Θεωρώ ότι είναι καθήκον για το Κόμμα μας αλλά και για το Διεθνές Κομμουνιστικό Κίνημα να προσπαθήσουν να αποκρυσταλλώσουν σαφή επιστημονική άποψη για τις δραματικές και παγκόσμιας σημασίας εξελίξεις που γνωρίσαμε στο λυκόφως του προηγούμενου αιώνα με την ανατροπή του σοσιαλισμού.

Ασφαλώς, για την ΚΕ, η διερεύνηση και η ανάλυση των αιτιών της ανατροπής - ισχύει αυτό για όλους μας - δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Πέρα από το γεγονός ότι μια τέτοια επιστημονική διερεύνηση απαιτούσε μια διαφορετική οργάνωση, περισσότερο ανοιγμένης στο χρόνο και στη θεματολογία, πράγμα που δεν έγινε, χρειάζεται να υπάρχουν: Η καλή γνώση μιας εκτεταμένης χρονικά περιόδου οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην εσωτερική της και διεθνή διάσταση. Η καλή γνώση των ντοκουμέντων των συνεδρίων και γενικότερα της βιβλιογραφίας. Η καλή γνώση και η σωστή απόδοση των θεωρητικών θέσεων των κλασικών - δεν μπορεί να αγνοεί κανείς το τι έλεγε ο Μαρξ και ο Ενγκελς, ο Λένιν, ο Στάλιν, τα άλλα ηγετικά στελέχη και οι στοχαστές του μαρξισμού. Ακόμη και η γνώση των αντίθετων θέσεων και απόψεων.

Πάνω απ' όλα πρέπει να εφαρμοστούν οι αρχές του διαλεκτικού και ιστορικού υλισμού, γεγονός που καθιστά δεσμευτική την ερμηνεία των γεγονότων, των θεωρητικών θέσεων, το τι είναι σοσιαλισμός, των οικονομικών του νόμων, αλλά ταυτόχρονα καθιστά αποτρεπτική κάθε εμφάνιση βουλησιαρχίας και απόσπασης από τις πραγματικές κοινωνικές εξελίξεις και τα προβλήματα που γεννούσαν.

Στο πλαίσιο των παραπάνω επισημάνσεων και του περιορισμένου αυτού σημειώματος, καταθέτω ορισμένες παρατηρήσεις μου σε κομβικά σημεία του κειμένου.

1. Οι θέσεις της ΚΕ διαχωρίζουν ουσιαστικά την περίοδο οικοδόμησης του σοσιαλισμού σε δύο βασικές υποπεριόδους. Την πριν το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ και τη μετά. Από την άποψη της μεθοδολογίας αυτός ο διαχωρισμός δεν είναι σωστός, γιατί δεν επιτρέπει να παρακολουθήσουμε από κοντά τις διάφορες φάσεις που πέρασε η οικοδόμηση του σοσιαλισμού, που σαφώς ήταν περισσότερες των δύο.

Πρόκειται για έναν πολιτικο-ιδεολογικό διαχωρισμό, που, όμως, απλοποιεί τη συνολική κοινωνική και αναπτυξιακή πορεία της οικοδόμησης του σοσιαλισμού και οδηγεί σε αντιφάσεις και σε σύγχυση. Στην περίπτωση αυτή αποσπάται η εμφάνιση του οπορτουνισμού από τις κοινωνικές εξελίξεις και παίρνει μεταφυσικό χαρακτήρα. Η διαπίστωση αυτή μπορεί να αποδοθεί με ένα πολύ συγκεκριμένο παράδειγμα, αυτό της μεταβατικής περιόδου.

Το κείμενο της ΚΕ αναφέρει στη θέση 4 τη γνωστή εκτίμηση ότι η μεταβατική περίοδος «στην ΕΣΣΔ ολοκληρώθηκε περίπου στα μέσα της δεκαετίας του 1930». Παρακάτω, στη θέση 11, αναφέρει ότι «μέχρι το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο διαμορφώθηκε η βάση της νέας κοινωνίας».

Πράγματι υπήρξε μια ανάλογη εκτίμηση από τα μέσα της δεκαετίας του '30. Με βάση αυτήν την εκτίμηση μετά τον πόλεμο και την αποκατάσταση των καταστροφών επιχειρείται η πορεία προς τον κομμουνισμό. Στο 19ο Συνέδριο γίνεται η παρακάτω εκτίμηση στην εισήγηση για το 5ο πεντάχρονο πλάνο 1951-1955: «Η πραγματοποίησή του θα αποτελέσει για τη χώρα μας σπουδαίο σταθμό στο δρόμο του βαθμιαίου περάσματος από το σοσιαλισμό στον κομμουνισμό».

Τώρα που έχουμε μια απόσταση από τα γεγονότα, και μπορούμε να δούμε τα πράγματα πιο νηφάλια, κατά τη γνώμη μου πρέπει να πούμε ότι η εκτίμηση αυτή ήταν λάθος. Η υλική βάση που οικοδομήθηκε από την άποψη της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων ήταν σημαντικά κατώτερη από ό,τι προϋπέθετε και απαιτούσε η παραπέρα πορεία προς μια κομμουνιστική κοινωνία. Και μια απόδειξη γι' αυτό είναι και το γεγονός ότι οι παραγωγικές δυνάμεις εκείνη την εποχή στη Σοβιετική Ενωση υπολείπονταν από τις αντίστοιχες παραγωγικές δυνάμεις των προηγμένων καπιταλιστικών χωρών. Αλλά ούτε και η κοινωνική συνείδηση ήταν ανάλογα αναπτυγμένη, θα έλεγα ότι υπήρχε σημαντική καθυστέρηση, διαφορετικά πώς θα εξηγηθεί η ύπαρξη του οπορτουνιστικού ρεύματος το οποίο έφτασε να κυριαρχήσει κιόλας.

Βέβαια, μετά την κυριαρχία του οπορτουνιστικού ρεύματος το '56 η εκτίμηση για το βαθμιαίο πέρασμα στον κομμουνισμό μετατρέπεται σε ανοιχτό βολονταρισμό, για να μην πω σε ανοιχτό τυχοδιωκτισμό, που ισοδυναμούσε με σαφή υπονόμευση της οικοδόμησης του σοσιαλισμού.

2. Ως προς την ίδια τη μεταβατική περίοδο, και το περιεχόμενο της, ενώ από τη μια αναγνωρίζεται, από την άλλη δε φαίνεται από το κείμενο της ΚΕ να υπάρχει μια σαφής αντίληψη για την ύπαρξη, τη διάρκεια, το ρόλο και τα καθήκοντα που έρχεται αυτή να διεκπεραιώσει. Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει από το πώς πραγματεύεται το κείμενο τα ζητήματα της κομμουνιστικής παραγωγής και κατανομής, των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων, των οικονομικών νόμων κλπ. Εδώ νομίζω ότι υπάρχουν θεωρητικές ανακολουθίες, που μας απομακρύνουν σοβαρά από τις απόψεις των κλασικών. Ουσιαστικά πιστεύω ότι υπάρχει μόνο τυπική αποδοχή της μεταβατικής περιόδου.

3. Επειδή το κείμενο της ΚΕ αποδέχεται και τοποθετεί την ολοκλήρωση της μεταβατικής περιόδου στα μέσα της δεκαετίας του '30, επιχειρεί να ερμηνεύσει την πορεία του σοσιαλισμού μετά το '56 με όρους κομμουνιστικής παραγωγής και κατανομής, υπερτονίζοντας το ρόλο των σχέσεων παραγωγής, υποβαθμίζοντας το ρόλο των παραγωγικών δυνάμεων και τη δημιουργία της υλικής βάσης και υποτιμώντας τη χρησιμότητα των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων για το χρονικό διάστημα της μεταβατικής περιόδου. Από εδώ προκύπτει και ο εγκλωβισμός γύρω από το ζήτημα της ισχύος του νόμου της αξίας. Κατά την εκτίμησή μου η εξέλιξη των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων με τον τρόπο που έγινε μετά το '56 παίζει ανασταλτικό ρόλο στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και της κομμουνιστικής συνείδησης, αλλοιώνει και διαστρέφει την αναγκαιότητα ύπαρξης τους και αξιοποίησής τους κατά τη μεταβατική περίοδο. Και εδώ χρειάζεται να σκύψουμε πάρα πολύ στη διεύρυνση των προβλημάτων που εμφανίστηκαν.

4. Το γεγονός ότι επιχειρείται να αντιμετωπιστεί η μετά το '56 περίοδος με όρους κομμουνιστικής παραγωγής και κατανομής οδηγεί τελικά στην αντιστροφή της σχέσης μεταξύ των παραγωγικών δυνάμεων και των σχέσεων παραγωγής, στην άρνηση του επαναστατικού ρόλου των παραγωγικών δυνάμεων, του ρόλου τους στη διαμόρφωση της κοινωνικής συνείδησης, σε συνδυασμό βέβαια με τον επαναστατικό ρόλο του Κόμματος και την πολιτιστική επανάσταση. Η λογική αυτή, σε ό,τι αφορά τη μεταβατική περίοδο, φτάνει μέχρι και στην αμφισβήτηση της λενινιστικής θέσης ότι τα κολχόζ είναι σοσιαλιστική συνεταιριστική παραγωγή. Ουσιαστικά η κατάληξη μιας τέτοιας λογικής είναι να δεχτεί κανείς την κομμουνιστική παραγωγή και κατανομή για λόγους κοινωνικής συνείδησης και ηθικής στάσης απέναντι στην εργασία. Αλλά μια τέτοια λογική είναι ιδεαλιστική.

5. Με δοσμένη την παραπάνω θεωρητική αντιμετώπιση της εξέλιξης της οικοδόμησης, το κείμενο χαρακτηρίζει τη φάση της ΝΕΠ ως υποχώρηση. Πρόκειται για θεωρητικό λάθος πολύ περισσότερο που ο Λένιν καθορίζει το χαρακτήρα της ΝΕΠ σε πολλά κείμενά του (π.χ. «Απαντα», τόμος 44, σελ. 6, 41, 155-175) και ο Στάλιν ήταν πολέμιος όλων εκείνων που αντιμετώπιζαν τη ΝΕΠ ως υποχώρηση απέναντι στον αντίπαλο («Ζητήματα Λενινισμού», σελ. 378-402).

Πράγματι ο Λένιν χρησιμοποιεί την έννοια της υποχώρησης. Αλλά τη χρησιμοποιεί σε σχέση με την κομμουνιστική παραγωγή και κατανομή της φάσης του πολεμικού κομμουνισμού, σε σχέση με το καθήκον της επανάστασης να αναπτύξει τις παραγωγικές δυνάμεις και να μην εκβιάζει τις φάσεις ανάπτυξης της μεταβατικής περιόδου, αλλά και ως προειδοποίηση ότι δε θα υπάρξει άλλη υποχώρηση σε σχέση με την εφαρμογή της ΝΕΠ.

6. Αντιμετωπίζοντας το κείμενο της ΚΕ με τον τρόπο που αναλύθηκε καταλήγω στο συμπέρασμα ότι αυτό σε τελική ανάλυση δεν επιτρέπει να παρακολουθήσουμε με ακρίβεια, να κατανοήσουμε και να εμβαθύνουμε στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης που γνωρίσαμε και να προσδιορίσουμε πού ακριβώς έγιναν τα λάθη σε κάθε επίπεδο.

Σαφώς υπήρξαν λαθεμένες εκτιμήσεις βουλησιαρχικού χαρακτήρα. Γιατί πώς ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί το πέρασμα στον κομμουνισμό χωρίς την αντίστοιχη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και την αντίστοιχη κομμουνιστική συνείδηση.

Φαίνεται καθαρά λοιπόν ότι ο ρόλος της μεταβατικής περιόδου είναι καθοριστικός. Και συνεπώς η δράση του Κόμματος καθορίζεται και από την κατανόησή της, για τη διάρκειά της και τα καθήκοντά της.

Τη μεταβατική περίοδο οι εμπορευματοχρηματικές σχέσεις υπάρχουν. Το πώς θα αξιοποιηθούν με στόχο το οριστικό τους ξεπέρασμα καθορίζεται από την προσήλωση και την ικανότητα στη σοσιαλιστική οικοδόμηση, για να υπάρξει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και η εναρμόνιση των σχέσεων παραγωγής. Και εδώ το Κόμμα παίζει καθοριστικό ρόλο, γιατί καθοδηγεί την εργατική τάξη και συνολικά την επαναστατική διαδικασία. Νομίζω ότι εδώ βρίσκεται και η απάντηση για τις αιτίες της ανατροπής.

Μελετώντας με προσοχή τις θέσεις για το σοσιαλισμό έχω κάποιες βασικές παρατηρήσεις:

1. Ο Μαρξισμός είναι κριτική και όχι απολογητική αντίληψη του κόσμου. Σύμφωνα με αυτόν θα πρέπει να εξετάζουμε τα κοινωνικά φαινόμενα στη γέννηση, ανάπτυξη, εξέλιξη και κατάληξή τους.

2. Σχετικά με το χαρακτήρα και τη φύση της ΕΣΣΔ:

Σε μια συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής του ρωσικού ΚΚ (Μπολσεβίκων) το 1920, ο Λένιν είχε χαρακτηρίσει το τότε νεαρό Σοβιετικό κράτος ως «εργατοαγροτικό κράτος γραφειοκρατικά παραμορφωμένο».

Ομως, στην επόμενη συνεδρίαση, ζήτησε να διορθωθούν τα πρακτικά της προηγούμενης γιατί είχε κάνει λάθος, λέγοντας πως «το κράτος μας είναι εργατικό κράτος που στηρίζεται στην αγροτιά γραφειοκρατικά παραμορφωμένο». Εξηγώντας πως δεν υπήρξαν στην ιστορία και δεν μπορεί να υπάρξουν διταξικά κράτη.

Είναι γνωστή η αγωνία του στα τελευταία του κείμενα για τον κίνδυνο της γραφειοκρατίας και προσωπικά για το ρόλο του Στάλιν («Διαθήκη»), που τον έβλεπε σαν το επίκεντρο γύρω από το οποίο αυτή θα συσπειρωνόταν. Οι εξελίξεις μετά το θάνατό του τον επιβεβαίωσαν πλήρως.

Ο εκφυλισμός - και η πορεία προς την καπιταλιστική παλινόρθωση - δεν άρχισε με το 20ό Συνέδριο και συνεχίστηκε μετά από αυτό. Ο εκφυλισμός του πρώτου εργατικού κράτους στον κόσμο αρχίζει από τα γεννοφάσκια του και σε αυτό συντέλεσε καθοριστικά η έλλειψη των υλικών και ιστορικών όρων για το σοσιαλισμό σε αυτή τη χώρα.

Η επανάσταση νίκησε στην πιο καθυστερημένη χώρα της Ευρώπης αντί στις πιο προηγμένες σύμφωνα με τις προβλέψεις των κλασικών του μαρξισμού και κατόρθωσε να επιζήσει, να αναπτυχθεί και να μεγαλουργήσει κι αυτό παρά την ιμπεριαλιστική εισβολή, τον εμφύλιο και την περικύκλωση. Ομως, λόγω της έλλειψης των υλικών όρων, είχαμε το γραφειοκρατικό εκφυλισμό του πρώτου εργατικού κράτους.

Με δεδομένη την έλλειψη των προϋποθέσεων για το σοσιαλισμό στην τότε Ρωσία, οι Μπολσεβίκοι είχαν δει την επανάστασή τους ως την απαρχή της παγκόσμιας επανάστασης. Και είχαμε, με το τέλος του Α' παγκόσμιου ιμπεριαλιστικού πολέμου την Κομμούνα της Ουγγαρίας με τον Μπέλα Κουν το 1919, όπως και τη γερμανική επανάσταση του 1918-19.

Τόσο η Κομμούνα της Ουγγαρίας, όσο και η γερμανική επανάσταση έπεσαν ηρωικά, όταν στη Γερμανία η χρεοκοπημένη από το 1914 με την ψήφιση από μέρους της των πολεμικών πιστώσεων σοσιαλδημοκρατία, από τότε στην υπηρεσία του ιμπεριαλισμού - κυβέρνηση Νόσκε - Σάιντεμαν και με πρόεδρο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης τον Φρίντριχ Εμπερτ -όλοι τους σοσιαλδημοκράτες, έπνιξε την επανάσταση στο αίμα και δολοφόνησε την Ρόζα Λούξεμπουργκ και τον Καρλ Λίμπκνεχτ.

Αυτό το μέγα ιστορικό έγκλημα - η καταστολή της γερμανικής επανάστασης - συντέλεσε στο να μη σπάσει η ιμπεριαλιστική απομόνωση της ΕΣΣΔ και να προχωρήσει πιο πολύ ο εκφυλισμός του εργατικού κράτους της. Με αυτήν την έννοια θεωρώ τη γερμανική σοσιαλδημοκρατία ως την κυρίως υπεύθυνη για τις αρνητικές εξελίξεις στο κράτος των Σοβιέτ, έτσι που το καρκίνωμά του, η γραφειοκρατία, τηρημένων των αναλογιών, να αποτελέσει το σοβιετικό θερμιδώρ. Από εκεί και πέρα οι εξελίξεις είναι αρνητικές τόσο για την Εργατική Δημοκρατία των Συμβουλίων όσο και γενικότερα. Στα πλαίσιά τους έχουμε και τις τρομερές εκκαθαρίσεις της δεκαετίας του '30, που η ηγεσία των μπολσεβίκων και όχι μόνο, «εκκαθαρίζεται» τόσο πολιτικά όσο και από τη ζωή, με τερατώδεις κατηγορίες με συνήγορο του καταγγέλλοντος γενικού εισαγγελέα της ΕΣΣΔ, Α. Ι. Βισίνσκι, το διπλωματικό εκπρόσωπο του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού στη Μόσχα, πρεσβευτή του Mr. Τζόζεφ Ντέιβις, τη μαρτυρία του όποιου το κείμενο της ΚΕ επικαλείται χωρίς κανένα ενδοιασμό, ακριβώς όπως την είχαν επικαλεστεί στο παρελθόν οι διώκτες της παλιάς φρουράς των μπολσεβίκων ηγετών. Αλλά ο καθένας καταλαβαίνει πως αυτή η μαρτυρία του εκπροσώπου του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού υπέρ των διωκτών και κατά των θυμάτων, σημαίνει πως δεν υπήρχε καλύτερο δώρο γι' αυτόν, από την εξόντωση, με χαλκευμένες κατηγορίες, της παλιάς φρουράς των μπολσεβίκων από τους θερμιδωριανούς γραφειοκράτες. Τα πράγματα μιλάνε από μόνα τους.

3. Δικτατορία του προλεταριάτου και Εργατική Δημοκρατία.

Ο Λένιν είχε πει πως η δικτατορία του Προλεταριάτου είναι συνώνυμη της Εργατικής Δημοκρατίας, που θα πρέπει να είναι 1.000 φορές ανώτερη και από την πιο τέλεια αστική δημοκρατία.

Η δικτατορία του προλεταριάτου δεν είναι τίποτε άλλο από την ένοπλη άμυνα της εργατικής τάξης όταν πάρει την εξουσία, προκειμένου να τη διατηρήσει.

Κράτος ίσον σώματα ενόπλων, λέει ο Ενγκελς. Κι ακόμα, κράτος ίσον μια μορφή βίας. Ετσι και το εργατικό κράτος για να είναι τέτοιο, χρησιμοποιεί την ένοπλη βία της επαναστατικής εργατικής τάξης και του λαού, ενάντια στους εχθρούς του. Διαφορετικά δεν μπορεί να υπάρξει. Τηρουμένων των αναλογιών, αναφέρω ένα ιστορικό παράδειγμα αν και σε άλλα επίπεδα. Η μεγάλη αστική Γαλλική Επανάσταση του 1789 υπήρξε άτεγκτη και σκληρή απέναντι στο παλάτι, στους άρχοντες, στην αριστοκρατία, στον κλήρο. Ομως έτσι και μόνον έτσι συντέλεσε στο να περάσει η ανθρωπότητα από το μεσαίωνα στη νέα εποχή.

Αντίθετα, η γερμανική αστική επανάσταση του 1848 συμβιβάστηκε από την αρχή, σ' όλους τους τομείς με το παλιό καθεστώς, έτσι που ο Ενγκελς στον πρόλογο του μνημειώδους έργου του «Ο Πόλεμος των χωρικών στη Γερμανία», να χαρακτηρίζει τη γερμανική αστική τάξη ως την πιο άνανδρη αστική τάξη του κόσμου και η Ρόζα Λούξεμπουργκ, στο τελευταίο άρθρο της, λίγες μέρες πριν τη δολοφονήσουν, με τον τίτλο «Τάξη επικρατεί στο Βερολίνο», να λέει πως «οι αθλιότητες της γερμανικής επανάστασης του Μάρτη του 1848 είναι σα μια σιδερένια σφαίρα στα πόδια όλης της κατοπινής γερμανικής ιστορικής εξέλιξης. Επιδράσανε πάνω σ' όλη την επίσημη ιστορία της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας και διαμέσου της σε όλες τις πρόσφατες περιπέτειες της γερμανικής επανάστασης - ακόμα και στη χτεσινή δραματική κρίση».

Και ρωτάμε: Ανάμεσα σ' αυτές τις δυο αστικές επαναστάσεις, τη μια βίαιη και σκληρή και την άλλη ήπια και συμβιβασμένη, πια είναι η δημοκρατική; Μα φυσικά η πρώτη.

Οι ναπολεόντειοι πόλεμοι θεωρούνται ιστορικά προοδευτικοί γιατί, παρά τον κατακτητικό χαρακτήρα τους, συντελέσανε σε εξεγέρσεις των ευρωπαϊκών λαών κατά της φεουδαρχίας.

Το ότι το σύστημα της διευθυνόμενης οικονομίας είχε φθάσει μέχρι το Βερολίνο, αποτελούσε τεράστια κατάκτηση για το ανθρώπινο γένος.

Ομως, η κομματική και κρατική γραφειοκρατία, αρπακτική στην κυριολεξία κάστα που είχε κατορθώσει να απολιτικοποιήσει τους εργαζόμενους και όλη την κοινωνία και να τους στρέψει ενάντια στα ανώτερα ιδεώδη της ανθρωπότητας που είναι ο σοσιαλισμός και ο κομμουνισμός, ιδανικά που οι εργαζόμενοι είναι οι ιστορικοί τους φορείς, υπονομεύοντάς τα από τα μέσα.

Αυτή η γραφειοκρατική κάστα μετέτρεψε τον μαρξισμό από επιστημονική - επαναστατική κοσμοθεωρία σε κρατική θρησκεία καταντώντας τον αγοραίο, έτσι που να μην προκαλεί κανένα ενδιαφέρον στις νέες γενιές αυτών των χωρών.

Είναι αυτή (κομματικά, κρατικά και διευθυντικά στελέχη), που μετά το 1924 έπαιρναν τη μερίδα του λέοντος από τη σοσιαλιστική παραγωγή και που από το 1932 είχε γραφτεί για αυτά, πως αν οι εργαζόμενοι δεν τους βάλουν στη θέση τους, αυτοί θα ιδιοποιηθούν και τα μέσα παραγωγής, όπως τελικά έγινε.

Αυτοί είναι σήμερα οι νέοι ολιγάρχες, όλοι από τον κομματικό, κυβερνητικό και κρατικό μηχανισμό και τις μυστικές υπηρεσίες, που άρπαξαν και ιδιοποιήθηκαν τη δημόσια περιουσία των εργατικών κρατών. Με αυτή την έννοια ο Γκορμπατσόφ είναι ο τελευταίος των Μοϊκανών αυτής της μακράς αρνητικής εξέλιξης.

Αλλά, όπως έγραψε και κάποιος άλλος, «αν υπάρχει ελπίδα, αυτή βρίσκεται στους προλετάριους».

Θα ήθελα να γράψω στο «Ριζοσπάστη» για το 18ο Συνέδριο αυτό το κείμενο για την ανατροπή του Σοσιαλισμού. Η ηγεσία μας λέει ότι η ανατροπή άρχισε από το 20ό Συνέδριο. Νομίζω κάνει λάθος, επειδή είμαι επαναπατρισμένος από τη ΣΕ. Πρώτα θα γράψω για τον Στάλιν.

Κυβέρνησε 30 χρόνια, νίκησε το χιτλερισμό, βοήθησε την Κίνα και έχει μια Λαϊκή Δημοκρατία και όταν πέθανε, όλη η ΣΕ είχε πένθος. Μετά ανέλαβε ο Χρουστσιόφ για 10 χρόνια. Δεν μπορώ να καταλάβω πώς η ηγεσία μας λέει ότι άρχισε η ανατροπή επί Χρουστσιόφ. Πώς βγάλατε το συμπέρασμα αυτό; Ας δούμε την Ιστορία.

Οταν ανέλαβε στην εξουσία, αμέσως ανέβασε το μισθό από 70 ρούβλια, τα έκανε 170 ρούβλια ή αργότερα όσοι δεν έπαιρναν σύνταξη επί Χρουστσιόφ παίρνουν σύνταξη. Το 1956 αν δεν ήταν ο Χρουστσιόφ η Ουγγαρία θα ήταν Γερμανία, η Κούβα, αν δεν ήταν ο Χρουστσιόφ δε θα υπήρχε. Βοήθησε το Βιετνάμ, την Κορέα. Πρώτος κοσμοναύτης ο Γκαγκάριν, δεύτερη η Τερεσκόβα. Ηρθε στην Τασκένδη, πήγε στην ερημιά που δουλεύαμε τα έργα, βάζαμε σωλήνες 50 πόντους φάρδος για να ποτίσουμε τον κάμπο, να βγάλουμε βαμβάκι και μας είπε ότι η ΣΕ έχει σίδηρο να τους κάνετε 2 μέτρα φάρδος να ποτίζεται όλη η ερημιά. Από 700 χιλιάδες τόνους τους έκανε 13 εκατομμύρια τόνους βαμβάκι. Στην Τασκένδη έγινε σεισμός και σε 3 χρόνια ανοικοδομήθηκε με όλα τα μέσα. Σε όλη την πόλη έγινε μετρό της γης, θέατρα, πάρκα, μπαλέτα, τσίρκα, αεροδρόμια. Στην ερημιά έγιναν 7 πόλεις, τα ποτάμια έγιναν θάλασσα και πολλά πάρκα με όλα τα σύγχρονα μέσα κλπ. Πήγε στην Αμερική, συνάντησε τον Κένεντι, συμφώνησαν να τα λύσουν ειρηνικά οι λαοί. Τότε ο Χρουστσιόφ είπε ότι σε 20 χρόνια η ανθρωπότητα θα είναι στο Σοσιαλισμό. Ομως, τον έφαγαν τον Κένεντι, τον εκτέλεσαν.

Τα έγραψα αυτά, γιατί δεν πιστεύω ότι επί Χρουστιόφ έγινε η ανατροπή. Ολα τα έργα έγιναν επί Χρουστσιόφ. Ανέλαβε για 20 χρόνια ο Μπρέζνιεφ το κράτος. Το ΚΚΣΕ, όταν έγιναν τα γεγονότα στην Τσεχοσλοβακία, πήρε μέρος και βοήθησε να μη γίνει καπιταλισμός. Μετά ανέλαβε στην εξουσία ο Αντρόποφ για 1 χρόνο, τον έφαγαν για να μπει ο Γκορμπατσόφ στην εξουσία, ο προδότης, πράκτορας των Αμερικάνων. Την περεστρόικα. Η γενιά μας τον υποστήριξε τον Γκορμπατσόφ.

Κατηγορούσαν στο παρελθόν τη ΣΕ. Εκαναν συνέλευση, συγκέντρωση υπέρ του Γκορμπατσόφ - περεστρόικα. Οταν έγινε η συνέλευση της ΚΟΒ και μίλησα και είπα ότι ο Γκορμπατσόφ είναι πράκτορας των Αμερικάνων και προδότης, μου είπαν ότι είμαι τρελός. Τους απάντησα ότι είμαι τρελός για το Κόμμα.

Πώς μπόρεσε η ηγεσία μας να κατηγορήσει τη ΣΕ, ότι δεν υπήρχε Σοσιαλισμός; Εζησα 30 χρόνια στη ΣΕ. Ολοι είχαν ίσα δικαιώματα, δεν υπήρχε ούτε ένας άνεργος. Δωρεάν Παιδεία, νοσοκομεία, τα φαρμακεία, όλα δωρεάν. Παιδικοί σταθμό δωρεάν. Στα πανεπιστήμια έπαιρναν μισθό, δεν υπήρχαν ναρκωτικά κλπ. Με ένα μεροκάματο πλήρωνα το νοίκι, φως, ρεύμα και καλοριφέρ. Ηταν πρώτη δύναμη στον κόσμο. Καλά, η ηγεσία πώς μπόρεσε να πει ότι στη ΣΕ δεν υπήρχε Σοσιαλισμός; Τους γέλασε η περεστρόικα, αργά το κατάλαβαν ότι τους γέλασε ο Γκορμπατσόφ, ο προδότης, πράκτορας των Αμερικάνων.

Αγαπητοί σύντροφοι,

Πολύ σωστά το κόμμα στο 18ο συνέδριο μαζί με τα τρέχοντα για τα επόμενα (μέχρι το 19ο) χρόνια καθήκοντα θα συζητήσει τις θέσεις για το σοσιαλισμό, το στρατηγικό μας στόχο: Στο φόντο αυτού του στόχου μελετώνται και αποφασίζονται όλες οι τακτικές κινήσεις, ο στρατηγικός αυτός στόχος υπαγορεύει την πολιτική δράση του κόμματος και των εργαζομένων. Είναι η απάντηση που πρέπει να περιγράψουμε σε γενικές γραμμές και να αποκαταστήσουμε από τις διαστρεβλώσεις και την αντίπαλη προπαγάνδα, τώρα που οι εργάτες, οι αγρότες, οι αυταπασχολούμενοι διαπιστώνουν όλο και πιο πολύ τη χρεοκοπία του καπιταλισμού. Για να μπουν στον αγώνα πρέπει να αρχίσουν να δουλεύουν στο μυαλό τους με τι θα αντικαταστήσουν το αστικό καθεστώς - αλλιώς τα αγωνιστικά τους βήματα θα μείνουν μετέωρα. Το κόμμα, λοιπόν, δίνει στέρεη βάση και προοπτική στον αγώνα τους.

Στον αγώνα αυτό βαδίζουμε συντεταγμένα σήμερα, παλεύοντας με βάση τις σημερινές ανάγκες και μιλώντας για τη σοσιαλιστική εξουσία του αύριο σαν απαραίτητη προϋπόθεση, που θα διασφαλίσει τα κέρδη του σημερινού αγώνα.

Για την αγωνιστική διαπαιδαγώγηση του λαού, για την άνοδο των αγώνων του δε φτάνει μόνο να μιλήσουμε για την υπεροχή του υπαρκτού σοσιαλισμού έναντι του καπιταλισμού. Αυτή είναι δεδομένη. Χρέος μας είναι η νηφάλια εκτίμηση όσων καταστάσεων υπήρξαν από τον Οκτώβρη του 1917 μέχρι την προδοσία και ανατροπή του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ. Μακριά από υστερίες, ο Στάλιν υπήρξε εκλεγμένος γραμματέας του κόμματος των Μπολσεβίκων και χωρίς να χρειάζεται να θεοποιηθεί για μας πάντα θα πρέπει να είναι ένας κομμουνιστής ηγέτης, ένας από μας. Η ύπαρξη σύνθετων καταστάσεων παράλληλα με την ταξική πάλη που διεξαγόταν και την αστική προπαγάνδα, χρέωσαν στο Στάλιν σκληρή συμπεριφορά και τον αδίκησαν ιστορικά: Η ιστορία γράφεται από τους νικητές... Το ΚΚΕ σωστά, θεωρώ, δεν αυτοπροσδιορίστηκε σαν αντισταλινικό.

Ομως η αντιπαράθεση προς το άνοιγμα στην οικονομία της αγοράς που εγκαινίασε το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ (μαζί με το γκρέμισμα του Στάλιν) δεν πρέπει να μας οδηγήσει σε βιαστικά πολιτικά βήματα - που και ο Στάλιν είχε καταδικάσει - υποτίμησης αρχών της σοσιαλιστικής οικονομίας και κοινωνίας και του σοσιαλιστικού ανθρώπου που δεν έχει ακόμη, βέβαια, φτάσει στον κομμουνισμό. Στο σοσιαλισμό σαφώς ο καθένας αμείβεται με βάση την εργασία του και όχι με βάση τις ανάγκες του μόνο. Και αυτό σημαίνει με βάση την ποσότητα και την ποιότητα της δουλειάς του. Ο σοσιαλιστικός άνθρωπος υπάρχει ανάγκη να διαπαιδαγωγηθεί με αυτό το δεδομένο, δεν είναι τέλειος. Πρέπει να «βαθμολογείται» βάσει αυτού, να είναι αυτό κίνητρο για να προσφέρει τη δουλειά του, ποσοτική και ποιοτική, μέσω του κεντρικού σχεδιασμού του σοσιαλιστικού καθεστώτος, στους συνανθρώπους του. Αυτό δε θα σημαίνει ανάδειξη του παράγοντα «χρήμα». Αντίθετα το χρήμα θα υποβαθμίζεται όσο θα ωριμάζει ο υποκειμενικός παράγοντας. Η αμοιβή στο σοσιαλισμό ανάλογα με το χρόνο και το είδος της εργασίας δεν έχει καμιά σχέση με την προώθηση των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων και την υπονόμευση της κοινωνικής ιδιοκτησίας υπέρ της ομαδικής ή ατομικής.

Η κοινωνική συνείδηση, το βάθεμα της σοσιαλιστικής συνείδησης, θα δυναμώνει όσο οι εργαζόμενοι (ο υποκειμενικός παράγοντας) θα βεβαιώνονται όλο και πιο πολύ για την ορθότητα της σοσιαλιστικής τους επιλογής και συμμετέχοντας μέσα από όλο και πιο πρόσφορους θεσμούς στην άσκηση της εξουσίας, θα συμπληρώνουν, θα διορθώνουν, θα επικροτούν. Αυτή η συμμετοχή είναι το αντικείμενο του τεράστιου θέματος που λέγεται πολιτικό σύστημα και πρέπει να προβλέπεται από οποιοδήποτε σχήμα με μια μόνο προϋπόθεση: Την αποδοχή της δικτατορίας του προλεταριάτου και του σοσιαλιστικού συντάγματος.

Με τη βεβαιότητα, ότι οι σύνεδροι δε θα υποτιμήσουν - όπως πολλοί από μας στον προσυνεδριακό διάλογο - τα καθήκοντα του κόμματος για την ανάπτυξη των αγώνων του λαού σε αντιμονοπωλιακή και αντιιμπεριαλιστική κατεύθυνση στο επόμενο διάστημα, εύχομαι καλή επιτυχία στις εργασίες του 18ου Συνεδρίου του Κόμματός μας.

Αγαπητοί συντρόφισσες και σύντροφοι. Διάβασα με μεγάλη προσοχή τις Θέσεις της ΚΕ του Κόμματός μας για το 18ο Συνέδριο που θα γίνει το Φλεβάρη, από τις 18-22, το 2009. Επίσης, το Φλεβάρη του 2005 είχε γίνει το 17ο Συνέδριο του ΚΚΕ. Από τότε πέρασαν 4 χρόνια γεμάτα από καθημερινή σκληρή δουλειά των Κομματικών Οργανώσεων Βάσης (ΚΟΒ) και όλων των μελών ανεξάρτητα ηλικίας. Πρέπει να πούμε ότι η τετραετία αυτή ήταν για το Κόμμα μας μια δύσκολη κατάσταση που δημιούργησε επιπρόσθετα προβλήματα από την πολιτική των λεγόμενων «εκσυγχρονιστών», της διακυβέρνησης της χώρας μας από το λεγόμενο μεταρρυθμιστικό κόμμα της ΝΔ και ιδιαίτερα από τα ΜΜΕ, όπου και σήμερα συνεχίζουν την παραπληροφόρηση της πολιτικής ορθότητας του Κόμματός μας στις πλατιές λαϊκές μάζες. Το Κόμμα μας, σύντροφοι και φίλοι, απαντά στα καθημερινά οξυμένα προβλήματα της χώρας μας στους καθημερινούς αγώνες της εργατικής τάξης και όλων των καταπιεζόμενων στρωμάτων του λαού μας, πάντα βέβαια με μπροστάρηδες τους κομμουνιστές και με όλο τον προοδευτικό κόσμο της πατρίδας μας.

Η ανθρωπότητα ζει σήμερα νέες πληγές, την πιο αχαλίνωτη και απροκάλυπτη ιμπεριαλιστική επέμβαση για το μοίρασμα των αγορών, την καθυπόταξη χωρών, τοπικούς πολέμους, νέα δεσμά εξάρτησης και υποδούλωσης, τη δολοφονική δράση του παγκόσμιου τρομοκράτη και χωροφύλακα, του ΝΑΤΟ, που είναι το προκεχωρημένο φυλάκιο της Νέας Τάξης Πραγμάτων, ιδιαίτερα μετά την ανατροπή των πρώην σοσιαλιστικών χωρών στην Ευρώπη και τη διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας και της πρώην Σοβιετικής Ενωσης.

Αγαπητοί φίλοι, ο ιμπεριαλισμός με το πιστόλι στον κρόταφο επιβάλλει συμφωνίες οι οποίες στην ουσία μετατρέπουν λαούς σε ομήρους, το εργατικό λαϊκό κίνημα δέχεται σήμερα πρωτοφανή επίθεση για να υποκύψει στις γραμμές της συναίνεσης των νεοφιλελεύθερων και σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, ώστε να μην ακουμπήσουν σε καμιά δύναμη ή φωνή αντίστασης. Παρ' όλα αυτά, σύντροφοι και φίλοι, ο αγώνας δε σταματά σε πολλές χώρες του κόσμου, όπως και στη χώρα μας. Τα Κομμουνιστικά Κόμματα κάνουν απεγνωσμένες προσπάθειες να συσπειρώσουν όλες τις προοδευτικές δυνάμεις τους, όπως αυτό φάνηκε από τις ομιλίες των εκπροσώπων που έκαναν στην πρόσφατη Συνάντηση που είχε οργανώσει το ΚΚΕ και προηγούμενα σε βαλκανικό και διεθνές επίπεδο. Και είναι το μόνο Κόμμα της Ελλάδας που οργανώνει κατά καιρούς τέτοιες Συναντήσεις. Οι λαοί των πρώην σοσιαλιστικών χωρών μετά την ανατροπή του συστήματος άρχισαν πια να νοσταλγούν τις κατακτήσεις που έχασαν, να κάνουν συγκρίσεις και να συνειδητοποιούν ότι οι περίφημες μεταρρυθμίσεις που τους υπόσχονταν δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ο άγριος καπιταλισμός που παλινορθώθηκε στις χώρες αυτές.

Ολοι μας, λίγο - πολύ, γνωρίζουμε τους ηρωικούς αγώνες που κατά καιρούς στην ιστορία του ηρωικού ΚΚΕ και του μαχόμενου ελληνικού λαού έχουν αναπτυχθεί σ' αυτόν τον τόπο που λέγεται Ελλάδα. Και ας προσπαθούν ορισμένοι λεγόμενοι «εκσυγχρονιστές», «ανανεωτές κομμουνιστές», χρησιμοποιώντας θεμιτά και αθέμιτα μέσα, να ενοχοποιήσουν την πολιτική αυτού του Κόμματος που λέγεται Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας - ΚΚΕ. Κάνουν όλοι αυτοί λογαριασμό χωρίς τον ξενοδόχο, που λέει η λαϊκή παροιμία.

Στις νέες συνθήκες, καθώς επίσης και στις νέες προοπτικές που ανοίγονται μπροστά μας, δηλαδή στην εργατική τάξη και το λαϊκό κίνημα, όπως αναλυτικά αναφέρεται στις Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ, η κατεύθυνση παραπέρα οικοδόμησης του Αντιιμπεριαλιστικού Αντιμονοπωλιακού Δημοκρατικού Μετώπου (ΑΑΔΜ), περισσότερο από άλλη φορά, αναδεικνύεται ο μόνος δρόμος για να βγει η χώρα μας από τη βαθιά κρίση που διέρχεται η ελληνική κοινωνία γενικά. Η κατάσταση, σύντροφοι, εμφανίζεται σύνθετη και περίπλοκη. Το μαζικό προοδευτικό κίνημα (ΜΠΚ), το ταξικό, έχει να αντιμετωπίσει από εδώ και εμπρός νέες προκλήσεις και δυσκολίες συνάμα στην πορεία προς το 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ, που θα πραγματοποιηθεί σε μια από τις κρισιμότερες περιόδους του διεθνούς επαναστατικού κινήματος.

Για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, χρειάζεται από την πλευρά μας να επιστρατεύσουμε όλες μας τις δυνάμεις, όπως αναφέρουν οι Θέσεις, να γίνει ένας σωστός προγραμματισμός ανοίγματος συζητήσεων από όλους μας, με οπαδούς, φίλους και γενικότερα με όλους τους εργαζόμενους στο χώρο που βρίσκεται και εργάζεται ο καθένας από μας. Με τις Θέσεις του ΚΚΕ που στοχεύουν στην ανάπτυξη της πάλης και τη λαϊκή συσπείρωση όλων των εργαζομένων.

Ομως, το κύριο που χρειάζεται να συνειδητοποιήσουμε όλοι μας, είναι ότι, όπου και αν βρισκόμαστε, όπου και αν ζούμε και εργαζόμαστε, γύρω μας, κοντά μας, υπάρχουν δυνάμεις που είναι έτοιμες με τον έναν ή άλλο τρόπο να μπουν στην πάλη, που μπορούν να μη συμφωνήσουν σε όλα με το Κόμμα μας, αλλά είναι δυνατόν σε ένα ή και περισσότερα ζητήματα να παλέψουμε από κοινού με αυτές τις δυνάμεις. Τέτοια παραδείγματα έχουμε πάρα πολλά, π.χ. δημιουργούνται επιτροπές αγώνα στα επιμέρους καυτά προβλήματα, όπως των εργατών στους διάφορους κλάδους, των συνταξιούχων, των μαθητών κ.ά. Η λαίλαπα της ακρίβειας, της λιτότητας, της ανεργίας δεν είναι αναπόφευκτη αγαπητοί φίλοι, δεν είναι μοιραίο να πλουτίζουν οι πλούσιοι και να φτωχαίνουν οι φτωχοί. Δεν είναι μοιραίοι οι πολιτικοί τυχοδιωκτισμοί και υποτέλεια στους ξένους. Γι' αυτό λέει το Κόμμα μας, δεν πάει άλλο πια, μπορεί και πρέπει να αλλάξει. Η λύση, σύντροφοι, βρίσκεται στη συσπείρωση όλων των δυνάμεων του Μετώπου. Για την πραγμάτωση αυτού του σκοπού χρειάζεται να ενισχυθεί το ΚΚΕ, η μόνη δύναμη που αντιστέκεται και παλεύει για μια άλλη φιλολαϊκή πολιτική.

Με αυτή τη βεβαιότητα, το Κόμμα μας εκθέτει ανοιχτά τις Θέσεις για συζήτηση στο Κόμμα και στο λαό μας. Οσο και αν είναι δύσκολος ο δρόμος που ακολουθούμε, είναι μονόδρομος και θα πετύχουμε στην εκπλήρωση των καθηκόντων που βάζουν οι Θέσεις της ΚΕ για το 18ο Συνέδριό του. Η κεντρική πολιτική πρόταση του ΚΚΕ για την οικοδόμηση του Αντιιμπεριαλιστικού Αντιμονοπωλιακού Δημοκρατικού μετώπου πάλης με στόχο τη Λαϊκή Εξουσία και τη Λαϊκή Οικονομία απαιτεί όλα τα σφυριά, όλες οι δυνάμεις να συγκεντρώσουν την προσοχή τους στο ενιαίο αυτό καθήκον. Με αυτές τις σκέψεις θέλω να πιστεύω πως το 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ θα γίνει ένας σταθμός και μια αφετηρία μεγάλων πολιτικών εξελίξεων για το καλό του τόπου μας, για την Ελλάδα, για το λαό μας.

Συντροφικά

1) Παρότι οι (πρώτες) εκτιμήσεις της Πανελλαδικής Συνδιάσκεψης του 1995 ισχύουν και το Κείμενο για το σοσιαλισμό έρχεται ως συνέχειά τους, στις δημόσιες τοποθετήσεις για την περίοδο της οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, τη δεκαετία του 1930, δεν αναφερόμαστε καθόλου σε πλευρές που είχαμε επισημάνει το '95. Οπου εκτιμούσαμε ότι: «Ενα συμπέρασμα είναι ότι το Κόμμα και στις πιο σύνθετες και δύσκολες στιγμές της σοσιαλιστικής οικοδόμησης δεν πρέπει να υποτιμά ότι πέρα από το κύριο και το βασικό, που είναι η αντεπαναστατική απειλή, ελλοχεύει και ο κίνδυνος να γίνονται καταχρήσεις εξουσίας και αυθαιρεσίες από στελέχη και όργανα. Είναι υπαρκτός ο κίνδυνος να συγχέεται και να ταυτίζεται η αντισοσιαλιστική κριτική και δράση με την κριτική πραγματικών λαθών και παρεκκλίσεων. Η τελευταία λέξη για τα πραγματικά προβλήματα, τη συνολική πείρα και τις αρνητικές πλευρές της περιόδου αυτής δεν έχει ειπωθεί. Απαιτείται βαθύτερη μελέτη της περιόδου (...)».

2) Ενώ συζητάμε τις Θέσεις για το σοσιαλισμό, σε επίσημες εκδόσεις του Κόμματος λέγονται άλλα από τις εκτιμήσεις που περιέχονται στο Κείμενο. Πιο συγκεκριμένα:

α) Στον πρόλογο της έκδοσης «Ο σύγχρονος δεξιός οπορτουνισμός» (έκδοση του 2005) γίνεται η εκτίμηση ότι «η πολεμική απέναντι στη συγκροτημένη και προδοτική σοσιαλδημοκρατία εκ μέρους του κομμουνιστικού κινήματος (...) από τη δεκαετία του 1930, σταδιακά αμβλύνθηκε (...), ιδιαίτερα στη νέα καμπή και κρίση του καπιταλιστικού συστήματος, που έφερε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος». Και στην εισαγωγή στην έκδοση για τα 90χρονα του Κόμματος «Η Κομμουνιστική Διεθνής - Θέσεις και Καταστατικό του 2ου Συνεδρίου» γίνεται ένα βήμα παραπέρα: «Η καθαρή ταξική γραμμή του 2ου Συνεδρίου (ενν.: της ΚΔ) απέναντι στον προδοτικό χαρακτήρα της σοσιαλδημοκρατίας (...) δεν άντεξε στη διαδρομή των 23 χρόνων της ιστορίας της».

Αυτή η άποψη αμφισβητεί ευθέως την πολιτική του ΠΚΚ (μπ.) την περίοδο που Γραμματέας ήταν ο Στάλιν, στην ουσία τη λενινιστική πολιτική. Εμμέσως αλλά σαφώς δικαιώνεται η άποψη του Ζινόβιεφ ότι «κύριος αντίπαλος είναι η αριστερή σοσιαλδημοκρατία» ή οι όροι «σοσιαλφασίστες» και «σοσιαλφασισμός». Σχηματικά, με βάση την άποψη αυτή, είχε σωστή ταξική γραμμή η Διεθνής όσο επικεφαλής ήταν ο Ζινόβιεφ και ο Μπουχάριν, «έμπαζε» όταν επικεφαλής ήταν ο Στάλιν και ο Δημητρόφ.

β) Στην εισαγωγή στην ΚΔ περιέχονται και μια σειρά εκτιμήσεις για τη στρατηγική του Διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος, σε διάσταση με όσα αναφέρονται στις Θέσεις και που αναθεωρούν εκ βάθρων βασικές εκτιμήσεις του κομμουνιστικού κινήματος και του Κόμματός μας.

• Υποστηρίζεται η άποψη ότι «απομακρύνθηκαν τα κομμουνιστικά κόμματα» από τις Διακηρύξεις της Διεθνούς (πριν από την αυτοδιάλυσή της). Γίνεται λόγος για «Διακηρύξεις που αυτοαναιρέθηκαν με την απόφαση αυτοδιάλυσης της Κομμουνιστικής Διεθνούς, μέσα στο καμίνι του πιο γενικευμένου ιμπεριαλιστικού πολέμου».
• Οτι η γραμμή του 7ου Συνεδρίου της ΚΔ «λειτούργησε πυροσβεστικά ως προς το στρατηγικό στόχο της πάλης για την επαναστατική κατάληψη της εξουσίας». Οτι «στην πορεία η εμφάνιση του φασισμού αιχμαλώτισε την επαναστατική γραμμή του εργατικού κινήματος στα δίκτυα των αστικών πολιτικών αντιθέσεων». Εδώ βάλλεται ευθέως η συνολική στρατηγική και τακτική που χάραξε η ΚΔ επί Στάλιν, και όχι απλώς κάποιες πλευρές της ή η εφαρμογή της από ορισμένα ΚΚ. Παραγνωρίζεται η συμβολή του 7ου Συνεδρίου στην υπεράσπιση του μοναδικού τότε σοσιαλιστικού κράτους, στην ήττα και συντριβή του φασισμού και των δυνάμεων του Αξονα, στη μαζικοποίηση των ΚΚ και στη διεύρυνση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου.
• Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος χαρακτηρίζεται ως «ο πιο γενικευμένος ιμπεριαλιστικός πόλεμος». Αντικαθίσταται έτσι η εκτίμηση του Διεθνούς κομμουνιστικού κινήματος (βλ., λ.χ., λόγο του Στάλιν στις 9 Φλεβάρη 1948) ότι ο χαρακτήρας του πολέμου σταδιακά μεταβλήθηκε με την είσοδο σε αυτόν της Σοβιετικής Ενωσης, αλλά και νωρίτερα, στο βαθμό που τα αντιφασιστικά και εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα των κατεχόμενων από τον Αξονα χωρών ανέπτυσσαν τη δράση τους.

Είναι σαφές ότι οι απόψεις αυτές δεν υιοθετούνται από το Ντοκουμέντο (κάποιες ίσως δεν απορρίπτονται, αλλά σε κάθε περίπτωση δεν υιοθετούνται). Αν αυτές εκφράζονταν στο πλαίσιο του Προσυνεδριακού Διαλόγου, θα ήταν θεμιτό, ίσως και επιβεβλημένο. Ομως, η δημοσιοποίησή τους μέσα από επίσημες εκδόσεις του Κόμματος αποτελεί ανοιχτή παραβίαση του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού.

Πώς, όμως, εξηγείται ότι εμφανίζονται σε βιβλία «γραμμής», την περίοδο που συλλογικά ανοίγει η ΚΕ τη συζήτηση για το Σοσιαλισμό; `Η πρόκειται για προσωπικές απόψεις που ανεπίτρεπτα δημοσιεύονται ως θέσεις «γραμμής». `Η πρόκειται για συλλογικές εκτιμήσεις και επεξεργασίες, σε συμφωνία με το Προσυνεδριακό Κείμενο για το Σοσιαλισμό, οι οποίες όμως, για κάποιο λόγο, δεν περιλήφθηκαν στο Προσυνεδριακό Κείμενο, ώστε να συζητηθούν από όλο το Κόμμα. Αν ισχύει κάτι τέτοιο, το οποίο είναι αδιανόητο, άλλα έρχονται για συζήτηση και άλλα υιοθετούμε.

Και επί της ουσίας, τέτοια διαβρωτική κριτική στην περίοδο που Γραμματέας του ΚΚ στη Σοβιετική Ενωση ήταν ο Στάλιν, όχι για το πρόσωπο, αλλά για την πολιτική γραμμή που ακολουθήθηκε και μάλιστα όχι σε κάποιες επί μέρους πλευρές αλλά στο σύνολό της, είναι απαράδεκτη. Τέτοιες απόψεις, αντικειμενικά, «γλιστράνε» προς τον τροτσκισμό.

3) Για την ειρηνική συνύπαρξη: Στο Ντοκουμέντο ο όρος τίθεται σε εισαγωγικά, δηλαδή αφήνεται να εννοηθεί ότι δεν υιοθετείται. Επιπλέον, ενώ γίνεται κριτική στο πώς αναπτύχθηκε τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, και κυρίως στο 20ό Συνέδριο, δε γίνεται καμία αναφορά στο αν υπάρχει τέτοια πολιτική και, σε αυτήν την περίπτωση, ποιο πρέπει να είναι το περιεχόμενό της.

Η πολιτική της ειρηνικής συνύπαρξης είναι λενινιστική θέση (βλ. και Εκτιμήσεις '95, σελ. 25: «η λενινιστική πολιτική της ειρηνικής συνύπαρξης»). Και μάλιστα αποτέλεσε σταθερή πολιτική της ΕΣΣΔ και επί Στάλιν. Χαρακτηριστικές είναι οι θέσεις για το ζήτημα του πολέμου που ψήφισε το 6ο Συνέδριο της ΚΔ (1928), στις οποίες τονιζόταν ότι «η φιλειρηνική λενινιστική πολιτική του προλεταριακού κράτους σε καμία περίπτωση δε δείχνει ότι η Σοβιετική εξουσία "συμβιβάστηκε με τον καπιταλισμό". Οτι η πολιτική αυτή είναι μόνο μια άλλη - και στις τότε συνθήκες, μάλιστα, η πιο συμφέρουσα - μορφή πάλης κατά του καπιταλισμού, την οποία η ΕΣΣΔ ακολουθεί με συνέπεια από τον καιρό της Οχτωβριανής Επανάστασης». Και ότι στο κέντρο της πάλης ενάντια στον κίνδυνο του πολέμου πρέπει να είναι η υπεράσπιση της Σοβιετικής Ενωσης. Οι όποιες παρεκκλίσεις σημειώθηκαν δεν πρέπει να οδηγούν στο άλλο άκρο, στην απόρριψη μιας ορθής θέσης και πολιτικής.

4) Εχει επισημανθεί ότι σε δύο σημεία (την εθνικοποίηση της γης και την αμοιβή της εργασίας στην πρώτη βαθμίδα του κομμουνιστικού τρόπου παραγωγής) το Πρόγραμμα του Κόμματος δεν εμπλουτίζεται, αλλά στην πραγματικότητα τροποποιείται με το Ντοκουμέντο. Κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει μόνο με προγραμματικό Συνέδριο και με όρους που προβλέπει το Καταστατικό. Σ' αυτό δεν μπορεί να υπάρχει δεύτερη γνώμη.

Για το αγροτικό ζήτημα δεν πρέπει να ξεχνάμε τις υποδείξεις του Λένιν σχετικά με τα λάθη στη λύση του κατά την ουγγρική επανάσταση του 1919. Ελεγε χαρακτηριστικά ότι η Σοβιετική εξουσία πρέπει οπωσδήποτε να ικανοποιήσει τους φτωχούς σε βάρος των μεγάλων τσιφλικιών. «Διαφορετικά, ο μικρός αγρότης δε θα δει τη διαφορά ανάμεσα σε εκείνο που υπήρχε πριν από τη σοβιετική δικτατορία και μετά την εγκαθίδρυσή της. Αν η προλεταριακή εξουσία δεν εφαρμόσει αυτήν την πολιτική, δε θα μπορέσει να κρατηθεί». Αυτή ήταν και η ταξική βάση της νίκης του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα, κόντρα στις απόψεις του Τρότσκι «για το αδύνατο της νίκης της προλεταριακής επανάστασης σε μια χώρα χωρίς την υποστήριξη της παγκόσμιας επανάστασης».

Τα ζητήματα του σοσιαλισμού χρειάζονται σοβαρή μελέτη και, κυρίως, ξεκάθαρη συζήτηση. Συζήτηση όχι απλώς στη βάση της μιας ή της άλλης διατύπωσης, αλλά επί της ουσίας. Στη βάση της υπεράσπισης της προσφοράς του σοσιαλισμού και της κριτικής αποτίμησης με όπλο το μαρξισμό - λενινισμό.

Ενα από τα σημαντικότερα ζητήματα προς επεξεργασία για ένα κομμουνιστικό κόμμα που διατηρεί και τιμά τα χαρακτηριστικά του είναι η προσπάθεια για τη δόμηση μιας όσο γίνεται ολοκληρωμένης αντίληψης για την κατάκτηση της εξουσίας από την εργατική τάξη και τη σοσιαλιστική οικοδόμηση. Οι πρώτοι κομμουνιστές που έκαναν την έφοδο στα χειμερινά ανάκτορα είχαν ως όπλο τους το βασικό άξονα της κομμουνιστικής κοσμοθεωρίας, τον επιστημονικό σοσιαλισμό. Ενενήντα ένα χρόνια μετά την πρώτη οργανωμένη απόπειρα για μια κοινωνία που ο εργάτης θα τιμά και θα εκτιμά τον κόπο του, εμείς δίπλα στην αταλάντευτη τήρηση της κοσμοθεωρίας μας, πρέπει να προσθέσουμε και τα σωστά συμπεράσματα από την εβδομηντάχρονη πρώτη προσπάθεια σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Πρέπει να προσεγγίσουμε όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένα τόσο τις πολιτικές βάσεις και τη μέθοδο που ακολουθήθηκε στην προσπάθεια παγίωσης του σοσιαλισμού, όσο και την προβληματική και τις δυσκολίες που αντιμετώπισε. Εν τέλει να διερευνήσουμε τις διαδικασίες που οδήγησαν στην επικράτηση της αντεπανάστασης και την αλλοίωση του χαρακτήρα των περισσότερων κομμουνιστικών κομμάτων.

Επομένως τα τελευταία χρόνια πρόβαλλε ως αναγκαία η διεύρυνση της μελέτης για τα αίτια των ανατροπών στα κράτη που οικοδομούσαν το σοσιαλισμό όπως αυτή ξεκίνησε το 1995. Τη νεότερη μελέτη, όπως αυτή εκφράζεται από τις θέσεις για το σοσιαλισμό και τη δουλειά που ανοίγει πριν το 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ και μετά από αυτό, είναι αναγκαίο να την εναρμονίσουμε με τις πολιτικές θέσεις, τη δράση, την πορεία και τους στόχους του Κόμματος. Αλλιώς το απόσταγμα από τη δουλειά που έγινε στα κράτη που οικοδομούσαν το σοσιαλισμό, από όπλο για τους αγώνες που πρέπει να αναπτυχθούν με στόχο τον κομμουνισμό, θα μετατραπεί σε παράγοντα για φιλοσοφική απλά προσέγγιση της κοσμοθεωρίας μας και πέρασμα στο αρχείο της πρώτης προσπάθειας να χειραφετηθούν οι λαοί.

Αναμφισβήτητα αποτελεί σημαντικό τμήμα των θέσεων και του προσυνεδριακού διαλόγου ο προσδιορισμός της περιόδου του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ ως σημείο καμπής για την έναρξη της διαδικασίας καπιταλιστικής παλινόρθωσης στα εργατικά κράτη. Μολαταύτα, αυτή η αναγνώριση πρέπει να συνοδευτεί από γενναία θεώρηση στο πώς και γιατί αυτή η καμπή επηρέασε τα άλλα σοσιαλιστικά κράτη και συνέβαλε στη διαμόρφωση οπορτουνιστικών στρεβλώσεων στα κομμουνιστικά κόμματα των αστικών κρατών. Χρειάζεται επιπλέον να προσδιοριστούν θαρρετά οι συνέπειες αυτής της πενηντάχρονης πλέον πορείας επικράτησης της αντεπανάστασης στα κομμουνιστικά κόμματα στη σύγχρονη περίοδο, το χαρακτήρα τους, την πολιτική τους δράση και να μελετηθούν οι αλλοιώσεις που αυτές οι εξελίξεις τούς επέφεραν. Ανάλογη μελέτη πρέπει να γίνει στις συνθήκες που έχει διαμορφώσει αυτή η πορεία στα δεδομένα της εσωοργανωτικής ζωής και καθημερινής δράσης του ΚΚΕ. Ειδάλλως, τόσο η οπορτουνιστική στροφή που συντελέστηκε στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ όσο και η πορεία μέχρι τις αντεπαναστατικές ανατροπές και την προσπάθεια για διάλυση του κομμουνιστικού κινήματος, θα φαντάζει ως φυσικό φαινόμενο που δεν αποτρέπεται, σαν κατακλυσμός, παρά σαν συνειδητή ή και μη έκφανση των αντιφάσεων που δημιουργεί ο καπιταλισμός στον άνθρωπο.

Ο τομέας της κοινωνικής ανάπτυξης με βάση την οικονομία είναι πράγματι σημαντικός για να βγάλουμε χρήσιμα συμπεράσματα για το σοσιαλισμό που γνωρίσαμε. Συντριπτικά βήματα προόδου κατέκτησε η ανθρωπότητα αυτές τις λίγες δεκαετίες. Καθιερώθηκαν αξίες που ήταν σχεδόν άγνωστες στις αρχές του 20ού αιώνα και σήμερα παρά τις ανατροπές παραμένουν αιτήματα για τους αγωνιστές και ευχολόγιο για τους συμβιβασμένους. Δημόσια και δωρεάν υγεία και παιδεία, κοινωνική και φυλετική ισότητα, ανάπτυξη από την οποία ωφελείται ο λαός, πραγματική κοινωνική μέριμνα με σπίτι, δουλειά και υποδομές για όλους, φροντίδα για το συνάνθρωπο και το περιβάλλον είναι μερικές μόνο από τις έννοιες που υλοποιήθηκαν. Ολα αυτά από έναν κοινωνικοοικονομικό σχηματισμό που γεννήθηκε από τις φλόγες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ανδρώθηκε από τον εμφύλιο και την αντεπαναστατική εισβολή και γιγαντώθηκε από τις θυσίες του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Υπάρχουν όμως σε αυτή την πορεία μία σειρά συνδετικών κρίκων που δεν πρέπει να ξεχνιούνται. Η πάλη των τάξεων στη μετεπαναστατική περίοδο και η αντανάκλασή της σε εσωοργανωτική διαπάλη, η επαναδιαμόρφωση, το αναμάσημα ρεφορμιστικών απόψεων από όσους υποχώρησαν μπροστά στις θυσίες που χρειάστηκαν στον Β΄ Παγκόσμιο, είναι κομμάτια που δεν μπορούμε να παραλείψουμε. Ομοίως σημαντικό ρόλο παίζει η αυτοδιάλυση της Γ΄ Διεθνούς ως αποτύπωση της προβληματικής στην ιδεολογικοπολιτική επαναστατική ετοιμότητα των κομμουνιστικών κομμάτων όπου υπήρχαν, η δεκατριάχρονη περίοδος που μεσολάβησε ανάμεσα στα 18ο και 19ο Συνέδρια του ΚΚΣΕ έστω και αν στα ενδιάμεσα πέντε χρόνια μεσολαβεί ο Αντιφασιστικός Πόλεμος και η αντικατάσταση των Σοβιέτ από τις Λαϊκές Επιτροπές, κίνηση που έγινε προφανώς για να είναι ενωμένος ο λαός ενόψει του πολέμου, χωρίς όμως να αιτιολογείται γιατί δεν επανεφαρμόστηκε η δικτατορία του προλεταριάτου στη βασικότερη αρχή της μετά από αυτόν.

Ετσι βαθμιαία η «έφοδος στον ουρανό» του 1917 και το σοσιαλιστικό θαύμα των δεκαετιών του '30 και του '40 μετατράπηκε στην «ειρηνική συνύπαρξη» και την «αποσταλινοποίηση» του 20ού, τις «μεταρρυθμίσεις Κοσίγκιν» και τη «δεύτερη οικονομία» του 21ου και 22ου, στον ευρωκομμουνισμό, στην «γκλάσνοστ» και την «περεστρόικα» μέχρι την επικράτηση της αντεπανάστασης. Για να μη στεκόμαστε όμως στη ροή της ζωής ως ιστοριοδίφες, πρέπει από τα ιστορικά διδάγματα να βγάλουμε τα κατάλληλα συμπεράσματα. Το σημαντικότερο έργο επομένως που πρέπει να επιτελεστεί στο 18ο Συνέδριο του ΚΚΕ είναι να επεξεργαστούμε τις συνέπειες της πορείας των σοσιαλιστικών κρατών ως τις ανατροπές στην πολιτική και τη δράση του Κόμματός μας.

Αν γίνει κάτι τέτοιο, ανακύπτουν μία σειρά από ερωτήματα που μένουν αναπάντητα. Μεγάλο ζήτημα προκύπτει γύρω από το ιδεολογικό επίπεδο της βάσης στα κράτη αυτά ώστε να περάσουν όλες αυτές οι αντεπαναστατικές αλλαγές σαν ώριμο φρούτο. Οντως έπαιξε τόσο μεγάλο ρόλο η τυφλή εμπιστοσύνη στην καθοδήγηση του ΚΚΣΕ ή σημαντικό κεφάλαιο αποτελεί και το κομμάτι της πραγματικής κομμουνιστικής διαπαιδαγώγησης, κάτι που ακροθιγώς αναφέρουν οι θέσεις; Πως αυτή η ιδιότυπη μηχανιστική αντίληψη θα αντικατασταθεί από την ορθή πολιτική κρίση και την επαναστατική ετοιμότητα; Πώς θα αποφευχθούν καταστάσεις όπως αυτές που βίωσε το Κόμμα με την ΕΔΑ και την απόφαση για τη διάλυση των Οργανώσεων, με το Συνασπισμό και το ΝΑΡ και άλλα που προηγήθηκαν ή ακολούθησαν και στόχευαν εν τέλει στη διάλυση των επαναστατικών χαρακτηριστικών του ΚΚΕ; Ποια είναι πλέον η εκτίμηση του Κόμματος για την 6η Ολομέλεια, τη διαγραφή του Ν. Ζαχαριάδη, τα γεγονότα της Τασκένδης και όσα έγιναν στο ΚΚΕ συνεπεία του 20ού Συνεδρίου του ΚΚΣΕ και έκτοτε; Ποια είναι η εκτίμηση για τις συνέπειες όλων αυτών των εξελίξεων στην πολιτική δράση του Κόμματος και τη διαπαιδαγώγηση των μελών του και πώς διαμορφώνεται αυτό στις σύγχρονες γενιές; Καταληκτικά, ποια είναι η στάση που πρέπει να κρατηθεί απέναντι σε όσους, σε πείσμα των καιρών, επιχειρηματολογούσαν με βάση αυτές τις εκτιμήσεις που σήμερα υιοθετούν οι θέσεις του Κόμματος, θέσεις που θεωρήθηκαν το λιγότερο ανεδαφικές πριν φτάσει το πλήρωμα του χρόνου; Ποια επίσης κατ' αναλογία η στάση που πρέπει να κρατηθεί απέναντι σε όσους επιχειρηματολογούσαν υπέρ των οπορτουνιστικών θέσεων και τώρα επιχειρηματολογούν εξίσου υπέρ της αναγνώρισής τους ως τέτοιες ως γνήσιοι καιροσκόποι; Τέλος, ποια είναι η στάση του Κόμματος πλέον απέναντι σε όσον κόσμο απομακρύνθηκε από τις οργανώσεις στη μάχη με αυτές τις αντιλήψεις, σε αυτή την πενηντάχρονη πορεία που αυτές επικρατούν;

Επειδή η ιστορία είναι μία συνέχεια την οποία χαρακτηρίζουν τομές και όχι σημεία ασυνέχειας, όλα τα παραπάνω ερωτήματα σηκώνουν απαντήσεις. Μέρος της ιστορίας του σοσιαλισμού που ζήσαμε είναι και η ιστορία του ΚΚΕ. Δε γίνεται να τη λογαριάζουμε χωριστά. Και να μην κοιτάμε ούτε για μαστίγωμα ούτε για χάδια, αλλά αισιόδοξα, θαρρετά και κριτικά, όπως της αρμόζει. Για ένα Κόμμα πρωτοπόρο, επαναστατικό, καθοδηγητή της εργατικής τάξης, για το σοσιαλισμό.

Πολύ σωστές οι Θέσεις του Κόμματος για το 18ο Συνέδριο. Και πολύ σωστή η ενιαία γραμμή πολιτικής και δράσης. Γι' αυτήν τη δουλειά, χρειάζεται να ξεπεραστούν μερικές αδυναμίες που εγώ διαπιστώνω στην ΚΟΒ μου. Μπορούν και πρέπει τάχιστα να ξεπεραστούν. Μία από αυτές είναι ότι όλοι πρέπει να παίρνουν το λόγο και να μιλάνε. Για να ανταποκριθούμε στις σημερινές ανάγκες δράσης, πρέπει η γλώσσα μας να θερίζει.

Και αφοί η ΚΟΒ χρειάζεται αναπροσαρμογή, και η Αχτίδα (που η ΚΟΒ είναι κομμάτι της) πρέπει να πάρει τα μέτρα της.

Σχετικά με τη γενική γραμμή όλων των κομμουνιστικών και εργατικών κινημάτων, και εκεί πρέπει να γίνει πιο συντονισμένη δουλειά. Οι σημερινές ανάγκες απαιτούν μεγαλύτερη και συντονισμένη δράση. Δε νομίζω ότι θίγεται η αυτοτέλεια ενός κόμματος όταν προσπαθούμε να το πείσουμε να συντονίσει την δράση του στον ίδιο ταξικό βαθμό δράσης με όλα τα κομμουνιστικά και εργατικά κινήματα. Και εξηγούμαι: Δε βρίσκω σωστό να υπάρχουν δύο κομμουνιστικά κόμματα στην Ισπανία, και τρεις νεολαίες. Μπαίνει το ερώτημα: Αγωνίζονται για τον ίδιο σκοπό; Και αν ναι, τότε γιατί δεν ενώνουν τις δυνάμεις τους; Ποιο είναι το εμπόδιο; Είναι τόσο αξεπέραστο; Πρέπει να γίνει κάθε προσπάθεια να ενωθούν όλες οι δυνάμεις σε ενιαίο ταξικό χαρακτήρα. Και αυτό σε όλες τις χώρες που έχουν διπλά κομμουνιστικά κόμματα ή εργατικά κινήματα. Η κατάσταση διαρκώς θα μεγαλώνει την οικονομική κρίση. Να μην τους δίνουμε περιθώρια ανασυγκρότησης. Αφού γραμμή μας είναι η απαξίωση της πολιτικής του δικομματισμού σε κάθε χώρα, ανυπακοή και πάλη καθημερινή, πρέπει να συντονίσουμε σε ενιαίο μέτωπο τον αγώνα μας.

Σχετικά με τη Γαλλία. Είναι πολύ ευχάριστο και ελπιδοφόρο ότι υπάρχουν ακόμα υγιείς ταξικές δυνάμεις. Είναι όμως πολύ δαπανηρό σε χρόνο και καταντά αναποτελεσματική η προσπάθεια ανασυγκρότησης του Γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Είναι τόσο πολλή η λάσπη που έχουν ρίξει και συκοφαντήσει το Κομμουνιστικό Κόμμα, που οι Γάλλοι εργάτες όταν ακούν Κομμουνιστικό Κόμμα προγκάνε. Και όμως οι επαναστατικές εργατικές δυνάμεις της Γαλλίας κυκλοφορούν στο δρόμο ακαθοδήγητες. Γι΄αυτό προτείνω και επιμένω, οι υγιείς αυτές δυνάμεις που έχουν μείνει στο κόμμα τους, να φροντίσουν και να ενώσουν όλους τους προλετάριους εργάτες, ιδιώτες, κάθε μορφής εργαζόμενο: Στο ενιαίο παν-γαλλικό πανεργατικό μέτωπο πάλης. Εκεί να πρωτοστατήσουν. Και όταν θα καταφέρουν, αυτό να έχει γίνει αρραγές μέτωπο με τον ταξικό χαρακτήρα ανεβασμένο στο έπακρο, τότε μεγαλοπρεπώς ο ίδιος ο Γαλλικός λαός παλικαρίσια θα φωνάξει ΓΚΚ. Θυμάμαι την εποχή Μαρσέ, Κασέν και Ντυκώ που όταν γίνονταν παν-γαλλική πανεργατική απεργία και οι κατσαρόλες στο σπίτι δε δούλευαν, οι νοικοκυρές και οι γέροι βγαίναν στους δρόμους και χειροκροτούσαν τους απεργούς. Μαζί τους απεργούσε και η Αστυνομία.

Επειδή γνωρίζω πολύ καλά τη γαλλική ιστορία. Ο γαλλικός λαός έχει τελείως διαφορετική ψυχολογία από τους άλλους λαούς της Ευρώπης. Είναι πραγματικά φιλελεύθερος επαναστάτης για το καλό της ανθρωπότητας. Από αυτόν το λαό ξεπήδησαν τα συνθήματα ΙΣΟΤΗΤΑ - ΑΔΕΛΦΟΣΥΝΗ - ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ - ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, τα οποία είναι συνθήματα και των δικών μας σημερινών αγώνων. Εκεί γκρεμίστηκε η Βαστίλλη στο Παρίσι και εκεί γεννήθηκε η Κομμούνα.

Σκεφτείτε αν πράγματι η Γαλλία ήταν ατμομηχανή στην Ευρώπη της ενιαίας, αντιιμπεριαλιστικής, αντιμονοπωλιακής δράσης όλων των κομμουνιστικών κινημάτων. Η Κομισιόν θα πήγαινε στο Ταμ Τουμ για μαϊμούδες. Τα 2,5 εκατομμύρια τα προχθεσινά, θα ήταν 35 εκατομμύρια και. Πρόπερσι, όταν οι φορτηγατζήδες έκλεισαν το στενό της Μάγχης, οι κυβερνήσεις της Γαλλίας και Αγγλίας σε δύο ημέρες ικανοποίησαν όλα τα αιτήματά τους. ΑΥΤΟ ΛΕΕΙ ΠΟΛΛΑ.

Σύντροφοι, οι Θέσεις της ΚΕ με άφησαν ανικανοποίητο. Δεν είναι βέβαια το ζητούμενο να ικανοποιούν τις προσωπικές μου προσδοκίες, αλλά επιβάλλεται νομίζω να έχουν το ξεκάθαρο, το επιπλέον ολοκληρωμένο «σκεπτικό» προοπτικής, ανάλογο του τίτλου της αντεπίθεσης που δίνουμε στο συνέδριό μας. Βλέπω ότι έχουμε μια επανάληψη σε γενικές γραμμές του Προηγούμενου Συνεδρίου, φτάνοντας στο σημείο να παρουσιάζουμε το αυτονόητο σαν γέννηση πολιτικής σκέψης. Επειδή πολλοί παραιτήθηκαν από την πάλη για σοσιαλισμό, ενώ εμείς συνεχίζουμε, δεν είναι αρκετό για να καθίσουμε πάνω στην επιτυχία.

Δεν είμαστε στην εποχή των ανατροπών που οι «πατριωτικές» φράσεις περί «ταξικών» «ρήξη - ανατροπή» ήταν αρκετές σε όποιον τις χρησιμοποιούσε για να διαχωριστεί από τους αναθεωρητές. Σήμερα υπάρχουν νέες συνθήκες, σύγχρονες ανάγκες και μεγαλύτερες προσδοκίες των μελών, φίλων - οπαδών, αλλά και του ελληνικού λαού. Το πνεύμα αυταρέσκειας και μοναδικότητας που τις θέσεις διακατέχει, ενώ είναι εμφανής η γενικότητά τους, είναι έντονο και δεν ταιριάζει πιστεύω στους κομμουνιστές. Το ίδιο πνεύμα χρωμάτισε και τον προσυνεδριακό διάλογο, κάνοντάς τον από τους πιο φτωχούς και στεγνούς που έχουμε γνωρίσει. Χωρίς να καταφέρει να έλξει επιστημονικές ανησυχίες, να γίνει αντικείμενο ανθρώπων του πνευματικού κόσμου που τόσο χρειαζόμαστε στο πλάι της πρωτοπόρας εργατιάς.

Η άμεση και ολόσωστη παρατήρηση, μέσω του διαλόγου, του προέδρου του ΚΜΕ για τη μη αναφορά των Θέσεων στο ΚΜΕ αντάξια του ρόλου του, είναι από τα πιο τρανά παραδείγματα ελλείψεων. Η έλλειψη όμως που σε αφήνει άφωνο στις Θέσεις είναι η οποιαδήποτε αναφορά στο μέτωπο. Μετά από παραπάνω από 15 χρόνια, θα περίμενε κανείς να δει συγκεντρωμένη την όποια πείρα θετική - αρνητική για το πώς προχωράει ο στόχος μας, να δει σκέψεις και συμπεράσματα για το ποιες οι επιτυχίες μας, τα λάθη, οι αδυναμίες, οι καινούργιοι στόχοι και τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουμε, αποκρυσταλλωμένα έτσι από την ΚΕ, ώστε να επιβεβαιώνουν και να δίνουν μεγαλύτερη προοπτική σε αυτό που λέμε μέτωπο. Πραγματικά, όσο και να αναζητήσεις τέτοια σημεία δεν υπάρχουν. Τι έχει γίνει; Μετά από 15 χρόνια ανακαλύψαμε ότι δεν βρίσκονται πολιτικοκοινωνικές δυνάμεις να το φτιάξουμε; Οταν το αποφασίζαμε δεν το ξέραμε αυτό; Πόσο προχώρησε; Τι καινούργιοι αισιόδοξοι ορίζοντες ανοίγονται στο μέτωπο; Μια και θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί το αντίθετο μετά τις εξελίξεις με ΔΗΚΚΙ - ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΝΕΩΣΗ.

Θέλω επίσης να καταλάβω τι αναζητούμε σε αυτό που λέμε μέτωπο ακόμα και σε επίπεδο προσωπικοτήτων. Οταν σηκώνουμε τόσο θόρυβο για τον Ρούση τι προσπαθούμε να αποφύγουμε; Αυτές τις τροτσκιστοφέρνουσες απόψεις δεν τις είχε και πριν; Στις προηγούμενες εκλογές ως υποψήφιος βουλευτής μας τις είχε πετάξει και τώρα ξαναγύρισε σε αυτές; Θεωρούμε μήπως φερεγγυότερο να βαφτιστεί σύμμαχος κάποιος φαιδρός διαχειριστής (π.χ. όπως ήταν στην ομοσπονδία μπάσκετ) ο Βασιλακόπουλος; Το εντελώς απροσδιόριστο του τρόπου χτισίματος του μετώπου με την εντελώς ασαφή αναφορά στο «με ποιους» είναι περισσότερο για να ικανοποιήσουμε ΚΑΙ τη δική μας «εσωτερική» ανάγκη να παρουσιαστεί μια πολιτική πρόταση, παρά γιατί γνωρίζουμε πώς θα την μεθοδεύσουμε. Ενα επαναστατικό κόμμα δεν αφήνει την (εκ της ζωής) αναγκαιότητα μετώπου στο «επ' αόριστον». Εμείς πότε θα κριθούμε στο τι έχουμε καταφέρει σε αυτό; Και ειδικά η ΚΕ; Στο αόριστο μέλλον;

Δεν μπορώ επίσης να κατανοήσω και πρακτικά ζητήματα λειτουργίας όπως το «καινούργιο φαινόμενο» της ομοφωνίας. Πότε το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα και πότε το Κόμμα στην Ιστορία του είχε τέτοιου είδους προϋπόθεση στις αποφάσεις; Ποιος έχει την εντύπωση ότι η ομοφωνία υπερασπίζει την καθαρότητα και εμποδίζει την εμφάνιση αναθεωρητών; Τι μας εξασφαλίζει; Τι εμπόδισε τον «ομόφωνο» Κοψίδη να αλλάξει στάση σε ένα 24ωρο; Ενα ατσαλωμένο κόμμα όπως δηλώνουμε τι διόρθωσε σε αυτό; Πώς γίνεται να φταίνε αυτοί που αλλάζουν και χτυπούν το Κόμμα (και φταίνε), αλλά ποτέ να μην ευθύνονται παράλληλα και αυτοί που τους ανάδειξαν και τους υπερασπίστηκαν κόντρα ακόμα και στις διαφωνίες ολόκληρων οργανώσεων; Τραγικό δείγμα οργανωτισμού άνευ ουσίας είναι η ομόφωνη ψήφιση στο 13 Συνέδριο μαζί με τους αναθεωρητές της ποσόστωσης για τις γυναίκες. Αργότερα πάλι ομόφωνα την καταργούμε. Μήπως έχουμε πάρει χαμπάρι ότι το κόμμα στο σύνολό του είναι χωρίς κομματικά βιβλιάρια; Αυτό που ίσχυε τόσα χρόνια τώρα θεωρείται λάθος; Εχει θέση για το κομματικό βιβλιάριο και την αναγκαιότητά του ο Λένιν;

Ποιο είναι το δυνάμωμα των Οργανώσεων που βάζαμε στόχο στο προηγούμενο Συνέδριο; Εκτιμάω αν όχι καθόλου, ελάχιστο. Είναι καθαρό πιστεύω οι όποιες σωστές πολιτικές θέσεις χωρίς καλυτέρευση της οργανωτικής λειτουργίας και δυνάμωμα των οργανώσεων δεν έχουν αντίκρισμα. Δυστυχώς εδώ συνεχίζουμε να «πάσχουμε». Ασε που πολλές φορές στην 90χρονη Ιστορία μας δηλώσαμε ατσαλωμένοι!!!!!!

Κλείνοντας, θεωρώ ότι το Κόμμα πρέπει να ασχοληθεί με 2 επείγοντα ζητήματα:

1) ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ, ζήτημα για το οποίο με την ίδια μορφή πανελλαδικού σώματος πρέπει να μεθοδευτεί πιο ολοκληρωμένα η δουλειά μας.

2) Η σοβαρότερη από ποτέ καταστροφή αρχαίας και σύγχρονης πολιτιστικής κληρονομιάς στην Ελλάδα είναι ζήτημα που πρέπει να αναδείξουμε πιο έντονα και πιο αποφασιστικά.

Ελπίζω σε κάθε επιτυχία.....!!!!

H αναγκαιότητα του σοσιαλισμού:

Οπως φαίνεται από την ιστορία, οι όποιες επαναστάσεις μετά τις αστικές, ήταν μόνο σοσιαλιστικές. Εξαίρεση αποτελούν τα διάφορα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα που δεν μπόρεσαν να μετατραπούν σε κοινωνικές ανατροπές. Οσες όμως φορές αυτές οι μετατροπές συνέβησαν, έλαβαν χαρακτήρα σοσιαλιστικής επανάστασης. Καμία περίπτωση δεν είχε διαφορετική εξέλιξη.

Η μοναδική θεωρητική επεξεργασία για μετακαπιταλιστικά κοινωνικά συστήματα είναι αυτή του Κ. Μαρξ. Ασφαλώς δεν αποτελούν θεωρίες κοινωνικών συστημάτων οι διάφορες εκδοχές του καπιταλισμού από τους κατά καιρούς εμφανιζόμενους αστούς οικονομολόγους. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, προβλέπεται ταξική κοινωνία με προεξάρχουσα την αστική τάξη.

Δηλαδή, θεωρία και πράξη δεν έχουν να υποδείξουν κάτι άλλο ως λύση των προβλημάτων του παρόντος παρά μόνο το σοσιαλισμό.

Στο σημερινό στάδιο ανάπτυξης του καπιταλισμού, η οικονομική πόλωση έχει ξεπεράσει κάθε προηγούμενο και η φτώχεια αγγίζει σε μεγάλη κλίμακα τα όρια της εξαθλίωσης. Παράλληλα, οι περιβαλλοντικές βλάβες από τη λεηλασία της φύσης βρίσκονται σε καταστροφικά για τη ζωή επίπεδα. Η ιστορία αυτή φρενάρει στα φυσικά όρια επιβίωσης της εργατικής τάξης, τα οποία αποτελούν οριακή κατάσταση, μετά την οποία προκύπτει φασισμός, αν δεν υπάρχει οργανωμένο κίνημα ρήξης με το σύστημα. Στο σημείο αυτό είναι χρήσιμη η μελέτη της ιστορίας κατά τις ανατροπές παλαιότερων κοινωνικών συστημάτων, αλλά και των σημερινών ιδιομορφιών.

Το μήνυμα που φέρνει ο σοσιαλισμός αφορά στην επαναφορά σε ισχύ του φυσικού δικαίου, με το βάθεμα των δημοκρατικών δικαιωμάτων των λαών. Ισότιμη ενεργητική συμμετοχή, αρχικά της εργατικής τάξης, και στον κομμουνισμό όλου του λαού, στη λήψη αποφάσεων στην παραγωγή και στο σχεδιασμό της. Στοιχείο πρωτόγνωρο για την ανθρωπότητα.

Η θέση για την ανατροπή του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε:

1. Ηταν σοσιαλισμός;

Η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής ήταν το κεντρικό μέλημα της Οχτωβριανής Επανάστασης. Πιστοποίηση αποτελεί ότι σε πολύ λίγα χρόνια εξαλείφτηκε παντελώς η ανεργία, η πείνα και ο αναλφαβητισμός, ενώ με γοργούς ρυθμούς ξεκίνησε η επίλυση του προβλήματος της στέγης. Ετσι, η οικοδόμηση της νέας κοινωνίας, παρά το μεγάλο βάρος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που μεσολάβησε, δε σταμάτησε. Η επέλαση της προόδου στη νεαρή κοινωνία ήταν αλματώδης. Τρόμος και πανικός διακατείχε την παγκόσμια αστική τάξη και τα επιτελεία της. Ασφαλώς δεν επρόκειτο για μία καπιταλιστική κοινωνία. Ηταν κάτι το πρωτόγνωρο. Το είπαμε σοσιαλισμό και ήταν τέτοιος.

Πέρα από τα όποια πραγματικά δεδομένα, είχαμε γίνει αποδέκτες ετερόκλητων μηνυμάτων από τις χώρες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, άλλα από τα οποία ήταν αληθινά, άλλα ψεύτικα και άλλα προϊόντα θετικής ή αρνητικής προπαγάνδας.

2. Κατάρρευση, κάτι άλλο ή ανατροπή;

Κρίνω ότι η συλλογική δουλειά που έχει γίνει για τούτο το ζήτημα, μου φαίνεται πολύ καλή και ασφαλώς δεν τελειώνει εδώ.

Η διαδικασία της ανατροπής ήταν μία δευτερογενής και διαρκής ταξική πάλη. Αυτό και μόνο σημαίνει ότι τελικά δεν επικράτησε η διανομή αξιών χρήσης, αλλά η εμπορευματική κυκλοφορία και δεν είχε καταργηθεί η λειτουργία του χρήματος ως Χ-Ε-Χ΄ (με τη διαφορά ότι Χ=0 και Χ΄ μεγαλύτερο του 0).

Η δυνατότητα λαθραίας ιδιοποίησης κοινωνικού πλούτου ασφαλώς ευνοήθηκε από την ανταλλαξιμότητά του με όποιες χρηματικές αποδείξεις εργασίας¹ (μη κεφαλαιακό χρήμα), το οποίο όμως λειτούργησε ως κεφάλαιο, αφού επιτράπηκε έτσι η λειτουργία άτυπης αγοράς.

Παρατηρήσαμε τους λαούς όλων αυτών των χωρών να μην αντιδρούν στις ταυτόχρονες ανατροπές. Αν ξεγελάστηκαν από το κόμμα και πίστεψαν ότι οι μεταβολές θα φέρουν περισσότερο σοσιαλισμό, τόσο το χειρότερο, γιατί έτσι επιβεβαιώνεται η αντιεπαναστατική στάση του κόμματος.

Το 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ δε σημαίνει την έναρξη της ανατροπής, αλλά τον έλεγχο της κοινωνίας, μέσω του κομματικού μηχανισμού, από κοινωνικές δυνάμεις αντίθετες προς τις αρχές και το πνεύμα της Οχτωβριανής Επανάστασης. Δεν είμαι σε θέση να αξιολογήσω με πληρότητα την αντικειμενική βάση και τις αντιθέσεις που δημιούργησαν τη φύτρα της σημερινής αστικής τάξης στην πρώην ΕΣΣΔ κυρίως, γιατί δεν έχω αρκετά δεδομένα. Οι έρευνες που θα διενεργούνται στο εξής, πρέπει να διεξάγονται συλλογικά και προσεκτικά. Θεωρώ επίσης ότι έντιμες και επιστημονικές έρευνες μπορούν να γίνονται μόνο από γνήσια κόμματα της εργατικής τάξης. Είναι κι αυτό ένα ταξικό ζήτημα και για τη διερεύνησή του απαιτούνται τα γνωστά επιστημονικά εργαλεία.

Παρ' όλα αυτά, εντελώς επιγραμματικά και με κάθε επιφύλαξη για την ορθότητα των συλλογισμών μου, σημειώνω ότι για τη δημιουργία της νέας ταξικής πραγματικότητας, απαραίτητος όρος ήταν η παραγωγή υπεραξίας και η ιδιοποίησή της. Δηλαδή, εμπορευματική κυκλοφορία ή αγορά.

Σε τι έδαφος δημιουργήθηκαν τέτοιες δυνατότητες;

-- Στον ιδιαίτερο τρόπο οργάνωσης και λήψης των αποφάσεων της εργατικής εξουσίας σ' εκείνες τις συνθήκες.

-- Στον τρόπο λειτουργίας των διαφόρων συνεταιρισμών (ή ακόμα και διαφόρων μονάδων βιομηχανικής παραγωγής) ως προς την υποταγή της σοσιαλιστικής τακτικής στην κομμουνιστική στρατηγική.

-- Στις διαδικασίες συγκέντρωσης των προς διανομή παραγομένων και εισαγομένων αγαθών² και σ' αυτές της διανομής ολόκληρου του κοινωνικού πλούτου.

-- Στην ύπαρξη του χρήματος, έστω και με μόνο τον τίτλο (όχι στη μορφή και στο χαρακτήρα) απόδειξης εργασίας, με το οποίο ευνοήθηκαν κεφαλαιοκρατικές λειτουργίες³.

Παραπομπές:

1. Δε λειτούργησε ως απόδειξη εργασίας αφού στην πραγματικότητα μπορούσε να αλλάζει ατομικό κάτοχο, ενώ δεν προοριζόταν για τούτο. Επρεπε, ως αποδείξεις εργασίας να είναι ονομαστικές, στοιχείο που με τη σημερινή τεχνολογία είναι εύκολα εφικτό.

2. Κατ' ανάγκη ανταλλαγή, δηλαδή εφαρμογή του νόμου της αξίας στις οικονομικές σχέσεις σοσιαλισμού - καπιταλισμού.

3. Προοδευτικά και στη σκιά των σοσιαλιστικών παραγωγικών σχέσεων, προέκυψε μία ιδιότυπη παράλληλη οικονομία, η οποία λειτουργούσε παρασιτικά και μάλλον με όρους αγοράς (θέση για τη δεύτερη οικονομία στο βιβλίο «ΠΡΟΔΟΜΕΝΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ» των Ρότζερ Κίραν και Τόμας Κένι).

Με αγωνιστικούς χαιρετισμούς