Η επιστολή του καθηγητή κ. Ρούση πρέπει να αντιμετωπιστεί όπως της αξίζει για να αντιληφθούν όλοι ότι το μεγάλο μέρος των κομματικών μελών και οπαδών έχει ξεπεράσει τα κόμπλεξ του για την περίοδο εκείνη, κόμπλεξ που επικρατούσαν στο κόμμα κάτω από την επιρροή της Αναθεωρητικής Ομάδας, της πιο συγκροτημένης και ύπουλης (θυμηθείτε τα μικρά πραξικοπήματα) που δρούσε και αναδεικνυότανε μέσα στο κόμμα από τη νομιμοποίηση του και εδώ. Ας τον αντιμετωπίσουμε σαν έναν επικίνδυνο, εμπαθή και προκλητικό οπορτουνιστή διαπνεόμενο από μια αντισταλινική υστερία (γνώρισμα των απανταχού οπορτουνιστών) που στόχο έχει το θυμικό και τη συνείδηση των κομματικών μελών.

Τα παραπάνω τεκμηριώνονται αν κοιτάξουμε λίγο πιο προσεχτικά την επιστολή του. Ετσι:

Ι. Εκφράζει τον πόνο της ψυχής του για τη σταλινική στροφή και την αγιοποίηση του Στάλιν (αλήθεια πού τα είδε αυτά;) καθώς και το φόβο του για τα μύρια κακά που περιμένουν το κόμμα αν υιοθετήσει μια τέτοια «καταστροφική» όπως λέει στροφή (τόσος πόνος για το μέλλον του κόμματος) στόχος του το θυμικό των κομματικών μελών

II. Κριτικάροντας τις θέσεις 9, 11 και 17 καταλήγει στο συμπέρασμα «ότι το κόμμα υποστηρίζει πως στο σοσιαλισμό του μέλλοντος θα τιμωρούνται με την εσχάτη των ποινών όσοι διαφωνούν κλπ. κλπ., όπως γινότανε επί Στάλιν κατά τα λεγόμενα της εισήγησης στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ», δηλαδή στηρίζεται το τι γινότανε επί Στάλιν στην εισήγηση του ρεβιζιονιστή Χρουτσόφ, το ρεβιζιονισμό του οποίου κάθε άλλο παρά υποστηρίζει όπως λέει.

III. Αναφέρεται στο οποιοδήποτε παρελθόν και ανυποληψία του Μαρτένς χωρίς καμιά κριτική ή σχόλιο για αυτά που ισχυρίζεται ο Μαρτένς στο βιβλίο του για τον Στάλιν, πράγμα που για μένα τον απλά σκεπτόμενο και όχι διανοούμενο, μου δίνει το δικαίωμα να σκεφτώ ότι στο βιβλίο περιέχονται και αλήθειες (ανεξάρτητα από ποιον γράφτηκαν) τις οποίες δεν τολμά να αμφισβητήσει ο κ. καθηγητής.

IV. Σχολιάζει ειρωνικά δημοσίευμα του «Ριζοσπάστη» για το Στάλιν και την άποψη ότι οι δίκες της Μόσχας ήταν νίκη επί της 5^ης φάλαγγας του Χίτλερ χωρίς να αναφέρει ότι αυτός ο ισχυρισμός ήτανε το συμπέρασμα του τότε πρέσβη των ΗΠΑ στη Σ.Ε. Γ.Λ. Ντέιβις που ήταν παρών στις δίκες.

Τελειώνοντας με τον κ. καθηγητή, μια απορία:

Γιατί δημοσιεύτηκε η επιστολή του εφόσον ξεπερνά κατά πολύ το όριο των 1200 λέξεων;

Τελειώνοντας αυτό το μέρος της επιστολής μου και εφόσον ανοίχτηκε έστω και δειλά η συζήτηση για την περίοδο εκείνη δώσατε πλέον και τη σωστή κατεύθυνση στη συζήτηση και την προοπτική για το σοσιαλισμό τονίζοντας και τη Σταλινική διάσταση του Μ - Λ δεχόμενοι επιτέλους ότι σοσιαλισμός χωρίς σταλινισμό είναι ουτοπία, όνειρο απατηλό.

Και τώρα εντελώς τηλεγραφικά:

Προκειμένου το μήνυμα της αντεπίθεσης να αρχίσει να παίρνει «σάρκα και οστά» χρειάζεται η ουσιαστική συμμετοχή με προτάσεις και δράση όλων των κομματικών μελών.

Για να γίνει δε αυτό, προϋπόθεση «εκ των ων ουκ άνευ» είναι η ύπαρξη ικανών στελεχών.

-- Στελέχη που θα εμπνέουν και θα ξεσηκώνουν.

-- Στελέχη με όσο το δυνατό πληρέστερη γνώση της θεωρίας.

-- Στελέχη με επίγνωση τίνος κόμματος έχουν την τιμή να είναι στελέχη.

-- Στελέχη που θα έχουν το θάρρος και τη λεβεντιά να δέχονται οποιαδήποτε κριτική και να κάνουν ειλικρινή αυτοκριτική.

-- Στελέχη που θα εμπιστεύονται τα κομματικά μέλη και που θα επιβάλλονται με τις γνώσεις, το ήθος (το κομμουνιστικό) και τη συμπεριφορά τους χωρίς έπαρση και υπεροψία.

-- Στελέχη ικανά να αντιλαμβάνονται έγκαιρα, να ερμηνεύουν και να διεξαγάγουν συνεχή και αδιάλλαχτο πόλεμο με τον οπορτουνισμό (η ιστορία τόσο του κόμματος όσο και των άλλων κομμάτων μέχρι και αυτού του ΚΚΣΕ έδειξε ότι οποιαδήποτε ανοχή, υποχώρηση ή συμβιβασμός είναι ολέθρια ταχτική) γιατί στόχος του μέσα από την επίθεση ενάντια στην εποχή εκείνη, της πραγματικής και ουσιαστικής οικοδόμησης του σοσιαλισμού, είναι ο Λένιν, ο Μαρξ και αυτός ο ίδιος ο Μ - Λ.

Τέλος,

-- Ικανά στελέχη θεωρητικά εξοπλισμένα χωρίς αμφιταλαντεύσεις.

-- Επαγρύπνηση και τσάκισμα του οπορτουνισμού εν τη γενέσει.

-- Συμμετοχή ολόπλευρη των κομματικών μελών στη λειτουργία και

δράση του κόμματος.

Οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την επίτευξη του στρατηγικού

στόχου.

Ενα απ' τα πολλά ζητήματα που προκύπτουν μέσα από τη διαδικασία του προσυνεδριακού διαλόγου είναι, κατά την άποψή μου, και το κατά πόσο το Κόμμα αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις επικρίσεις που δέχεται.

Ας το διατυπώσουμε και ως ερώτημα: Μήπως, το Κόμμα, στην προσπάθειά του ν' αποφύγει φαινόμενα εκφυλισμού και παρέκκλισης, κλείνεται περισσότερο απ' όσο χρειάζεται στον εαυτό του, δίνοντας έτσι λαβή για χαρακτηρισμούς του τύπου «αυτιστική αριστερά»;

Πιστεύω πως, αν το Κόμμα έβγαινε δυναμικά προς τα έξω, προκαλώντας τους επικριτές του, μόνο θετικά αποτελέσματα θα προέκυπταν για όλους. Μέσα από μια τέτοια ιδεολογική ζύμωση, θα μπορούσε, ενδεχομένως, να καλέσει το ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ και τους κάθε είδους «ορθόδοξους» αριστερούς σε δημόσιο διάλογο, παρουσία κοινού και ΜΜΕ, π.χ. στο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, και να προκαλέσει αυτούς τους φορείς να τοποθετηθούν δημόσια και ξεκάθαρα πάνω σε πάσης φύσεως ζητήματα ιδεολογικά ή τρέχουσας πολιτικής επικαιρότητας.

Μέσα από μια τέτοια αντιπαράθεση, πιστεύω πως θα ξεκαθάριζε σιγά σιγά το τοπίο της «αριστεράς» και το ενδιαφέρον που θα έδειχνε ο κόσμος για τέτοιου είδους αντιπαραθέσεις, θα ήταν ένα κίνητρο για την ενεργό ενασχόλησή του με την πολιτική, κάτι που συνειδητά έχει από καιρό αφήσει πίσω του. Ας θυμηθούμε μόνο τι ενθουσιασμό, τι μελέτη και τι ιδεολογική ζύμωση γνώρισε ο τόπος μας αμέσως μετά την πτώση της χούντας, αλλά και πώς εκφυλίστηκαν όλα αυτά με τον καιρό! Είναι καιρός λοιπόν - και μάλιστα καταλληλότερος δε γίνεται - να δοθεί, με κάθε τρόπο, νέα ώθηση στον πολιτικό προβληματισμό και την ιδεολογική ζύμωση, με στόχο όλο και περισσότερος κόσμος ν' αρχίσει να ενδιαφέρεται και πάλι για τα κοινά.

Στην επιδιωκόμενη αποβλάκωση του λαού (τηλεόραση) και στον αποπροσανατολισμό του (οικολόγοι, μη κυβερνητικές οργανώσεις, εθελοντισμοί κ.ο.κ.), πρέπει να αντιπαρατεθεί ένα ΟΡΑΜΑ!!! Αντί, όμως, να πέφτει όλο το βάρος στην οικονομική βάση, σε βαθμό που πολλοί, που δεν έχουν διαβάσει μαρξισμό - λενινισμό, να νομίζουν ότι ο σοσιαλισμός είναι απλώς μια πιο δίκαιη κατανομή των εισοδημάτων, ας προβληθεί συστηματικά με όλα τα μέσα («902», «Ριζοσπάστης» και συζητήσεις πρόσωπο με πρόσωπο) το ΟΡΑΜΑ μιας ριζικά διαφορετικής κοινωνίας, που προορισμό έχει να εξανθρωπίσει τον άνθρωπο. Για να μπορέσει να το οραματιστεί αυτό ο καθημερινός άνθρωπος, πρέπει να βγει έξω από το πλαίσιο που του έχουν επιβάλει και να αντιληφθεί πόσο παγιδευμένος είναι, ανεξάρτητα από την οικονομική του επιφάνεια.

Στην Ελλάδα του σήμερα, συνυπάρχουν, απ' τη μια, πάνω από δύο εκατομμύρια άνθρωποι που ζουν κάτω από τα όρια της φτώχειας και, απ' την άλλη, πάνω από τρία εκατομμύρια άνθρωποι που κατέχουν μία ή περισσότερες ιδιοκτησίες, όπως προέκυψε από την πρόσφατη καταγραφή της ακίνητης περιουσίας στο λεγόμενο Εθνικό Κτηματολόγιο. Υπάρχει, επομένως, μεγάλη μερίδα πληθυσμού που, κατά το κοινώς λεγόμενο, είναι «βολεμένη» (σπίτι, εξοχικό, τζιπ κλπ. κλπ.). Αυτοί είναι που στηρίζουν, κατά κύριο λόγο, το σύστημα. Αυτοί, για να πειστούν να αλλάξουν στάση, πρέπει να συνειδητοποιήσουν τους άλλους παράγοντες, πλην του οικονομικού, που τους αμαυρώνουν την καθημερινότητα. Ο καλύτερος τρόπος για να γίνει αυτό, είναι μέσα από απλά παραδείγματα, παρμένα από την καθημερινότητα.

Ενα τέτοιο παράδειγμα είναι, λόγου χάρη, το κυκλοφοριακό, στο οποίο, ναι μεν αναφέρεται η Θέση 34 (σ. 38), αλλά, ας μου επιτραπεί να πω, με τρόπο στεγνό, τεχνοκρατικό, χωρίς, δηλαδή, να αναδεικνύονται τα αίτια και τα αποτελέσματα των επιλογών που έχουν γίνει μέχρι σήμερα στον τομέα αυτόν και οι επιπτώσεις τους στη λεγόμενη ποιότητα ζωής των ανθρώπων. Θα μπορούσε π.χ. να αναλυθεί, εν συντομία, το πρόβλημα ως εξής: Τον καιρό που έπρεπε να γίνουν το μετρό, το τραμ και άλλα έργα που θα διευκόλυναν τις μετακινήσεις, δεν έγιναν. Αποτέλεσμα; Κάθε οικογένεια αγόρασε δύο και τρία αυτοκίνητα, για να καλύψει τις ανάγκες της. Το ποιος ωφελήθηκε από αυτήν την ιστορία βγάζει μάτι! Το ποιος ζημιώθηκε, επίσης: Κυκλοφοριακό χάος, κόλαση για τους οδηγούς, μαρτύριο για τους πεζούς. Συμπέρασμα: Τα συμφέροντα ελάχιστων κερδοσκόπων πνίγουν καθημερινά τους πολλούς. Λύση: Η συλλογική αντιμετώπιση του προβλήματος της μετακίνησης, με σύγχρονα μαζικά μέσα μεταφοράς και σταδιακή απόσυρση του τεράστιου όγκου σιδηρικών από τη ζωή μας!!

Τέτοια, απλά παραδείγματα αναδεικνύουν καλύτερα απ' οτιδήποτε άλλο τις αντιφάσεις του συστήματος και τις επιπτώσεις τους στον άνθρωπο και είναι ικανά να βάλουν σε σκέψη ακόμη κι εκείνους που έχουν οικονομική άνεση και σκαρφαλώνουν παντού καθημερινά με τις τζιπάρες τους, αλλά δεν μπορούν π.χ. να πάνε το μωρό τους έναν περίπατο με το καροτσάκι, επειδή παντού είναι σταθμευμένα ή κυκλοφορούν τα τζιπ των άλλων!!

Βεβαίως, η αλλαγή στην οικονομική βάση φέρνει την αλλαγή στο εποικοδόμημα, την ποιότητα ζωής! Οσοι έχουν διαβάσει ιστορικό υλισμό, το γνωρίζουν αυτό! Στους πολλούς, όμως, που ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΑΣΧΟΛΗΘΕΙ, πρέπει ΕΜΕΙΣ να εξηγήσουμε με απλά λόγια το γιατί και το πώς φτάσαμε εδώ που φτάσαμε και, το σπουδαιότερο απ' όλα, να τους δώσουμε, έστω και ως υπόσχεση, μια εικόνα ειδυλλιακή για το μέλλον!!! (Αυτό κάνουν οι διαφημίσεις: Πάρε αυτό και η ζωή σου θα γίνει υπέροχη, ιδανική, τέλεια! Και αυτό πιάνει!!!)

Ενα άλλο ζήτημα είναι ότι πολύς κόσμος - και ίσως όχι άδικα, αν κρίνει κανείς και από το πώς είναι διατυπωμένες οι Θέσεις 38 και 39 (σ. 41-43) - πιστεύει ότι η σοσιαλιστική επανάσταση είναι υπόθεση μόνο της εργατικής τάξης, άντε και της εξαθλιωμένης αγροτιάς, που σκοπό έχουν να πάρουν την εξουσία και να υποτάξουν τους υπόλοιπους.

Πολύ πριν ο Μαρξ γράψει «Το Κεφάλαιο», είχε γράψει τα «Οικονομικά και Φιλοσοφικά Χειρόγραφα» (1844), όπου αναφέρει, μεταξύ άλλων: «Συνάγεται ακόμα από τη σχέση της αποξενωμένης εργασίας προς την ατομική ιδιοκτησία ότι η χειραφέτηση της κοινωνίας από την ατομική ιδιοκτησία, από την υποδούλωση, εκφράζεται στην π ο λ ι τ ι κ ή μορφή της χειραφέτησης των εργατών. Αυτό δε συμβαίνει επειδή είναι ζήτημα δικής τους χειραφέτησης μόνο, αλλά επειδή στη χειραφέτησή τους περιέχεται η καθολική ανθρώπινη χειραφέτηση. Ο λόγος γι' αυτή την καθολικότητα είναι ότι το σύνολο της ανθρώπινης υποδούλωσης περιλαμβάνεται στη σχέση του εργάτη προς την παραγωγή και όλες οι σχέσεις της υποδούλωσης δεν είναι τίποτα άλλο παρά τροποποιήσεις και συνέπειες αυτής της σχέσης» (εκδόσεις «Γλάρος», σ. 104). Αρα η εργατική τάξη έχει τον ιστορικό προορισμό να απελευθερώσει ΟΛΟΚΛΗΡΗ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ!!!

Ομως, αν ο κόσμος σήμερα χρειάζεται μια άλλη πρόταση ζωής, αυτό καθόλου δε σημαίνει ότι θέλει ν' ακούσει άλλου είδους υποσχέσεις και λόγια: Εκεί, π.χ., που το Κόμμα μιλάει για «(...) σύστημα κατανομής των συνεταιριστικών προϊόντων μέσω κρατικών και συνεταιριστικών πρατηρίων» (Θέση 34, σ. 39), γιατί δε δίνει μια γεύση τού τι εννοεί, δημιουργώντας, εδώ και τώρα, ένα σύστημα προώθησης π.χ. του λαδιού της Μεσσηνίας και τόσων άλλων αγροτικών προϊόντων, τα οποία εκβιαστικά αγοράζουν σε εξευτελιστικές τιμές οι μεσάζοντες - έμποροι από τους άμοιρους παραγωγούς και πληρώνουν πανάκριβα οι καταναλωτές; Κάτι τέτοιο θα αποτελούσε μοναδική ευκαιρία τόσο για τους παραγωγούς όσο και για τους καταναλωτές να συνειδητοποιήσουν ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ τι εννοεί το Κόμμα όταν μιλάει για συνεταιριστικά προϊόντα και συνεταιριστικά πρατήρια.

Τέλος, στο επίπεδο των πάσης φύσεως διεκδικήσεων, εκεί που οι άλλοι τάζουν λαγούς με πετραχήλια, προκειμένου να υφαρπάξουν τη λαϊκή ψήφο, το ΚΚΕ εμφανίζεται φειδωλό, διεκδικώντας π.χ. επτάωρο - πενθήμερο - τριανταπεντάωρο, όταν μάλιστα δικαίως αναγνωρίζει ότι είναι «(...) μεγάλος (ο) ημερήσιος εργάσιμος χρόνος παρά τη μεγάλη αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας (...)» (Θέση 31, σ. 36).

Επομένως, γιατί όχι εξάωρο - πενθήμερο - τριαντάωρο ή ακόμη και τετράωρο - πενθήμερο - εικοσάωρο, που, και τα δύο, θα μπορούσαν τόσο να επιλύσουν οριστικά το πρόβλημα της ανεργίας όσο και να προσφέρουν πολύτιμο ελεύθερο χρόνο στον εργαζόμενο;

Φιλικά

Η μελέτη της ιστορίας και της πείρας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης τον 20ό αιώνα στην ΕΣΣΔ που το κόμμα μας άρχισε και προχωρεί είναι μια πολύ σημαντική όσο και δύσκολη και με πολλές απαιτήσεις προσπάθεια. Στα περιοριστικά πλαίσια που θέτει ο προσυνεδριακός διάλογος θα θέσω δύο - τρεις βασικές παρατηρήσεις, ανάμεσα στα πολλά που μπορούν να γραφούν.

1. «Στην κοινωνική παραγωγή της ζωής τους οι άνθρωποι έρχονται σε καθορισμένες αναγκαίες, ανεξάρτητες από τη θέλησή τους σχέσεις παραγωγής που αντιστοιχούν σε μια ορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης των υλικών παραγωγικών δυνάμεων». Αρα η σχέση που διέπει τις σχέσεις παραγωγής και τις παραγωγικές δυνάμεις είναι μια σχέση διαλεκτική. Οι σχέσεις παραγωγής δεν καθορίζονται βουλησιαρχικά, αλλά αντιστοιχούν στο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων.

Σε οικονομίες και κοινωνίες με χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και αντίστοιχα χαμηλής συγκέντρωσής τους, όπου υπάρχουν εκτεταμένα μικροαστικά στρώματα και μικροϊδιοκτήτες, η μορφή των σχέσεων παραγωγής που προωθεί η επαναστατική εξουσία είναι ο συνεταιρισμός και ιδιαίτερα στο χωριό ο παραγωγικός συνεταιρισμός. Ο συνεταιρισμός είναι σαφώς σοσιαλιστική σχέση και όχι κάτι μισοσοσιαλιστικό, μισοκαπιταλιστικό όπως συχνά ακούγεται και στις γραμμές μας, θα ξεπεραστεί στον κομμουνισμό, η κίνηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας με την καθοδήγηση της επαναστατικής εξουσίας θα πρέπει να οδηγεί στο ξεπέρασμά του. Η διαδικασία όμως αυτή έχει ορισμένες προϋποθέσεις και περιορισμούς που σχετίζονται με την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και τη διαμόρφωση της συνείδησης των εργαζομένων του τμήματος αυτού της παραγωγής.

Το κείμενο της Κεντρικής Επιτροπής αναφέρει ότι από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 «τα προβλήματα στο επίπεδο της οικονομίας ήταν η εκδήλωση της όξυνση της αντίθεσης ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις και τις σχέσεις παραγωγής που καθυστερούσαν» και την ανάγκη «μετατροπής της συνεταιριστικής ιδιοκτησίας σε κοινωνική».

Η εξέλιξη των σχέσεων παραγωγής στην αγροτική οικονομία της ΕΣΣΔ ποτέ δε σταμάτησε. Ενώ το 1950 οι συνεταιρισμοί (κολχόζ) ήταν 237.000, τη δεκαετία του 60 μειώθηκαν 6 έως 7 φορές και το 1981 αριθμούσαν μόλις 26 χιλιάδες. Αντίθετα, τα σοβχόζ από τέσσερις χιλιάδες το 1940 αυξήθηκαν σε 12.000 το 1965 και 21.000 το 1981, κυρίως λόγω της μετατροπής συνεταιρισμών σε σοβχόζ με απόφαση των γενικών συνελεύσεων των μελών τους.

Μέχρι σήμερα δεν έχει παρουσιαστεί καμιά μελέτη που να αποδεικνύει ότι ο συνεταιρισμός στην αγροτική οικονομία εμπόδιζε την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων από το 1950 ακόμη, αντίθετα υπάρχουν πολλά στοιχεία που υπογραμμίζουν την καθυστέρηση των παραγωγικών δυνάμεων στον τομέα αυτό, παρά τη μεγάλη πρόοδο που συντελέστηκε. Ο Ι. Στάλιν το 1952 έγραφε: «Μερικοί σύντροφοι νομίζουν ότι είναι απαραίτητο να εθνικοποιήσουμε απλώς την κολχόζνικη ιδιοκτησία κηρύσσοντάς την κοινωνική ιδιοκτησία, όπως κάναμε την κατάλληλη εποχή με την καπιταλιστική ιδιοκτησία. Η πρόταση αυτή είναι εντελώς λαθεμένη». Και αφού τόνιζε την αναγκαιότητα ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, αύξησης των επενδύσεων ώστε να εισαχθεί σύγχρονη τεχνολογία και επιστημονική στήριξη, θέτει την αναγκαιότητα του περιορισμού της εμπορευματικής κυκλοφορίας και την ανάγκη να οργανωθεί η ανταλλαγή μεταξύ σοσιαλιστικής βιομηχανίας και συνεταιρισμών, να δημιουργηθεί ένα πλατύ σύστημα ανταλλαγής προϊόντων μεταξύ τους ώστε να μειωθούν οι εμπορευματικές σχέσεις. Αυτό όμως, όπως επισημαίνει, προϋποθέτει μια τεράστια ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων και μεγάλη επάρκεια προϊόντων, πράγμα που τότε δεν υπήρχε. Ενα τέτοιο σύστημα ανταλλαγής γράφει, θα διευκόλυνε το πέρασμα από το σοσιαλισμό στον κομμουνισμό. Ασφαλώς πρέπει να συντρέχουν και μια σειρά άλλοι λόγοι για ένα τέτοιο πέρασμα.

Ενδεικτικά όμως είναι και ορισμένα στοιχεία για την αγροτική οικονομία που έδωσε η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΣΕ το 1982, όπου παρά τα 30 χρόνια που μεσολάβησαν από την τοποθέτηση αυτή του Στάλιν και την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, οι καθυστερήσεις ήταν μεγάλες.

Σε μια σειρά κρίσιμους για τη διατροφή του λαού τομείς λαχανικά, κρέας, αβγά, γαλακτοκομικά οι συνεταιρισμοί παρήγαγαν από 28% ως 34% της παραγωγής και τα ατομικά νοικοκυριά από 29% ως 34%. Παλαιότερα τα ποσοστά αυτά ήταν πιο ψηλά. Αν καταργούνταν, με ποιο τρόπο θα αντικαθιστούσε η σοβιετική εξουσία τα προϊόντα αυτά; Τα σοβχόζ παρά τις πολύ μεγαλύτερες τεχνικές και υλικές δυνατότητές τους δεν είχαν σημαντικά μεγαλύτερη παραγωγικότητα της εργασίας από τους συνεταιρισμούς. Την ανεπάρκεια της παραγωγής αγροτικών προϊόντων επιδείνωνε πολύ η ανορθολογική αξιοποίηση τους, συνέπεια της ανεπάρκειας των υποδομών. Το ΚΚΣΕ τόνιζε την ανάγκη γρήγορης κάλυψης της αγροτικής οικονομίας με κάθε είδους μεταφορικά μέσα, αυτοκίνητα και βαγόνια ψυγεία, την κατασκευή αυτοκινητοδρόμων, επενδύσεις στην κατασκευή αποθηκών, ψυκτικών θαλάμων και παράλληλα την επιτάχυνση της ανάπτυξης της επισιτιστικής βιομηχανίας. Η καθυστέρηση της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων είναι εμφανής. Ωστόσο όμως, είναι μεγάλη αλήθεια ότι από τη δεκαετία του 1960 επιταχύνθηκαν τα μέτρα αύξησης του εμπορίου από τους συνεταιρισμούς και τους ατομικούς παραγωγούς καθώς και τα σοβχόζ που προηγουμένως δεν είχαν τέτοιο δικαίωμα, γεγονός που ακύρωνε την πορεία προς την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής.

2. «Σύμφωνα με την υλιστική αντίληψη της ιστορίας, ο παράγοντας που σε τελευταία ανάλυση την καθορίζει, είναι η παραγωγή και αναπαραγωγή της πραγματικής ζωής. Η οικονομική κατάσταση είναι η βάση, αλλά τα διάφορα στοιχεία του εποικοδομήματος, πολιτικές μορφές της ταξικής πάλης και οι συνέπειες της, θεσμοί, μορφές δικαίου και ειδικά οι αντανακλάσεις των πραγματικών αγώνων στο μυαλό των μετεχόντων, ασκούν επίσης την επίδραση τους στην πορεία των ιστορικών αγώνων και σε πολλές περιπτώσεις καθορίζουν τη μορφή τους με τρόπο κυριαρχικό».

Το εποικοδόμημα και ειδικά η συνείδηση των ανθρώπων καθορίζονται από το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων, οικονομία, τεχνολογία, πολιτισμική παράδοση. Η αντανάκλαση στο εποικοδόμημα και τη συνείδηση των ανθρώπων των αλλαγών στη βάση γίνεται με καθυστέρηση και κυρίως όχι αυτόματα. Το εποικοδόμημα επιδρά αναδραστικά στη βάση διευκολύνοντας ή παρεμποδίζοντας την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Το κείμενο αντιμετωπίζει τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, τη συνείδηση και δράση των μαζών σχεδόν μονοσήμαντα από τη σκοπιά της οικονομικής βάσης και ιδιαίτερα της αντίθεσης των αναπτυσσόμενων παραγωγικών δυνάμεων και των σχέσεων παραγωγής που καθυστερούν. Κατά αυτόν όμως τον τρόπο δεν είναι δυνατή η ολοκληρωμένη, πολύπλευρη και ορθή εξέτασή τους και η απάντηση στα ζητήματα που τίθενται ενέχει τον κίνδυνο για μονομέρειες και λάθη. Είναι αναγκαία η επιστημονική μελέτη όλων των τομέων της οικοδόμησης και όλων των περιόδων και ο συνυπολογισμός όλων των παραγόντων που επιδρούν.

3. Για την κατανομή του προϊόντος των κοινωνικών επιχειρήσεων το κείμενο θέτει ως κριτήριο το χρόνο εργασίας, διαφοροποιώντας το πρόγραμμα του κόμματος που έθετε την ποσότητα και την ποιότητά της. Η τροποποίηση αυτή είναι πολύ σοβαρή και έρχεται σε αντίθεση με τους κλασικούς, αλλά και την πείρα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ.

Αναφερόμενος στην πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας ο Μαρξ γράφει ότι: «Πρόκειται για μια κομμουνιστική κοινωνία που δεν έχει εξελιχθεί πάνω στη δική της βάση και... από κάθε άποψη είναι γεμάτη από τα σημάδια οικονομικά, ηθικά, πνευματικά της παλιάς κοινωνίας» και στη συνέχεια ότι «το δίκαιο δεν μπορεί ποτέ να είναι ανώτερο από την οικονομική διαμόρφωση και την καθορισμένη από αυτήν εκπολιτιστική ανάπτυξη της κοινωνίας». Και ο Ενγκελς «το πραγματικό περιεχόμενο του προλεταριακού αιτήματος για ισότητα είναι το αίτημα της κατάργησης των τάξεων. Το κάθε αίτημα που πάει πιο πέρα από αυτό, καταλήγει αναγκαστικά στο παράλογο».

Είναι όμως ενδεικτική και η πείρα σοσιαλιστικής οικοδόμησης, την οποία το κείμενο μας δεν παίρνει υπόψη. Ο Στάλιν το 1931 ακόμη ανέφερε: «Στις επιχειρήσεις μας εξακολουθούμε να έχουμε τη λεγόμενη ρευστότητα της εργατικής δύναμης, η οποία δυναμώνει αντί να εξαφανίζεται. Σε ένα εξάμηνο ή και σε ένα τρίμηνο αλλάζει το εργατικό προσωπικό κατά 30% έως 40%». Ως αιτία εντοπίζει «το λαθεμένο μισθολογικό σύστημα, την "αριστερίζουσα" ισοπέδωση στον τομέα του μεροκάματου, που εξαφανίζει σχεδόν τη διαφορά ανάμεσα στην ειδικευμένη και την ανειδίκευτη δουλειά, τη βαριά και την ελαφριά δουλειά. Η ισοπέδωση έχει σαν αποτέλεσμα να μην ενδιαφέρεται ο ανειδίκευτος εργάτης να περάσει στην κατηγορία του ειδικευμένου, να του λείπει η προοπτική να τραβήξει μπροστά» και προτείνει «για να εξαλείψουμε αυτό το κακό, πρέπει να εξαλείψουμε την ισοπέδωση, να καταργήσουμε το παλιό μισθολογικό σύστημα...»

Η θέση λοιπόν για κατανομή του προϊόντος με βάση το χρόνο εργασίας είναι θέση που δεν ανταποκρίνεται στην πρώτη φάση οικοδόμησης της κομμουνιστικής κοινωνίας, στο σοσιαλισμό, από άποψη οικονομική και από άποψη της διαμορφωμένης συνείδησης της εργατικής τάξης, η οποία όπως και το κείμενό μας γράφει, δεν έχει «κομμουνιστική στάση» ακόμη, απέναντι στην εργασία. Φυσικά δεν είναι δυνατόν το υλικό αποτέλεσμα της εργασίας να είναι το μοναδικό κριτήριο των αποδοχών, όπως επίσης ότι είναι αναγκαία η σύγκλισή τους στην πορεία. Είναι ανάγκη στο κείμενο η θέση αυτή να αντικατασταθεί με τη θέση που περιέχει το πρόγραμμα του κόμματος, «στον καθένα ανάλογα με την ποσότητα και την ποιότητα της εργασίας του»

Αγαπητοί σύντροφοι,

Συμφωνώ απόλυτα με τις Θέσεις για το 18ο Συνέδριο, αλλά και τις Θέσεις για το Σοσιαλισμό. Αυτό όμως που κατά τη γνώμη μου πρέπει να γίνει και το θεωρώ αναγκαίο αλλά και υποχρέωση του Κόμματος τώρα που σιγά σιγά ξεκαθαρίζουν τα πράγματα, είναι η αποκατάσταση του Νίκου Ζαχαριάδη γιατί είναι φανερό ότι πέθανε στην εξορία επειδή στο 20ό Συνέδριο του ΚΚΣΕ διαπίστωσε και κατήγγειλε την οπορτουνιστική στροφή του ΚΚΣΕ κι αυτό δεν έχει καμιά σημασία αν ορισμένα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του δικού μας κόμματος κάνανε το λάθος και συμφώνησαν με την απόφαση του ΚΚΣΕ. Λάθη γίνονται, πρέπει όμως στην πορεία, όταν αποκαλύπτονται, έστω και αργά, να διορθώνονται μετά τιμής.