Αρχές του 1942, στο σκαμμένο υπόγειο της οδού Σκρα, αρ. 31, ο Βαγγέλης Μενεμενής, ο Γιώργος Ελληνούδης και η γυναίκα του Καλλιόπη, ο Χρήστος Τζίμης και η γυναίκα του Ελένη, ο Νίκος Καλατζόπουλος και ο Τάκης Χατζής, στοιχειοθετούσαν και τύπωναν την εφημερίδα του ΕΑΜ «Ελεύθερη Ελλάδα», προκηρύξεις, κουπόνια κλπ.

Η ύπαρξη του Τυπογραφείου αυτού, γνωστού πια ως Τυπογραφείου του EAM, κρατήθηκε μυστική ακόμη και τον Οκτώβριο του '44 που έφυγαν οι Γερμανοί, για να αποκαλυφθεί σαράντα χρόνια μετά. Το πιεστήριο, κασέλες με τα στοιχεία, χαρτιά, αποτελούν το όλο σκηνικό του ιστορικού Τυπογραφείου αυτού.

Ο Βαγγέλης Μενεμενής ήταν ο πιεστής, ο Κώστας Βιδάλης ο προμηθευτής των υλικών, ο Νίκος Καλατζόπουλος ο τυπογράφος και ο Τάκης Χατζής επιμελητής κειμένων.

Σε έγγραφο του υπουργείου Πολιτισμού, στις 15 Μάρτη 1994, διαβάζουμε την απόφαση για το χαρακτηρισμό ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου: «ολόκληρο το κτίριο της οδού Σκρα 31 στην Καλλιθέα μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο στα όρια του οικοπέδου, ιδιοκτησίας Φωτίου, Ευαγγέλου και Νικολάου Μενεμένη»... Στη συνέχεια, σε έγγραφο του ίδιου υπουργείου, στις 27/05/1998, η 1ηΕφορεία Νεοτέρων Μνημείων, προτείνει στη Δ/νση Διοικητικού (Τμήμα Α' Προσωπικού) τη συγκρότηση Ομάδας Εργασίας, «με σκοπό την αποκατάσταση του παράνομου Τυπογραφείου του ΕΑΜ στην Καλλιθέα και τη λειτουργία του ως Μουσείου του Αντιστασιακού Τύπου».

Μεταφέρω ένα απόσπασμα από τα λόγια του Βαγγέλη Μενεμενή από τη συνομιλία του με τους φοιτητές μου, στο σπίτι της οδού Σκρα:

«Ο Ελληνούδης με προέτρεψε να γίνω βοηθός του. Ο Κώστας Βιδάλης προμήθευσε τα υλικά. Ο Κώστας ήταν δημοσιογράφος στον "Ριζοσπάστη". Φορτώσαμε τα κιβώτια σε ένα τετράτροχο κάρο, τα μεταφέραμε εδώ, τα κλειδώσαμε και μετά από λίγες μέρες ξαναμπήκαμε μέσα - παρακολουθούσαμε στενά, γιατί υπήρχε ο φόβος των Γερμανών - και αρχίσαμε τη δουλιά. Ο Γιώργος Ελληνούδης και η γυναίκα του Καλλιόπη κόψανε το πάτωμα, σκάψαμε το χώμα για να χωρούν δύο άνθρωποι. Το χώμα το ρίξαμε στο διπλανό δωμάτιο. Βάλαμε τις κάσες με τα στοιχεία, αλλά είχαμε πρόβλημα με το πιεστήριο. Δεν μπορούσαμε να σκάψουμε άλλο, γιατί δεν μπορούσαμε να βγάλουμε πολύ χώμα. Μετά σκεφτήκαμε να κατεβάσουμε το πιεστήριο κοντά στα θεμέλια του σπιτιού, σε σκαμμένη τρύπα, με λοστούς και σχοινιά - πολύ βαρύ..! Μετά εγώ ασχολήθηκα με τη συναρμολόγηση και ο Ελληνούδης φρόντισε να χτίσει τον τοίχο.

Σε δέκα μέρες ήταν έτοιμο να λειτουργήσει το Τυπογραφείο. Ο Ελληνούδης έφερε δυο στοιχειοθέτες, τον Χρήστο Τζίμη και τον Τάκη Χατζή, ο οποίος έκανε και τις διορθώσεις.

Υπεύθυνος για την ομάδα του Τυπογραφείου ήταν ο Νίκος Πλουμπίδης... Αρχισε η στοιχειοθεσία και έτσι ξεκίνησε να δουλεύει το Τυπογραφείο. Το πρόβλημα ήταν ότι το πιεστήριο έκανε μεγάλο θόρυβο. Ετσι τα κουζινέτα του πιεστηρίου τα αντικαταστήσαμε με ρουλεμάν και τύλιξα τα σίδερα με λάστιχο ποδηλάτου και έτσι έγινε το πιεστήριο σχεδόν αθόρυβο και ευκολότερο.

Με το φόβο να μην εντοπιστεί το επάνω μέρος της καταπακτής και άρα και το πιεστήριο, καθότι ήταν ο φόβος των γερμανοτσολιάδων που έψαχναν τα σπίτια, αποφασίσαμε να το καμουφλάρουμε. Ο Ελληνούδης έφερε με δεμένα μάτια για το παρκέ ένα φίλο. Ηταν ο Χρήστος Τζίμης. Εκείνη την εποχή, γίνονταν εντατικές προσπάθειες για τον εντοπισμό του Τυπογραφείου από τους Γερμανούς, αλλά λόγω του καμουφλάζ και των συνωμοτικών σχεδίων, του Ελληνούδη, δεν μπορούσαν να το εντοπίσουν.

Εβγαιναν τεσσεράμισι με πέντε χιλιάδες φύλλα, τρεις φορές τον μήνα. Δουλεύαμε από το πρωί ως το βράδυ συνέχεια. Η επαφή με το Κομμουνιστικό Κόμμα γινόταν με τον Βιδάλη και τον Πλουμπίδη. Το Τυπογραφείο δούλευε συνέχεια από την άνοιξη του '42 έως τον Οκτώβρη του '44, που έφυγαν οι Γερμανοί...».

Στη μνήμη του Βαγγέλη Μενεμενή και του Τάκη Χατζή, των δυο αυτών συντρόφων της μαύρης γερμανικής Κατοχής στον τόπο μας, αφιερώνω τα παραπάνω στοιχεία.

Η ζωή του «μετρά» μια εκατονταετία και κάτι. Ο σύντροφος Ζαχαρίας Φουντουλάκης γεννήθηκε στις 7 Γενάρη του 1907. Φέρει τον τιμημένο τίτλο του μέλους του ΚΚΕ από το 1929. Οι ανησυχίες του για το άδικο εκμεταλλευτικό σύστημα, η ανάγκη του να το πολεμήσει και η συνειδητοποίηση ότι μόνο ο σοσιαλισμός μπορεί να το νικήσει, τον «έταξαν» από την ηλικία των 22 χρόνων στα «χαρακώματα» του ΚΚΕ. Σήμερα, η κομματική του «ηλικία», που ίσως να είναι και η μεγαλύτερη, έφτασε τα 78 χρόνια.

Τον συναντήσαμε στο σπίτι του στη Λάρισα, όπου διαμένει μόνιμα τα τελευταία χρόνια, ύστερα από το μακροχρόνιο ταξίδι του σε διάφορες περιοχές της χώρας που τον «οδήγησαν» οι συνεχείς πολιτικές διώξεις. Σε όλες τις δοκιμασίες στάθηκε αλύγιστος. Αντλούσε δύναμη από την αταλάντευτη αφοσίωσή του στο ΚΚΕ, που μέχρι σήμερα υπηρετεί πιστά.

Δύσκολο το καθήκον να γράφεις για συντρόφους, παλαίμαχους κομμουνιστές. Το πολύτιμο φορτίο της ζωής τους τεράστιο και πώς να χωρέσει στο χαρτί. Το παράδειγμά τους αφήνει ανεκτίμητη κληρονομιά στις νεότερες γενιές και χρέος μας είναι να συμβάλουμε στη μεταλαμπάδευσή του.

Ο Ζαχαρίας Φουντουλάκης, στο διάβα της δράσης του, «συναντήθηκε» με μεγάλους ηρωικούς σταθμούς της ιστορίας του Κόμματος, των εθνικοαπελευθερωτικών και ταξικών αγώνων του λαού μας. Και είχε «άμεση γνωριμία» με γεγονότα - όπως οι υποθέσεις Πολκ και Λαμπράκη - που σημάδεψαν τις σελίδες της ελληνικής ιστορίας και παραμένουν ανεξίτηλα, παρά τις προσπάθειες των ανιστόρητων της εξουσίας να τα σβήσουν.

Η συζήτησή μας του «ξυπνά» μνήμες που ξεκινούν από το Καλό Χωριό της Κρήτης, όπου γεννήθηκε από γονείς αγρότες. Από μικρή ηλικία εργάζεται σε φαρμακείο στο Ηράκλειο, ενώ ταυτόχρονα φοιτά στο γυμνάσιο και στη συνέχεια στο διδασκαλείο. Στρατεύεται το 1927 και από τη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών γίνεται ανθυπολοχαγός.

Μετά την αποστράτευσή του διορίζεται δάσκαλος στη Δράμα, οπότε και συμμετέχει ενεργά στους αγώνες των προοδευτικών εκπαιδευτικών για βελτίωση της Παιδείας. «Από την αρχή που διορίστηκα - λέει - αντιλήφθηκα την κακή κατάσταση στην Παιδεία. Οι ελλείψεις διδακτηρίων και δασκάλων ήταν πολλές, η μέθοδος διδασκαλίας και διδασκόμενης ύλης, ασύγχρονη. Μέλημά μας ήταν να παλέψουμε για μια καλύτερη Παιδεία. Αυτό, με την επικράτηση της φασιστικής κυβέρνησης Μεταξά - Μανιαδάκη, στάθηκε αφορμή για ν' αρχίσουν οι ενοχλήσεις της Ασφάλειας και της πρώτης δίωξής μου, με τη μετάθεσή μου σε παραμεθόριο σχολείο».

Στη συνέχεια, για λόγους υγείας, μετατίθεται στη Θεσσαλονίκη, όπου συμμετέχει στην οργάνωση του αντιδικτατορικού αγώνα δασκάλων και δημοσίων υπαλλήλων. Τότε γνωρίζεται με τον Νίκο Πλουμπίδη. «Ο Νίκος Πλουμπίδης - σημειώνει - ήταν παράνομος και γύριζε όλη την Ελλάδα για τη συγκρότηση των πρώτων οργανώσεων των κομμουνιστών δασκάλων. Τον κυνηγούσαν και τον έκρυψα δυο μέρες σπίτι μου. Δεν μπορούσε να μείνει περισσότερες μέρες».

Παντού υπήρχε χαφιεδισμός και τρομοκρατία. Ο Ζαχαρίας Φουντουλάκης απολύεται οριστικά από δάσκαλος. «Με απέλυσαν - σημειώνει - μετά από 14 χρόνια υπηρεσίας. Στο χαρτί της απόλυσή μου έγραφε ότι λόγω των κομμουνιστικών μου ιδεών δεν μπορώ να διδάξω στα Ελληνόπουλα τα χρηστά ήθη». Ακολουθεί η σύλληψή του, μαζί με εκατοντάδες αγωνιστές το Μάη του 1937, η καθαίρεσή του από το βαθμό του ανθυπολοχαγού. Αφήνεται ελεύθερος μετά από ένα χρόνο.

Ο πόλεμος από το φασιστικό καθεστώς της Ιταλίας τον βρίσκει στο Αλβανικό Μέτωπο. Με την εισβολή των χιτλεροφασιστών στη χώρα μας και τις συλλήψεις των κομμουνιστών, ύστερα από τους καταλόγους με τα ονόματά τους που παρέδωσε ο Μεταξάς στους Γερμανούς κατακτητές, ο Ζαχαρίας Φουντουλάκης κρύβεται στη Βραχιά. Εκεί, το 1942, του ήρθε το μήνυμα οργάνωσης των πρώτων αντιστασιακών ομάδων του ΕΑΜ και με πρωτοβουλία του δημιουργείται ο πρώτος ΕΑΜικός πυρήνας. Η δράση του στο ΕΑΜ και στον ΕΛΑΣ είναι συνεχής όλο το επόμενο διάστημα και μετά την απελευθέρωση και τα Δεκεμβιανά συλλαμβάνεται, το 1946, και φυλακίζεται για ένα χρόνο στις φυλακές Επταπυργίου. Το 1947 παντρεύεται τη συντρόφισσά του Εύχαρι κι ανοίγει χρωματοπωλείο στη Θεσσαλονίκη.

Το 1948, όταν εντοπίζεται το πτώμα του Αμερικανού δημοσιογράφου Πολκ στη θάλασσα, ένας θείος του βρίσκει την ταυτότητά του. «Ζαχαρία, βρήκα μια ταυτότητα με ξένα γράμματα. Τι να την κάνω;» ρωτάει τον ανιψιό του. «Πρέπει να την πάμε στο αστυνομικό τμήμα», του απαντά αυτός, που κατάλαβε σε ποιον ανήκε. Κι έτσι έγινε. Τη βάζουν σ' ένα φάκελο, γράφουν τον τόπο που βρέθηκε η ταυτότητα και τα στοιχεία τους και τη στέλνουν. «Είχαν πει - θυμάται - ότι την ταυτότητα την έστειλε η μάνα του Σταχτόπουλου, που τον αναγκάσανε μετά τα βασανιστήρια να ομολογήσει. Το καθεστώς χρησιμοποίησε ως "πειστήριο ενοχοποίησης" και την ταυτότητα, που δήθεν στάλθηκε από τη μητέρα του Σταχτόπουλου. Εγώ με τα ίδια μου τα χέρια την είχα βάλει στο φάκελο και την έστειλα στην αστυνομία. Πήγα στον ανακριτή να καταθέσω όσα ήξερα, μαζί με τα στοιχεία που αποδείκνυαν ότι ο γραφικός χαρακτήρας αυτών που γράφτηκαν στο φάκελο αποστολής της ταυτότητάς ήταν του θείου μου. Η μαρτυρία μου, όμως, αποκάλυπτε ότι τα όσα λέγονταν ήταν ψέματα. Δε μ' άφησαν να πάω στο δικαστήριο για να μην ακουστεί η αλήθεια».

Στη Θεσσαλονίκη, ο Ζαχαρίας Φουντουλάκης συμμετέχει ενεργά ως μέλος, σε όλες τις πολιτικές δραστηριότητες της ΕΔΑ και του παράνομου, ακόμα, ΚΚΕ. Πρωτοστατεί στη λειτουργία των πρώτων γραφείων της ΕΔΑ στην περιοχή Ανάληψης και στην ίδρυση του Σωματείου Χρωματοπωλών, όπου διατελεί πρόεδρος και εκπρόσωπος στην Ομοσπονδία Επαγγελματιών Θεσσαλονίκης.

Τον Μάη του 1963, στη μεγάλη φιλειρηνική συγκέντρωση, που δολοφονήθηκε ο αγωνιστής της Ειρήνης Γρηγόρης Λαμπράκης, δεν καταφέρνει να μπει στην αίθουσα όπου γινόταν, καθώς είναι κατάμεστη από κόσμο. «Εμεινα έξω - λέει - εκεί όπου οι παρακρατικοί, παρουσία αξιωματικών της Αστυνομίας, πραγματοποιούσαν την αντισυγκέντρωση. Ακουσα να λένε: "θα τους φάμε όλους". Φαινόταν ότι είχαν προσχεδιάσει τη δολοφονία. Και αφού τελείωσε η συγκέντρωση ο Γκουτζαμάνης αμόλησε το τρίκυκλο και χτύπησε τον Γρηγόρη Λαμπράκη. Την επόμενη παρουσιάστηκα στο γραφείο του ανακριτή Χρήστου Σαρτζετάκη και κατέθεσα με λεπτομέρεια τα συμβάντα, όπως έκανα και στη δίκη που κλήθηκα ως μάρτυρας».

Από τότε η Ασφάλεια Θεσσαλονίκης τον έχει στην μπούκα και την ημέρα της 21ης Απρίλη του 1967, την ώρα που άνοιγε το μαγαζί του, τον συλλαμβάνει. Στο αστυνομικό τμήμα, ρωτά για τους λόγους της σύλληψής του. Οι ασφαλίτες τον χτυπούν ανελέητα, φωνάζοντάς τον «ψευδομάρτυρα». Στη συνέχεια, εξορίζεται στη Γυάρο και τη Λέρο. Αφήνεται ελεύθερος μετά από δύο χρόνια, λόγω ηλικίας, μαζί με άλλους υπερήλικες.

Τα επόμενα χρόνια της δικτατορικής και μεταπολιτευτικής περιόδου για τον Ζαχαρία Φουντουλάκη εξακολουθούσαν να είναι «πέτρινα». Μέχρι και σήμερα τον «κυνηγά» η δίωξη της Μεταξικής δικτατορίας, όταν απολύθηκε από δάσκαλος. Ηλπιζε ότι θα αποκατασταθεί ηθικά όταν αναγνωρίστηκαν ξανά, οι συνάδελφοί του δάσκαλοι που εκδιώχτηκαν κατά της διάρκεια της χιτλεροφασιστικής κατοχής, τα πρώτα χρόνια της διακυβέρνησης της χώρας από το ΠΑΣΟΚ. «Ας μην αναθερμαίνουμε καταστάσεις», ήταν η απάντηση που πήρε από τότε κυβερνητικούς αρμόδιους.

Σήμερα, στα 100 χρόνια του, ο Ζαχαρίας Φουντουλάκης λέει: «Το ΚΚΕ είναι ο δρόμος του μέλλοντος. Ο λαός έχει τη δύναμη να παλέψει. Μπορεί να νικήσει τους ιμπεριαλιστές που σκορπούν παντού το θάνατο και την καταστροφή με τους πολέμους. Μ' αρέσει ν' ακούω για τα νέα παιδιά που βγαίνουν στους δρόμους και αγωνίζονται. Είναι η ελπίδα μας».

Στις 7 του περασμένου Γενάρη, σύντροφοι και συναγωνιστές του, γιόρτασαν στο σπίτι του τα εκατοστά γενέθλιά του, για να τον ευχαριστήσουν γι' αυτό που πάντα ήταν και είναι: Πιστός κομμουνιστής και ανυποχώρητος αγωνιστής, του οποίου η στάση ζωής, η πείρα του, το ήθος, η σεμνότητα και η ευγένειά του αφήνουν πολύτιμη παρακαταθήκη. Είναι ένας από τους πολλούς επώνυμους και ανώνυμους βετεράνους συντρόφους μας, που είτε είναι εν ζωή, είτε «φύγαν», το παράδειγμά τους θ' ακολουθεί πάντα τις νεότερες γενιές κομμουνιστών και όχι μόνο, δείχνοντας το δρόμο που πρέπει ν' ακολουθήσουν: Το δρόμο για το σοσιαλισμό...