Επί 50 τουλάχιστο χρόνια οι αστικοί μηχανισμοί και οι συμπλέοντες με αυτούς χρησιμοποιούν τα ίδια (με φραστικές μόνο παραλλαγές) ιδεολογικοπολιτικά επιχειρήματα, που τα παρουσιάζουν ως καινούρια, αν και έχουν σχεδόν έναν αιώνα ζωής.

Διάφορες οπορτουνιστικές ομάδες, που κατά καιρούς ξεπήδησαν από τις γραμμές του ΚΚΕ, επιχείρησαν, στο όνομα του εκσυγχρονισμού του, να αλλάξουν το χαρακτήρα του (ενσωματώνοντάς το στο καπιταλιστικό σύστημα) ή και να το διαλύσουν και τυπικά σε συνέχεια (με τη διάχυσή του σε ευρύτερα μη κομμουνιστικά σχήματα).

Το 1991 επαναλήφθηκε το 1968. Οπως τότε, έτσι και 23 χρόνια αργότερα (τηρουμένων των ιστορικών αναλογιών), στο ΚΚΕ ξετυλίχτηκαν παραπλήσια γεγονότα. Και το 1968 και το 1991, οι φορείς της διάσπασής του πρόβαλλαν την ανάγκη της βαθιάς ανανέωσης του ΚΚΕ. Και στις δύο περιπτώσεις, η διάλυση του κόμματός μας επιχειρήθηκε με «δούρειο ίππο» την ΕΔΑ και το «Συνασπισμό της Αριστεράς και της Προόδου», δηλαδή με συμμαχικά σχήματα που βασική δύναμή τους είχαν το ΚΚΕ. Και την πρώτη και τη δεύτερη φορά η μέθοδος, που ακολουθήθηκε, ήταν κοινή. Στη δεύτερη περίπτωση, η επανάληψη δεν πήρε τη μορφή της φάρσας. Περιείχε όλα τα στοιχεία ενός ανεκπλήρωτου χρέους. Εμοιαζε με ρεβάνς που έπρεπε οπωσδήποτε να παρθεί, αφού η πρώτη απόπειρα είχε αποτύχει.

Το γεγονός πως και η δεύτερη προσπάθεια απέτυχε, παρά τις ευνοϊκές γι' αυτή διεθνείς και εσωτερικές συνθήκες, καθόλου δε μας απαλλάσσει από την υποχρέωση της μελέτης των γεγονότων. Το αντίθετο, μάλιστα. Ιδιαίτερα, σε σχέση με το συγκεκριμένο θέμα, χρειάζεται περισσότερο να βαθύνουμε στο ερώτημα: Γιατί και στις δύο παραπάνω περιπτώσεις (ΕΔΑ και ΣΥΝ) η πολιτική συμμαχιών δεν έφερε θετικά για το εργατικό κίνημα και για το ΚΚΕ αποτελέσματα, αλλά απεναντίας έφερε πολύ αρνητικά; Τι έφταιξε;

Η εξαγωγή διδαγμάτων, από τη «δική του» και τη διεθνή πείρα, χρησιμεύει στο ΚΚΕ πρωταρχικά για την καλύτερη επεξεργασία της πολιτικής και της στρατηγικής του, για την οικοδόμηση και ανάπτυξή του σε ακόμα πιο στέρεες βάσεις, για την ενδυνάμωση των επαναστατικών χαρακτηριστικών και την πρωτοποριακή δράση του στην οικοδόμηση της αντιμονοπωλιακής αντιιμπεριαλιστικής συμμαχίας, για το σοσιαλισμό.

Απόδειξη για την παραπάνω χρησιμότητα αποτελεί η πολιτική γραμμή του ΚΚΕ στα χρόνια που κύλησαν από το 1991. Είμαστε σήμερα ένα κόμμα με περισσότερες εμπειρίες, που πλάθονται δημιουργικά μέσα στη συλλογική σκέψη και δράση και μετασχηματίζονται σε πολιτικές επεξεργασίες σωστής κατεύθυνσης. Μπορούμε φυσικά να κάνουμε πολλά περισσότερα.

Τους τελευταίους μήνες του 1995, κυκλοφόρησαν τα βιβλία των Λεωνίδα Κύρκου και Τάκη Μπενά, Ανατρεπτικά και Ενα συνέδριο που δεν έγινε ποτέ, αντίστοιχα.

Οι εργασίες τους έτυχαν μιας θερμότατης, σχεδόν πανηγυρικής, υποδοχής από το σύνολο των αστικών μέσων επικοινωνίας, καθώς και από τον αστικό πολιτικό κόσμο, που εγκωμίασε κατά το δέοντα τρόπο τους δυο συγγραφείς, ιδιαίτερα τον πρώτο.

Το φαινόμενο δεν ήταν βέβαια μοναδικό, αν και η τρέχουσα πολιτική συγκυρία ευνόησε περισσότερο, απ' ό,τι σε ανάλογες περιπτώσεις, την προβολή αυτών των βιβλίων. Η αστική τάξη ποτέ δεν παραλείπει την απονομή ευσήμων σε κάθε αποστάτη του κομμουνισμού.

Βιβλία παρόμοιου περιεχομένου εκδόθηκαν όχι λίγα στο πρόσφατο και στο πιο μακρινό παρελθόν. Στην ίδια κατηγορία υπάγεται και το δίτομο έργο του Πάνου Δημητρίου Η Διάσπαση του ΚΚΕ, καθώς και άλλα, πρώην στελεχών του κόμματός μας, που πρωταγωνίστησαν σε επιθέσεις - από τα μέσα και από τα έξω - ενάντια στο ΚΚΕ (Γρ. Φαράκος, Αντ. Μπριλλάκης κ.ά.).

Φυσικά, τα παραπάνω άτομα δε μας ενδιαφέρουν. Η προσωπική αναφορά γίνεται συμβατικά, αφού τα συγκεκριμένα πρόσωπα εκφράζουν ένα ιδεολογικό ρεύμα που το εκπροσώπησαν κατά διαστήματα ή συνεχίζουν να το εκπροσωπούν. Αυτό το ρεύμα γίνεται προσπάθεια να παρακολουθήσουμε, ανατρέχοντας σε κείμενα των ίδιων, αλλά και διαφόρων της ίδιας πολιτικής γραμμής, καθώς και προσεγγίζοντας σημερινά νέα προβλήματα, που αναδείχτηκαν πελώρια μετά την ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος στην Ευρώπη.

«Στην περίοδο που περνάμε, περίοδο κάλμας του απελευθερωτικού κινήματος, αποχαλίνωσης της αντίδρασης, προδοσιών και αποθάρρυνσης, κρίσης και μερικής αποδιοργάνωσης των σοσιαλιστικών οργανώσεων, προβάλλει πολύ έντονα η ανάγκη να πάρουμε υπόψη μας πρώτα απ' όλα τα βασικά διδάγματα της πρώτης εκστρατείας της επανάστασής μας».¹

Η ιδέα τής, με τη μία ή την άλλη μορφή, κατάργησης ουσιαστικά του ΚΚΕ και της αντικατάστασής του από άλλο σχήμα, είχε αρχίσει να ωριμάζει στη σκέψη στελεχών του μετά τη δημιουργία της ΕΔΑ (3 Αυγούστου 1951) και ιδιαίτερα μετά τα βήματα ανόδου που αυτή άρχισε να πραγματοποιεί.

Το κατεξοχήν σημαντικό αυτό θέμα δε στεκόταν βέβαια στον αέρα. Ηταν το φυσιολογικό αποτέλεσμα της αναθεώρησης και της εγκατάλειψης των αρχών της σοσιαλιστικής επανάστασης, της παραίτησης από τη σκληρή και μακρόχρονη προετοιμασία του υποκειμενικού παράγοντα για έναν τέτοιο στόχο. Ηταν και είναι η πιο φανερή εκδήλωση της ηττοπάθειας και του συμβιβασμού, η πολιτική του εκσυγχρονισμού του καπιταλιστικού συστήματος.

Εδώ βρίσκεται η ουσία του ζητήματος. Ολα τα άλλα που γράφονται ή γράφτηκαν και αφορούν στην ιστορική αναδρομή κι αναφορά σε διαφορετικές αντιλήψεις ή διαφωνίες γύρω από θέματα συμμαχιών του ΚΚΕ και της Αριστεράς με άλλες δυνάμεις ή γύρω από θέματα εσωκομματικής δημοκρατίας, προγραμματικών κατευθύνσεων, διεθνών σχέσεων, αποτίμησης της κατοχικής και μετακατοχικής εμπειρίας, πολιτικής ανάδειξης των στελεχών και λοιπά, δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου. Δεν είναι παρά οι επιμέρους πτυχές αυτού του θεμελιακού προβλήματος, της πεμπτουσίας της μαρξιστικής - λενινιστικής κοσμοθεωρίας. Δηλαδή, όλα τα προηγούμενα περιστρέφονται γύρω από το ερώτημα: Παρέμενε ο στόχος της σοσιαλιστικής επανάστασης σταθερά και στο κέντρο της προσοχής όλων, ή όχι; Υπήρχε η απαραίτητη φροντίδα - θεωρητική, προγραμματική, πολιτική - ώστε να πετυχαίνεται σωστά η σύνδεση της καθημερινής πολιτικής και ιδεολογικής δράσης με αυτόν το στόχο; Από αυτά τα ερωτήματα δεν μπορούν να ξεφύγουν.

Φυσικά, η απάρνηση της μαρξιστικής - λενινιστικής θεωρίας δεν επήλθε αυτόματα και συνολικά, ούτε γινόταν εξαρχής συνειδητά απ' όλους. Εισχωρούσε στις γραμμές του ΚΚΕ βαθμιαία. Εθιγε, φαινομενικά δευτερεύουσες, πλευρές της φυσιογνωμίας του. Παρεκκλίσεις, που ωστόσο δεν ερμηνεύονταν ως τέτοιες, δικαιολογούνταν με λόγους τακτικής, ελιγμών, δύσκολων συνθηκών, ανάγκης προσαρμογής στις νέες συνθήκες. Και το ζήτημα, βέβαια, δεν είναι η γενική απάρνηση της ανάγκης να γίνονται και ελιγμοί και οι απαραίτητοι συμβιβασμοί, τέτοιοι που προωθούν την πάλη του κινήματάς μας. Το θέμα είναι ότι στο όνομα αυτών των αναγκών πραγματοποιούνταν υποχωρήσεις και συμβιβασμοί, που απέβαιναν τελικά σε βάρος του κινήματος και του ΚΚΕ.

Ετσι, η συσσώρευση των αρνητικών οδηγούσε σε εκρηκτικές καταστάσεις, απειλούσε το ΚΚΕ με μετάλλαξη.

Η στάση απέναντι στο κομβικό ζήτημα της σοσιαλιστικής επανάστασης έφερε «το Κόμμα» στο κέντρο της θεωρητικοπολιτικής συζήτησης και εσωκομματικής αντιπαράθεσης. Επανήλθαν τα, από τις αρχές του 20ού αιώνα, ερωτήματα: Τι κόμμα χρειάζεται η εργατική τάξη; Με ποιο τρόπο θα εκσυγχρονιστεί η λενινιστική θεωρία και πρακτική για το κόμμα νέου τύπου; Μπορεί η ΕΔΑ (αργότερα ο Συνασπισμός) να παίξει το ρόλο του ΚΚΕ; Το ΚΚΕ είναι κόμμα της εργατικής τάξης ή όλου του λαού; Πώς και με τι συγκεκριμένα μέτρα θα «πλουτιστεί» ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός; Αυτά και διάφορα άλλα παρόμοια τέθηκαν επί τάπητος και σε μια σχετικά σύντομη χρονική πορεία αποκρυσταλλώθηκαν σε ολοκληρωμένη αντίληψη. Ηταν η στιγμή που μπήκε σε εφαρμογή η τακτική της ανοιχτής επίθεσης.

Τα πράγματα, βέβαια, δε λέγονταν πάντα με το αληθινό τους όνομα.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Το άρθρο περιέχεται στη συλλογή κειμένων, που εκδόθηκε από τη «Σύγχρονη Εποχή» υπό τον τίτλο «Ο σύγχρονος οπορτουνισμός», με την επιμέλεια της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

1. Β. Ι. Λένιν, «Απαντα», τόμ. 17, σελ. 276, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή»