρες όταν βάλει στην άκρη τους εκμεταλλευτές της, είναι ανεξάντλητος.

Με την εκδήλωση αυτή στο «θανατονήσι», όπως έμεινε να χαρακτηρίζεται, τα μέλη και οι φίλοι του ΚΚΕ και της ΚΝΕ αναδεικνύουν και τη σημαντική διεκδίκηση η Μακρόνησος να προστατευτεί και να αναδειχθεί ως πραγματικός ιστορικός τόπος, να γίνει εύκολα προσβάσιμη στο λαό και τη νεολαία.

Παρόλο που η Μακρόνησος είναι χαρακτηρισμένη ως ιστορικός τόπος, τα κτίρια του νησιού που στέγασαν τις ανείπωτες θυσίες του λαού μας σαπίζουν χτυπημένα από την αλμύρα και τους θυελλώδεις ανέμους. Δεν είναι, επίσης, λίγες οι φορές στο πρόσφατο παρελθόν που ο «Ριζοσπάστης» έχει αποκαλύψει τις στοχεύσεις των κυβερνήσεων και των τοπικών αρχών για εκμετάλλευση του νησιού και παράδοσή του στην επιχειρηματική δράση (ενεργειακές υποδομές κ.λπ.).

Ανάμεσα στις διεκδικήσεις είναι να διαμορφωθεί κατάλληλο λιμάνι ώστε να συνδεθεί γραμμή πλοίου και να γίνει το νησί εύκολα επισκέψιμο. Επίσης, να συντηρηθούν τα κτίσματα, που περιλαμβάνουν και θέατρο, τα οποία φτιάχτηκαν από τους ίδιους τους αγωνιστές που εξορίστηκαν εκεί.

Η μελέτη της ιστορίας των αγώνων της εργατικής τάξης, του μεγαλείου της πάλης της με μπροστάρη το ΚΚΕ εμπνέει, δίνει κουράγιο και εξοπλίζει με πολύτιμα διδάγματα για τις μεγάλες μάχες που έρχονται. Ειδικά για τις σημερινές γενιές, τη νεολαία που μεγαλώνει στις συνθήκες της αντεπανάστασης και του σαρώματος λαϊκών κατακτήσεων δεκαετιών, η μαζική συμμετοχή σε πρωτοβουλίες σαν κι αυτή, εκτός από εκδήλωση τιμής και μνήμης, αποτελεί και δέσμευση: «Συνεχίζουμε!»

Η αναχώρηση για τη Μακρόνησο θα γίνει από το Λαύριο στις 17.00.

Δηλώσεις συμμετοχής στο τηλέφωνο 210.5282.523 και στις Οργανώσεις του ΚΚΕ και της ΚΝΕ.

Η μεταφορά θα γίνει με πούλμαν μέχρι το Λαύριο και από εκεί με πλοίο στη Μακρόνησο. Η συμμετοχή είναι 10 ευρώ το άτομο, μαζί με την επιστροφή.

Πούλμαν θα αναχωρήσουν στις 3 μ.μ. από:

-- Αθήνα (πλ. Μεταξουργείου)

-- Πέραμα (Λ. Ειρήνης 73), με στάση στο Κερατσίνι

-- Νίκαια (Περιβολάκι), με στάση στον Κορυδαλλό

-- Πειραιά (Πλ. Κοραή)

Στο σημερινό 4σέλιδο «Κομματική Ζωή και Δράση» μπορείτε να διαβάσετε τα εξής:

• Επίσκεψη - εκδήλωση στη Μακρόνησο: Την Τρίτη 6 Σεπτέμβρη θα πραγματοποιεί η εκδήλωση της ΚΟ Αττικής του ΚΚΕ και της ΟΠ Αττικής της ΚΝΕ προς τιμήν των χιλιάδων κομμουνιστών και αγωνιστών του λαϊκού κινήματος που εξορίστηκαν στο «ελληνικό Νταχάου»
• Ανταποκρίσεις και ρεπορτάζ από εκδηλώσεις για τα 70 χρόνια του ΔΣΕ:

-- Στη Δίβρη Ηλείας, προς τιμήν της 3ης Μεραρχίας του ΔΣΕ

-- Στο Χάνι του Κουλουρά, από την ΤΕ Αρκαδίας του ΚΚΕ

-- Στο Επταχώρι Καστοριάς, προς τιμήν του Γιώργου Γιαννούλη, ηγετικού στελέχους του ΔΣΕ

«Ο Ντικ», «Ο Αλέξης», «Οι Γερόντοι», «Φεγγάρι», «Χρέος», «Χρόνος» είναι τα τραγούδια που θα ακουστούν και περιλαμβάνονται στο δίσκο «Καντάτα για τη Μακρόνησο - Σπουδή σε ποιήματα του Βλαδίμηρου Μαγιακόφσκι», που κυκλοφόρησε το 1976.

Τα ποιήματα αυτά γράφτηκαν τον Αύγουστο και το Σεπτέμβρη του 1949 στη Μακρόνησο, όπου ο Ρίτσος βρισκόταν ήδη εξόριστος από το Μάη του '49 κι ενώ είχε μεταφερθεί από το Κοντοπούλι της Λήμνου, που είχε αρχικά εξοριστεί. Τα ποιήματα κατάφεραν να φυλαχθούν με τη βοήθεια συνεξορίστων του ποιητή, που τα έθαψαν στο χώμα μέσα σε σφραγισμένα μπουκάλια. Από εκεί τα διέσωσε ο Μάνος Κατράκης, παίρνοντάς τα μαζί του όταν μεταφέρθηκε τον Ιούλη του 1950 στον Αη Στράτη.

Στον «Ριζοσπάστη» μίλησε ο συνθέτης Θάνος Μικρούτσικος για το πώς έγραψε τη μουσική για την «Καντάτα» και τι σημαίνει γι' αυτόν το συγκεκριμένο έργο:

«Οι νέες γενιές πρέπει να μαθαίνουν την ιστορία του τόπου μας, αν θέλουν να αλλάξουν τη μοίρα αυτού του τόπου. Το ΚΚΕ συνέβαλε καθοριστικά δημιουργώντας το ΕΑΜ και μαζί με την πλειοψηφία του ελληνικού λαού, το έπος της Εθνικής Αντίστασης ενάντια στους φασίστες κατακτητές και στα ντόπια στηρίγματά τους. Στη διάρκεια του Εμφυλίου, οι ελληνικές κυβερνήσεις που επικράτησαν με τη βοήθεια των Εγγλέζων και των Αμερικάνων, δημιούργησαν το κολαστήριο της Μακρονήσου. Χιλιάδες κομμουνιστές αλλά και αριστεροί, αλλά και δημοκράτες αγωνιστές, στάλθηκαν εκεί για να αναβαπτιστούν στην "Εθνική κολυμβήθρα". Μεταξύ αυτών ο μεγαλύτερος Ελληνας ποιητής, ο Γιάννης Ρίτσος, που μ' έξοχο ποιητικό λόγο αποτύπωσε τη βαρβαρότητα του καθεστώτος, αλλά ταυτοχρόνως και τον ηρωισμό των αγωνιστών της Μακρονήσου.

Το κείμενό του ο "Πέτρινος Χρόνος" ήταν για μένα γροθιά στο στομάχι. Το διάβαζα καθημερινά και δεν μπορούσα να κλείσω μάτι. Ημουν τότε 27 χρονών και το μόνο που ήθελα ήταν να βρω τον μουσικό τρόπο να εκφράσω τον τρόμο του στρατοπέδου, τις άγριες νύχτες, τους σκοτωμένους, τη δύση στα ξυρισμένα κεφάλια των εξόριστων, την δίψα 12 ωρών από πέτρα και ήλιο, τη συντροφικότητα των φυλακισμένων, τη μοναξιά την αποτυπωμένη στα ηλεκτρικά φώτα του Λαυρίου, τις άγριες φωνές των φρουρών. ΑΛΤ!

Εγραψα το έργο σχεδόν μονορούφι. Προσπάθησα να ενώσω δυο μουσικούς κόσμους. Αυτόν της σύγχρονης μουσικής με έγχορδα, δυο πιάνα και 18 ηθοποιούς και αυτόν του τραγουδιού με τη μοναδική - ιέρεια αρχαίας τραγωδίας - Μαρία Δημητριάδη και ένα μικρό γκρουπ μουσικών.

Πρώτος ακροατής του έργου μετά την ολοκλήρωσή του στο στούντιο, ο Γιάννης Ρίτσος. Οσα χρόνια κι αν περάσουν, θα θυμάμαι πάντα με συγκίνηση την ακρόαση αυτή. Οσο διαρκούσε η ακρόαση ο Ρίτσος δεν μιλούσε διόλου. Μου κρατούσε το χέρι κι έμεινε αμίλητος μετά το τέλος του έργου. Με φίλησε στο μέτωπο κι άναψε τσιγάρο. Οταν έφυγα από το σπίτι του - δεν ντρέπομαι να το πω - έβαλα τα κλάματα».

Το μνημείο στο σημείο όπου δολοφονήθηκε ο Γ. Αρχοντας

Ομιλητής στην εκδήλωση ήταν ο Νίκος Κουτουμάνος, Γραμματέας της ΕΠ Πελοποννήσου του ΚΚΕ, ενώ στο πλαίσιό της έγιναν τα αποκαλυπτήρια μνημείου για τους Ιωάννη Αρχοντα (Τασόγιαννη) και Ιωάννη Σάγκα (Νικηταρά), καθώς και για τους εκτελεσμένους με αποφάσεις εκτάκτου στρατοδικείου Ηλία Κων. Αναγνωστάκο, Ιωάννη Βασ. Γιάνναρη, Ιωάννη Γρηγ. Γρηγορίου, Ευάγγελο Παν. Ευαγγέλου, Καίτη Χαρ. Κόλια, Ηλία Νικ. Σταθόπουλο ή Γεωργίτση και Ιωάννη Τσαβλή (Μπαρουτόγιαννη).

Τιμήθηκαν, επίσης, οι μαχητές του ΔΣΕ από τη Β. Κυνουρία που έδωσαν τη ζωή τους στην τρίχρονη εποποιία 1946 - 1949.

Για τον Γιάννη Αρχοντα, τέλος, έγιναν αποκαλυπτήρια τιμητικής πλάκας και στο σημείο που δολοφονήθηκε.

Στην ομιλία του ο Ν. Κουτουμάνος, αναφερόμενος στη δράση του ΔΣΕ στην περιοχή, είπε:

«Η ηρωική Νομαρχιακή Επιτροπή Λακωνίας που είχε στην ευθύνη της όλο αυτό το χώρο, από νωρίς, αμέσως μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, στο πλαίσιο της ενεργητικής Λαϊκής Αυτοάμυνας για την προστασία των αγωνιστών και για τη συντήρηση τόσο των Κομματικών Οργανώσεων όσο και των καταδιωκόμενων, οργάνωσε έτσι τη δουλειά της που να μην μπορεί ο αντίπαλος να διαλύσει τις Οργανώσεις, όπως έκανε σε όλους τους άλλους νομούς της Πελοποννήσου. Η πιο χαρακτηριστική ενέργεια είναι η επέμβαση ενάντια στον αρχηγό των Χιτών Λακωνίας (του γνωστού Κοντοβουνίσιου) και η εξολόθρευσή του το Γενάρη του '46. Αυτή η τακτική ήταν που έδωσε ψυχή στη συγκρότηση του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο στη συνέχεια.

Από την εκδήλωση στο Χάνι του Κουλουρά

Στο Βόρειο Πάρνωνα επικεφαλής της Ομάδας ορίστηκε ο δικηγόρος Νίκος Λάτσης, αρχικά με 15 αγωνιστές, στο Νότιο Πάρνωνα ο Μανώλης Σταθάκης, μόνιμος αξιωματικός του αστικού στρατού, ενώ παράλληλα συγκροτούνταν και δρούσαν και άλλες ομάδες στην περιοχή, όπως του Σαρρήγιαννη στην περιοχή της Κυνουρίας από το Μάρτη του '46, που αργότερα ανέλαβε διοικητής της 22ης Ταξιαρχίας του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο.

Σε αυτήν την πρώτη φάση ανάπτυξης του επαναστατικού κινήματος στην Πελοπόννησο, το πρώτο μέλημα ήταν αυτό της προστασίας των αγωνιστών. Ετσι, από το Μάρτη του '46 έχουμε το πρώτο χτύπημα στο Σταθμό Χωροφυλακής στο Αστρος, πριν ακόμα και από τις εκλογές που έγιναν στις 30 Μάρτη.

Στη συνέχεια, από το καλοκαίρι του '46, σε όλο τον ορεινό όγκο του Πάρνωνα έχουμε συνεχή χτυπήματα στρατιωτικών στόχων με στόχο να δημιουργείται ελεύθερη περιοχή δράσης, αλλά και για να συγκεντρωθεί ο απαραίτητος οπλισμός για τον εξοπλισμό των ανταρτών, που ο αριθμός τους αυξανόταν γοργά.

Μέχρι το τέλος του 1946 στην ευρύτερη περιοχή του Πάρνωνα είχαν γίνει οι παρακάτω μάχες:

-- Στις 2 Αυγούστου, στα Νιάτα, χτυπήθηκε το περιοδεύον Στρατολογικό Συμβούλιο.

Στις 27 Αυγούστου, στον Αγιο Πέτρο και στους Αγριάνους, χτυπήθηκαν οι Σταθμοί Χωροφυλακής.

Στις 28 Αυγούστου, στα Τζίτζινα, χτυπήθηκε ο Σταθμός Χωροφυλακής.

Στις 2 και στις 22 Σεπτέμβρη, στην Αράχοβα, στήθηκαν ενέδρες ενάντια στον Παυλάκο και στη Χωροφυλακή, αντίστοιχα.

Στις 6 Σεπτέμβρη, στην Καστάνιτσα, στο Σταθμό Χωροφυλακής.

Και αντίστοιχα:

Στις 9 Οκτώβρη στη Βαμβακού, στις 10 Οκτώβρη στο Βρονταμά, στις 23 Νοέμβρη στο Βασαρά, στις 3 Δεκέμβρη στο Παληοχώρι, στις 10 Δεκέμβρη στα Χρύσαφα, στις 13 Δεκέμβρη στα Βέροια.

Ενώ από το καλοκαίρι του 1946 συγκροτούνται ομάδες σε Πάρνωνα, Ταΰγετο και Μαίναλο, που καθοδηγούνται από το Γραφείο Περιοχής Πελοποννήσου, στο τέλος του 1946 ο συνολικός αριθμός των ανταρτών φτάνει τους 265, εκ των οποίων οι 160 στον Πάρνωνα, και ο Δημοκρατικός Στρατός αναδιοργανώνεται σε συγκροτήματα.

Η διοίκηση του 1ου Συγκροτήματος Πάρνωνα αποτελούνταν από τους Θόδωρο Πρεκεζέ, Λυκούργο Γιαννούκο και Γιάννη Φούρκα και διμοιρίτες τον Λεωνίδα Κωνστανταράκο, τον Τάκη Γεωργόπουλο και τον Γιώργο Πρεκεζέ.

Στα τέλη Ιούνη του '47, τη διοίκηση του Δημοκρατικού Στρατού Πελοποννήσου αναλαμβάνει το Αρχηγείο Πελοποννήσου με στρατιωτικό διοικητή τον Κώστα Μπασακίδη, Πολιτικό Επίτροπο τον Βαγγέλη Ρογκάκο και καπετάνιο τον Ηλία Γιαννούκο.

Στη δεύτερη φάση ανάπτυξης του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο, από το Νοέμβρη του 1947 μέχρι τον Αύγουστο του '48 που συγκροτείται η ηρωική 3η Μεραρχία, ο ΔΣΕ έχει πλέον παντού συγκροτήματα. Οι Παρνωνίτες αντάρτες, με στελέχη της Νομαρχιακής Επιτροπής Λακωνίας πρωτίστως, αλλά και Ταϋγέτιοι αντάρτες, ήταν αυτοί που ανέλαβαν να επανδρώσουν τόσο το συγκρότημα Μαινάλου, όσο και τα συγκροτήματα Αργολιδοκορινθίας και Αχαιοήλιδας.

Στα τέλη του Νοέμβρη, οι διοικήσεις γίνονται διμελείς και το συγκρότημα Πάρνωνα έχει στρατιωτικό διοικητή τον Πρεκεζέ και καπετάνιο τον Ατζακλή.

(...)

Από τα μέσα της άνοιξης του 1948, έπειτα από αλλεπάλληλες ήττες του, ο κυβερνητικός στρατός έχασε οριστικά την πρωτοβουλία των κινήσεων και αναγκάστηκε να οχυρωθεί σε 36 αλληλοϋποστηριζόμενες βάσεις του, κυρίως σε αστικά κέντρα, περιοριζόμενος σε αμυντική τακτική».

Για τους τιμώμενους αγωνιστές και ειδικά για τους Γιάννη Αρχοντα και Γιάννη Σάγκα, ο Ν. Κουτουμάνος σημείωσε:

«Τιμάμε τον Γιάννη Αρχοντα (ή Τασόγιαννη) από τα Χαντάκια Κυνουρίας, επικεφαλής του ΕΑΜ στην Κυνουρία, με σημαντική συμβολή στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων της περιοχής, αφού πρωτοστάτησε στην κατασκευή μιας σειράς έργων, όπως του σχολείου και της μεταφοράς πόσιμου νερού. Πρωτοστάτησε, επίσης, στο να δοθούν σε φτωχούς αγρότες της περιοχής κτήματα που δεν είχαν μοιραστεί. Το 1945, πήγε εξορία στην Αλόννησο και στη συνέχεια, μετά την αποφυλάκισή του, σύμφωνα με μαρτυρίες, φαίνεται να είχε ενεργό μέρος στις επαφές με μέλη και στελέχη του Κέντρου Πληροφοριών (Μουτζούρης Κων/νος, από τα Βέρβενα, υπεύθυνος του Κέντρου Πληροφοριών της Κυνουρίας, Σταυρόπουλος Μπάμπης, από Αγιωργίτικα, Καρτσούνης Μήτσος, από Μαυρίκι, Καλαντζής Βαγγέλης, από Στόλο).

Ο Γ. Αρχοντας δολοφονήθηκε στις 22/3/1949 από απόσπασμα χωροφυλάκων και ΧιτοΜΑΥδων που του έκοψαν και περιέφεραν το κεφάλι του. Αυτό ήταν το μένος των κρατικών και παρακρατικών μηχανισμών του αστικού κράτους για τους πρωτοπόρους της οικοδόμησης της νέας κοινωνίας. Αυτή η ανωτερότητα της διοικητικής - κυβερνητικής πλευράς της λαϊκής εξουσίας, όπως "φωτογραφήθηκε" στο πρόσωπο αυτού του αγωνιστή, μπορούσε να δικαιολογήσει και το μίσος των αντιπάλων, που έφτασε στο σημείο να κόψουν το κεφάλι του Γιάννη Αρχοντα.

Τιμάμε, επίσης, τον Σάγκα Γιάννη του Γεωργίου (ή Νικηταρά) από τα Δολιανά, διοικητή λόχου του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ, που σκοτώθηκε στις 14 Δεκέμβρη 1947 στη νικηφόρα μάχη ενάντια στη συμμορία Παπαγεωργίου στη Λυρκεία Αργολίδας. Ο Γιάννης Σάγκας, που πήρε μέρος στη μάχη ενάντια στο Αστυνομικό Τμήμα, σκοτώθηκε με ριπή όπλου σχεδόν εξ επαφής κατά την έφοδο στο κτίριο. Μετά την αποχώρηση των δυνάμεων του ΔΣΕ λόγω των ενισχύσεων που έφτασαν από το στρατό, του έκοψαν το κεφάλι και το περιέφεραν για δύο μέρες στο Αργος».

Στιγμιότυπο της εκδήλωσης

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης έγιναν τα αποκαλυπτήρια αναμνηστικής πλάκας, αφιερωμένης στη Μεραρχία και το διοικητή της, Στέφανο Γκιουζέλη (υποστράτηγο, αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ), με ξεχωριστή αναφορά στη ζωή και τη δράση του. Αναφορά επίσης έγινε και στον Κώστα Κανελλόπουλο (αντισυνταγματάρχη, επιτελάρχη και διοικητή της Σχολής Αξιωματικών) που έπεσε ηρωικά στην ευρύτερη περιοχή. Από την προηγούμενη μέρα της εκδήλωσης λειτούργησε έκθεση φωτογραφικού υλικού για τον ΔΣΕ και τη δράση της 3ης Μεραρχίας, καθώς και έκθεση βιβλίου της «Σύγχρονης Εποχής».

Κεντρικός ομιλητής στην εκδήλωση ήταν ο Βίκτωρας Θωμόπουλος, μέλος του Γραφείου Περιοχής Δυτικής Ελλάδας του ΚΚΕ, ο οποίος αναφερόμενος στη δράση της ηρωικής 3ης Μεραρχίας του ΔΣΕ, σημείωσε:

«Η Ιστορία και η δράση του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο είναι τέτοια που διαπαιδαγωγεί, συγκινεί, συγκλονίζει την ψυχή του κάθε τίμιου ανθρώπου. Εκείνου που δεν φοβάται να αφήσει πίσω του τα ψέματα και τη λασπολογία της αστικής τάξης και των ανθρώπων της, εκείνου που δεν φοβάται να κοιτάξει την Ιστορία από τη σκοπιά των συμφερόντων της εργατικής τάξης και των σύμμαχων λαϊκών στρωμάτων.

Μετά την εκδήλωση ακολούθησε πορεία στη Δίβρη

Φόνοι, λεηλασίες, βιασμοί νεαρών κοριτσιών και γυναικών, βασανιστήρια, ακρωτηριασμοί, τρομοκρατία. Αυτοί ήταν οι "εθνικόφρονες", οι χιτοσυμμορίτες, οι χωροφύλακες, ο στρατός (επίσημος και μη) της αστικής τάξης.

Δεκαοκτώ χιλιάδες Μεσσήνιοι, άλλοι τόσοι Λάκωνες και 30.000 από την υπόλοιπη Πελοπόννησο έφυγαν στην Αθήνα για να σωθούν.

Αυτή ήταν η μοίρα που επιφύλασσε η αστική τάξη της χώρας στο ΚΚΕ, στο ΕΑΜικό λαϊκό κίνημα, όταν υπογραφόταν η Συμφωνία της Βάρκιζας.

Σε αυτή τη μετά τη Βάρκιζα περίοδο αξίζει να κρατήσουμε μια ιδιαίτερη πείρα του Κόμματος στην Πελοπόννησο. Από τη μία, η τακτική της παθητικής αντίστασης με ξύλα και ρόπαλα που ακολουθείται σχεδόν σε ολόκληρη την Πελοπόννησο, που οδήγησε σε εκτράχυνση των χιτοσυμμοριτών και τελικά στον κατακερματισμό των δυνάμεών μας. Από την άλλη, η σωστή επιθετική τακτική της ΝΕ Λακωνίας με Γραμματέα τον Βαγγέλη Ρογκάκο, μετέπειτα Γραμματέα του Γραφείου Περιοχής και Πολιτικό Επίτροπο της 3ης Μεραρχίας. Με την τακτική της, η ΝΕ Λακωνίας δεν επέτρεψε να διαλυθούν οι Οργανώσεις, κράτησε τα πολιτικά και στρατιωτικά στελέχη στη θέση τους και διασφάλισε πολύ καλύτερα τους όρους άμυνας και περιφρούρησης των κομμουνιστών και των ΕΑΜικών δυνάμεων συνολικά για να ξαναβγούν αντάρτες με τον ΔΣΕ.

Η αναμνηστική πλάκα για την 3η Μεραρχία

Γρήγορα οι δυνάμεις του ΔΣΕ κερδίζουν έδαφος. Τη 12-13 Φλεβάρη 1947 πραγματοποιείται η επιχείρηση της Σπάρτης, όταν 150 περίπου αντάρτες επιτίθενται στις φυλακές, ενώ την ίδια ώρα άλλο αντάρτικο τμήμα πραγματοποιεί παραπλανητικές κρούσεις σε άλλα μέρη της πόλης. Απελευθερώνονται 240 κρατούμενοι από τους οποίους οι 170 προσχωρούν άμεσα στον ΔΣΕ. Με αυτή την υποδειγματική επιχείρηση (την οποία ο Νίκος Μπελογιάννης με άρθρο του χαρακτήριζε υπόδειγμα επίθεσης σε κατοικημένη περιοχή), δίνεται γερό πλήγμα στον αντίπαλο, με τεράστιο πολιτικό αντίκτυπο και ξεκινά το πύκνωμα των γραμμών του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο, που είναι για την περίοδο θέμα φλέγουσας προτεραιότητας.

Τέλη του 1947, ο ΔΣΕ έχει πλέον επεκταθεί σε ολόκληρη την Πελοπόννησο, διαθέτει πέντε συγκροτήματα.

Το Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου, συλλαμβάνεται, καταδικάζεται σε θάνατο και τουφεκίζεται η δασκάλα Αθηνά Μπενέκου, μέλος του ΓΠ Πελοποννήσου του ΚΚΕ.

Ολόκληρο το 1947, ο ΔΣΕ αναπτύσσει μεγάλης κλίμακας επιθετική δραστηριότητα. Οι επιτυχίες του σε σειρά μαχών εμψυχώνει τους λαϊκούς αγωνιστές και σπέρνει πανικό στην αστική τάξη και τις κυβερνητικές δυνάμεις, πολιτικούς στρατιωτικούς και παρακρατικούς. Παρά την αριθμητική υπεροχή και την υπεροπλία του αστικού στρατοπέδου, ο Δημοκρατικός Στρατός έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων και επεκτείνει τον έλεγχό του.

Στις 15 Γενάρη του 1948 καταφθάνει στον Ταΰγετο ολιγομελής ομάδα στρατιωτικών και πολιτικών στελεχών με επικεφαλής τον Στέφανο Γκιουζέλη, ο οποίος και αναλαμβάνει τη διοίκηση του Δημοκρατικού Στρατού. Ανασυγκροτείται το Γραφείο Περιοχής του Κόμματος με Γραμματέα τον Γκιουζέλη και μέλη τους Ρογκάκο, Κώνστα, Μουλόπουλο, Γιαννούκο, Κιαπέ και Αγγελάκο. Γίνονται αλλαγές στη δομή και τη σύνθεση του λαϊκού στρατού και το Νοέμβρη συγκροτείται η 3η Μεραρχία του ΔΣΕ, εδώ στην Δίβρη.

Το 1948, ο ΔΣΕ στην Πελοπόννησο κάνει εκατοντάδες επιθέσεις σε βάσεις του αστικού στρατού και σημειώνει σειρά μεγάλων στρατιωτικών επιτυχιών. Υποχρεώνει τον αστικό στρατό να εγκαταλείψει σταδιακά τις βάσεις του στην ύπαιθρο. Τη χρονιά αυτή, ο ΔΣΕ εδραιώνει την κυριαρχία του σε μια μεγάλη ελεύθερη περιοχή, όπου η ζωή κυλά μέσα σε ανεκτά πλαίσια και όπου λειτουργούν κοινοτικά συμβούλια, σχολεία και το Λαϊκό Διδασκαλείο Πελοποννήσου, λαϊκά δικαστήρια, λαϊκή πολιτοφυλακή, υπηρεσία πληροφοριών και επικοινωνιών, επιμελητεία.

Στην τελική φάση του τρίχρονου επικού αγώνα του ΔΣΕ, στην τελική αναμέτρηση με τον αντίπαλο, η 3η Μεραρχία μπήκε χωρίς να έχει λύσει το ζωτικό πρόβλημα του ανεφοδιασμού της σε οπλισμό και πυρομαχικά. Το γεγονός αυτό σφράγισε και την έκβαση του Εμφυλίου στην Πελοπόννησο. Οι ήρωες μαχητές του ΔΣΕ βρέθηκαν αντιμέτωποι με τις συντριπτικά υπέρτερες και υπέροπλες δυνάμεις του αστικού στρατοπέδου. Ενισχυμένες από τους Αμερικανούς επιτελείς, οι αστικές δυνάμεις εξαπέλυσαν ένα τεράστιο κύμα συλλήψεων και σοβαρά χτυπήματα στις Οργανώσεις του ΚΚΕ στις μεγάλες πόλεις. Στη συνέχεια, άρχισαν τις εκκαθαρίσεις του σχεδίου "Περιστερά", που συνάντησαν την αναπάντεχη γι' αυτούς σθεναρή αντίσταση του ΔΣΕ.

Οι δυνάμεις του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο ωστόσο καταστράφηκαν ολοσχερώς. Ο αστικός στρατός, η χωροφυλακή και οι παρακρατικοί κυνήγησαν τους άοπλους αντάρτες με σκοπό την ολοκληρωτική εξόντωση. Τέτοιο ήταν το μίσος για τον ΔΣΕ, τέτοιος ήταν ο φόβος που τράβηξε η αστική τάξη και μάλιστα σε μια περιοχή που θεωρούσαν για τα καλά δικιά τους. Οι ήρωες του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο έπεσαν στην εντιμότερη θυσία. Στον αγώνα που έσωσε την τιμή του Κόμματος και του λαού.

Δεν έχουν φτιαχτεί ποιήματα, έργα, τραγούδια που να στέκονται αντάξια αυτού του αθάνατου ηρωισμού των κομμουνιστών, των στελεχών, των ανταρτών και ανταρτισσών της 3ης Μεραρχίας του ΔΣΕ.

Εμείς σήμερα, μια γενιά που βλέπει τον κόσμο στη σκιά της αντεπανάστασης, της ανατροπής της ΕΣΣΔ και των υπόλοιπων σοσιαλιστικών χωρών, τιμάμε τα 70 χρόνια του ηρωικού ΔΣΕ.

Στα πρόσωπα του Στέφανου Γκιουζέλη, του Βαγγέλη Ρογκάκου, του Κώστα Κανελλόπουλου, τιμάμε το σύνολο της στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας του ΚΚΕ και του ΔΣΕ. Τιμάμε το σύνολο των αξιωματικών, διοικητών και πολιτικών επιτρόπων, όλων των στελεχών, των μαχητών και μαχητριών. Τιμάμε όλους όσους έδωσαν τις ζωές τους στο δίκαιο αγώνα του ΔΣΕ».

Ο Γιώργος Γιαννούλης

Παραθέτουμε σήμερα εκτενή αποσπάσματα από την ομιλία της Θεανώς Καπέτη στο Επταχώρι:

«Βαδίζοντας προς τη συμπλήρωση των 100 χρόνων ζωής του Κόμματός μας, και με αφορμή τα 70 χρόνια από την ίδρυση του ΔΣΕ το 1946, είμαστε εδώ σήμερα αντιπροσωπείες της ΚΟ Δυτικής Μακεδονίας του ΚΚΕ και της ΚΝΕ και της ΚΕ του ΚΚΕ για να τιμήσουμε το Επταχώρι και τα χωριά της περιοχής, τους ηρωικούς αγώνες των κατοίκων τους και τη μεγάλη τους προσφορά στην τρίχρονη αυτή εποποιία (...) Πιο ιδιαίτερα να τιμήσουμε τον Γιώργο Γιαννούλη, μια από τις βασικές μορφές της στρατιωτικής ηγεσίας του ΔΣΕ και του ΕΛΑΣ.

Να αποδώσουμε φόρο τιμής σε όλους τους αγωνιστές του χωριού σας που συσπειρώθηκαν στις γραμμές του ΔΣΕ και ιδιαίτερα αυτούς που έδωσαν τη ζωή τους, όπως ο Δημήτρης Κατσούκης, ο Αθανάσιος Τζιούκρας, ο Ανδρέας Κοτσιώνης, ο Δημήτριος Φέκας, ο Αργύρης Σερδένης, ο Θωμάς Τσιουμάνης, ο Κωνσταντίνος Λουλάκης, τα αδέλφια Γιαννούλα και Αθανάσιος Δόσας, ο Δημήτρης Λούδας, ο Αργύρης Τσιούμαρης, ο Ματθαίος Μπάζμπας, ο Αργύρης Μάνθος, ο Βασίλης Σιώμος, ο Ιωάννης Σερδένης, ο Αθανάσιος Τσιούμαρης, τα αδέλφια Χαρίκλεια και Γιώργος Γαλάνης, ο Κώστας Καρανάσιος».

Από την εκδήλωση στο Επταχώρι

Στις 14 Ιούνη 1948 ξεκίνησε στη Βόρεια Πίνδο, εδώ στα βουνά της περιοχής, η μεγάλη μάχη του Γράμμου, που έμελλε να κρατήσει σχεδόν 70 μέρες, έως τις 20 προς 21η Αυγούστου, οπότε και πραγματοποιήθηκε ο περίφημος ελιγμός των δυνάμεων του ΔΣΕ στο Βίτσι. Πρόκειται για το μεγαλύτερο σε διάρκεια και σκληρότερο πολεμικά γεγονός σε όλη τη διάρκεια της τρίχρονης αναμέτρησης (...) Επρόκειτο επί της ουσίας για μια μάχη μεταξύ Δαβίδ και Γολιάθ. Οι δυνάμεις του ΔΣ απαρτίζονταν από το Αρχηγείο Δυτικής Μακεδονίας (...) και από την 670 μονάδα όπου υπαγόταν και η 102η ταξιαρχία με διοικητή τον Γ. Γιαννούλη. Το άθροισμα των μάχιμων δυνάμεων ανερχόταν έτσι κοντά σε 7.000 μαχητές. Από την άλλη πλευρά, ο αστικός στρατός διέθετε 6 μεραρχίες πεζικού, ενώ το σύνολο των μάχιμων δυνάμεών του έφθανε τους 70.000 άνδρες.

Ο συσχετισμός δυνάμεων διαμορφώθηκε σε 1 προς 10 σε έμψυχο υλικό και 1 προς 50 στα μέσα. Σε ένα μέτωπο έκτασης μεγαλύτερο των 100 χιλιομέτρων αναλογούσαν, στην καλύτερη περίπτωση, 100 μαχητές για κάθε χιλιόμετρο. Αυτό ήταν και το καθοριστικό στο ρήγμα που πέτυχε ο κυβερνητικός στρατός στον Τάλιαρο, απέναντι από το Επταχώρι, για να προωθήσει τις θέσεις του και αφού είχε ήδη τροποποιηθεί το επιχειρησιακό του σχέδιο. Μετά από σκληρές συγκρούσεις μέρα και νύχτα με υπέρτερες δυνάμεις, αποφασίστηκε στις 18 Αυγούστου η αποχώρηση από το Γράμμο, που υλοποιήθηκε με τον ελιγμό στις 20 - 21 Αυγούστου από την περιοχή Φούσια - Μονόπυλο - Σλημνίτσα, οπότε και πέρασαν 8.000 άνδρες του ΔΣΕ στο Βίτσι.

Σ' αυτές ακριβώς τις συνθήκες, των σκληρών μαχών, τις ώρες του ελιγμού - και με βάση τους νόμους και τους κανόνες που ισχύουν στον πόλεμο - πάρθηκε και υλοποιήθηκε η άδικη απόφαση για τον Γιώργο Γιαννούλη. Στις 4 Σεπτέμβρη 1948 κοινοποιήθηκε στους αξιωματικούς και τους μαχητές του ΔΣΕ διαταγή με υπογραφή του Μάρκου Βαφειάδη, με την οποία γνωστοποιούνταν η εκτέλεση του Γιώργου Γιαννούλη».

Η ομιλήτρια αφού παρουσίασε τη σχετική διαταγή που βρίσκεται στο Αρχείο του ΚΚΕ, με την οποία το Γενικό Αρχηγείο ανακοίνωνε την απόφαση του στρατοδικείου που καταδίκασε τον Γιαννούλη για την απώλεια του Κάμενικ και της Μπάτρας, σημείωσε: «Η παραπάνω διαταγή είναι προβληματική και άδικη. Και επί της ουσίας, αλλά και για το λόγο ότι όταν κοινοποιήθηκε, ο Μάρκος Βαφειάδης δεν ήταν πια στρατηγός του ΔΣΕ, αφού με απόφαση του ΠΓ είχε κατά τα τέλη Αυγούστου σταλεί για θεραπεία στην Αλβανία και στη συνέχεια στη Μόσχα.

Στον Γιαννούλη είχε γίνει αυστηρή κριτική, όταν ο κυβερνητικός στρατός πήρε το Κάμενικ που υπερασπιζόταν η ταξιαρχία Γιαννούλη στις 3 Αυγούστου. Ο Νίκος Ζαχαριάδης, απαντώντας σε γράμμα που του έστειλε ο Γιαννούλης, του κάνει κάποιες υποδείξεις σε σχέση με τη μάχη αυτή καθεαυτή αναδεικνύοντας στη συγκεκριμένη στιγμή ότι το δικό του λάθος ήταν ότι έχασε την καθολική εποπτεία πάνω στη μονάδα του και του δίνει οδηγίες για το πώς μπορεί το ύψωμα να ξανακερδηθεί. Σ' αυτό το γράμμα ο Ν. Ζαχαριάδης αναφέρεται στο καλό όνομα που έχει ο Γιαννούλης ως πολεμιστής, ταυτόχρονα όμως λέει ότι τον μείωσαν κάποιες "παρεξηγήσεις" που δημιουργήθηκαν σε βάρος του. Γι' αυτό και βρέθηκε στην ταξιαρχία για να ξεδιαλύνουν αυτές οι παρεξηγήσεις.

Οι παρεξηγήσεις αυτές μάλλον αφορούσαν τις υποψίες που υπήρχαν ότι ο Γιαννούλης είχε επαφές με αστό πολιτικό παράγοντα της περιοχής της Καστοριάς και με τον Φίλιππο Δραγούμη, που τότε ήταν υπουργός των Στρατιωτικών. Η Ανακοίνωση του ΓΑ του ΔΣΕ που έκανε γνωστή την εκτέλεσή του δεν έκανε λόγο για ύποπτες επαφές και άλλα παρόμοια, ούτε η αιτιολογική απόφαση του Συμβουλίου Τιμής για την καθαίρεσή του από το βαθμό του Αντισυνταγματάρχη.

Η εκτέλεση του Γιώργου Γιαννούλη ήταν άδικη, παίρνοντας υπόψη και το αγωνιστικό του παρελθόν. Η υποψία για συνεργασία με τον ταξικό εχθρό, που έγινε στην πράξη άτυπη κατηγορία, ήταν αβάσιμη. Οταν το Γενάρη του '47 ο Δραγούμης ως υπουργός έστειλε εκπρόσωπό του στον Γιαννούλη για να τον εξαγοράσει και να εγκαταλείψει τον ΔΣΕ, εκείνος του έστειλε γράμμα που μάλιστα το δημοσιοποίησε την ίδια στιγμή. Εκεί απάντησε κατηγορηματικά και καθαρά. Ανάμεσα σε άλλα αναφέρει: "Σκεφτήκατε πολύ ταπεινά, σκεφτήκατε πολύ άτιμα, πολύ χυδαία, νομίζοντας πως με ταξίματα, πόστα και χρυσάφι και ανώτερες σπουδές στο εξωτερικό, θα μπορούσατε να εξαγοράσετε τη συνείδηση ενός τίμιου λαϊκού αγωνιστή, αληθινού πατριώτη και πιστού γιου της δημοκρατίας".

Η ΚΕ του Κόμματος, από τις αρχές της δεκαετίας του '50, ασχολήθηκε με την υπόθεση, συγκρότησε επιτροπές που εξέτασαν το θέμα ολοκληρωμένα. Το Νοέμβρη του 1957 δόθηκε στο ΠΓ το πόρισμα για τον σ. Γιαννούλη Γιώργη του Κώστα, το οποίο απέρριπτε όλες τις κατηγορίες εναντίον του, ενώ ακύρωνε και την απόφαση της καθαίρεσής του από το βαθμό του Αντισυνταγματάρχη του ΔΣΕ. Το πόρισμα χαρακτήριζε τη δίκη "σκηνοθετημένη" και υπογράμμιζε ότι "ο σ. Γιαννούλης στην πολύχρονη πάλη του συνειδητά και με συνέπεια εκτέλεσε το καθήκον του μπροστά στο Κόμμα και το Λαό". Το 1958 ετοιμάστηκε σχέδιο απόφασης προς την 8η Ολομέλεια της ΚΕ, στο οποίο περιλαμβανόταν και η πρόταση για την αποκατάσταση του Γιαννούλη.

Αγαπητοί σύντροφοι και φίλοι,

Σ' έναν τέτοιο αγώνα σαν αυτόν του ΔΣ, μέσα σε αντίξοες συνθήκες και με ιδιαίτερα σκληρές συγκρούσεις στα πεδία των μαχών, έγιναν οπωσδήποτε και λάθη, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ήταν όλα αναπόφευκτα. Την αιτία τους πρέπει να την αναζητήσουμε στην παραβίαση των καταστατικών αρχών, στη μη τήρηση των κομματικών διαδικασιών, τη συζήτηση δηλαδή και το πάρσιμο μιας απόφασης μέσα από συλλογικές διαδικασίες, με αυξημένη την προσωπική ευθύνη σ' αυτό κάθε μέλους του Κόμματος. Και γι' αυτό η βασική ευθύνη βρίσκεται καταρχήν στα καθοδηγητικά όργανα και τα στελέχη, για τα οποία η κριτική και ο έλεγχος δεν πρέπει να υποχωρούν ούτε στις πιο αντίξοες συνθήκες, όπως είναι αυτές του πολέμου. Αν αυτό συνέβαινε, θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν οι δύσκολες και σύνθετες αντικειμενικές συνθήκες, χωρίς να οδηγήσουν σε φαινόμενα αυθαιρεσίας και καταδίκες αγνών αγωνιστών.

Αγαπητοί σύντροφοι και φίλοι,

Μπορεί να καθυστερήσαμε στην πραγματοποίηση μιας τέτοιας εκδήλωσης, όμως ο Γιώργος Γιαννούλης έχει αποκατασταθεί στην πράξη και στην κομματική συνείδηση εδώ και πολλά χρόνια ως άξιο μέλος του ΚΚΕ. Τον τιμούσαμε πάντα και με την ευκαιρία σήμερα εδώ στη γενέτειρά του ολοκληρώνουμε την αναγνώριση της προσφοράς του ως κομμουνιστή, ως στελέχους του ΔΣΕ και του ΕΛΑΣ και δεσμευόμαστε ότι θα δώσουμε και συνέχεια.

Συντρόφισσες και σύντροφοι, φίλες και φίλοι,

Βαδίζοντας σταθερά προς τα 100 χρόνια ζωής και δράσης του ΚΚΕ, είμαστε υποχρεωμένοι να μελετήσουμε, να διδαχτούμε, να παραδειγματιστούμε από αυτήν την 100χρονη πορεία μας.

Μια πορεία αγωνιστικής δράσης, απαράμιλλου ηρωισμού και θυσιών, μια πορεία που άλλοτε ήταν ανηφορική και κακοτράχαλη, άλλοτε πιο ομαλή, πάντοτε όμως σπουδαία και όμορφη για όποιον και όποια αποφάσιζε να ταυτίσει τη ζωή του μαζί της. Να αφιερώσει δηλαδή τη ζωή του στην πάλη για την απαλλαγή της κοινωνίας από την εκμετάλλευση, για τη σοσιαλιστική - κομμουνιστική προοπτική.

Συνεχίζουμε, λοιπόν, κόντρα στο πείσμα των καιρών. Τώρα, με μεγαλύτερη επιμονή και δράση, διδασκόμενοι από το παράδειγμα των θρυλικών μαχητών και μαχητριών του ΔΣΕ, για να δικαιωθούν τα όνειρά μας μια ώρα αρχύτερα».