Σε αυτό το φόντο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προαναγγείλει για τη φετινή άνοιξη «μια ολοκληρωμένη δέσμη μέτρων για τη μείωση του επιπέδου των υφιστάμενων "μη εξυπηρετούμενων δανείων" και την αποτροπή της μελλοντικής συσσώρευσης», με τους κεντρικούς άξονες των παρεμβάσεων να εστιάζουν στη «μεταρρύθμιση των πλαισίων αναδιάρθρωσης, αφερεγγυότητας και είσπραξης οφειλών», την «ανάπτυξη δευτερογενών αγορών για επισφαλή περιουσιακά στοιχεία» και την «προώθηση της αναδιάρθρωσης του τραπεζικού συστήματος».

Σύμφωνα με το υπάρχον σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «οι δράσεις σε αυτούς τους τομείς πρέπει να αναλαμβάνονται σε εθνικό επίπεδο και, όπου απαιτείται, σε επίπεδο Ενωσης», την ώρα που τα ζητήματα αυτά προωθούνται και στο εγχώριο τραπεζικό σύστημα και μάλιστα με ένα μπαράζ αναδιαρθρώσεων και μαζικών πλειστηριασμών και στη λαϊκή κατοικία.

Την ίδια περίοδο με τις ανακοινώσεις της Κομισιόν για τη διαχείριση των «κόκκινων» δανείων στην ΕΕ, αναμένονται και τα αποτελέσματα των διαγνωστικών ελέγχων που διενεργεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) αναφορικά με την «κεφαλαιακή επάρκεια» των ελληνικών τραπεζικών ομίλων. Ουσιαστικά, το ζήτημα της κεφαλαιακής επάρκειας συνδέεται με την ικανότητα των τραπεζών να χρηματοδοτούν τις επιχειρήσεις, και σε κάθε περίπτωση με τη δυνατότητά τους να ανταποκρίνονται σε «προκλήσεις», όπως σε περιπτώσεις νέων κλυδωνισμών και αναταράξεων. Μάλιστα, η ΕΚΤ ανακοίνωσε ότι θα επιταχύνει τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων για τις τέσσερις ελληνικές τράπεζες το Μάη, ώστε να υπάρξει χρόνος να καλυφθούν τυχόν κεφαλαιακά ελλείμματα πριν από τη λήξη του τρέχοντος προγράμματος, ενώ για τις άλλες τράπεζες της Ευρωζώνης οι ανακοινώσεις αναμένονται στις 2 Νοέμβρη 2018.

Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΚΤ, το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων, ως προς τη συνολική μάζα του δανεισμού, ήταν για τις τράπεζες της Ευρωζώνης λίγο πάνω από το 5% στο τέλος του Σεπτέμβρη 2017, από 6,5% πριν από ένα χρόνο. Την ίδια ώρα, τα ποσοστά αυτά στην ελληνική οικονομία φτάνουν στο 46%, στην Κύπρο 34%, στην Πορτογαλία 18% και από περίπου 12% - 13% σε Ιταλία, Ιρλανδία, Σλοβενία κ.α. Την ίδια ώρα, σε απόλυτα μεγέθη, οι ιταλικές τράπεζες κατέχουν τα «πρωτεία», με «κόκκινα» δάνεια ύψους 224,2 δισ. ευρώ, ακολουθούμενες από τις γαλλικές με 142,2 δισ., τις ισπανικές με 131,4 δισ. και τις ελληνικές με περίπου 100 δισ.

«Η υψηλή συσσώρευση μη εξυπηρετούμενων δανείων μπορεί να αποτελέσει τροχοπέδη για την οικονομική ανάπτυξη των εν λόγω χωρών, καθώς μειώνει την κερδοφορία των τραπεζών και την ικανότητά τους να χορηγούν δάνεια σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις», επισημαίνει η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και όπως χαρακτηριστικά τονίζουν, η πρόσβαση στο δανεισμό εξαρτάται «από έναν ισχυρό χρηματοπιστωτικό τομέα, ανθεκτικό απέναντι σε ενδεχόμενες κρίσεις».

Σε αυτό το φόντο, το υπό διαβούλευση «κοινό ταμείο» για τη σωτηρία ευρωπαϊκών τραπεζών προσκρούει και στις αντιρρήσεις της γερμανικής πλευράς, που βάζει ως προϋπόθεση την απομείωση της μάζας των «κόκκινων» δανείων, που βρίσκεται σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα σε κράτη του «ευρωπαϊκού Νότου» (όπως Ιταλία, Ελλάδα κ.α.).

Παράλληλα, η ΕΚΤ σχεδιάζει τους δικούς της κανόνες αναφορικά με τα «κόκκινα» δάνεια στους τραπεζικούς ομίλους της ΕΕ, ζήτημα γύρω από το οποίο εκδηλώνονται οι ενδοκαπιταλιστικοί ανταγωνισμοί, και ειδικά από την ιταλική κυβέρνηση.

Την ίδια ώρα, όπως καταγράφεται και στην πρόσφατη «έκθεση συμμόρφωσης» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την 3η «αξιολόγηση», οι ελληνικοί τραπεζικοί όμιλοι σχεδιάζουν για το 2018 10.000 πλειστηριασμούς, με περαιτέρω διόγκωση στους 40.000 ετησίως για την προσεχή τριετία, συνολικά δηλαδή βγαίνουν στο σφυρί 130.000 ακίνητα.

Σφίξιμο της «θηλιάς» στους δανειολήπτες προαναγγέλλουν και οι πρόσφατες εκθέσεις από την Τράπεζα της Ελλάδας (ΤτΕ), όπου τονίζεται ότι το εγχώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα «παραμένει ευάλωτο σε μακροοικονομικές και χρηματοπιστωτικές διαταραχές» και εστιάζει στην αντιμετώπιση του προβλήματος των μη εξυπηρετούμενων δανείων και των στρατηγικών κακοπληρωτών.

Ως κυριότερες «προκλήσεις» των ελληνικών τραπεζικών ομίλων για το 2018 αναφέρονται η «εφαρμογή του Διεθνούς Προτύπου Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης 9» (αυτό αυξάνει τις κεφαλαιακές ανάγκες τους), η «αυστηροποίηση στο χειρισμό των προβλέψεων για τη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων», καθώς και η διενέργεια «πανευρωπαϊκής άσκησης προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων» (stress test) από την ΕΚΤ.

Σε αυτό το πλέγμα, οι τράπεζες καλούνται «στο αμέσως προσεχές διάστημα»:

-- Να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την «επίτευξη των επιχειρησιακών τους στόχων για τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια και ιδανικά να τους ξεπεράσουν», και «ιδίως τώρα που η οικονομία έχει επανέλθει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης».

-- «Να επωφεληθούν από τις αλλαγές στο θεσμικό πλαίσιο» (αδειοδοτήσεις εταιρειών διαχείρισης πιστωτικών απαιτήσεων, ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί κ.λπ.), καθώς και «να αξιοποιήσουν όλα τα εργαλεία που έχουν στη διάθεσή τους».

-- «Να διευρύνουν το ταχύτερο δυνατόν τις λύσεις που προτείνουν στους δανειολήπτες και να προχωρήσουν στη λήψη πιο δραστικών αποφάσεων», και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τις ενέργειες αναδιάρθρωσης βιώσιμων επιχειρήσεων, τον εντοπισμό των στρατηγικών κακοπληρωτών και την εφαρμογή οριστικής λύσης για τις «μη βιώσιμες» επιχειρήσεις.

Ολα τα παραπάνω νομοθετήθηκαν ήδη από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ και σηματοδοτούν, ανάμεσα στα άλλα, σαφάρι διαρκείας ενάντια στη λαϊκή κατοικία.

Μεταξύ άλλων:

• Από την ερχόμενη Τετάρτη 21 Φλεβάρη οι πλειστηριασμοί θα διενεργούνται αποκλειστικά με ηλεκτρονικά μέσα.
• Με έναρξη εφαρμογής από την 1η Μάη 2018, οι ηλεκτρονικοί πλειστηριασμοί επεκτείνονται και για οφειλές προς τον φοροεισπρακτικό μηχανισμό και τα ασφαλιστικά ταμεία.
• Αναβάθμιση της θέσης των τραπεζών για όλα τα νέα δάνεια, σε περιπτώσεις πλειστηριασμών υπερχρεωμένων επιχειρήσεων.
• Από την 1/1/2018 το σύνολο των δανείων πρώτης κατοικίας «απελευθερώθηκε» πλήρως και σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα πώλησης. Σε αυτό το πλαίσιο, παράλληλα με τις τράπεζες αναλαμβάνουν δουλειά και τα διάφορα «επενδυτικά funds», που ήδη έχουν αρχίσει να πιάνουν «πόστα» στην ελληνική αγορά.
• Με τον νέο Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, πρώτη τιμή προσφοράς για τους πλειστηριασμούς ακινήτων ορίζεται η εμπορική αξία, όπως αυτή προσδιορίζεται κατά το χρόνο της κατάσχεσης, αντί της κατά πολύ υψηλότερης αντικειμενικής τιμής, όπως ίσχυε.
• Διαλύθηκε ουσιαστικά η όποια παρεχόμενη προστασία στην πρώτη κατοικία και γενικότερα στη μικρή λαϊκή περιουσία.

• «ΚΟΚΚΙΝΑ» ΤΡΑΠΕΖΙΚΑ ΔΑΝΕΙΑ: «Βαρίδια» στην ανάκαμψη του κεφαλαίου, «θηλιές» πλειστηριασμών στη λαϊκή κατοικία.
• ΔΙΑΣΚΕΨΗ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΤΟΥ ΜΟΝΑΧΟΥ: Οι προτεραιότητες και αγωνίες των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων στο προσκήνιο. Χαρακτηριστική έκθεση με τίτλο «Προς τον γκρεμό ή βήμα πίσω;».
• ΦΟΡΟΥΜ ΤΟΥ ΝΤΑΒΟΣ: Εκθεση για την «4η Βιομηχανική Επανάσταση». Πώς οι καινοτομίες στα μέσα παραγωγής αποβαίνουν προς όφελος του κεφαλαίου.

Σαρωτικές αναμένονται οι αλλαγές στα μέσα παραγωγής από την εφαρμογή νέων καινοτόμων τεχνολογιών

Η εφαρμογή νέων τεχνολογιών στον καπιταλισμό, στο σημερινό ιμπεριαλιστικό του στάδιο, συμβάλλει στην κερδοφορία του κεφαλαίου, στο ξεχώρισμα των πιο ισχυρών επιχειρήσεων που θα τις ενσωματώσουν και στην εξαγορά άλλων και την ίδια ώρα χτυπάει και άλλο τα εργατικά δικαιώματα. Οδηγεί σε μαζική ανεργία, που δεν μπορεί να καλυφθεί από τις θέσεις που θα δημιουργηθούν σε νέους κλάδους. Αλλωστε, οι εργασιακές σχέσεις είναι ήδη λάστιχο σε μια σειρά κλάδους. Ενδεικτικά, σε δραστηριότητες μέσω διαδικτύου (π.χ. «Uber») αποδεκατίζονται μισθοί, δικαιώματα και ζωές στο πλαίσιο της λεγόμενης «gig economy», που βαφτίζει τους εργάτες «εργολάβους».

Σε κάθε περίπτωση, η 4η βιομηχανική επανάσταση είναι το επόμενο στάδιο στην εξέλιξη της παραγωγής. Ακολουθεί την 1η Βιομηχανική Επανάσταση που στηρίχτηκε στα τέλη του 18ου αιώνα στην κατασκευή της ατμομηχανής, τη 2η που μεταξύ 1870-1914 οδήγησε στη δημιουργία μηχανών μαζικής παραγωγής που λειτουργούσαν με ηλεκτρική ενέργεια και πετρέλαιο και την 3η που οδήγησε στη μετάβαση από τα αναλογικά συστήματα στην ψηφιακή τεχνολογία, που είναι διαθέσιμη έως σήμερα και χρησιμοποιείται στην αύξηση της παραγωγής και μεταποίησης με τη χρήση της Πληροφορικής, του Διαδικτύου και των Τηλεπικοινωνιών.

Μπροστά στην επόμενη «καταιγίδα» τεχνολογικών εξελίξεων, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας δημοσιοποίησε στα τέλη του περασμένου Γενάρη έκθεση σχετικά με το Μέλλον των Μέσων Παραγωγής και τις προετοιμασίες που θα πρέπει να κάνουν τα αστικά κράτη, για να αξιοποιήσουν καλύτερα τις ευκαιρίες που μπορεί να δημιουργήσουν οι νέες τεχνολογικές εφαρμογές. Η έκθεση συντάχθηκε σε συνεργασία με την πολυεθνική συμβουλευτική εταιρεία διαχείρισης (μάνατζμεντ) «AT Kearney», στο πλαίσιο της οποίας αναπτύχθηκαν ένα «διαγνωστικό πλαίσιο» και «συστήματα δεδομένων».

Οι συντάκτες της έκθεσης, ανταποκρινόμενοι, λοιπόν, στις ανάγκες μεγάλων μονοπωλίων, καταγράφουν ένα εξιδανικευμένο «μοντέλο βιώσιμης παραγωγής», το οποίο είναι αδύνατο στο σημερινό εκμεταλλευτικό σύστημα, που κυριαρχείται από το θανάσιμο ανταγωνισμό και την ανισόμετρη ανάπτυξη. Ετσι μιλάνε για:

• Τεχνολογίες που θα δίνουν λύσεις σε προβλήματα που στο παρελθόν φαίνονταν αξεπέραστα.
• «Ανθρωποκεντρική» τεχνολογία που θα «ξεκλειδώνει» τις ανθρώπινες δυνατότητες ενθαρρύνοντας «δημιουργικότητα, καινοτομία και παραγωγικότητα με νέους τρόπους».
• «Βιώσιμη» τεχνολογία (τεχνολογία που εξοικονομεί Ενέργεια, πόρους, θα είναι ανακυκλώσιμη κ.ά.) που θα προωθεί «υγιείς διαδικασίες παραγωγής που ελαχιστοποιούν τις αρνητικές επιπτώσεις για το περιβάλλον», συντηρούν Ενέργεια και πόρους και καθιστούν εφικτή τη μείωση των ρύπων διοξειδίου του άνθρακα στο περιβάλλον.
• «Τεχνολογία», υποτίθεται, «για όλους» που θα καθιστά «εφικτή τη δυνατότητα να επωφελούνται από τον μετασχηματισμό των συστημάτων παραγωγής εργαζόμενοι, εταιρείες και χώρες που βρίσκονται σε διαφορετικά στάδια ανάπτυξης».

Αυτά λέγονται ενώ η καπιταλιστική βαρβαρότητα σημαίνει εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων στον κόσμο που πεινάνε ή υποσιτίζονται, που δεν έχουν πόσιμο νερό ή δεν μπορούν να ικανοποιήσουν στοιχειώδεις ανάγκες.

Οι ερευνητές έμμεσα αναγνωρίζουν την ανισόμετρη ανάπτυξη, χωρίς βεβαίως να μπαίνουν στις αιτίες που αυτό συμβαίνει. Με τεχνοκρατικούς όρους αναλύουν τα δεδομένα σχετικά με τη δυνατότητα ενσωμάτωσης των νέων τεχνολογιών και διαχωρίζουν τις χώρες. Αναφέρονται στις «κινητήριες δυνάμεις παραγωγής» («drives of production»), θεωρώντας ως τέτοιες την Τεχνολογία και την Καινοτομία, το Ανθρώπινο Κεφάλαιο, το Παγκόσμιο Εμπόριο και τις Επενδύσεις, το Θεσμικό Πλαίσιο, Αειφόρους πόρους, τη Ζήτηση και το Περιβάλλον. Καθορίζουν ως «παραγωγή» ένα «ευρύ φάσμα οικονομικής δραστηριότητας σε σχέση με τα προϊόντα μεταποίησης και τα εμπορεύματα» με την εξής ακολουθία: Σχεδιασμός - πηγή - μεταποίηση - συναρμολόγηση - διανομή - υπηρεσίες - τέλος χρήσης - ανακύκλωση.

Ως «προηγμένη μεταποίηση» (παραγωγή πραγμάτων μέσω τρισδιάστατων εκτυπωτών, 3D) αναφέρεται η χρήση καινοτόμου τεχνολογίας για τη βελτίωση των διαδικασιών παραγωγής προϊόντων, σε αντίθεση με την παραδοσιακή μεταποίηση που βασίζεται στη χρήση χειρωνακτικών ή μηχανικών τεχνικών.

Διαπιστώνουν, μεταξύ άλλων, ότι ο παγκόσμιος μετασχηματισμός των συστημάτων παραγωγής συνιστά «πραγματική πρόκληση», με χαρακτηριστικό «την πόλωση της παραγωγής στο μέλλον σε έναν κόσμο δύο ταχυτήτων». Ειδικότερα:

• Από τις 100 χώρες και οικονομίες που μελετήθηκαν, μόνο 25 χώρες από Ευρώπη, Β. Αμερική και Αν. Ασία ηγούνται ή βρίσκονται στην καλύτερη θέση προκειμένου να επωφεληθούν από τη μεταβαλλόμενη φύση της παραγωγής. Αυτές οι 25 χώρες ήδη είναι υπεύθυνες για πάνω από το 75% της παγκόσμιας προστιθέμενης αξίας μεταποίησης και μπορούν στο μέλλον από θέση ισχύος να αυξήσουν τη δύναμή τους.
• Σχεδόν το 70% στις πωλήσεις ρομπότ γίνονται σε Κίνα, Γερμανία, Ιαπωνία, Ν. Κορέα και ΗΠΑ. Η Γερμανία, η Ιαπωνία και οι ΗΠΑ κυριαρχούν στον τομέα των βιομηχανικών ρομπότ υψηλής αξίας, ενώ η Κίνα γίνεται πλέον η πιο ραγδαία αναπτυσσόμενη αγορά.
• Περίπου το 90% των χωρών της Λατινικής Αμερικής, Μέσης Ανατολής, Αφρικής και Ευρασίας που μελετήθηκαν, κατηγοριοποιήθηκαν ως «αναδυόμενες» χώρες. Χώρες δηλαδή που είναι λιγότερο έτοιμες για το «μέλλον της παραγωγής» και στις οποίες συμπεριλαμβάνεται και η Ελλάδα.

Εκτιμάται έτσι, και αυτό είναι μια πραγματικότητα στο σύγχρονο καπιταλισμό, πως θα διαμορφωθούν «διαφορετικά μονοπάτια» ανάπτυξης με την έννοια της ταχύτητας μετασχηματισμού των μέσων παραγωγής. Ορισμένες χώρες που είναι στην κατηγορία του πολύ χαμηλού εργατικού κόστους (π.χ. Μπαγκλαντές), μπορεί να επιδιώξουν να αξιοποιήσουν παραδοσιακές ευκαιρίες μεταποίησης, άλλες χώρες μπορεί να επιδιώξουν μία «διττή προσέγγιση», επιτρέποντας σε ορισμένες περιοχές την προηγμένη μεταποίηση και σε άλλες τη μεταποίηση με παραδοσιακές μεθόδους (π.χ. Βιετνάμ), πάντα ανάλογα με το πού βλέπουν περιθώρια κέρδους οι κεφαλαιοκράτες.

Οι ερευνητές θεωρούν πως οι προηγμένες χώρες (Γερμανία, Ιαπωνία, ΗΠΑ, Ν. Κορέα κ.ά.) μπορούν να εστιάσουν πρωτίστως στην προηγμένη μεταποίηση και σημειώνουν: «Θα είναι σημαντικό κάθε χώρα να διαφοροποιηθεί, να κεφαλαιοποιήσει τα ανταγωνιστικά της πλεονεκτήματα και να κάνει "σοφή" επιλογή εμπορικών συναλλαγών χαράζοντας τη δική της μοναδική στρατηγική για το μέλλον της παραγωγής και των ευρύτερων τομέων της οικονομίας της».

Με άριστα το 10, εκτιμάται ότι η Ιαπωνία έχει πετύχει την καλύτερη επίδοση στον εκσυγχρονισμό της Δομής Παραγωγής (βαθμολογία 8,99) και οι ΗΠΑ έχουν τη μεγαλύτερη επίδοση (8,16) στις Κινητήριες Δυνάμεις Παραγωγής και στις έξι κατηγορίες (Τεχνολογία και Καινοτομία, Ανθρώπινο κεφάλαιο, Παγκόσμιο Εμπόριο και Επενδύσεις, Θεσμικό Πλαίσιο, Αειφόροι πόροι, Ζήτηση/Περιβάλλον).

Ωστόσο, υπάρχουν χώρες που ενώ έχουν ήδη ηγετικό προβάδισμα στη «μεταμόρφωση» των μέσων παραγωγής (Κίνα, Γερμανία, Ιαπωνία, Ν. Κορέα, Σιγκαπούρη, ΗΠΑ), «παραμένουν ταυτόχρονα και στα πρώτα στάδια μετασχηματισμού». Οι συντάκτες της έκθεσης παρατηρούν ότι ακόμη και οι πιο προηγμένες χώρες παρουσιάζουν ανισόμετρη οικονομική ανάπτυξη σε διάφορες από τις περιοχές τους (λόγω της ανισόμετρης καπιταλιστικής ανάπτυξης στο εσωτερικό τους), καθώς καμία χώρα δεν μπορεί να αναπτύξει ταυτόχρονα όλους τους βιομηχανικούς τομείς. Προβλέπουν επίσης ότι οι τομείς βιομηχανίας στους οποίους διαπρέπει μία χώρα μπορεί στο μέλλον «να συναντήσουν προκλήσεις υπό ένα διαφορετικό σχήμα παραγωγής».

Οσον αφορά τις χώρες που είναι ηγετικές δυνάμεις στην 4η βιομηχανική επανάσταση, προτείνεται να μετατρέψουν την ετοιμότητα «σε πραγματική μεταμόρφωση, σχεδιάζοντας, δοκιμάζοντας και φτιάχνοντας καινοτόμες, πρωτοπόρες τεχνολογίες».

Αντίθετα, προτείνεται σε χώρες με «κληρονομιά» υποδεέστερης τεχνολογικής ανάπτυξης να διατηρηθούν ανάμεσα σε αυτές με την προηγμένη μεταποίηση και στις αναδυόμενες χώρες που μπορούν να προσφέρουν κυρίως χαμηλότερο εργατικό κόστος και να βελτιώσουν το «θεσμικό πλαίσιο» για επενδύσεις.

Κρίνεται επίσης πως όσο ξεδιπλώνεται η 4η βιομηχανική επανάσταση, θα υπάρχει δυνατότητα «υπερπήδησης» σταδίων καπιταλιστικής ανάπτυξης, ωστόσο αυτό θεωρείται πως θα το καταφέρουν ελάχιστες χώρες. Νέα τεχνολογικά επιτεύγματα μπορούν να δημιουργήσουν «παράθυρο ευκαιρίας» για κάποιες «αναδυόμενες» χώρες, αφού μπορεί να καλύψουν τα κενά, χωρίς το «βάρος» και το κόστος «κληρονομιάς» προηγούμενων παραγωγικών βιομηχανικών μοντέλων. Την ίδια ώρα, με δεδομένη την παγκοσμιοποίηση της παραγωγής, εκτιμάται ότι «απαιτούνται παγκόσμιες και περιφερειακές λύσεις και όχι μόνο εθνικές», όπως και συμπράξεις του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα. Βεβαίως, συνεργασίες ή λεγόμενες ολοκληρώσεις με διάφορες διακρατικές ενώσεις παρατηρούνται σε όλες τις ηπείρους. Π.χ. η ΕΕ στον ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ, οι BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) ή η Οργάνωση Συνεργασίας της Σαγκάης, όπου συμμετέχουν οι ίδιες και άλλες χώρες. Αλλά αυτό δεν αναιρεί τη διαπάλη ανάμεσα σε αστικές τάξεις, όσο και αν ενώνονται για να αντιμετωπίσουν έναν κοινό ανταγωνιστή.

Ολες οι παραπάνω εκτιμήσεις - προτάσεις των επιτελείων των αστών χρησιμεύουν για τα λαϊκά στρώματα, για να βγάλουν πολύτιμα συμπεράσματα. Και το κυριότερο είναι ότι για να μπορέσουν να αξιοποιηθούν ουσιαστικά προς όφελός τους τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να ανατραπούν οι εκμεταλλευτικές παραγωγικές σχέσεις, η εξουσία του κεφαλαίου.

Το εξώφυλλο της έκθεσης, με το σκίσιμο συμφωνιών ...μιλάει από μόνο του

Ο Ισινγκερ επισημαίνει την όλο και πιο έντονη διαμάχη ΗΠΑ - Βόρειας Κορέας, την αντιπαλότητα μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν και τις κλιμακούμενες εντάσεις μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ στην Ευρώπη. «Είτε στην Κορεατική Χερσόνησο, στον Περσικό Κόλπο ή στην Ανατολική Ευρώπη, μια μόνο λαθεμένη απόφαση θα μπορούσε να προκαλέσει γρήγορα μια επικίνδυνη αλυσιδωτή αντίδραση», είπε χαρακτηριστικά, αποκαλύπτοντας ότι ο ενδοϊμπεριαλιστικός ανταγωνισμός «έχει χτυπήσει κόκκινο».

Η λεγόμενη «Εκθεση για την Ασφάλεια του Μονάχου 2018», που θα αποτελέσει τη βάση της συζήτησης, φέρει τον χαρακτηριστικό τίτλο «Προς το χείλος του γκρεμού και πίσω; (To the Brink - and Back?) και το εξώφυλλό της εικονίζει δύο χέρια να σκίζουν μια συμφωνία (treaty - μπορεί να είναι της ΕΕ, του ΝΑΤΟ, οι αναθεωρήσεις συμφωνιών από τις ΗΠΑ κ.ο.κ.) ενώ τριγύρω πέφτουν... πύραυλοι. Η έκθεση, με διάφορα ευφάνταστα λογοπαίγνια στους τίτλους των κεφαλαίων (ενδεικτικά θα αναφερθούμε παρακάτω), εκφράζει την αγωνία πρωτίστως της γερμανικής αστικής τάξης αλλά και γενικότερα, για τις παγκόσμιες ανακατατάξεις στην οικονομία, τους στρατιωτικούς εξοπλισμούς και το μοίρασμα των σφαιρών επιρροής ανάμεσα σε ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.

Σύμφωνα με την επίσημη ιστοσελίδα της, η Διάσκεψη φέτος θα εστιάσει και στον «μελλοντικό ρόλο της ΕΕ ως παγκόσμιου παίκτη» στην ιμπεριαλιστική σκακιέρα και «στις σχέσεις της με τη Ρωσία και τις ΗΠΑ».

Με το διεθνή ρόλο των ΗΠΑ να μειώνεται - υπογραμμίζεται - τα ευρωπαϊκά κράτη πρέπει να «κάνουν περισσότερα για τη δική τους ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένων της επανεξέτασης των αμυντικών δαπανών, του εξορθολογισμού των δυνατοτήτων και του ορισμού μιας αμυντικής ένωσης». Προκειμένου «οι στρατιωτικές δυνάμεις της ΕΕ να γίνουν πιο αποτελεσματικές, θα πρέπει να συνδεθούν καλύτερα», σημειώνεται ως απάντηση στο «χάσμα διασύνδεσης και ψηφιοποίησης». Για να γίνει αυτό, «οι χώρες της ΕΕ θα πρέπει να διαθέσουν περισσότερη χρηματοδότηση. Επιπλέον, είναι κρίσιμος ένας συντονισμός της διάσπαρτης αμυντικής βιομηχανίας της Ευρώπης, για να εξασφαλιστούν οι δυνατότητες της ηπείρου», σημειώνει η έκθεση στο σχετικό κεφάλαιο με τίτλο «Διάλυση της Ενωσης;» (EU: Union Crash?).

Αναφέρεται ως «ιστορική στιγμή» η περσινή συμφωνία 25 κρατών - μελών της ΕΕ για μια Διαρκή Δομική Συνεργασία (PESCO) και υπογραμμίζονται η συμφωνία της γερμανικής και της γαλλικής κυβέρνησης να αναπτύξουν από κοινού την επόμενη γενιά μαχητικών αεροσκαφών και η σύσταση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Αμυνας.

Με έμφαση στην εξωτερική πολιτική της Ρωσίας, αλλά και στην αυξανόμενη οικονομική και στρατιωτική επιρροή της Κίνας, τονίζεται ότι οι ενδοϊμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί σε οικονομικό και γεωπολιτικό επίπεδο έχουν μπει σε άλλη φάση και ότι «απειλείται η παγκόσμια τάξη»: «Ολο και περισσότεροι δυτικοί πολιτικοί φαίνεται να αναγνωρίζουν ότι ο κόσμος μπαίνει σε μια νέα εποχή, όπου συναγωνίζονται διαφορετικά μοντέλα εσωτερικής και διεθνούς τάξης». Υπενθυμίζονται οι δηλώσεις του υπηρεσιακού Γερμανού ΥΠΕΞ, Ζίγκμαρ Γκάμπριελ, πως «είμαστε στη μέση μιας εποχής ανταγωνισμού μεταξύ δημοκρατικά και αυτοκρατορικά συγκροτημένων κρατών. Και οι τελευταίοι προσπαθούν ήδη να αποκτήσουν επιρροή στην ΕΕ, να μπουν σαν μια σφήνα μεταξύ μας». Ειδικότερα, ο Γκάμπριελ αναφέρθηκε στις προσπάθειες της Κίνας να πιέσει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, οι οποίες «δεν τολμούν πλέον να λαμβάνουν αποφάσεις που αντίκεινται στα κινεζικά συμφέροντα».

Η έκθεση του Μονάχου, όπως είναι αναμενόμενο, παρουσιάζει την ΕΕ ως ένα «ενιαίο μέτωπο» κρατών που θα υπερασπιστούν υποτίθεται τη «φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη» από την «αυξανόμενη απειλή». Στην πραγματικότητα, οι αντιθέσεις στο εσωτερικό της είναι εξίσου σφοδρές και κάθε κράτος επιδιώκει για τους δικούς του ομίλους να προωθεί συνεργασίες με άλλα κράτη (Ρωσία, Κίνα κ.λπ.) και να διεισδύει οικονομικά και στρατιωτικά σε νέες αγορές. Διεκδικώντας πιο ενεργό ρόλο στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς, η ΕΕ τονίζει την ανάγκη να ξεπεραστούν - στο βαθμό που γίνεται - οι αντιθέσεις και να προωθηθεί η στρατιωτική της συνεργασία και αυτοτέλεια.

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στη λεγόμενη «απόσυρση» των ΗΠΑ από τη «διεθνή σκηνή» και στη στροφή της αμερικανικής κυβέρνησης προς τον «εθνικισμό» και τον απομονωτισμό, υπό τον χαρακτηριστικό τίτλο «Μόνος στο σπίτι;» («Home alone?»). Η αλλαγή σε ορισμένα μέτωπα της πολιτικής των ΗΠΑ είναι απόρροια του αυξανόμενου ανταγωνισμού με την Κίνα, τη Ρωσία και την ΕΕ - ιδιαίτερα τη Γερμανία - και η πολιτική που χαρακτηρίζεται «εθνικισμός» και «προστατευτισμός» δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια προσπάθεια θωράκισης της αμερικανικής ανταγωνιστικότητας και ένα σκληρό παζάρι για εμπορικούς όρους πιο επικερδείς για τα αμερικανικά μονοπώλια.

Ετσι, η έκθεση της Διάσκεψης «ανησυχεί» για το ότι «η διοίκηση του Ντ. Τραμπ δίνει προτεραιότητα στην κυριαρχία» και προσεγγίζει τις διεθνείς σχέσεις ως «μια αρένα όπου τα έθνη, οι μη κυβερνητικοί παράγοντες και οι επιχειρήσεις εμπλέκονται και ανταγωνίζονται για πλεονέκτημα». Οπως, δηλαδή, τις αντιλαμβάνονται όλα τα καπιταλιστικά κράτη και τα ιμπεριαλιστικά κέντρα, αλλά και κάθε κυβέρνηση των ΗΠΑ.

Οσο για τη λεγόμενη «απόσυρση» και «παραίτηση» των ΗΠΑ ( UNESCO, Διειρηνική Συνεργασία - ΤPP, Συμφωνία Παρισιού για το Κλίμα, απειλές για ακύρωση της Βορειοαμερικανικής Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου - NAFTA - και για αναθεώρηση της συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν), που επισημαίνει η έκθεση, είναι η πιο δυναμική διαπραγμάτευση των όρων και συνθηκών δράσης των αμερικανικών μονοπωλιακών ομίλων σε ένα ολοένα και πιο ανταγωνιστικό περιβάλλον.

Τέλος, η έκθεση διαπιστώνει πως η αμερικανική πολιτική επικεντρώνεται στην «ειρήνη μέσω ισχύος», όπως δείχνουν η υποβάθμιση της διπλωματίας και η ταυτόχρονη ενίσχυση των στρατιωτικών δαπανών των ΗΠΑ.

Στο κεφάλαιο «China: Xi's the one» γίνεται αναφορά στην ομιλία του Κινέζου Προέδρου, Σι Τζινπίνγκ, στο πρόσφατο 19ο Συνέδριο του ΚΚ Κίνας, υπενθυμίζοντας την εκτίμηση της «Ομάδας Ευρασίας» πως «γεωπολιτικά ήταν το πιο αξιοσημείωτο γεγονός από τη στιγμή που ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ διέλυσε επίσημα τη Σοβιετική Ενωση». Μεταξύ άλλων ο Σι αναφέρθηκε στον αυξανόμενο ρόλο της Κίνας στη διπλωματία και τη διεθνή ασφάλεια ξεκαθαρίζοντας: «Κανείς δεν πρέπει να περιμένει από εμάς να καταπιούμε οτιδήποτε υπονομεύει τα συμφέροντά μας».

Ακόμη, υπογραμμίζει η έκθεση ότι «η Κίνα προετοιμάζει το στρατό της για μεγαλύτερο ρόλο: Τα τελευταία χρόνια, έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικές επενδύσεις για τη βελτίωση της αυτάρκειας και της παγκόσμιας επιχειρησιακής εμβέλειας των Ενόπλων Δυνάμεων της Κίνας».

Ταυτόχρονα εκφράζεται η ανησυχία πως η Κίνα προσπαθεί να καλύψει κάθε κενό που αφήνουν οι ΗΠΑ και να αναλάβει πρωτοκαθεδρία (ελεύθερο εμπόριο, κλιματική αλλαγή κ.λπ.), με «συντονισμένες δραστηριότητες στην Αφρική», «την πρωτοβουλία Μια ζώνη, ένας Δρόμος», «την Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών» και την ανανεωμένη «Περιφερειακή Ολοκληρωμένη Οικονομική Εταιρική Σχέση». «Η κινεζοκεντρική αρχιτεκτονική για το εμπόριο και τις επενδύσεις αναπτύσσεται σταθερά» και «η βαθύτερη οικονομική εξάρτηση χωρών από την Κίνα ενθαρρύνει (ή προωθεί) τη συνεργασία και σε άλλους τομείς», καταγράφει η έκθεση, εννοώντας το γεωπολιτικό - στρατιωτικό επίπεδο. Γίνεται λόγος για «G2» με την έννοια της μοιρασιάς στην πρωτοκαθεδρία με τις ΗΠΑ, ενώ η Κίνα «θα συνεχίσει να εξελίσσεται σε παγκόσμιο ρυθμιστή» και «οι αλληλεξαρτήσεις των δύο χωρών θα συνυπάρχουν με τα αντικρουόμενα συμφέροντά τους».

Σχετικά με τη Ρωσία, στο σχετικό κεφάλαιο «Ρωσία: Εντονα ισχυρή;» (Bear(αρκούδα)ly strong?) σημειώνονται η στρατιωτική της ενίσχυση με τις επεμβάσεις σε Ουκρανία και Συρία, όπου δοκιμάστηκαν νέα όπλα, η αντιπαράθεση με ΕΕ και ΝΑΤΟ για τον έλεγχο του περίγυρου (πρώην χώρες της ΕΣΣΔ), Βαλκάνια αλλά και άλλες περιοχές, αλλά επισημαίνονται και οι αδυναμίες στην οικονομική ανάπτυξη. Χαρακτηριστικά λέγεται ότι η ισχυρή Ρωσία μόλις φτάνει το ΑΕΠ της Ισπανίας.

Η πλούσια σε πόρους και νεαρό ανθρώπινο δυναμικό αφρικανική ήπειρος (εξ ου και ο τίτλος του σχετικού κεφαλαίου «Africa: The Young and the Restless») έχει μπει τα τελευταία χρόνια πιο έντονα στο «στόχαστρο» των μονοπωλιακών ομίλων, ιδιαίτερα της Κίνας, της ΕΕ (Γερμανία, Γαλλία κ.ά.), αλλά και των ΗΠΑ. Πέρα από τη χρηματοδότηση επενδύσεων και δράσεων για τον εκσυγχρονισμό των αφρικανικών κρατών, οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις παρεμβαίνουν και με την παρουσία στρατιωτικών δυνάμεων και βάσεων αξιοποιώντας τοπικές συγκρούσεις και την αντιμετώπιση «τρομοκρατικών ομάδων». Ωστόσο εκφράζεται ανησυχία για τη μετανάστευση ειδικά νέων προς την ΕΕ. Με πρόσχημα την καταπολέμηση των «δουλεμπόρων» και της «παράνομης» μετανάστευσης, άλλωστε, προωθείται η αυξημένη ευρωπαϊκή στρατιωτική παρουσία στη Λιβύη. Επίσης, η Γαλλία δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις χώρες της ζώνης του Σαχέλ (Τσαντ, Μαυριτανία, Μάλι, Νίγηρας, Μπουρκίνα Φάσο, Σουδάν κ.ά.) και η μελλοντική κυβέρνηση της Γερμανίας θα αυξήσει την παρουσία στρατιωτικών δυνάμεων στο Μάλι.

Τέλος, τη Διάσκεψη θα απασχολήσει η «κλιματική αλλαγή» από τη σκοπιά του κινδύνου αποσταθεροποίησης σε ορισμένες περιοχές, αλλά και από τη σκοπιά της ενεργειακής μετάβασης και των ανερχόμενων «πράσινων» επιχειρηματικών επενδύσεων.

Αναφορικά με την ανακοίνωση της κυβέρνησης των ΗΠΑ για αποχώρηση από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα επισημαίνονται τα αντικρουόμενα συμφέροντα μονοπωλίων, λέγοντας πως «η απόφαση του Τραμπ προκάλεσε ένα αντίθετο κίνημα: Πολλά αμερικανικά ομόσπονδα κράτη, πόλεις και επιχειρήσεις δεσμεύθηκαν να συνεχίσουν να υποστηρίζουν τις προσπάθειες για την καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος».