Ενα συναρπαστικό μυθιστόρημα με πολλές ανατροπές, που εκτυλίσσεται μέσα αλλά και γύρω από το χώρο των δυνάμεων «τάξης και ασφάλειας» είναι «Τα τέσσερα μπαστούνια», το νέο βιβλίο της Τιτίνας Δανέλλη (εκδ. «Καστανιώτη»). Εγκλημα και πολιτική συμπλέκονται με έναν μοναδικό τρόπο σε ένα μυθιστόρημα, το οποίο μπορεί να χαρακτηριστεί το αστυνομικό των ...αστυνομικών. Με σκηνικό τον ταραγμένο Δεκέμβρη του 2008 η συγγραφέας στήνει ένα πολυεπίπεδο σκηνικό όπου οι τόποι, οι προσωπικές ιστορίες, η διαπλοκή, η ίντριγκα, το έγκλημα και η αντικατασκοπεία, πρωταγωνιστούν ως ζητήματα πρωτίστως κοινωνικοπολιτικά και δευτερευόντως ιδιωτικά. Εχοντας διανύσει χιλιόμετρα στους δρόμους της αστυνομικής λογοτεχνίας η Τιτίνα Δανέλλη σε αυτό της το μυθιστόρημα μας εκπλήσσει διπλά: η γραφή της άμεση, απλή, σαφής απαλλαγμένη από μανιερισμούς, θίγει με ουσιαστικό τρόπο σύνθετα ζητήματα επιφυλάσσοντας ένα ανατρεπτικό για τα κλασικά αστυνομικά τέλος. Από την άλλη, οι γρήγοροι διάλογοι, οι καταιγιστικές εξελίξεις και οι σκηνές, όπως διαδέχονται η μία την άλλη, θυμίζουν κινηματογραφική ταινία, η οποία κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον από την αρχή έως τους τίτλους τέλους. Περί τίνος πρόκειται, λοιπόν;

Ενας Αγγλος πράκτορας, ακολουθώντας το νήμα μιας προσωπικής του απώλειας, οδηγείται μέσω της Ναμίμπια στην Ελλάδα, για να ανακαλύψει μια δολοφονία και τη συνωμοσία συγκάλυψής της από το Λονδίνο. Ο δρόμος του διασταυρώνεται με τον αρχηγό της ΕΛΑΣ Αγγελο Βλάχο, ο οποίος έχει να αντιμετωπίσει μια Αθήνα που φλέγεται από διαδηλώσεις και επεισόδια, αλλά και έναν ενδοϋπηρεσιακό πόλεμο για την κατάκτηση αξιωμάτων με πρωταγωνιστή τον συμμαθητή του και πρώην φίλο του Στάθη Παπά, να στήνει παιχνίδια εξουσίας. Δίπλα στον Βλάχο, πάντα, ο Γιώργος Γεωργίου, ο βοηθός του, να τον φροντίζει αλλά και συνάμα να του ταράζει και το νευρικό σύστημα. Ενα ταξίδι εργασίας στη Γερμανία θα φέρει τον Βλάχο κοντά με τον συνάδελφό του της αντιτρομοκρατικής Γεράσιμο Μανωλάτο.

Εφιάλτης και για τους δύο αστυνόμους, ο αστυνομικός Κυπραίος. Το σκοτεινό πρόσωπο των υπογείων που θα μετέλθει των πάντων, προκειμένου να γίνει ο ρυθμιστής του παιχνιδιού. Θα κινηθεί στους διαδρόμους της εξουσίας και της αχαλίνωτης φιλοδοξίας, θα μηχανορραφήσει, θα στήσει παγίδες, θα ενσαρκώσει στο χαρακτήρα του τη διαφθορά του συστήματος.

Κι ενώ στην Κατεχάκη γίνεται πόλεμος χαρακωμάτων, η Αθήνα κατακλύζεται από το πάθος των νέων που βγήκαν στους δρόμους να διαδηλώσουν οργισμένοι για την αυτοτροφοδοτούμενη, επαναλαμβανόμενη και επισήμως υποθαλπόμενη αλαζονική συμπεριφορά ορισμένων οργάνων της τάξης. Στους δρόμους και ο Θάνος, η Ανια, και αργότερα η Ελπίδα...

Σε όλο αυτό το κουβάρι διακριτικός, όσο και καταλυτικός, ο ρόλος της δημοσιογράφου Ευγενίας Ευγενικού. Οι αποκαλύψεις και οι ανατροπές διαδέχονται με καταιγιστικό ρυθμό η μία την άλλη, η δράση μεταφέρεται από την Οξφόρδη στη Ναμίμπια. Στην Αθήνα, στον Πόρο και από εκεί στη Γερμανία και στο Λονδίνο. Προσωπικές ιστορίες έρχονται στο φως, μυστικά αποκαλύπτονται, έρωτες λυτρώνονται και η λύση, αλίμονο δίνεται στους... δρόμους.

Μια συναρπαστική αστυνομική ιστορία, σε τριάντα επτά κεφάλαια βγαλμένη, λες, από τους στίχους της «Ερημης χώρας» Τ. Σ. Ελιοτ: «Μέσα σε μια φούχτα σκόνη θα σου δείξω το φόβο».

Ο πόνος αποτελεί καθολικό βίωμα και διαχρονική πηγή δυστυχίας για το ανθρώπινο είδος. Το βιολογικό φαινόμενο αναπτύσσεται σε ένα φάσμα από κοινωνικές, φιλοσοφικές και πολιτιστικές παραμέτρους. Ενας πλού­τος στοιχείων μπορεί να αντληθεί από τις μυθολογίες όλων των αρχαίων λαών, από τις θρησκείες, τη γλωσσική παρακαταθήκη, την ιστορία της ιατρικής και των επιστημών. Εξίσου αρχαίος είναι και ο αγώνας για την ανακούφιση του πό­νου. Θεραπευτικές ουσίες γνωστές από χιλιάδες χρόνια εξακολουθούν να απο­τελούν τη βάση για τα σύγχρονα φάρμακα, που εξελίσσονται ακόμα και ως τη γονιδιακή τεχνολογία.

Η ενδιαφέρουσα και πολυδιάστατη ιστορία του πόνου, καταγράφεται στο νέο βιβλίο «Ο Πόνος στον πολιτισμό και στην ιστορία της ιατρικής» του πολυγραφότατου, διακεκριμένου συγγραφέα και επιστήμονα Γεράσιμου Ρηγάτου που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «ΒΗΤΑ».

Το βιβλίο αποτελείται από τέσσερα μέρη: α) Ο πόνος στον πολιτισμό, στη γλώσσα και την παράδοση, β) Ο πόνος και η αντιμετώπισή του στην ιστορία της ιατρικής, γ ) Η ιστορία των παυσίπονων φαρμάκων και δ) Μικρά παρελκόμενα της ιστορίας.

«...ασχέ­τως ορισμού και σε όλες τις περιπτώσεις, ο πόνος κάνει τους ανθρώπους να υποφέρουν και να δυστυχούν, τους ωθεί δε να εκφράζουν αυτή την κατάσταση με διάφορους τρόπους, λεκτικούς ή εξωλεκτικούς. Εξωλεκτικοί τρόποι είναι αυτό που αποκαλείται και "γλώσσα του σώματος": χαρακτηριστικές στάσεις, ειδικοί τρόποι κίνησης (ή επιδίωξη ακινησίας), εκφράσεις που δηλώνονται με τους μιμικούς μυς του προσώπου, αλλά και με άλλες μυικές ομάδες. Οσο για τους λεκτικούς τρόπους, μπορεί να είναι νηφάλιοι ή κραυγαλέοι, να χρησιμοποιούν λέξεις-σήματα καθιερωμένες στο χρόνο ή να πρωτοτυπούν περιγραφικά με σπάνιες εκφράσεις» σημειώνει ανάμεσα σε άλλα στην εισαγωγή του βιβλίου ο συγγραφέας, καταλήγοντας: «...Το χειρότερο είναι η μη έκφραση του πόνου, ο βουβός πόνος: Οπως δηλώνει μια νεοελληνική παροιμία, "Οποιος δεν λέει τον πόνο του πάει μαζί με δαύτον..."».

Από τη σειρά cultstories των εκδόσεων «Τόπος» κυκλοφορούν δυο καλά αστυνομικά μυθιστορήματα: α) «Ο ληστής μαραθωνοδρόμος» του Μάρτιν Πριντς σε μετάφραση Γεωργίας Γεωργακοπούλου. Θέμα του βιβλίου είναι η ιστορία ενός ληστή τραπεζών, ο οποίος στη δεκαετία του 1980 ήταν ο υπ' αριθμόν ένα καταζητούμενος στην Αυστρία. Λήστευε δυο και τρεις τράπεζες την ίδια ημέρα και έπειτα εξαφανιζόταν, τρέχοντας. Ποιος μπορεί να τον πιάσει; Ούτε πεζός ούτε αυτοκίνητο. Κανείς. Είναι σα να λέει: Πιάσε με αν μπορείς. Ο παράξενος αυτός άνθρωπος που ζούσε ή μάλλον ένιωθε ότι είναι ζωντανός μονάχα όταν έκλεβε τράπεζες και νικούσε σε μαραθώνιο, είναι ο ήρωας του βιβλίου που κινείται πέρα από τα αποδεκτά όρια του καλού και του κακού, πέρα από κάθε συμβατικότητα. Τρέχει για να νιώθει ελεύθερος, ζει για να τρέχει και τρέχει για να πεθάνει. Μια απερίγραπτη και συγκλονιστική ιστορία ενός συναρπαστικού, αλλά απερίγραπτου άνδρα. Η τελευταία σκηνή είναι τόσο δυνατή που αφήνει άφωνο τον αναγνώστη.

β) «Στη διαβολεμένη μέρα» του Πίτερ Τεμπλ σε μετάφραση Αντώνη Καλοκύρη, θα δούμε πέντε πτώματα να κείτονται στο πάτωμα μιας οχυρωμένης έπαυλης στο Γιοχάνεσμπουργκ, ενώ ο μοναδικός επιζών, αλίμονο, κρατά τη θανατική του καταδίκη στα χέρια του!

Αστυνομικό απαιτήσεων, με γρήγορη πλοκή, με υπόγειο χιούμορ και μεγάλες δόσεις σασπένς, μας μεταφέρει σε πολλές μεγαλουπόλεις της υφηλίου, οι οποίες δε διαφέρουν από τη δική μας. Γιατί και εκεί και εδώ κάποιοι παρακολουθούν τις κινήσεις μας, γνωρίζουν τα μυστικά μας, επεμβαίνουν και, ενίοτε, δίνουν τέλος στις επιθυμίες μας.

Από την πλευρά του χριστιανικού δόγματος η βάπτιση του Ιησού έχει πολύ μεγάλη σημασία, γιατί συμβολίζει την παλιγγενεσία του ανθρώπου. Γι' αυτό έως τα μέσα του 4ου αιώνα οι χριστιανοί, αντίθετα προς τους ειδωλολάτρες, ως αρχή του χρόνου γιόρταζαν όχι την 1η, αλλά την 6η Ιανουαρίου γιατί σ' αυτήν τοποθετούσαν τη βάπτιση του Χριστού και τη θεία του Επιφάνεια. Τα Θεοφάνια είναι και για το λαό μεγάλη γιορτή, θεότρομη, επειδή τότε αγιάζονται τα νερά και φεύγουν τα παγανά»...

Η γιορτή των Θεοφανίων αποκαλύπτει τις επιδράσεις του χριστιανισμού από την ειδωλολατρία και εξηγεί γιατί ο Χριστός άργησε πολύ να βρει τη θέση του στο χριστιανικό εορτολόγιο. Είναι και ενδεικτική για την τάση της Εκκλησίας να υιοθετεί τις ειδωλολατρικές γιορτές προκειμένου να πετύχει τη διάδοση της πίστης στους λαούς της Μεσογείου. Χαρακτηριστική είναι η τοποθέτηση του Πάπα Γρηγορίου του Μέγα (6οςαιώνας): «Πρέπει οι εορταί των εθνικών να μετατραπώσι βαθμιαίως εις χριστιανικάς»...

Η παλαιστινιακή και ανατολική παράδοση τα είχε μπερδέψει πολύ τα πράγματα στο ζήτημα της γέννησης του Χριστού. Δεν ήξεραν την καταγωγή του, πότε και πού γεννήθηκε. Οσο ο χριστιανισμός καθορίζεται από τις ιουδαϊκές παραδόσεις δεν τίθεται ζήτημα γιορτασμού των γενεθλίων του Χριστού, γιατί οι Ιουδαίοι δε γιόρταζαν τα γενέθλια κανενός. Δεν είχαν τέτοια γιορτή για τους προφήτες τους. Θεωρούσαν ασέβεια να γιορτάζουν τα γενέθλια βασιλιάδων και άλλων προσώπων. Η γιορτή των γενεθλίων όμως συνηθιζόταν στις εξωπαλαιστινιακές περιοχές. Ο ελληνορωμαϊκός κόσμος γιόρταζε τα γενέθλια όχι μόνο των μεγάλων ανδρών και επίσημων προσώπων, αλλά και θεών και ηρώων.

Από το 2ο μ.Χ. αιώνα που ο χριστιανισμός αρχίζει να βγαίνει από τα όρια της Παλαιστίνης, πολλαπλασιάζονται οι αδελφότητες στους λαούς της Μεσογείου, υποχωρεί ο ιουδαϊσμός και επικρατεί ο εθνικοχριστιανισμός στις αδελφότητες. Ετσι άρχισαν να διαμορφώνονται νέες αντιλήψεις που συνέδεαν το χριστιανισμό με τις λατρευτικές συνήθειες του ασιατικού και μεσογειακού κόσμου και καθιέρωσαν τα γενέθλια του Χριστού σαν επίσημη γιορτή του χριστιανισμού.

Αρχικά, σύμφωνα με την παλαιστινιακή παράδοση, γιόρταζαν τη Γέννηση του Χριστού στις 6 Γενάρη, ημέρα που, όπως πίστευαν, ο Γιάχβε (ο Κύριος, ο Θεός) έπλασε τον Αδάμ. Αφού δεν ήξεραν πότε γεννήθηκε ο Ιησούς παραδέχτηκαν πως γεννήθηκε την ίδια ημέρα με τον πρωτόπλαστο και την είπανε Επιφάνια ή Θεοφάνια, δηλαδή φανέρωση του Ιησού. Την έκφραση αυτή, με την οποία αντικαθιστούσαν τη λέξη γέννηση την είχαν και άλλοι λαοί. Υπήρχε στην αρχαιότητα η γιορτή των Θεοφανίων στους Δελφούς και περιλάμβανε τα αποκαλυπτήρια αγαλμάτων του Απόλλωνα και άλλων θεών. Τον 3ο αιώνα βρίσκουμε στην Αλεξάνδρεια, κέντρο της ελληνικής σκέψης, τη γιορτή των Επιφανίων αναφερόμενη στην εμφάνιση του θεού στη Γη χωρίς καμία σχέση όμως με τη γέννηση ή τη βάπτιση του Χριστού. Οι Αιγύπτιοι τιμούσαν την 6η Γενάρη σα γιορτή «επιφανείας του Οσιρι».

Οι πρώτοι χριστιανοί, μέχρι τον 4ο αιώνα, στις 6 Γενάρη γιόρταζαν τα Χριστούγεννα. Με τον καιρό και υπό την επίδραση του ρωμαϊσμού η γιορτή μετατέθηκε στις 25 Γενάρη. Οι Ρωμαίοι στις 25 Γενάρη γιόρταζαν τη γιορτή Natalis Solis Invicti (γενέθλια γιορτή του νικητή Ηλιου). Πάνδημη γιορτή συμποσίων και εύθυμων συγκεντρώσεων πολύ αγαπητή στο λαό. Και οι Πέρσες την ίδια μέρα γιορτάζανε τιμώντας τον Ηλιο και τον Μίθρα. Ετσι υπό την επίδραση Ρωμαίων και Περσών οι χριστιανοί δέχτηκαν την 25η Δεκέμβρη ως ημέρα γέννησης του Χρίστου, προσωποποιώντας στον Ηλιο τον Ιησού, με όλα τα έθιμα του εθνικού πανηγυρισμού: ο ανθοστολισμός των οικιών, το χριστουγεννιάτικο δέντρο, η διανομή δώρων στα παιδιά, οι χοροί και οι οικογενειακές συγκεντρώσεις. Πιθανότατα περί τα τέλη της βασιλείας του Κωνσταντίνου καθιερώθηκε η 25η Δεκέμβρη ως ημέρα γέννησης του Χριστού.

Η αποδοχή της 25ης Δεκέμβρη συνοδεύτηκε και από την υιοθέτηση εκ μέρους των χριστιανών της 25ης Μάρτη ως γιορτή του Ευαγγελισμού. Οι Ρωμαίοι αυτή την ημέρα τιμούσαν με χαρές και γλέντια τη «μητέρα των θεών» - ήταν μια μεγάλη ρωμαϊκή γιορτή. Από τις 25 Μάρτη έως τις 25 Δεκέμβρη είναι ακριβώς εννέα μήνες και έτσι η 25η Μάρτη καθιερώθηκε σαν ημέρα του Ευαγγελισμού της Παναγιάς (η σύλληψη και ενσάρκωση του Χριστού) και τη «μητέρα των θεών» διαδέχτηκε η «μητέρα του θεού».

Οι πρώτοι χριστιανοί γιόρταζαν μόνο τις παλιές εβραϊκές γιορτές. Λίγο αργότερα, με την επέκταση του χριστιανισμού, γιόρταζαν «χριστιανικά» το Πάσχα (την ανάσταση του Κυρίου και όχι το εβραϊκό, που αναφερόταν στη διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας) και την Πεντηκοστή (όχι πλέον τις δέκα εντολές που παρέλαβε ο Μωυσής, αλλά την κάθοδο - επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος). Επί μεγάλου Κωνσταντίνου η Εκκλησία έλαβε αυστηρά μέτρα να μη συνεορτάζουν οι χριστιανοί με τους εβραίους.

Η τακτική της Εκκλησίας να υιοθετεί προχριστιανικές γιορτές δίνοντάς τους χριστιανικό περιεχόμενο συνέχισε μέχρι τον 6οαιώνα. Οι εκχριστιανισμένοι εθνικοί συνέχιζαν να πανηγυρίζουν τις παλιές γιορτές και έτσι η Εκκλησία αναγκάστηκε να τις αποδεχτεί εκχριστιανίζοντάς τις. Αλλά και να ταυτίσει ήρωες, ημίθεους και θεούς με χριστιανούς μάρτυρες. Π.χ. ο Περσέας έγινε άγιος Γεώργιος, ο Ηλιος έγινε προφήτης Ηλίας, ο θεός Διόνυσος άγιος Τρύφωνας, ο Ποσειδώνας άγιος Νικόλαος κλπ.

Οι γιορτές αυτές αποτέλεσαν τη βάση για το σχηματισμό ονομάτων, π.χ. Ευάγγελος (από τη γιορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου), Θεοφάνης από τη γιορτή των Θεοφανίων κλπ.

Το Θεοφάνης (< θεο- + -φάνης < φαίνω, -ομαι) είναι προχριστιανικό όνομα, υπήρχε και αντίστοιχη γιορτή (γνωστός μας είναι ο ιστορικός Θεοφάνης από τη Μυτιλήνη 1 π.Χ.). Σε δείγμα 28.076 ανδρικών ονομάτων έχει 58 εμφανίσεις (ποσοστό 0,20%). Από αυτό προέρχονται τα θηλυκά Θεοφανία (11 εμφανίσεις σε δείγμα 15.114 γυναικείων ονομάτων), Θεοφανώ (6 εμφανίσεις). Η διάδοση και χρήση των ονομάτων είναι σε αναντιστοιχία με το κύρος της γιορτής. Τα Θεοφάνια κοινώς αποκαλούνται γιορτή των Φώτων. Εξ ου και Φώτης (με 172 εμφανίσεις - 0,61%) - αυτός που φωτίζει - Φώτω (2 εμφανίσεις). Φωτούλα (2 εμφανίσεις) και Φανή (46 εμφανίσεις - 0,30%). Η Εκκλησία συνδέει και τα ονόματα Φωτεινός (2 εμφανίσεις) και Φωτεινή (134 εμφανίσεις - 0,88%) με τα Θεοφάνια (τα γιορτάζει την ίδια ημέρα), όμως αυτά ανήκουν στην κατηγορία των ονομάτων που προέρχονται ή οφείλουν τη διάδοσή τους σε «Παρομοίωση προς το περιβάλλον και τη φύση» και δείχνουν μια ιδιότητα του ανθρώπου που τα φέρει (Φωτεινός = αυτός που εκπέμπει φως, που φωτίζει). Με τη βάπτιση του Χριστού σχετίζονται και τα ονόματα Ιορδάνης (20 εμφανίσεις) - από τον ποταμό Ιορδάνη - Ιορδάνα (1 εμφάνιση) και Ιορδανία (2 εμφανίσεις).

Μέρες που είναι και άσχετα από το «πιστεύω» μας, ευχόμαστε «ζωή Αβραμιαία»...