Η διαπάλη μεταξύ τμημάτων του κεφαλαίου και των πολιτικών του εκπροσώπων σε παγκόσμιο επίπεδο για την εφαρμογή πολιτικών διαχείρισης της κρίσης και επιστροφής σε αυτό που ονομάζεται σε επίσημες εκθέσεις «βιώσιμη και σταθερή ανάπτυξη» φαίνεται να οξύνεται, καθώς το φάσμα της ύφεσης ακόμη δε λέει να απομακρυνθεί από τις ισχυρές οικονομίες. Πλέον, οι οπαδοί της «νομισματικής ορθοδοξίας» εντός Ευρωζώνης, που συσπειρώνονται γύρω από τη γερμανική πολιτική διαχείρισης της κρίσης δέχονται ολοένα και πιο έντονες συστάσεις για άμεση «αλλαγή πλεύσης» ακόμη και από τους στόχους που θέτει το σύμφωνο δημοσιονομικής σταθερότητας ειδικά σε ό,τι αφορά το ύψος του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ.

Η πρόσφατη έκθεση του Οκτώβρη για την Παγκόσμια Οικονομία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου έχει ευθείες αναφορές στην ανάγκη αύξησης των δημοσίων επενδύσεων ακόμη και μέσω δανεισμού, προειδοποιεί ότι σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να ληφθούν εξτρά μέτρα δημοσιονομικής πειθαρχίας, ενώ καλεί με ιδιαίτερα επίμονο ύφος τη Γερμανία, να προχωρήσει σε επενδύσεις στις υποδομές της, καθώς έτσι θεωρεί ότι μπορεί να δοθεί ώθηση συνολικά στην οικονομία της Ευρωζώνης. Στον παραπάνω άξονα, κινούνται το τελευταίο διάστημα πλειάδα άρθρων και παρεμβάσεων περισσότερο ή λιγότερο επώνυμων οικονομολόγων, των οποίων τα βέλη στρέφονται στη «γερμανόπνευστη» πολιτική λιτότητας...

Πιο πρόσφατη και επίσημη τοποθέτηση στην παραπάνω κατεύθυνση αποτελεί εκείνη της διευθύντριας του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Κρ. Λαγκάρντ, η οποία δίχως περιστροφές κάλεσε από το Παρίσι σε αναθεώρηση των δημοσιονομικών στόχων της ΕΕ. Αναφερόμενη στη σχέση χρέους/ΑΕΠ που επιβάλλει η συμμετοχή στο ενιαίο ευρωπαϊκό νόμισμα, δηλαδή το δημόσιο χρέος να μην ξεπερνά το 60% του ΑΕΠ κάθε κράτους - μέλους, η Λαγκάρντ είπε: «Θα μπορούσε ορισμένα από αυτά τα νούμερα - ειδικά το 60% - να χρειάζονται επανεξέταση και επανακαθορισμό, αναλογιζόμενοι το πώς έχει διαμορφωθεί η κατάσταση αλλά και το πόσο έχει αυξηθεί το μακροπρόθεσμο κρατικό χρέος με το πέρασμα του χρόνου». Αυτή η τοποθέτηση λέει ουσιαστικά: «Το Σύμφωνο Σταθερότητας» ξεπεράστηκε, αλλάξτε τα κριτήρια για το ευρώ. Η Λαγκάρντ κάλεσε, για άλλη μια φορά, τις χώρες που τα δημοσιονομικά τους μεγέθη βρίσκονται σε καλύτερη θέση, να κάνουν περισσότερα για να τονώσουν την ανάπτυξη, ενώ χαρακτήρισε επουσιώδη την ανακοίνωση της γερμανικής κυβέρνησης περί επιπλέον επενδύσεων ύψους 10 δισ. ευρώ τα επόμενα τρία χρόνια για δημόσιες υποδομές.

Η παραπάνω δήλωση συμπυκνώνει ουσιαστικά τα όσα αναφέρει το ΔΝΤ στην τελευταία έκθεσή του¹ για την Παγκόσμια Οικονομία στην οποία θεωρεί ότι οι πιθανότητες της Ευρωζώνης να εισέλθει σε νέα φάση ύφεσης έχουν σχεδόν διπλασιαστεί από τον περασμένο Απρίλη, καθώς η απειλή του αποπληθωρισμού μειώνει τις προσδοκίες που υπήρχαν το προηγούμενο διάστημα για ενίσχυση της ανάπτυξης στη νομισματική ένωση. Οι σοβαρότεροι κίνδυνοι εντοπίζονται από την αναθεώρηση προς τα κάτω των προσδοκιών, αναφορικά με τις επιδόσεις των τριών μεγαλύτερων οικονομιών της Ευρωζώνης, της Γερμανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας, καθώς όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, οι χαμηλότερες αναπτυξιακές προσδοκίες σε συνδυασμό με ένα άλλο αρνητικό γεγονός, όπως ο αρνητικός πληθωρισμός ή μία παρατεταμένη περίοδος πολύ χαμηλού πληθωρισμού, θα μπορούσε να πυροδοτήσει νέα ύφεση.

Η «ατμομηχανή» της ΕΕ Γερμανία, αναμένεται να αναπτυχθεί μόλις με 1,5% το επόμενο έτος, πρόβλεψη μειωμένη κατά 0,2% από την πρόβλεψη του ΔΝΤ τον περασμένο Ιούλη, ενώ και η Ιταλία ετοιμάζεται να μπει σε τρίτο συνεχόμενο έτος ύφεσης καθώς, όπως αναφέρει χαρακτηριστικό δημοσίευμα της «Τhe Wall Street Journal»² «η κυβέρνηση απέτυχε να εφαρμόσει τις απαιτούμενες αναδιαρθρώσεις στην οικονομία ώστε να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα...». Η δε Γαλλία είναι στάσιμη. Ταυτόχρονα, το ΔΝΤ καλεί την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να βρίσκεται σε ετοιμότητα ώστε όταν χρειαστεί να αγοράσει και κρατικούς ομολογιακούς τίτλους, ενώ καλεί ευθέως τη Γερμανία να προχωρήσει άμεσα σε ενίσχυση των δημοσίων επενδύσεων.

Στην έκθεση επισημαίνεται ότι η ανάκαμψη στη Ζώνη του Ευρώ παραμένει αδύναμη και άνιση, τα ποσοστά ανεργίας υπερβαίνουν κατά πολύ «τα όρια ισορροπίας» στα περισσότερα κράτη - μέλη, ενώ συνολικά παραμένει πολύ χαμηλός ο πληθωρισμός, αποτέλεσμα της αδύναμης εσωτερικής ζήτησης. Η έκθεση καλεί στην υλοποίηση πολιτικών αντιμετώπισης του προβλήματος και χαρακτηρίζει «ευπρόσδεκτα» τα μέτρα που έχουν ληφθεί από την ΕΚΤ σχετικά με τη μείωση των επιτοκίων και τις ανακοινώσεις για την παροχή ρευστότητας στις τράπεζες με ευνοϊκούς όρους.

Ωστόσο, συνεχίζει, εάν ο δείκτης του πληθωρισμού δεν παρουσιάσει βελτίωση και πολύ περισσότερο εάν συνεχίσει να υποχωρεί, η ΕΚΤ θα πρέπει να είναι έτοιμη να λάβει ακόμη περισσότερα μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της αγοράς κρατικών ομολόγων. Παρ' όλα αυτά, εάν δεν επιτευχθούν τα επιθυμητά αποτέλεσμα, το ΔΝΤ υποστηρίζει ότι τότε θα απαιτηθούν και άλλα μέτρα πέραν της νομισματικής πολιτικής, ενώ σχετικά με τη Γερμανία, αναφέρει ότι μιας και έχει επιτύχει τους στόχους δημοσιονομικής εξυγίανσης, πλέον μπορεί να χρηματοδοτήσει τις πολυπόθητες δημόσιες επενδύσεις σε υποδομές δίχως να παραβιάσει τους δημοσιονομικούς κανόνες. Λέει ακόμη ότι στην περίπτωση που σημειωθούν μεγάλες εκπλήξεις αρνητικού χαρακτήρα στους ρυθμούς ανάπτυξης, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει τα κράτη - μέλη της Ευρωζώνης να οδηγηθούν σε περαιτέρω πολιτικές δημοσιονομικού περιορισμού διότι κάτι τέτοιο θα ήταν «αυτοκαταστροφικό».

Τέλος, η έκθεση βρίθει αναφορών σχετικά με τις θετικές επιδράσεις που θα επιφέρουν οι δημόσιες επενδύσεις ειδικά στις υποδομές, καθώς μπορούν να ενισχύσουν την ανάπτυξη, τόσο εξαιτίας της άμεσης αύξησης της εσωτερικής ζήτησης όσο και εξαιτίας των μακροπρόθεσμων πολλαπλασιαστικών οφελών που θα επιφέρουν.

Είναι χαρακτηριστικό άρθρο των «NYT»³ που περιγράφει με ιδιαίτερα γλαφυρό τρόπο τη συζήτηση για τις διαφορετικές πολιτικής διαχείρισης που αναπτύσσονται στο εσωτερικό της ΕΕ, καθώς κάνει λόγο περί «αντάρτικου» αρκετών από τις ισχυρότερες χώρες της Ευρώπης ενάντια στο γερμανικό δόγμα «σφίξτε το ζωνάρι», απαιτώντας ταυτόχρονα περισσότερο «ριζοσπαστικά μέτρα» για την αντιστροφή της κατρακύλας των οικονομιών τους...

Τα προηγούμενα χρόνια, αναφέρει, τα κράτη της Ευρωζώνης υποχώρησαν στις γερμανικές αξιώσεις περί μείωσης των ελλειμμάτων μέσω περιορισμού των δημόσιων υπηρεσιών, και από τότε παρακολουθούν τρομαγμένα τους ρυθμούς ανεργίας να εκτοξεύονται σε διψήφια ποσοστά και τους ρυθμούς ανάπτυξης να καταρρέουν. Σήμερα, Γαλλία, Ιταλία και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχουν συστήσει «ενιαίο μπλοκ» και επιμένουν ώστε το Βερολίνο να αλλάξει ρότα.

Ο αρθρογράφος τονίζει ότι η πιθανότητα και μόνο μιας νέας ευρωπαϊκής οικονομικής κρίσης προκαλεί έντονη δυσφορία στις ΗΠΑ, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο, με δεδομένο ότι η κινεζική οικονομία επιβραδύνεται, η αμερικανική ανάκαμψη παραμένει εύθραυστη και η ουκρανική κρίση (και όλα όσα αυτή σημαίνει σε πολλαπλά επίπεδα) συνεχίζεται... Παραθέτει, επίσης, τις ανησυχίες μιας σειράς οικονομικών αναλυτών σε σχέση με την επίμονη έλλειψη ανάπτυξης στην Ευρωζώνη, αλλά και το ενδεχόμενο να βυθιστεί η οικονομία της σε μία «παγίδα αποπληθωρισμού», δηλαδή σε μία συνεχή καθοδική τάση, όπου όσο μειώνονται οι τιμές, τόσο μειώνεται η ζήτηση και οι επενδύσεις, προκαλώντας νέα μείωση τιμών και εντέλει νέα οικονομική κρίση.

Το άρθρο υπογραμμίζει ότι πολιτικά και οικονομικά, κεντρικό ρόλο στα «πράγματα» της ΕΕ παίζει η Γερμανία και η ισχυρή πολιτική φιγούρα της Αγκ. Μέρκελ, μαζί με τον Γιανς Βάιντμαν τον κεντρικό τραπεζίτη της χώρας και υποστηρικτή της δημοσιονομικής και νομισματικής πειθαρχίας. Αναφέρεται, επίσης, στο κοινό μέτωπο το οποίο, υποτίθεται, έχουν συστήσει οι ηγέτες Γαλλίας και Ιταλίας Φρ. Ολάντ και Μ. Ρέντσι, ώστε να κερδίσουν λίγο περισσότερο χρόνο για την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων, ενώ κάνει ιδιαίτερη μνεία στον πρόεδρο της ΕΚΤ Μ. Ντράγκι, ο οποίος «πιέζει» τη γερμανική ηγεσία να μετριάσει την επιμονή της στη δημοσιονομική πειθαρχία και να ξοδέψει περισσότερα στις δημόσιες υπηρεσίες, ώστε να ενισχύσει με αυτόν τον τρόπο συνολικά την οικονομία της Ευρωζώνης.

Ωστόσο, καταλήγει, η γερμανική πλευρά εμποδίζει τη λήψη των αναγκαίων έκτακτων μέτρων ώστε να απομακρύνει τον κίνδυνο ακόμη μιας κρίσης, προκαλώντας ανησυχία στις αγορές, καθώς την ίδια στιγμή, στο εσωτερικό της, αναπτύσσονται ολοένα και περισσότερο οι δυνάμεις του «δημοσιονομικού συντηρητισμού» που επιθυμούν τη διάλυση του ενιαίου νομίσματος ή τουλάχιστον την αποχώρηση της Γερμανίας από αυτό. Η τάση αυτή που πολιτικά εκφράζεται από το κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία», παραμένει μεν μειοψηφική, ωστόσο μέσα σε δύο χρόνια από τότε που ιδρύθηκε έχει αυξήσει σημαντικά τα ποσοστά, απορροφά ψηφοφόρους από τους χριστιανοδημοκράτες με τα τελευταία γκάλοπ να τους δίνουν ποσοστό 8% σε ομοσπονδιακό επίπεδο...

Αυτές οι περιγραφές εκφράζουν οξύτατες αντιθέσεις γύρω από το μείγμα πολιτικής διαχείρισης που αντανακλούν τα διαφορετικά ιδιαίτερα συμφέροντα των μονοπωλίων των ισχυρών ευρωενωσιακών καπιταλιστικών οικονομιών, τόσο εντός της Ευρωζώνης και της ΕΕ, όσο και διεθνώς. Οι ανταγωνισμοί και η διαπάλη για το ποιου κράτους τα μονοπώλια, σε συνδυασμό με των ποιων τομέων οικονομίας, θα βγουν πιο ισχυρά από την καπιταλιστική ανάκαμψη τροφοδοτεί τις διαφορετικές προσεγγίσεις στην οικονομική πολιτική. Ταυτόχρονα, η παρέμβαση του ΔΝΤ εκφράζει την παρέμβαση των ΗΠΑ στην Ευρωζώνη ενάντια στη Γερμανία. Οχι μόνο για τα συμφέροντά τους στην ΕΕ, αλλά και τους ανταγωνισμούς στους στη διεθνή αγορά. Βεβαίως και για την αλληλεπίδραση της κατάστασης της μιας καπιταλιστικής οικονομίας στην άλλη σε συνθήκες κρίσης και ύφεσης. Λόγω ακριβώς της έντασης της καπιταλιστικής διεθνοποίησης. Απ' όλ' αυτά και την όποια εξέλιξή τους, οι λαοί τίποτα θετικό δεν έχουν να περιμένουν. Γιατί «όταν στο βάλτο τσακώνονται τα βουβάλια την πληρώνουν τα βατράχια»...

Παραπομπές:

1. http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/02/pdf/text.pdf (σ.σ. 22, 51, 75)

2.http://blogs.wsj.com/economics/2014/10/07/eurozone-faces-a-1-in-3-chance-of-reentering-recession-soon-imf-says/

3.http://www.nytimes.com/2014/10/17/world/europe/bloc-in-europe-starts-to-balk-over-austerity-.html