Κυριακή 2 Δεκέμβρη 2001
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"
ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΚΛΩΝΟΠΟΙΗΣΗ
Μια πολλά υποσχόμενη τεχνική κυτταρικής βιολογίας

Βασικά στάδια δημιουργίας βλαστοκυττάρων με αντικατάσταση κυτταρικού πυρήνα. (Πηγή: υπουργείο Υγείας Μ. Βρετανίας)
Βασικά στάδια δημιουργίας βλαστοκυττάρων με αντικατάσταση κυτταρικού πυρήνα. (Πηγή: υπουργείο Υγείας Μ. Βρετανίας)
Εκείνοι που αδιαφορούν για την ανθρώπινη ζωή που αγοράζεται και πουλιέται καθημερινά στον καπιταλισμό (εμπόριο ανθρώπινων οργάνων, δουλεμπόριο κτλ.) - αγοραπωλησία στην πράξη όλο και πιο νόμιμη και εκτεταμένη όσο προχωρά το σάπισμα του συστήματος - ακόμα και εκείνοι που την ίδια στιγμή σκοτώνουν χιλιάδες σε κάποιο σημείο του πλανήτη εξανέστησαν για την αγέννητη «ζωή» και μάλιστα για το «θάνατο» εμβρύων στα πρώτα στάδια κυτταρικών διαιρέσεων στο πλαίσιο επιστημονικών ερευνών. Χριστιανοί διαφόρων δογμάτων, μουσουλμάνοι, αλλά ακόμα και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζ. Μπους κατάγγειλαν πριν λίγες μέρες τις έρευνες γενετικής με ανθρώπινα κύτταρα και μεθόδους κλωνοποίησης σαν ανήθικες. Τι κι αν μόλις στις 12 Οχτώβρη 2001 η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ, δηλαδή η κυβέρνηση Μπους, χρηματοδότησε την εταιρία ACT με 1,89 εκατομμύρια δολάρια για έρευνα στη διαφοροποίηση σωματικών κυττάρων ενηλίκων ανθρώπων. Χρηματοδότησε, δηλαδή, την ίδια εταιρία, που στις 25 Νοέμβρη πυροδότησε το νέο κύκλο κλωνολογίας, ανακοινώνοντας προκαταρκτικά αποτελέσματα που πέτυχε στον τομέα αυτό, χρησιμοποιώντας μεθόδους κλωνοποίησης. Είναι οι ίδιες αντιδραστικές δυνάμεις που αρνούνται στις γυναίκες το δικαίωμα στην άμβλωση, όταν την ίδια στιγμή φτιάχνουν έναν κόσμο όλο και πιο εχθρικό προς το παιδί, την άγαμη μητέρα, αλλά και την εργατική οικογένεια, χωρίς κοινωνική φροντίδα και υποστήριξη και προσεχώς χωρίς Κοινωνική Ασφάλιση.

Πιθανές πηγές βλαστοκυττάρων και θεραπείες με αυτά. (Πηγή: υπουργείο Υγείας Μ. Βρετανίας)
Πιθανές πηγές βλαστοκυττάρων και θεραπείες με αυτά. (Πηγή: υπουργείο Υγείας Μ. Βρετανίας)
Ανεξάρτητα από τους προφανείς σκοπούς εντυπωσιοθηρίας για προσέλκυση χρηματοδοτών της ACT και το γεγονός ότι είναι εξαιρετικά αμφισβητήσιμη η αξία της επιστημονικής ανακοίνωσης της εταιρίας, αποτελεί μια καλή αφορμή επισκόπησης της τεχνικής της κλωνοποίησης, που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά σε θηλαστικά το 1997. Ειδικότερα το ενδεχόμενο εφαρμογής της τεχνικής αυτής στον άνθρωπο στιγματίστηκε γρήγορα, εξαιτίας των δεδηλωμένων προθέσεων μερικών επιστημόνων και των οικονομικών συμφερόντων που τους χρηματοδοτούν να προχωρήσουν σε δημιουργία ανθρώπινων κλώνων.

Για πολλούς λόγους, που στο άρθρο αυτό δεν υπάρχει χώρος να εκτεθούν, αλλά δεν έχουν τίποτα να κάνουν με θρησκοληψίες ή κάλπικα ηθικά διλήμματα που συχνά προβάλλονται από ορισμένες πλευρές, η αναπαραγωγική κλωνοποίηση αν εφαρμοστεί θα έχει αρνητικές επιπτώσεις, που ξεκινούν από το επίπεδο μεμονωμένων ατόμων (κλώνοι και οι οικογένειές τους) και μπορούν να φτάσουν μέχρι και στην ανθρωπότητα σαν σύνολο. Στα χρόνια που μεσολάβησαν από την κλωνοποίηση θηλαστικού, με μεταφορά πυρήνα ενήλικου ατόμου το 1997, ή ακόμα από το 1996 που έγινε η πρώτη κλωνοποίηση θηλαστικού με διαχωρισμό των κυττάρων του πρώιμου εμβρύου (δηλαδή όπως γίνεται και στη φύση στην περίπτωση των πανομοιότυπων ή μονοζυγωτικών διδύμων) οι κίνδυνοι της αναπαραγωγικής κλωνοποίησης φαίνεται πως έγιναν συνείδηση σε μεγάλο μέρος των επιστημόνων του κλάδου. Παράλληλα, κέρδισε έδαφος η εφαρμογή της τεχνικής της κλωνοποίησης για θεραπευτικούς σκοπούς.

Το πρόβλημα στο οποίο η θεραπευτική κλωνοποίηση δείχνει να υπόσχεται πολλά είναι αυτό της δημιουργίας βλαστοκυττάρων απολύτως συμβατών με εκείνα που έχει ο καθένας στο σώμα του, αλλά χωρίς επώδυνες, πολυέξοδες ή απλώς μη πρακτικές διαδικασίες. Τέτοιες διαδικασίες είναι η διατήρηση εφ' όρου ζωής του αίματος από τον ομφάλιο λώρο του ασθενή, το οποίο περιέχει πολλά βλαστοκύτταρα, η επεξεργασία του αίματος ή άλλων ιστών του ενήλικου ανθρώπου για να εξαχθούν βλαστοκύτταρα κτλ. Τα βλαστοκύτταρα χρειάζονται, γιατί είναι αδιαφοροποίητα κύτταρα που μπορούν με κατάλληλες τεχνικές να διαφοροποιηθούν, για να δώσουν διάφορους ιστούς (νευρώνες, ηπατικά κύτταρα, δερματικό ιστό, κύτταρα καρδιακού μυ κτλ.). Οι ιστοί αυτοί μπορούν στη συνέχεια να μεταμοσχευτούν στον ασθενή για να αντιμετωπιστεί κάποια πάθηση που δε θεραπεύεται με άλλο τρόπο (π.χ. διαβήτης, λευχαιμία, τραυματισμοί νωτιαίου μυελού, Πάρκινσον, Αλτσχάιμερ, καρδιακή ανεπάρκεια, ασθένειες του αμφιβληστροειδούς κτλ.). Οι πιο ενθουσιώδεις ερευνητές βιοϊατρικής ελπίζουν ακόμη και στη δημιουργία ολόκληρων οργάνων, κάτι από το οποίο απέχουμε πολύ ακόμη.

Οταν οι μεταμοσχευμένοι ιστοί έχουν δημιουργηθεί από ξένα βλαστοκύτταρα, τότε το ανοσοποιητικό σύστημα αργά ή γρήγορα τους θεωρεί ξένα σώματα και τους απορρίπτει, όπως συμβαίνει συχνά και στις συνήθεις μεταμοσχεύσεις οργάνων, ακόμα και από ιστοσυμβατούς δότες. Για να μη γίνει αυτό, πρέπει να υπάρχει συνεχής καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος με φάρμακα, μέθοδος που δεν έχει εγγυημένη επιτυχία, ενώ παράλληλα κάνει το άτομο ευάλωτο σε όλες τις συνήθεις μολύνσεις. Αντίθετα, οι ιστοί από κλωνοποιημένα βλαστοκύτταρα του ίδιου του ατόμου που τους έχει ανάγκη είναι προφανώς απολύτως συμβατοί με τον οργανισμό του και θα γίνονται αποδεκτοί σαν να είχαν κατασκευαστεί από τον ίδιο.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση της ACT, η εταιρία πέτυχε να δημιουργήσει «έμβρυα» (ή πιο σωστά κυτταρικές μάζες γνωστές ως βλαστοκύστες), με δύο τρόπους. Στη μία περίπτωση η γονιμοποίηση έγινε χωρίς χρήση σπερματοζωαρίου, με κατάλληλη (αλλά αδιευκρίνιστη) ενεργοποίηση του ωαρίου, ώστε να αρχίσει να διαιρείται σε κανονικά (με πλήρη γενετικό κώδικα) κύτταρα (παρθενογένεση). Η άλλη τεχνική ήταν η ίδια που είχε χρησιμοποιηθεί το 1997 από τον Ιαν Γουίλμουτ, για να γεννηθεί και το διάσημο πια πρόβατο Ντόλι, δηλαδή η τεχνική της μεταφοράς πυρήνα από σωματικό κύτταρο ενήλικου ατόμου μέσα σε ωάριο από το οποίο είχε αφαιρεθεί ο πυρήνας του. Και σ' αυτή την περίπτωση δημιουργήθηκε βλαστοκύστη. Ωστόσο, η ACT δεν αναφέρει τον εντοπισμό βλαστοκυττάρων με καμία από τις δύο τεχνικές, ενώ ακόμα και ο εκπρόσωπός της χαρακτηρίζει τα αποτελέσματα σαν προκαταρκτικά, θέτοντας έμμεσα υπό αμφισβήτηση όλα τα ευρήματα.

Ακόμη κι αν δε δημιουργήθηκε έμβρυο με καμία από τις δύο τεχνικές, είναι βέβαιο πως αυτό θα γίνει εφικτό πολύ σύντομα με παραπλήσιο ή διαφορετικό τρόπο. Προκύπτει αμέσως το ερώτημα πώς είναι δυνατό τόσο σημαντικοί και λεπτοί τομείς ερευνητικής δραστηριότητας να αφήνονται στις ανεξέλεγκτες ιδιωτικές εταιρίες. Ποιος από τους απέξω ξέρει πραγματικά όλο το φάσμα της έρευνας που διεξάγεται εκεί, ποιος την κατευθύνει και ποιος εξασφαλίζει ότι τα θετικά αποτελέσματα θα χρησιμοποιηθούν σε όφελος της ανθρωπότητας και όχι του παραπέρα πλουτισμού ορισμένων;

Αυξάνει η θεραπευτική κλωνοποίηση τις γνώσεις σχετικά με την κλωνοποίηση διευκολύνοντας έτσι εκείνους που επιδιώκουν την αναπαραγωγική κλωνοποίηση; Και βέβαια αυξάνει τις γνώσεις, αλλά η αναπαραγωγική κλωνοποίηση μπορεί να εφαρμοστεί από σήμερα και χωρίς τις γνώσεις αυτές (ίσως ήδη να γίνονται αποτυχημένες προσπάθειες και γι' αυτό να μην έχει ανακοινωθεί τίποτα). Η κλωνοποίηση, είναι μια ισχυρή τεχνική στη φαρέτρα των ερευνητών στον τομέα της κυτταρικής βιολογίας. Αν το βέλος αυτό θα καρφωθεί στην καρδιά των ανίατων ασθενειών, ή στην καρδιά των ανθρώπων, αυτό εξαρτάται από όλους μας. Η επιλογή να μην το χρησιμοποιήσουμε είναι ανεδαφική. Γιατί είναι βέβαιο, ότι κάποιοι θα βρεθούν να κερδοσκοπήσουν, πουλώντας ελπίδες σε άτεκνα ζευγάρια, που ή θα έχουν την τύχη να δουν την αποτυχία νωρίς στην κύηση ή την ατυχία να αποκτήσουν ένα παιδί με πολλά προβλήματα, σωματικά, ψυχολογικά ή και τα δύο. Σύντομα το νεφελώδες νομικό τοπίο γύρω από την τεχνική της κλωνοποίησης θα πρέπει να ξεκαθαρίσει. Οχι βέβαια ότι αυτό θα εξασφαλίσει απολύτως τη χρήση της τεχνολογίας αυτής μόνο για το καλό του ανθρώπου, πράγμα αδύνατο στο πλαίσιο ενός συστήματος που εδράζεται στην εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο.


Σταύρος ΞΕΝΙΚΟΥΔΑΚΗΣ



Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ